ព័ត៌មានថ្មីៗ

រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម មិនជឿថា តម្លៃស្រូវនៅឆ្នាំនេះធ្លាក់ថ្លៃដូចឆ្នាំមុននោះទេ ពីព្រោះតម្រូវការនៃការនាំចេញអង្កររបស់កម្ពុជា នៅឆ្នាំនេះ មានទំហំច្រើនជាងឆ្នាំមុន។ អ្នកជំនាញកសិកម្មមើលឃើញស្រដៀងនឹងការលើកឡើងរបស់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលដែរ។

ការអះអាងរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម លោក ប៉ាន សូរស័ក្ដិ ថា មិនជឿតម្លៃស្រូវនៅឆ្នាំនេះធ្លាក់ថ្លៃ គឺធ្វើឡើងក្នុងសន្និសីទកាសែតជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងស្បៀងអាហារបង់ក្លាដេស ដែលបានចុះហត្ថលេខាទិញអង្ករកម្ពុជា ចំនួន ១លានតោន ក្នុងរយៈពេល ៥ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ២០១៧ ដល់ឆ្នាំ២០២២។

លោក ប៉ាន សូរស័ក្ដិ បញ្ជាក់ថា ទោះខេត្តខ្លះរបស់កម្ពុជា ទទួលព័ត៌មានថា មានជំនន់ទឹកភ្លៀង ប៉ុន្តែតាមរយៈការសហការជាមួយវិស័យឯកជនលោកជឿថា តម្លៃស្រូវកសិករនឹងមិនធ្លាក់ថ្លៃ ហើយកម្ពុជា ក៏មានលទ្ធភាពនាំចេញអង្ករគ្រប់ចំនួនសម្រាប់ប្រទេសបង់ក្លាដេស៖ «ខ្ញុំមិនទាន់អាចព្យាករបានទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនជឿថា តម្លៃស្រូវធ្លាក់ទេ ពីព្រោះមានតម្រូវការច្រើនណាស់នៅលើពិភពលោក ក៏ដូចជាប្រទេសដទៃទៀតដែរ»។

ទិន្នន័យរបស់នាយកដ្ឋានផែនការស្ថិតិ និងព័ត៌មានពាណិជ្ជកម្មនៃក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម បង្ហាញថា ការនាំចេញអង្ករកម្ពុជា ទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិពេញមួយឆ្នាំ២០១៦ មានជាង ៥សែន (៥៤២.១៤៤) តោន។ ទោះទំហំការនាំចេញមានការកើនឡើងជាងឆ្នាំ២០១៥ ប៉ុន្តែតម្លៃស្រូវបានធ្លាក់ចុះខ្លាំងរហូតដល់កសិករបានបង្ខំចិត្តដឹកស្រូវពីស្រែទៅចាក់លើផ្លូវជាតិ ដើម្បីតវ៉ាទាមទារដំឡើងតម្លៃស្រូវ។ នៅពេលមិនទាន់មានកិច្ចព្រមព្រៀងទិញអង្ករកម្ពុជា ប្រទេសបង់ក្លាដេស បានទិញអង្ករពីប្រទេសវៀតណាម ថៃ និងឥណ្ឌា។

រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងស្បៀងអាហារនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតបង់ក្លាដេស លោក អេដវូខេត ខាមរ៉ុល ឥស្លាម (Advocate Md. Kamrul Islam MP) បញ្ជាក់មូលហេតុដែលប្រទេសបង់ក្លាដេស សម្រេចចិត្តជ្រើសយកអង្ករកម្ពុជា ដោយសារអង្ករកម្ពុជា ទទួលបានវិញ្ញាបនបត្រអន្តរជាតិច្រើន និងបាននាំចូលទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុប សហរដ្ឋអាមេរិក និង ចិន ដោយជោគជ័យ រួមទាំងអង្ករកម្ពុជា ធ្លាប់ទទួលបានពានរង្វាន់លេខ១ លើពិភពលោក។ មូលហេតុម្យ៉ាងទៀត ដោយសារនៅប្រទេសបង់ក្លាដេស មានទឹកជំនន់បណ្ដាលឲ្យស្រូវរងការខូចខាតអស់។

រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម លោក ប៉ាន សូរសក្ដិ ឲ្យដឹងថា ទន្ទឹមនឹងការចុះអនុស្សរណៈនេះ កម្ពុជា មានអង្ករមួយចំនួនហើយនៅក្នុងឃ្លាំង។ លោករំពឹងថា ក្នុងខែតុលា ខាងមុខនេះ កម្ពុជាអាចនាំចេញអង្ករទៅកាន់ប្រទេសបង់ក្លាដេស ចំនួន ២៥ម៉ឺនតោន។

តាមរយៈទិន្នន័យរបស់រដ្ឋាភិបាល ពេញមួយឆ្នាំ២០១៦ ការនាំចេញអង្ករកម្ពុជា ទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិមានកំណើនតិចតួច (០,៧០) បើប្រៀបទៅនឹងឆ្នាំ២០១៥ បង្ហាញថា ប្រទេសចិន ជាទិសដៅនាំចេញធំជាងគេ (១២៧.៤៦០តោន)។ បន្ទាប់មកមានបារាំង (៧៨.៣២៩តោន) ប៉ូឡូញ (៦៤.០៣៥តោន) សម្រាប់ទិសដៅនៅទ្វីបអឺរ៉ុប។ ចំណែកនៅអាស៊ានវិញ ម៉ាឡេស៊ី ជាអតិថិជនលំដាប់ទី១ ដែលកម្ពុជា នាំចេញអង្ករទៅផ្គត់ផ្គង់ចំនួនជិត ៣៩ម៉ឺនតោន (៣៨.៨៧៧តោន)។ សម្រាប់ឆ្នាំ២០១៧នេះ ប្រទេសចិន ប្រកាសថា នឹងទទួលយកអង្ករកម្ពុជា ចំនួន ២០ម៉ឺនតោន។

នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សា និងអភិវឌ្ឍកសិកម្មកម្ពុជា ហៅថា អង្គការសេដាក (CEDAC) លោក សម វិទូ ក៏មើលឃើញសញ្ញាវិជ្ជមាននៃតម្លៃស្រូវ និងទំហំនៃការនាំចេញសម្រាប់ឆ្នាំនេះដែរ។ អ្នកជំនាញផ្នែកកសិកម្មរូបនេះរំលឹកថា តម្លៃស្រូវរបស់កសិករបានធ្លាក់ថ្លៃនៅឆ្នាំមុន ដោយសារប្រទេសថៃ បានបញ្ចេញស្រូវឲ្យអស់ពីឃ្លាំងដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការនាំចេញរបស់កម្ពុជា៖ «មើលទៅឆ្នាំនេះគឺតម្លៃស្រូវ គឺហាក់កើនល្អជាងឆ្នាំមុន គ្រាន់បើជាងឆ្នាំមុន»។

លោក សម វិទូ នៅតែយល់ថា គុណភាពអង្ករកម្ពុជា គ្រាន់បើជាងអង្ករនៅប្រទេសជិតខាង ដោយសារកម្ពុជា ធ្វើស្រែមិនសូវប្រើជីគីមីដូចប្រទេសជិតខាង ដូច្នេះលោករំពឹងថា ទំហំនៃការនាំចេញនៅឆ្នាំនេះ នឹងកើនឡើងជាងឆ្នាំមុន ហើយកសិករលែងប្រឈមនឹងបញ្ហាតម្លៃធ្លាក់ចុះនោះទេ។ រដ្ឋាភិបាលធ្លាប់ប្រកាសកំណត់គោលដៅនាំចេញអង្ករឲ្យបាន ១លានតោនក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ប៉ុន្តែមកដល់ពេលនេះនៅមិនទាន់ទទួលបានជោគជ័យនោះទេ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា (GMAC) បញ្ជាក់ថា ការកំណត់ឡើងវិញរបស់ធនាគារពិភពលោកចំពោះកម្ពុជា ដែលជាប្រទេសមានចំណូលទាបមកជាប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាបនោះ មិនប៉ះពាល់ដល់ការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់ទៅក្រៅប្រទេសដោយរួចពន្ធនោះទេមេដឹកនាំសហជីពកម្មករ ក៏យល់ឃើញដូចគ្នានេះដែរ ប៉ុន្តែអ្វីដែលអាចប៉ះពាល់ជាបឋមនោះ គឺស្ថានភាពនយោបាយនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិ ឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខនេះ។

សូមស្ដាប់សេចក្ដីរាយការណ៍របស់លោក សេក បណ្ឌិត ជុំវិញរឿងនេះ៖

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ជម្លោះដីធ្លីរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចព្នង នៅភូមិចំនួន៥ ក្នុងឃុំដាក់ដាំ និងឃុំប៊ូស្រា ជាមួយក្រុមហ៊ុនសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច មេហ្គា ហ្វើស (Mega First Corporation Berhad) ដែលបានឈូសឆាយដីប៉ះពាល់តំបន់កប់សពដីព្រៃអារក្ស និងតំបន់ប្រភពទឹកអូរធម្មជាតិសហគមន៍តាំងពីឆ្នាំ២០១៥ រហូតបច្ចុប្បន្ន មិនទាន់ដោះស្រាយបាននៅឡើយ។

តំណាងសហគមន៍ទាមទារឲ្យក្រសួងបរិស្ថាន ដកហូតដីដែលក្រុមហ៊ុនឈូសឆាយសម្រាប់ដាំកូនឈើឡើងវិញ។

សហគមន៍នៅឃុំចំនួនពីរក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី គ្រោងសហការជាមួយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងក្រសួងបរិស្ថាន ដាំកូនឈើឡើងវិញនៅតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃភ្នំណាំលៀ ប្រសិនក្រសួងបរិស្ថាន ដកហូតយកដីពីក្រុមហ៊ុនមេហ្គា ហ្វើស ដែលឈូសឆាយដីសម្បទានរំលោភទៅលើព្រៃអារក្សព្រៃកប់សព និងប្រភពទឹកអូរដែលសហគមន៍អភិរក្សក្នុងដែនជម្រកសត្វនោះ។

គម្រោងដាំកូនឈើនេះ គឺជាគំនិតផ្ដើមរបស់សហគមន៍ដើម្បីដាក់ជូនក្រុមការងារមួយដែលសហគមន៍អះអាងថា មកពីក្រសួងបរិស្ថាន ដែលនឹងជួបពិភាក្សាជាមួយតំណាងសហគមន៍មកពីឃុំដាក់ដាំ រួមមាន ភូមិពូឆប ពូឡេះ និងពូត្រែង និងឃុំប៊ូស្រា រួមមាន ភូមិឡាំមេះ និងភូមិពូលុ មានគ្នាសរុប ២៥នាក់ នៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហា នាសាលាប្រជុំភូមិពូឆប ឃុំដាក់ដាំ។

តំណាងចាស់ទុំឃុំដាក់ដាំ លោក ទើយ ធិ បញ្ជាក់ថា អ្នកភូមិបានតវ៉ាតាំងពីឆ្នាំ២០១៥ បន្ទាប់ពីក្រុមហ៊ុនឈូសឆាយដីបំពានទៅលើតំបន់ព្រៃសក្ការៈ ដីព្រៃជម្រកសត្វ និងធនធានធម្មជាតិ រួមទាំងប្រភពទឹកអូរដែលអ្នកភូមិនៅតំបន់នោះអភិរក្ស និងអាស្រ័យផល។

លោកថា បច្ចុប្បន្នក្រុមហ៊ុនបានរំលោភឈូសឆាយបន្ថែមទៀតដើម្បីយកដីដាំដើមដូង៖ «យើងត្រូវដាក់តំបន់ហ្នឹងតំបន់សហគ្រប់គ្រង មិនថាសហគមន៍ មិនថាក្រសួងបរិស្ថាន មិនថាមេព្រៃ គ្រប់គ្រងថែរក្សារួមគ្នា»។

ក្រុមហ៊ុនមេហ្គា ហ្វើស របស់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ទទួលបានដីសម្បទានជាង ៩ពាន់ហិកតារនៅស្រុកអូររាំង ជាប់ស្រុកពេជ្រាដា តាមរយៈអនុក្រឹត្យរាជរដ្ឋាភិបាលតាំងពីឆ្នាំ២០១២ ក៏ប៉ុន្តែរបាយការណ៍របស់អាជ្ញាធរស្រុកឲ្យដឹងថា ក្រសួងបរិស្ថាន អនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុននេះឈូសឆាយដី ៥០ហិកតារ ធ្វើថ្នាលបណ្ដុះកូនកៅស៊ូកាលពីឆ្នាំ២០១៦។

តំណាងចាស់ទុំឃុំប៊ូស្រា លោក ចាស់ ក្លើត កត់សំគាល់ថា បច្ចុប្បន្នក្រុមហ៊ុនឈូសឆាយពង្រីកផ្ទៃដីរហូតជាង ៦០ហិកតារ នឹងបានដាំដូងភ្លាមៗបន្ទាប់ពីឈូសឆាយដីរួច។ លោកថា នេះជាការរំលោភទៅលើសិទ្ធិរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចដែលអ្នកភូមិបានតវ៉ាចំនួន ៤លើកកន្លងទៅនេះ៖ «តវ៉ាចង់ឲ្យក្រុមហ៊ុនប្រគល់ដីមកសហគមន៍វិញ។ គេឈូសឆ្នាំ២០១៥ ឆ្នាំ២០១៧ មួយលើកទៀត»។

អាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងប្រធានមន្ទីរបរិស្ថាន និងអភិបាលស្រុកអូររាំង សុំបញ្ជាក់បញ្ហានេះបានទេនៅថ្ងៃទី២ ខែសីហា។ ចំណែកអភិបាលស្រុកពេជ្រាដា លោក នួន សារ៉ន បញ្ជាក់ថា អាជ្ញាធរស្រុកពេជ្រាដា មិនបានអញ្ជើញឲ្យចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហានេះទេ ពីព្រោះដីសម្បទានរបស់ក្រុមហ៊ុនមេហ្គា ហ្វើស ឋិតក្រោមសមត្ថកិច្ចរបស់អាជ្ញាធរស្រុកអូររាំង។

យ៉ាងណាក៏ដោយ អភិបាលស្រុកអូររាំង លោក នង ទុណ្ណារី កន្លងទៅ បានទទួលស្គាល់ថា មន្ត្រីជំនាញបានកំណត់ទីតាំងជាក់លាក់ឲ្យក្រុមហ៊ុនឈូសឆាយ ដូច្នេះប្រសិនក្រុមហ៊ុនឈូសឆាយលើសទីតាំងកំណត់ ក្រុមហ៊ុនត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះរឿងនេះ ពីព្រោះក្រុមហ៊ុនមិនទាន់មានលិខិតអនុញ្ញាតឈូសឆាយដីថ្មីនៅឡើយ៖ «និយាមការដែលបានព្រមព្រៀងគ្នាហើយ តែកាលណាប៉ះពាល់យើងឲ្យដកចេញ ហើយជារឿងគិតគូររបស់អាជ្ញាធរមិនបណ្ដែតបណ្ដោយឲ្យធ្វើប៉ាតណាប៉ាតណីទេ»។

របាយការណ៍អង្កេតរបស់មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សសមាគមអាដហុក (ADHOC) ខេត្តមណ្ឌលគិរី ឲ្យដឹងថា ដីដែលក្រសួងបរិស្ថាន ផ្ដល់ទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនមេហ្គា ហ្វើស គឺជាតំបន់ព្រៃស្រោងសម្បូរដោយធនធានធម្មជាតិមានតម្លៃដីដែលក្រុមហ៊ុនបានឈូសឆាយ គឺជាដីសហគមន៍រក្សាទុកសុំចុះបញ្ជីជាដីត្រៀមបម្រុងសហគមន៍ រីឯមន្ទីរជំនាញក៏គ្រោងចុះវាស់វែងបោះបង្គោលកំណត់ទីតាំងដីជូនសហគមន៍នៅពេលឆាប់ៗនេះ។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក ខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក សុក រដ្ឋា បញ្ជាក់នៅថ្ងៃទី២ ខែសីហា ថា លោកស្វាគមន៍គំនិតផ្ដួចផ្ដើមដាំកូនឈើនៅតំបន់មានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុន។ លោកថា សហគមន៍ក៏បានអញ្ជើញអង្គការលោកចូលរួមសង្កេតការណ៍កិច្ចជួបជុំថ្ងៃទី៣ ខែសីហា ក៏ប៉ុន្តែលោកមិនប្រាកដថា ការជួបជុំនោះជាជំនួបផ្លូវការរបស់ក្រុមការងារក្រសួងបរិស្ថាន ឬជំនួបជាលក្ខណៈបុគ្គលនោះទេ៖ «ឲ្យយើងជួយឃ្លាំមើលជួយតាមដានកិច្ចប្រជុំហ្នឹងផង ពួកគាត់ក៏មិនដឹងថា កិច្ចប្រជុំហ្នឹងគេមានគោលបំណងអ្វីច្បាស់ដែរអ្វីដែលគេប្រាប់កិច្ចប្រជុំហ្នឹង ពាក់ព័ន្ធវិវាទជាមួយក្រុមហ៊ុនមេហ្គា ហ្វើស»។

ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សហគមន៍នៅភូមិទាំង៥ ឯកភាពគ្នារួចហើយថា នឹងមិនទទួលយកដំណោះស្រាយណាដែលផ្ទុយពីឆន្ទៈការពារធនធានធម្មជាតិដែលផ្សារភ្ជាប់ជាមួយប្រពៃណី និងជីវភាពរស់នៅរបស់សហគមន៍នោះឡើយ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើននាក់បានស្លាប់ និងរបួសដោយសារលួចចូលទឹកដីថៃ រកឈើគ្រញូង ហើយត្រូវទាហានថៃ បាញ់ស្លាប់។ តើអ្នកឡើងរកឈើគ្រញូងនៅដីថៃ ប្រឈមនឹងគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងណាខ្លះ?

នៅក្នុងផ្ទះបាំងជញ្ជាំងក្ដារ ប្រក់ស័ង្កសីតូចល្មមមួយខ្នង ឋិតនៅភូមិដីក្រហម ស្រុកវាលវែង គឺជាទីលំនៅយ៉ាងស្ងប់ស្ងាត់របស់លោក ដោក សុខ និងកូនស្រីតូចៗពីរនាក់ ក្រោយប្រពន្ធទៅធ្វើការនៅប្រទេសថៃ ជាមួយប្ដីក្រោយ។ បច្ចុប្បន្នលោក ដោក សុខ រស់នៅដោយពឹងផ្អែកលើមុខរបរធ្វើចម្ការទំហំបីហិកតារ និងចូលព្រៃស៊ីឈ្នួលអារឈើឲ្យគេ បន្ទាប់ពីរាងចាលលែងហ៊ានចូលដីថៃ រកឈើគ្រញូង។

លោក ដោក សុខ មានប្រសាសន៍ថា លោកមានស្រុកកំណើតនៅស្រុកឱរ៉ាល់ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ តែមានប្រពន្ធនៅស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ ជាច្រើនឆ្នាំហើយ ដោយមានកូនស្រីពីរជាចំណងដៃមុនបែកគ្នា។ គ្រួសារលោកមានជីវភាពទីទ័លក្រខ្លាំងនៅអំឡុងឆ្នាំ២០០៤ ទើបលោក និងអ្នកស្រុកចំណូលថ្មីចំនួន ៤នាក់ផ្សេងទៀត នាំគ្នាវេចអង្ករ និងចានឆ្នាំងចូលព្រៃរកឈើក្នុងដីថៃ តាមច្រករបៀង៖ «អត់តាមរយៈទេ ទៅចិត្តខ្លួនឯងទៅរកមួយជើងពីរជើងទៅ! ទៅប្រហែលជាម៉ោង ៧កន្លះឆ្លងតាមច្រកសូផាន់ហ៊ីន ដើរតាមព្រៃ ដល់ផ្លូវក្រោម ផ្លូវក្រហមរបស់វាហ្នឹង។ ដើរយប់ព្រលប់មូសខាំ ទាកក៏ខាំ ហើយមេឃក៏ភ្លៀង តែជីវភាពខ្វះខាត ហើយចេះតែទៅៗពេកហើយ»។

លោកថា ចម្ងាយផ្លូវពីផ្ទះលោកទៅព្រំដែនថៃ ប្រហែល ៧០គីឡូម៉ែត្រ។ ក្រុមលោកត្រូវជិះម៉ូតូទៅជិតដល់ព្រំដែនសិន រួចបន្តដំណើរដោយថ្មើរជើងចាប់ពីម៉ោង ៧កន្លះ រហូតដល់ម៉ោង៣ ឬ៤ទៀបភ្លឺ ទើបត្រឡប់មកវិញ ក្រោយពីរកឈើគ្រញូងបានម្នាក់មួយដុំ។ ឈើគ្រញូងដែលរកបាននោះ បានច្រៀកវាជាឈើឡាំង មានទំហំមុខកាត់ជិត ២តឹក និងប្រវែង ១ម៉ែត្រ ឬជិត ២ម៉ែត្រតាមកម្លាំងដែលអាចលីរួច៖ «ក្នុងម្នាក់បានមួយដុំ ប្រហែល ១៧ ប្រវែងកន្លះម៉ែត្រ ឬ១ម៉ែត្រ។ យកឲ្យគេខាងណោះទៅគេអ្នកលក់ យើងចាំតែយកលុយ។ ខ្ញុំអត់ស្គាល់ដែរហ្នឹង ឃើញតែម្ដងៗ ពេលមកដល់កន្លែងព្រំដែនទៅគេលក់បាត់ទៅមិនដឹងម៉ូយណាទិញ»។

នៅលើកទី៦ ដែលលោកចូលព្រៃកាប់ឈើគ្រញូងក្នុងទឹកដីថៃ មានមិត្តភ័ក្ដិលោកម្នាក់ឈ្មោះ យ៉ា ត្រូវកងទាហានថៃ បាញ់ ១គ្រាប់ចំពីក្រោយខ្នង បណ្ដាលឲ្យរបួសធ្ងន់ និងដាច់ខ្យល់ស្លាប់ពេលសែងចេញពីព្រៃជិតដល់ទឹកដីខ្មែរវិញ។ ពេលបាញ់ត្រូវក្រុមទាហានថៃ បានហៅលោក និងអ្នកចូលទៅរកឈើជាមួយគ្នាដែលរត់ក្រាបពួននៅព្រៃក្បែរៗនោះ ឲ្យសែងខ្មោច និងឈើគ្រញូងមកទឹកដីខ្មែរ៖ «ទៅដំបូងឲ្យគ្នាពីរនាក់ចាំផ្លូវ ពេលចាំផ្លូវវាឡើយដេក ហើយថៃ ចាប់អាពីរនាក់ហ្នឹងហើយ អាគ្នាឯងហ្នឹងវាប្រាប់ឲ្យថៃចាំត្រង់ហ្នឹង ដល់ពេលយើងចេញមកប៉ះជាមួយវាបណ្ដោយ។ កំពុងលីឈើ ដល់ពេលត្រូវទៅធ្លាក់ឈើពីស្មា ដល់ពេលឃើញគ្នាឯងម្នាក់ត្រូវគ្រាប់ហើយមានគិតយ៉ាងម៉េចទៀតមានយកមកផ្ទះ។ ពេលយកមកផ្ទះហ្នឹងដាក់ស្នែងសែង គេថា ឲ្យយកសព និងឈើមកផ្ទះផង វាក៏ទៅបាត់ទៅ យើងក៏ចូលមកយកសពមក ហើយឈើចោលទៅ»។

ក្រៅពីប្រឈមនឹងទាហានថៃ បាញ់សម្លាប់ អ្នកឡើងរកឈើគ្រញូងក្នុងទឹកដីថៃ ក៏ប្រឈមនឹងការដើរជាន់មីន ពស់ចឹក និងសត្វកំណាចខាំដែរ។ នៅអំឡុងពេលដើររកគ្រញូងក្នុងព្រៃទាំងយប់នោះ គឺពួកគេពុំមានអ្វីក្រៅពីពិលបំភ្លឺរកឈើម្នាក់មួយ រណាដៃ ឬពូថៅ និងភួយមួយសម្រាប់ទ្រាប់ខ្នងលីឈើប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែកម្រៃបានមកពីការលក់ឈើ មិនសមនឹងការនឿយហត់ និងការប្រឈមនេះឡើយ។

លោក ដោក សុខ ជឿថា សមត្ថកិច្ចប្រចាំព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ ខ្លះបើកដៃឲ្យមានបទល្មើសនេះ ព្រោះពេលពលរដ្ឋចូលព្រៃរកឈើបានមកដល់ព្រំដែនភ្លាម មិនពិបាកលក់ឡើយ ដោយមានឈ្មួញមិនស្គាល់មុខ និងសមត្ថកិច្ចខ្លះបន្លំខ្លួនទិញឈើទាំងនោះដែរ។ ក្នុង១យប់ លោកអាចរកឈើបាន១ដុំ ហើយលក់បានចន្លោះពី ៣០ម៉ឺនរៀល ទៅ ៤០ម៉ឺនរៀល ដើម្បីយកប្រាក់មកផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារ៖ «យើងឈឺចាប់ខ្លាំង តែគិតមិនដល់ធ្វើអីវាមិនកើត ធ្វើម៉េចបើយើងចូលទឹកដីគេ។ តែបើយើងអត់រកអាហ្នឹងក៏វាពិបាកដាច់បាយដាច់ទឹកកូនចៅ។ ខ្ញុំមិនដែលបានទៅរកថ្ងៃក្រោយទៀតផង ឈប់បណ្ដោយខ្លាចមានឧបទ្ទវហេតុអត់ដឹង»។

លោកខកចិត្តនឹងទង្វើអមនុស្សធម៌របស់ក្រុមទាហានថៃ ដែលបាញ់មិត្តលោកឲ្យស្លាប់ ហើយហៅឲ្យលីទាំងគ្រញូង និងខ្មោចមកស្រុកវិញ។ លោកអំពាវនាវឲ្យពលរដ្ឋឈប់ទៅរកគ្រញូងក្នុងដីថៃ បន្តទៀត។ សព្វថ្ងៃលោក ដោក សុខ រីករាយនឹងមុខរបរធ្វើចម្ការ និងស៊ីឈ្នួលអារឈើឲ្យគេម្ដងម្កាលដើម្បីបានប្រាក់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារ ដោយមិនចាំបាច់ប្ដូរជីវិតទៅរកគ្រញូងនៅលើទឹកដីថៃទៀតឡើយ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យអំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិ ឬរដ្ឋសភា ត្រូវចាត់ទុកថា ជាអ្នកតាមដានការអនុវត្តច្បាប់ និងសកម្មភាពនានារបស់អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ឬរដ្ឋាភិបាល។ ការតាមដាននេះគឺដើម្បីធានាថា រដ្ឋាភិបាលបានបំពេញការងារត្រឹមត្រូវ បម្រើប្រយោជន៍ពលរដ្ឋ និងប្រទេសជាតិ។ មធ្យោបាយចម្បងមួយដែលរដ្ឋសភា និងសមាជិកអាចធ្វើបាន គឺតាមដានការបំពេញការងាររបស់មន្ត្រី ដាក់លិខិតសាកសួរ និងកោះហៅមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលអោយបំភ្លឺ។

តើមានបញ្ហាអ្វីខ្លះចោទឡើង ប្រសិនបើមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលត្រូវរារាំង ឬមិនបានឆ្លើយសំណួរដែលសមាជិកសភាបញ្ជូនទៅ?

ការរារាំងមិនអោយមន្ត្រីទៅបំភ្លឺ ឬឆ្លើយតបនឹងសំណួររបស់សមាជិកសភា មិនត្រឹមតែជាទង្វើដែលផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ គឺថែមទាំងជាការបំផ្លាញដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ និងជាការមិនអើពើចំពោះការបាត់បង់ប្រយោជន៍ពលរដ្ឋ និងប្រយោជន៍ជាតិ។

អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងប្រជាធិបតេយ្យ លោកបណ្ឌិត ចាន់ វិបុល មានប្រសាសន៍ថា សភាគឺជាតំណាង ជាទីប្រឹក្សារបស់ពលរដ្ឋ និងជាអ្នកដែលមើលទៅលើការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ៖ «»។

កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៧ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសជាសាធារណៈថា លោកមិនអនុញ្ញាតឲ្យរដ្ឋមន្ត្រី ៣រូប គឺរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការងារ និងបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈ ទៅឆ្លើយបំភ្លឺតាមការកោះហៅរបស់គណបក្សប្រឆាំងឡើយ ដោយលោកលើកហេតុផលថា គណបក្សប្រឆាំងមិនបានចូលប្រជុំសភាកាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែមករា។ ពេលនោះបានធ្វើអោយសមាជិកសភាគណបក្សប្រឆាំងបរាជ័យក្នុងការសាកសួររដ្ឋមន្ត្រីពីបញ្ហាកសិកម្ម ដែលកសិករកំពុងជួបប្រទះ និងការកែទម្រង់របស់ក្រសួងកសិកម្ម។ ការសួរនាំអំពីការការពារកម្មករ និងការផ្ដល់ទិដ្ឋាការដល់កម្មករជាដើម។ ចំពោះក្រសួងការពារជាតិវិញ នឹងសួរនាំអំពីនីតិវិធីដំឡើងឋានន្តរសក្ដិធ្វើដូចម្ដេចខ្លះ?

នៅក្រោយការប្រកាសនោះសមាជិកសភាគណបក្សប្រឆាំងបានដាក់លិខិតមួយចំនួនទៅរដ្ឋមន្ត្រីមួយចំនួនទៀតអោយឆ្លើយតប និងចូលទៅបំភ្លឺនៅរដ្ឋសភាដែរ ប៉ុន្តែមានការឆ្លើយតបតិចតួច។ ថ្មីៗនេះលិខិតដែលអ្នកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងបានដាក់ទៅរដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល អោយបំភ្លឺពីបញ្ហានានា ទាក់ទងនឹងអាជីវកម្មខ្សាច់ និងនាំខ្សាច់ទៅក្រៅប្រទេស ប៉ុន្តែរដ្ឋមន្ត្រីមិនបានឆ្លើយតបឡើយ។ នៅពេលដែលអ្នកតំណាងរាស្ត្រដាក់លិខិតមួយទៀត កាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដា ទៅតាមប្រធានសភា ប៉ុន្តែលិខិតនោះត្រូវប្រធានរដ្ឋសភាបដិសេធបញ្ជូនលិខិតនោះទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល។

អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភា លោក ឡេង ប៉េងឡុង បញ្ជាក់ប្រាប់អាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី១ សីហា ថា មូលហេតុដែលរដ្ឋសភាមិនបញ្ជូនលិខិតរបស់លោក សុន ឆ័យ ទៅក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល នោះ គឺដោយសារតែសំណើមួយចំនួនដែលលោក សុន ឆ័យ បានសរសេរក្នុងលិខិតនោះ មិនមានចែងនៅក្នុងសារាចរស្ដីពីវិធានការគ្រប់គ្រងការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់ក្នុងប្រព័ន្ធស្ទឹងនៃខេត្តកោះកុង របស់ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល។

លើសពីនេះ រដ្ឋសភាគិតថា លិខិតនោះមានលក្ខណៈជាការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការងាររបស់រដ្ឋាភិបាល ដូច្នេះទើបស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិមួយនេះមិនបញ្ជូនទៅ៖ «អត់បញ្ជូនទៅទេ បើបញ្ជូនទៅ វាដូចជាអនុញ្ញាតឲ្យរដ្ឋសភាចូលជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការងាររបស់រដ្ឋាភិបាល។ វាខុសទៅនឹងរដ្ឋាភិបាល ខុសនឹងគោលការណ៍បែងចែកអំណាចរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ»។

ទង្វើនេះត្រូវអ្នកវិភាគចាត់ទុកថា ជាការរំលោភលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ លើសពីនេះ ចំពោះអ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងប្រជាធិបតេយ្យ បណ្ឌិត ចាន់ វិបុល យល់ថា សភាខ្លួនឯងហាក់កំពុងបង្ហាញនូវភាពទន់ខ្សោយ និងជាការបំពេញការងារដោយលំអៀងដោយនយោបាយ៖ «»។

លិខិតរបស់អ្នកតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំងដែលផ្ញើទៅលោក ស៊ុយ សែម កាលពីខែមុននោះគឺដើម្បីឲ្យរដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះបង្ហាញព័ត៌មាន និងឯកសារផ្លូវការនានា ទាក់ទងនឹងការនាំខ្សាច់ស៊ីលីកា ឬខ្សាច់ស ចេញទៅក្រៅប្រទេស ដែលសកម្មជនបរិស្ថានគិតថា កម្ពុជា អាចនឹងខាតបង់ទឹកប្រាក់រាប់សិបលានដុល្លារបន្ថែមទៀតពីវិស័យមួយនេះ ក្រៅពីរឿងអាស្រូវបាត់ទឹកប្រាក់ជាង ៧០០លានដុល្លារពីការនាំចេញខ្សាច់ទៅប្រទេសសិង្ហបុរី រយៈពេល ៨ឆ្នាំ។

ប្រធានក្រុមតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សុន ឆ័យ មានប្រសាសន៍ថា នេះជាការខាតបង់សម្រាប់ពលរដ្ឋ និងប្រទេសជាតិ ដោយការគ្រប់គ្រងប្រទេសមិនបានត្រឹមត្រូវ៖ «»។

លោក សុន ឆ័យ ថាលោកនឹងបន្តបំពេញតួនាទីជាអ្នកតំណាងរាស្ត្រក្នុងការចោទសួររដ្ឋមន្ត្រីពីបញ្ហាទាំងឡាយដែលជាចម្ងល់របស់ពលរដ្ឋ។

មាត្រា ៨៩ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា តាមការស្នើសុំពីសមាជិកចំនួន ១ ភាគ ១០ យ៉ាងតិច រដ្ឋសភាអាចអញ្ជើញឥស្សរជនដ៏ឧត្ដមណាមួយមកបំភ្លឺរដ្ឋសភាពីបញ្ហាដែលមានសារសំខាន់ពិសេស។ មាត្រា ៩៦ ចែងថា តំណាងរាស្ត្រមានសិទ្ធិដាក់សំណួរដល់រាជរដ្ឋាភិបាល។ សំណួរនេះត្រូវសរសេរជាលាយលក្ខណ៍អក្សរប្រគល់ជូនតាមរយៈប្រធានរដ្ឋសភា។ ចម្លើយអាចធ្វើឡើងដោយរដ្ឋមន្ត្រីមួយរូប ឬច្រើនរូប អាស្រ័យដោយបញ្ហា ដែលបានចោទឡើងពាក់ព័ន្ធនឹងការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋមន្ត្រីមួយរូប ឬច្រើនរូប។ បើបញ្ហាពាក់ព័ន្ធដល់នយោបាយទូទៅរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល នាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រូវឆ្លើយផ្ទាល់ខ្លួន។ ចម្លើយរបស់រដ្ឋមន្ត្រី ឬរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី អាចធ្វើដោយផ្ទាល់មាត់ ឬសរសេរជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ។ ចម្លើយត្រូវធ្វើឡើងក្នុងរយៈពេលប្រាំថ្ងៃបន្ទាប់ពីបានទទួលសំណួរ។ ចំពោះចម្លើយផ្ទាល់មាត់ ប្រធានរដ្ឋសភាអាចសម្រេចបើកអោយមាន ឬមិនអោយមានការជជែកដេញដោល។

ចំណែកមាត្រា ៩៧ គណៈកម្មការទាំងឡាយរបស់រដ្ឋសភាអាចអញ្ជើញរដ្ឋមន្ត្រីមកបំភ្លឺបញ្ហាអ្វីមួយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួន។

ចំពោះអ្នកជំនាញផ្នែកប្រជាធិបតេយ្យបញ្ជាក់ថា ការបញ្ជូនរដ្ឋមន្ត្រីទៅបំភ្លឺនៅរដ្ឋសភា គឺជាឱកាសមួយសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលអាចមើលឃើញពីបញ្ហា និងអាចរកដំណោះស្រាយទាន់ពេលវេលា ដោយមិនទុកអោយបញ្ហាទុំជោរ។

លោកបណ្ឌិត ចាន់ វិបុល មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យរដ្ឋាភិបាលមិនត្រូវចាត់ទុកការសាកសួរអោយមន្ត្រី ឬរដ្ឋមន្ត្រីអោយឆ្លើយ ឬបំភ្លឺពីបញ្ហានានា គឺជាការធ្វើអោយខូចមុខមាត់រដ្ឋាភិបាលឡើយ ប៉ុន្តែគឺជាការបង្ហាញតម្លាភាពដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិ៖ «»។

លោក ចាន់ វិបុល អំពាវនាវអោយអ្នកនយោបាយខ្មែរត្រូវចាស់ទុំក្នុងនយោបាយបែបប្រជាធិបតេយ្យដែលមិនត្រូវកេងចំណេញពីការចូលទៅឆ្លើយបំភ្លឺរបស់រដ្ឋមន្ត្រីឡើយត្រូវតែឈរលើមូលដ្ឋានផលប្រយោជន៍ជាតិដែរ៖ «»។

ប្រសិនបើនៅតែមានបញ្ហា ដែលនាំអោយសមាជិករដ្ឋសភា មិនអាចសាកសួររដ្ឋមន្ត្រីពីបញ្ហានានា ក្នុងការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបានទេនោះ លោក ចាន់ វិបុល មើលឃើញថា នឹងជំរុញអោយពលរដ្ឋប្រើប្រាស់សន្លឹកឆ្នោត ដើម្បីអោយមានការផ្លាស់ប្ដូរ ពោលគឺម្ចាស់ឆ្នោតនឹងជ្រើសរើសយកអ្នកតំណាងរាស្ត្រ និងរដ្ឋាភិបាល ដែលគិតពីប្រយោជន៍ពួកគេ និងប្រយោជន៍ជាតិពិតប្រាកដ៖ «»។

នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដដែលក៏បានចែងពីអំណាចរបស់រដ្ឋសភាទៅលើរដ្ឋាភិបាលថែមទៀត ប៉ុន្តែរដ្ឋសភាពុំធ្លាប់ប្រើប្រាស់អំណាចនេះឡើយ។ នោះគឺមាត្រា ៩៨ថ្មី ចែងថា រដ្ឋសភាអាចទម្លាក់សមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ឬទម្លាក់រាជរដ្ឋាភិបាលពីតំណែង ដោយអនុម័តញត្តិបន្ទោសតាមសំឡេងឆ្នោតភាគច្រើនដាច់ខាតនៃចំនួនសមាជិករដ្ឋសភាទាំងមូល។ ញត្តិបន្ទោសរដ្ឋាភិបាលត្រូវបានលើកឡើងជូនរដ្ឋសភាដោយតំណាងរាស្ត្រចំនួន ៣០នាក់ ទើបរដ្ឋសភាអាចលើកយកមកពិភាក្សាបាន៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីកូតាខាងគណបក្សរាជានិយមហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ត្រូវបានកម្លាំងនគរបាលរាជធានីភ្នំពេញ ចាប់ខ្លួន និងកំពុងសាកសួរនៅស្នងការក្រុងភ្នំពេញ ពាក់ព័ន្ធបទល្មើសគ្រឿងញៀន នៅស្រុកភ្នំស្រួច ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ខៀវ សុភ័គ ឲ្យដឹងថា លោក ញឹក ប៊ុនឆៃ អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីកូតាគណបក្សរាជានិយមហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច និងជាប្រធានគណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិ ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនហើយ នៅថ្ងៃទី ៣ សីហា នេះ។ លោកបន្តថា មូលហេតុនៃការចាប់ខ្លួននេះ ត្រូវគេរកឃើញថា លោក ញឹក ប៊ុនឆៃ មានជាប់ពាក់ព័ន្ធការផលិតគ្រឿងញៀន នៅស្រុកភ្នំស្រួច ខេត្តកំពង់ស្ពឺ កាលពីឆ្នាំ២០១២។ នៅពេលនេះ លោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ត្រូវឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននៅស្នងការរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីសាកសួរ មុននឹងបញ្ជូនបន្តនីតិវិធីទៅតុលាការ។

លោក ខៀវ សុភ័គ បន្តថា សមត្ថកិច្ចកំពុងបន្តស្រាវជ្រាវអ្នកពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត ប៉ុន្តែលោកបដិសេធបង្ហាញអត្តសញ្ញាណ ដោយទុកឲ្យសមត្ថកិច្ចចាត់ការរឿងនេះបន្តទៀត។

សូមរង់ចាំអាន និងស្ដាប់ព័ត៌មានពិស្ដារ...

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

នៅថ្ងៃទី២ ខែសីហា គ.ជ.ប បានបញ្ចប់វគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលរយៈពេលបីថ្ងៃ ដល់មន្ត្រីរបស់ខ្លួន តំណាងគណបក្សនយោបាយ និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ស្ដីពីបច្ចុប្បន្នភាពបញ្ជីបោះឆ្នោត និងការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត ឆ្នាំ២០១៧។

បើគ្មានអ្វីផ្លាស់ប្ដូរនៅថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញា គ.ជ.ប នឹងចាប់ផ្ដើមដំណើរការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពបញ្ជីបោះឆ្នោត និងចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតសម្រាប់បម្រើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រអាណត្តិទី៦។ ការបោះឆ្នោតដែលស្ទើរគ្រប់គ្នាតាមដាន។

បើតាមអ្នកនាំពាក្យ គ.ជ.ប លោក ហង្ស ពុទ្ធា មន្ត្រីចំនួន ៣.៤៩២នាក់ នឹងសម្របសម្រួលកិច្ចការការងារនេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ចំនួនទឹកប្រាក់សរុបដែលគ្រោងចំណាយសម្រាប់រៀបចំដំណើរការនេះ លោកមិនទាន់បញ្ជាក់បានទេ ដោយសារមិនទាន់ទទួលបានតួលេខពីមន្ត្រីគ្រប់គ្រងផ្នែកថវិកា។

លោក ហង្ស ពុទ្ធា ថ្លែងបញ្ជាក់ថា ការបណ្ដុះបណ្ដាលប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ នឹងបង្កើនប្រសិទ្ធភាពការងារ ពិសេសការសម្រួលបច្ចេកទេស ដូចជាស្នាមក្រយៅដៃ៖ «»។

អតីតមន្ត្រីចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៦ និងជាបេក្ខជនដាក់ពាក្យបម្រើការនៅលើកនេះទៀត ប្រាប់អាស៊ីសេរី ក្នុងលក្ខខណ្ឌមិនបញ្ចេញអត្តសញ្ញាណថា ការបណ្ដុះបណ្ដាល និងណែនាំផ្នែកបច្ចេកទេសដល់មន្ត្រីមូលដ្ឋានរបស់ គ.ជ.ប ពេលកន្លងមក មានភាពច្បាស់លាស់ និងងាយស្រួលយល់។

ក៏ប៉ុន្តែអតីតមន្ត្រីរូបនេះ សង្កេតឃើញថា មានមន្ត្រីមួយចំនួនតូចដែលអះអាងថា មានបទពិសោធន៍មិនបានយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងពេលបណ្ដុះបណ្ដាល បានធ្វើការខ្វះចន្លោះ។

អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេតនៃអង្គការខុមហ្វ្រែល (COMFREL) លោក កន សាវាង្ស រំឭកថា កាលពីការចុះឈ្មោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៦ មន្ត្រីរបស់ គ.ជ.ប មួយចំនួន ខ្វះសមត្ថភាព មិនទាន់អាចបំពេញកិច្ចការបានត្រឹមត្រូវ ដូចមានចែងក្នុងបទបញ្ជា និងនីតិវិធីរបស់ គ.ជ.ប៖ «»។

ពលរដ្ឋកម្ពុជា ប្រមាណ ២លាននាក់ ត្រូវបាន គ.ជ.ប រំពឹងថា នឹងទៅចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៧។ ក្នុងចំនួននេះ មាន ១,២លាននាក់ ជាពលរដ្ឋដែលធ្វើការនៅក្រៅប្រទេស ហើយសល់ពីនេះ គឺជាពលរដ្ឋដែលទើបគ្រប់អាយុ ១៨ឆ្នាំ ដែលមានសិទ្ធិចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត។

តាមច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោត ប្រជាពលរដ្ឋដែលនៅក្រៅប្រទេស ត្រូវធ្វើដំណើរត្រឡប់មកស្រុកកំណើតវិញ ប្រសិនបើពួកគេចង់ចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតដើម្បីអាចបោះឆ្នោតបាន។

បើទោះជាមួយរយៈពេលចុងក្រោយនេះ មានការជជែកគ្នារវាងសង្គមស៊ីវិល គ.ជ.ប និងគណបក្សនយោបាយ ស្ដីពីការបើកការិយាល័យចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅបរទេស នៅថ្ងៃទី២ ខែសីហា នេះ លោក ហង្ស ពុទ្ធា បញ្ជាក់ថា អ្វីៗនៅធ្វើទៅតាមច្បាប់ដែលបានចែង៖ «»។

លោកបន្ថែមថា គ.ជ.ប គ្រោងបញ្ជូនរបាយការណ៍ការងារទៅសភា ក៏ប៉ុន្តែលោកមិនច្បាស់ថា នឹងមានដាក់ចំណុចឲ្យមានការកែប្រែច្បាប់ ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យបើកការិយាល័យចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅក្រៅប្រទេសនោះទេ៖ «»។

តំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំង លោក សុន ឆ័យ ជំរុញ គ.ជ.ប ផ្ញើរបាយការណ៍នេះឲ្យបានឆាប់៖ «»។

ចំណែកអ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាច លោក សុខ ឥសាន យល់ឃើញថា វាដូចជាមិនចាំបាច់ត្រូវកែប្រែច្បាប់បោះឆ្នោតនោះទេ។ លោកថា ការអនុវត្តច្បាប់បោះឆ្នោតដែលកើតចេញពីការព្រមព្រៀងគ្នារវាងគណបក្សដែលមានអាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភា បានហុចផលល្អ ដូចជាការរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ នៅពេលថ្មីៗនេះ មានចំនួនអ្នកចេញទៅបោះឆ្នោតមានជាង ៩០ភាគរយជាដើម៖ «»។

កាលពីឆ្នាំ២០១៦ គ.ជ.ប បានសម្រួលដល់ពលករចំណាកស្រុកទៅប្រទេសថៃ ឲ្យចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតបាន ដោយការបើកការិយាល័យនៅតាមព្រំដែន។

ទោះជាយ៉ាងណា លោក កន សាវាង្ស នៃអង្គការខុមហ្វ្រែល សង្កេតឃើញថា ពលករបានប្រឈមនឹងបញ្ហាថវិកា និងឯកសារ។

ការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត នឹងត្រូវដំណើរការរយៈពេល ៧០ថ្ងៃ ពីថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញា ដល់ទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧។ ពលរដ្ឋប្រមាណ ៧,៨លាននាក់ ក្នុងចំណោម ៩,៦លាននាក់ ដែលមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត បានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតក្នុងរយៈពេល ៩០ថ្ងៃ កាលពីឆ្នាំ២០១៦៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិច ៨១គ្រួសារ រស់នៅភូមិប៉ក់ធំ ឃុំប៉ក់ញ៉ៃ ស្រុកអូរយ៉ាដាវ ខេត្តរតនគិរី នាំគ្នាមកតវ៉ានៅមុខសាលាឃុំ ខណៈពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិច ៨គ្រួសារផ្សេងទៀត បណ្ដេញអ្នកភូមិជាមួយគ្នា ៤៥គ្រួសារឲ្យរុះរើផ្ទះសម្បែងដើម្បីយកដី។ អ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអង្គការអាដហុក អះអាងថា ការបណ្ដេញអ្នកភូមិនេះជាអំពើខុសច្បាប់។

អាជ្ញាធរឃុំប៉ក់ញ៉ៃ អះអាងនៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហា ថា នឹងសម្របសម្រួលបញ្ឈប់ជម្លោះរវាងអ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិច រស់នៅភូមិជាមួយគ្នាទាក់ទិនដណ្ដើមដីគ្នា។ ការអះអាងនេះ ធ្វើឡើងមួយថ្ងៃក្រោយពីអ្នកភូមិប៉ក់ធំ ៨១គ្រួសារ នាំគ្នាមកសាលាឃុំសុំឲ្យមន្ត្រីឃុំជួយអន្តរាគមន៍ឲ្យអ្នកភូមិ ៨គ្រួសារ បញ្ឈប់បណ្ដេញអ្នកភូមិ ៤៥គ្រួសារផ្សេងទៀត ក្រោមហេតុផលថា បានតាំងលំនៅឋាននៅលើដីរបស់ពួកគេ។ ក្រុមអ្នកតវ៉ាព្រមាននាំគ្នាទៅតាំងលំនៅថ្មីនៅភូមិចាស់ ដើម្បីបំបែកភូមិជាពីរ ប្រសិនអាជ្ញាធរមិនដោះស្រាយបញ្ហានេះ។

មេឃុំ ប៉ក់ ញ៉ៃ លោក ចេង ហេង បញ្ជាក់ថា អាជ្ញាធរមិនបណ្ដែតបណ្ដោយឲ្យពលរដ្ឋបំបែកភូមិច្រើនកន្លែងបានទេ ពីព្រោះពលរដ្ឋភូមិនេះរស់នៅជាលក្ខណៈសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច។ លោកថា សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចមិនមានសិទ្ធិបណ្ដេញសមាជិកសហគមន៍ហើយកាន់កាប់ដីធ្លីតាមទំនើងចិត្តបានឡើយ៖ «ម្សិលមិញខ្ញុំបានណែនាំ ៤៥គ្រួសារហើយ ខ្ញុំបានដឹងដើមហេតុហើយ អ៊ីចឹងខ្ញុំអញ្ជើញ ៨គ្រួសារពាក់ព័ន្ធ ស្អែកម៉ោង ៨ព្រឹកមកសាលាឃុំ»។

ពលរដ្ឋភូមិប៉ក់ធំ ដែលត្រូវអ្នកភូមិ ៨គ្រួសារបណ្ដេញ គឺលោក ពូយ ឌូន បញ្ជាក់ថា អ្នកភូមិ ៤៥គ្រួសារ បានសង់ផ្ទះនៅកន្លែងមានទំនាស់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩០ បន្ទាប់ពីអ្នកភូមិចាកចេញពីភូមិចាស់ ដែលនៅឆ្ងាយពីផ្លូវជាតិលេខ ៧៨អា។ លោកថា អ្នកភូមិ ៨គ្រួសារដែលរស់នៅជាប់ផ្លូវជាតិ បានទាមទារកាន់កាប់ដីដែលពួកគាត់កំពុងរស់នៅ ដោយសំអាងថា ជាចុងដីរបស់ពួកគេ។ លើសពីនេះ ប្រសិនអ្នកភូមិ ៤៥គ្រួសារចង់រស់នៅលើដីនេះបន្ត ត្រូវបង់ប្រាក់ទិញដីមួយគ្រួសារ ១.៥០០ដុល្លារ៖ «ធ្វើផ្ទះសម្បែងហើយគេឲ្យរុះដើមចេក ដូង គេអត់ឲ្យ គេថាដីគេខ្លះគេដាំស្វាយផ្លែអស់ហើយ គេដកផ្ទះ បើរុះផ្ទះគេថាមួយជុំផ្ទះមួយពាន់ប្រាំរយ ខ្លះពីរពាន់ប្រាំរយ»។

អ្នកសម្របសម្រួលអង្គការអាដហុក ខេត្តរតនគិរី លោក ឌិន ខុន្នី ចាត់ទុកការបណ្ដេញអ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងរឿងដីធ្លីថា ជាអំពើខុសច្បាប់ រំលោភសិទ្ធិរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។ លោកថា អាជ្ញាធរឃុំមានភារកិច្ចបញ្ឈប់ការរំលោភបំពាននេះ និងចាត់វិធានការការពារសិទ្ធិរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋក្នុងមូលដ្ឋាន៖ «គាត់ធ្វើការបែងចែកដីដោយខ្លួនឯងត្រូវតែទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់គាត់មិនអាចប្រើសិទ្ធិហ្នឹងបានទេ អ៊ីចឹងប្រសិនអាជ្ញាធរប្រើយុទ្ធសាស្ត្រពីរហ្នឹងគាត់អាចកាត់បន្ថយទំនាស់បាន»។

នៅថ្ងៃទី៤ ខែសីហា អាជ្ញាធរឃុំនឹងកោះហៅអ្នកភូមិ ៨គ្រួសារ មកសម្របសម្រួល និងណែនាំផ្លូវច្បាប់ទាក់ទិនការបណ្ដេញពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍ជាមួយគ្នា។ មន្ត្រីមូលដ្ឋានឲ្យដឹងថា ប្រសិនការសម្របសម្រួលមិនបានលទ្ធផលលោកនឹងចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់ចំពោះអ្នកប្រព្រឹត្តខុស៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមមួយអង្គវិលទៅសាងផ្នួសក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាឡើងវិញ បន្ទាប់ពីព្រះសង្ឃអង្គនេះ រួចទោសចេញពីពន្ធនាគារព្រៃស នៅថ្ងៃទី៣ សីហា ២០១៧ ក្រោយអនុវត្តទោសចំនួន២ឆ្នាំ។

កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែ សីហា ឆ្នាំ ២០១៥ ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមព្រះនាម ដាវ ទេព្យ ត្រូវចៅក្រមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ចោទប្រកាន់ពីបទរក្សាទុកគ្រឿងញៀន គំរាមសម្លាប់ និងប្រើប្រាស់លិខិតក្លែងក្លាយ ដូចគ្នានឹងព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមមួយអង្គទៀតព្រះនាម ជា វណ្ណដា ដែលគង់នៅវត្តអង្គតាមិញ ក្នុងខណ្ឌពោធិសែនជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ។

ប៉ុន្តែព្រះសង្ឃ ជា វណ្ណដា ត្រូវបានតុលាការដោះលែងវិញ ក្រោយឃុំខ្លួន៨ខែ ដោយកាលណោះចៅក្រមសម្រេចកែប្រែបទចោទ ពីការប្រើប្រាស់ឯកសារសាធារណៈក្លែង ទៅជាបទស្លៀកដណ្តប់បែបព្រះពុទ្ធសាសនា ដោយគ្មានសិទ្ធិ។ ចំណែកបទគំរាមសម្លាប់ និងរក្សាទុកសារធាតុញៀនត្រូវបានតុលាការទម្លាក់ចោលវិញ។

ព្រះសង្ឃ ជា វណ្ណដា ក៏បានបួសជាព្រះសង្ឃឡើងវិញក្រោយរួចទោស ហើយគង់នៅវត្តសាមគ្គីរង្សី សង្កាត់ស្ទឹងមានជ័យ ខណ្ឌមានជ័យ រហូតមក។

ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមទាំងពីរអង្គនេះ ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចុះឃាត់ព្រះកាយដល់វត្តតែម្ដង កាលពីថ្ងៃទី២ សីហា ឆ្នាំ២០១៥ និងបញ្ជូនទៅតុលាការភ្លាមៗ ក្រោយពីសមត្ថកិច្ចរកឃើញថា ព្រះអង្គលាក់អាវុធ និងគ្រឿងញៀនខុសច្បាប់ក្នុងកុដិ។

ប៉ុន្តែសម្រាប់អង្គការ-សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ចាត់ទុកករណីនេះ ជារឿងអយុត្តិធម៌ និងអាចជាការប្រឌិតធ្វើបាបព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

នៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហា គ.ជ.ប បន្តអះអាងថា បើផ្នែកតាមខ្លឹមសារច្បាប់បោះឆ្នោតដែលកើតចេញពីការចរចានយោបាយឆ្នាំ២០១៤ ស្ថាប័នរបស់ខ្លួនមិនមានសិទ្ធិស្នើសុំកែប្រែច្បាប់ដើម្បីបើកការិយាល័យចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅក្រៅប្រទេសសម្រាប់ពលករជាង ១លាននាក់នោះឡើយ។

ប្រធាន គ.ជ.ប លោក ស៊ិក ប៊ុនហុក ពន្យល់ប្រាប់នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំពិគ្រោះយោបល់មួយថា មិនមានមាត្រាណាមួយនៅក្នុងច្បាប់បោះឆ្នោតដែលផ្ដល់សិទ្ធិដល់ គ.ជ.ប ដើម្បីស្នើធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់នោះទេ៖ «»។

គណបក្សប្រឆាំងបានលើកឡើងថា ការធ្វើវិសោធនកម្មនឹងកើតមានឡើង ប្រសិនបើ គ.ជ.ប សរសេររបាយការណ៍រៀបរាប់ពីផលលំបាកសម្រាប់អ្នកបោះឆ្នោតនៅក្រៅបរទេសជូនរដ្ឋសភា ហើយសមាជិកសភានឹងជជែកពិភាក្សាលើការស្នើសុំនេះ ដើម្បីឈានទៅដល់ការស្នើធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោត។ ក៏ប៉ុន្តែប្រធាន គ.ជ.ប លោក ស៊ិក ប៊ុនហុក យល់ថា រឿងនេះមិនអាចធ្វើទៅរួចនោះទេ៖ «»។

របាយការណ៍តាមដាន និងឃ្លាំមើលការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៦ របស់អង្គការខុមហ្វ្រែល (COMFREL) បានបង្ហាញថា ប្រជាពលរដ្ឋចំណាកស្រុកទៅធ្វើការនៅបរទេសដែលមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត ភាគច្រើនមិនអាចត្រឡប់មកឃុំ-សង្កាត់ នៅស្រុកកំណើតដើម្បីចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត។ មូលហេតុគឺត្រូវចំណាយប្រាក់ពេលវេលា និងខ្វះឯកសារបញ្ជាក់ទីកន្លែងស្នាក់នៅសម្រាប់ចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត។

ជាក់ស្ដែង ខុមហ្វ្រែល បានរកឃើញថា ពលករដែលកាន់ប័ណ្ណពណ៌ផ្កាឈូកត្រូវចំណាយប្រាក់ ៧ម៉ឺនរៀល ដើម្បីត្រឡប់មកស្រុកវិញ ហើយពួកគេបានអះអាងថា មិនមានប្រាក់សម្រាប់បង់ថ្លៃសេវាកម្មនេះទេ។

ថ្មីនេះៗ ក្នុងការពិភាក្សាមួយនៅរាជធានីភ្នំពេញ សង្គមស៊ីវិល ក៏បានដាក់សំណើជូន គ.ជ.ប ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដោយ គ.ជ.ប គួរបង្កើតការិយាល័យចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅតាមស្ថានទូត ឬស្ថានកុងស៊ុល ដែលសង្គមស៊ីវិលបានបញ្ជាក់ថា នៅប្រទេសដទៃធ្លាប់រៀបចំឡើងរួចហើយ។

អ្នកជំនាញផ្នែកការបោះឆ្នោតរបស់សង្គមស៊ីវិល បានវិភាគថា គ.ជ.ប មានលទ្ធភាពចំណាយ និងចំណេះដឹងបច្ចេកទេស ដើម្បីធ្វើកិច្ចការនេះ តែបញ្ហានៅត្រង់ឆន្ទៈនយោបាយ។

គ.ជ.ប បានឆ្លើយតបថា ខ្លួនមិនអាចធ្វើតាមសំណើនេះបានទេ ដោយសារចំណុចនេះ មិនមានចែងក្នុងច្បាប់បោះឆ្នោត ហើយវាទាមទារការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់មួយនេះ ទើបអាចធ្វើទៅរួច។

គណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង បានឲ្យដឹងថា នឹងពិភាក្សាលើរឿងនេះ ប្រសិនបើមានការស្នើឡើង៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ព្រួយបារម្ភអំពីការកើនឡើងនៃជនជាតិចិនដីគោករាប់ពាន់នាក់រស់នៅក្រុងប៉ោយប៉ែត ដែលអាចបង្កអសន្តិសុខសង្គមនៅថ្ងៃខាងមុខបាន។ ក្ដីបារម្ភនេះ ដោយសារមានជនជាតិចិនកាន់តែច្រើនមកជួលបន្ទប់ស្នាក់នៅក្រុងប៉ោយប៉ែត ខណៈសមត្ថកិច្ចហាក់មានវិធានការទប់ស្កាត់ធូររលុងនៅឡើយ។ អធិការរងនគរបាលក្រុងប៉ោយប៉ែត ទទួលបន្ទុកអន្តោប្រវេសន៍បញ្ជាក់ថា ជនជាតិទាំងនោះ ពុំទាន់បង្កបញ្ហាណាមួយដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅឡើយ។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ លោក ស៊ុំ ច័ន្ទគា មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហា ថា បើទោះជាជនជាតិចិនដីគោក រស់នៅក្រុងប៉ោយប៉ែត មិនទាន់បង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ពលរដ្ឋខ្មែរក្ដី ក៏ប៉ុន្តែពួកគេភាគច្រើនប្រកបរបរខុសច្បាប់ ដូចជាបើកល្បែងតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត (Internet) និងករណីចាប់ជំរិតជនជាតិចិន គ្នាឯងជាដើម។

លោកអះអាងថា បញ្ហាទាំងនេះ នឹងរាលដាលដល់ពលរដ្ឋខ្មែរជាពុំខាន ប្រសិនបើសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធមិនចាត់វិធានឲ្យបានតឹងរ៉ឹងនោះ៖ «ព្រួយបារម្ភខ្លាចយកទីតាំងនៅកម្ពុជា ធ្វើជាបទល្មើសភេរវកម្មណាមួយទៅលើប្រទេសគេជិតខាង ឬក៏ប្រទេសនៅលើពិភពលោក ព្រោះប្រទេសកម្ពុជា យើងសាកសួរកម្មករអ្នកដែលធ្លាប់ឃើញផ្ទាល់នៅកន្លែងប៉ោយប៉ែតនោះ ក្នុងមួយនាទីក៏គេរកលុយតាមអ៊ីនធឺណិត បានរាប់ម៉ឺនរាប់ដុល្លារអាមេរិកដែរ»។

កាលពីថ្ងៃទី២ ខែសីហា អគ្គនាយករងនៃអគ្គនាយកដ្ឋានប៉ូលិសអន្តោប្រវេសន៍ចាប់ជនជាតិចិនដីគោក ចំនួន ២១៥នាក់ នៅក្បែរអូរព្រំដែនសង្កាត់ប៉ោយប៉ែត ក្រុងប៉ោយប៉ែត។ ក្នុងនោះស្រី ៣២នាក់ ពាក់ព័ន្ធនឹងការជំរិតទារប្រាក់តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត។ ក្រោយមកសមត្ថកិច្ចបានបញ្ជូនពួកគេតាមរថយន្តក្រុងទៅខេត្តសៀមរាប ដើម្បីចាត់វិធានតាមផ្លូវច្បាប់បន្តទៀត។

ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ អធិការរងនគរបាលក្រុងប៉ោយប៉ែត ទទួលបន្ទុកផ្នែកអន្តោប្រវេសន៍ លោក អេង លីហួ មានប្រសាសន៍ថា ការចាប់ជនជាតិចិនដីគោកដ៏ច្រើននេះ ធ្វើឡើងតាមការចង្អុលបង្ហាញរបស់សមត្ថកិច្ចចិន ពាក់ព័ន្ធការឆបោកតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត ក្នុងចំណោមជនជាតិចិនគ្នាឯង៖ «អ្វីដែលខ្ញុំយកបានទើបតែក្នុងអំឡុងពេលនេះឯង ដែលភាពច្រើនគាត់រស់នៅស្របច្បាប់គាត់មានលិខិតឆ្លងដែនចូលមក ប៉ុន្តែយើងអត់ដឹងគាត់រកស៊ីត្រូវច្បាប់ ឬខុសច្បាប់ទេ។ ពួកគាត់ចូលតាមប្រលានយន្តហោះខេត្តសៀមរាប ភ្នំពេញ ក្រុងព្រះសីហនុ និងតាមព្រំដែនថៃ»។

លោកអះអាងទៀតថា ជនជាតិចិនដែលរស់នៅក្រុងប៉ោយប៉ែត ប្រកបរបរដូចជាបើកភោជនីយដ្ឋានជាបុគ្គលិកកាស៊ីណូ បុគ្គលិកតាមហាងលក់ទំនិញ និងធ្វើការងាររោងចក្រជាដើម។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលអង្គការលីកាដូ (LICADHO) ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ លោក ភុន ឈិន មានប្រសាសន៍ថា សមត្ថកិច្ចត្រូវរឹតបន្តឹងច្បាប់បន្ថែមទៀតទៅលើជនណាដែលរស់នៅក្នុងទឹកដីខ្មែរខុសច្បាប់ និងត្រូវចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីការពារសន្តិសុខនៅក្នុងសង្គម៖ «ខ្ញុំក៏សូមអំពាវនាវដល់ពលរដ្ឋដែលរស់នៅតំបន់ប៉ោយប៉ែត ធ្វើយ៉ាងណាសហការជាមួយសមត្ថកិច្ចឲ្យបានល្អ រាយការណ៍អំពីជនបរទេសទាំងឡាយណាដែលរស់នៅខុសច្បាប់ ដើម្បីឲ្យសមត្ថកិច្ចងាយស្រួលចាត់វិធានការបានទាន់ពេល»។

របាយការណ៍អធិការរងក្រុងប៉ោយប៉ែត ឲ្យដឹងថា នៅក្រុងប៉ោយប៉ែត មានជនបរទេសចំនួន ១៨ជាតិសាសន៍ មានដូចជាជនជាតិថៃ ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម ឥណ្ឌា ចិន និងប្រទេសមួយចំនួនទៀតក្នុងសហគមន៍អឺរ៉ុប ជាដើម ទោះជាយ៉ាងណាពុំទាន់មានតួលេខបញ្ជាក់ថា មានប៉ុន្មាននាក់នៅឡើយទេ។ ប៉ុន្តែជនជាតិចិន រស់នៅច្រើនជាងគេ មានជាង ១ពាន់នាក់ បន្ទាប់មកជនជាតិថៃ និងវៀតណាម៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកភូមិសូវង្ស នៃឃុំតាជេស ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ២០នាក់ អមដំណើរតំណាងពលរដ្ឋពីរគ្រួសារដែលមានជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយ ទៅបំភ្លឺនៅមុខតំណាងអយ្យការ នៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហា។

តំណាងអយ្យការអមសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បានកោះហៅពលរដ្ឋទាំងពីរគ្រួសារទៅបំភ្លឺតាមបណ្ដឹងរបស់ភាគីក្រុមហ៊ុន ដែលចោទពួកគេថា បានប្រើហិង្សាចូលកាន់កាប់លើអចលនវត្ថុអ្នកដទៃ។

ពលរដ្ឋដែលអះអាងថា ដីរបស់ខ្លួនមិនទាន់បានលក់ និងអ្នកគាំទ្រជាច្រើនបានអះអាងនៅចំពោះមុខមន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកសារព័ត៌មាន ក្រោយចេញពីបំភ្លឺនៅតុលាការថា ភាគីក្រុមហ៊ុនដែលមិនស្គាល់ឈ្មោះច្បាស់លាស់នោះទៅវិញទេដែលរំលោភយកដីកន្លះហិកតាររបស់ពលរដ្ឋពីរគ្រួសារនៅភូមិសូវង្ស ឃុំតាជេស ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ដោយលួចធ្វើប្លង់រឹងរំលោភយក។

លោកស្រី ម៉ែន ម៉ៅ មានប្រសាសន៍ថា ដីស្រែគាត់ទំហំទទឹងជាង ៤០ម៉ែត្រ និងបណ្ដោយជាង ៧០ម៉ែត្រ បានកាន់កាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩ ហើយមិនដែលបានលក់ម្ដងណាឡើយ។ នៅឆ្នាំ២០១៣ ក្រុមហ៊ុនបានព័ទ្ធរបងលើដីដែលទិញពីអ្នកភូមិក្បែរនោះ ហើយព័ទ្ធយកទាំងដីរបស់គាត់ទៀត។ លោកស្រីនៅបន្តចូលធ្វើស្រែធម្មតា ប៉ុន្តែឆ្នាំនេះតំណាងក្រុមហ៊ុនឈ្មោះ លន់ សុខា បានមកហាមឃាត់គាត់មិនឲ្យធ្វើ៖ «អម្បាញ់មិញគេហៅខ្ញុំសួរថា បានដីកាន់កាប់តាំងពីថ្ងៃណាមក? ខ្ញុំថាមេក្រុមចែកតាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩។ គេប្ដឹងខ្ញុំថា ខ្ញុំធ្វើលើប្លង់ដីគេ ហើយដីខ្ញុំអត់បានលក់ទេ។ គេឃាត់តែខ្ញុំថា ខ្ញុំអត់ធ្វើ ចាំដោះស្រាយឲ្យ ខ្ញុំអត់អីហូប ខ្ញុំនឹងទៅព្រោះទៀត។ ចង់ឲ្យបើករបងវិញឲ្យយកទៅដាក់ត្រឹមដីដែលទិញ បាន»។

លោកស្រីថា កន្លងទៅភាគីក្រុមហ៊ុនសន្យាផ្ដល់សំណងគោលនយោបាយដី ១ហិកតារ ១ម៉ឺនដុល្លារ ប៉ុន្តែមិនដែលធ្វើលិខិតទិញលក់ ឬផ្ដល់លុយមកឲ្យគាត់ឡើយ ហើយនៅប៉ុន្មានថ្ងៃមុននេះ ស្រាប់តែតំណាងក្រុមហ៊ុនឈ្មោះ លន់ សុខា មកនិយាយជាមួយគាត់ថា បើព្រមបញ្ចប់រឿងគេនឹងផ្ដល់ប្រាក់ចំនួន ១.៥០០ដុល្លារ ប៉ុន្តែគាត់ទាមទារ ១ម៉ឺន ៥ពាន់ដុល្លារ ថ្លៃដីកន្លះហិកតាររបស់ពួកគាត់នោះ។

ចំណែកពលរដ្ឋម្នាក់ដែលអមដំណើរពលរដ្ឋពីរនាក់ឡើងតុលាការ លោក ប្រាក់ អាត ថាលោកអាចធ្វើសាក្សីឲ្យម្ចាស់ដីទាំងពីរនាក់បានគ្រប់ពេល ព្រោះដីនោះគាត់ធ្លាប់ភ្ជួរស៊ីឈ្នួលរាល់ឆ្នាំ៖ «បានខ្ញុំដឹងថា គាត់អត់ទាន់លក់ ព្រោះអីគាត់ជួលគោយន្តខ្ញុំទៅភ្ជួររាល់តែឆ្នាំ។ ឆ្នាំនេះគាត់ជួលខ្ញុំទៅភ្ជួរដែរ គាត់ត្រាំពូជទៅបម្រុងសាបហើយ គេយកពូជមកសំដិលចោលវិញ គាត់មានចៅមួយវាលអត់អីហូបហើយឆ្នាំនេះនោះ»។

អាស៊ីសេរីមិនអាចរកប្រភពទាក់ទងតំណាងក្រុមហ៊ុនឈ្មោះ លន់ សុខា ដើម្បីឆ្លើយតបបញ្ហានេះបានទេនៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហា។ ប៉ុន្តែអ្នកនាំពាក្យអយ្យការអមសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក ឡុង ស៊ីថា បញ្ជាក់យ៉ាងខ្លីថា តុលាការនឹងចាត់ការបណ្ដឹងព្រហ្មទណ្ឌលើពលរដ្ឋដែលទៅភ្ជួររាស់ដីគេមានប្លង់រឹង។ លោកថា លោកពុំមានសមត្ថកិច្ចទៅវែកញែករកម្ចាស់ដីក្រៅពីប្លង់ដែលមានស្រាប់នេះឡើយ៖ «គាត់បានទៅភ្ជួរលើដីគេ ដីគេមានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិត្រឹមត្រូវ។ អាហ្នឹងមិនសម្ភាសន៍ខាងខ្ញុំទេ ព្រោះកាលណាគេបញ្ជាក់ថា គេមានប័ណ្ណរឹង យើងសំអាងអ្វីដែលជាឯកសារ»។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក (ADHOC) ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក សំ ច័ន្ទគា យល់ថា បើតុលាការមានភាពយុត្តិធម៌ តុលាការនឹងវែកញែកឲ្យឃើញថា តើអ្នកណាជាម្ចាស់សិទ្ធិលើដីដែលកំពុងមានជម្លោះជាមុន ទើបចាត់ការបណ្ដឹងព្រហ្មទណ្ឌដែលកើតចេញពីជម្លោះដីធ្លីនេះ។ លោកថា បន្ទាប់ពីពលរដ្ឋមកសុំប្រឹក្សាផ្លូវច្បាប់ពីលោក លោកនឹងចុះអង្កេត ហើយធ្វើអន្តរាគមន៍ករណីនេះ៖ «ខ្ញុំថានេះជាទម្លាប់ដដែលដែលអ្នកមានតែងតែយកផ្លាក ឬយកតុលាការធ្វើជាឧបករណ៍ក្នុងការទៅគំរាមយកដីប្រជាពលរដ្ឋដែលគេអត់ទាន់បានលក់ ឬទៅយកដីតាមទំនើងចិត្ត»។

លោក សំ ច័ន្ទគា បន្ថែមថា អ្នកមានលុយ និងមានអំណាចហ៊ុមព័ទ្ធរបងរំលោភយកដីពលរដ្ឋមានរូបភាពស្រដៀងគ្នានេះច្រើនករណី ហើយបើផ្អែកលើប្លង់រឹង តុលាការអាចចាប់ពលរដ្ឋដាក់គុកបាន៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

គណបក្សប្រឆាំងមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ឡើយចំពោះសារគំរាមរបស់លោក ហ៊ុន សែន ពីការស្លាប់របស់លោក។ លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងជាថ្មីថា នៅពេលលោកស្លាប់ភ្លាម គឺក្រុមយោធាដែលបច្ចុប្បន្នឋិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកនឹងឡើងគ្រប់គ្រងសភាពការណ៍ ហើយដែលអាចធ្វើឲ្យស្ថានភាពស្រុកទេសមានការប្រែប្រួល។

ក្នុងរយៈពេលតែ ៣ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះនៃដើមខែសីហា នេះ លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងសារដល់ទៅពីរដង ទស្សន៍ទាយពីសភាពការណ៍ស្រុកទេសដែលអាចប្រែប្រួលនៅពេលគ្មានរូបលោកភ្លាម។

ថ្លែងនៅចំពោះមុខកីឡាករ កីឡាការិនី ដែលទៅជួបលោកនាវិមានសន្តិភាព នៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហា មុននឹងចាកចេញទៅចូលរួមប្រកួតកីឡាស៊ីហ្គេម (SEA Games) នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី (Malaysia) លោក ហ៊ុន សែន ព្រមានជាថ្មីពីការស្លាប់របស់លោក។ សារសំដៅទៅកាន់បក្សប្រឆាំងដែលលោក ហ៊ុន សែន តែងចោទថា បានយកការស្លាប់របស់លោកដើម្បីកេងចំណេញនយោបាយនោះ លោក ហ៊ុន សែន យល់ថា ការស្លាប់របស់លោកគឺជាគ្រោះអាក្រក់សម្រាប់ប្រទេសជាតិទៅវិញទេ។

លោក ហ៊ុន សែន ដែលកាន់អំណាចជាង ៣០ឆ្នាំនៅកម្ពុជា សង្កត់ធ្ងន់ថា ប្រសិនបើលោកស្លាប់ភ្លាម នោះមន្ត្រីនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក រាប់តាំងពីឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ទេសរដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រី រហូតដល់អនុរដ្ឋលេខាធិការដែលមានមុខងារនយោបាយ នឹងត្រូវរលាយទៅតាមលោកជាស្វ័យប្រវត្តិភ្លាមដែរ។ ដូច្នេះ លោកថា គឺមានតែក្រុមយោធា និងនគរបាលដែលឋិតនៅក្នុងមុខងារសាធារណៈទេ ដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងសភាពការណ៍។

លោក ហ៊ុន សែន៖ «នៅទីនេះមានអគ្គបញ្ជាការ ប៉ុល សារឿន អគ្គនគរបាលជាតិ នេត សាវឿន អគ្គបញ្ជាការរង និងមេបញ្ជាការអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស សៅ សុខា ប៉ុន្តែនៅមានបណ្ដាអង្គភាពដទៃទៀតដែលពេលហ្នឹងជួនកាលមានការញុះញង់ គឺវាយគ្រឹបតែម្ដង ខ្មោចមិនអាចងើបមកត្រួតត្រាសភាពការណ៍ទេ ហើយ ទៀ បាញ់ ក៏អស់តំណែង ស ខេង ក៏អស់តំណែង តើទៅត្រួតពីណាទៀត? អ៊ីចឹងរឿងហ្នឹង ពេលខ្លះត្រូវយល់ កុំចង់ឲ្យ ហ៊ុន សែន ងាប់ ទុក ហ៊ុន សែន ដើម្បីនឹងគ្រប់គ្រង»។

កាលពីថ្ងៃទី១ សីហា នៅចំពោះមុខនិស្សិតដែលទៅទទួលសញ្ញាប័ត្របញ្ចប់ការសិក្សា លោក ហ៊ុន សែន ក្រៅតែពីព្រមានពីភាពវឹកវររបស់ស្រុកទេសក្រោយអត់ពីលោកទៅ លោកក៏បានព្រមានទៅកាន់មេបក្សប្រឆាំងឲ្យប្រដែប្រដៅកូនចៅរបស់ខ្លួនដែលលោក ហ៊ុន សែន ចោទថា តែងយកសេចក្ដីស្លាប់របស់លោកមកលេងសើច ឬបង្ហោះនៅតាមបណ្ដាញសង្គមនោះ។ លោក ហ៊ុន សែន ថា កុំចេះតែបន់ឲ្យលោកស្លាប់ ហើយបើនៅតែកេងចំណេញពីការស្លាប់របស់លោក នោះបក្សប្រឆាំងនឹងជួបគ្រោះថ្នាក់។

បន្ថែមទៅលើការព្រមានអំពីការស្លាប់ លោក ហ៊ុន សែន មិនភ្លេចឡើយនិយាយគាំទ្រចំពោះមន្ត្រីក្រោមបង្គាប់របស់លោកដែលចេញមុខព្រមានប្រើដំបង ឬគល់ឫស្សីវាយសំពងក្បាល ឬបំបែកធ្មេញអ្នកតវ៉ាក្រោយការបោះឆ្នោត។ បើទោះជាដឹងថា ភាសាហិង្សាទាំងអស់នេះ កន្លងទៅត្រូវបានគេរិះគន់ក៏ដោយ លោក ហ៊ុន សែន នៅតែថ្លែងហាក់មានចេតនាឌឺដង ដោយបន្តកម្ទេចអ្នកតវ៉ាក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨។ លោក ហ៊ុន សែន មិននិយាយត្រឹមប្រើដំបង ឬគល់ឫស្សីនោះទេ តែលោកព្រមានថា មិនដែលរដ្ឋណាមួយដែលគ្មានកាំភ្លើង និងគុកនោះទេ។

បើទោះជាមានការព្រមានម្ដងជាពីរដងបែបនេះក្ដី មន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងហាក់មិនមានប្រតិកម្មអ្វីនោះទេ។ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក យឹម សុវណ្ណ ថ្លែងថា បើលោក ហ៊ុន សែន នៅតែបន្តនិយាយដដែលៗទៀត វាជារឿងរបស់លោក ហ៊ុន សែន។ ទោះជាយ៉ាងណាលោកថា ប្រទេសកម្ពុជា ជារបស់ប្រជាជាតិខ្មែរទាំងមូល មិនមែនជារបស់បុគ្គលណាមួយនោះឡើយ។

លោក យឹម សុវណ្ណ៖ «ខ្ញុំគិតថា មានបណ្ឌិតច្រើនណាស់ ហើយមានប្រជាពលរដ្ឋច្រើនណាស់ដែលនឹងជួយស្តារប្រទេសជាតិយើងឡើងវិញ វាមិនមែនតែរឿងពឹងតែលើអ្នកណាម្នាក់នោះទេ ពេលគាត់នៅជារឿងមួយ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងម៉េចក៏ដោយ បើសិនជាប្រទេសរបស់យើងទៅហើយ យើងត្រូវប្រឹងប្រែងរួមគ្នាដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា»។

អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយ និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សជាតិ និងអន្តរជាតិ តែងរិះគន់ចំពោះសារគំរាមរបស់បក្សកាន់អំណាច ដោយពួកគេយល់ថា វាជាការវាយបំបាក់ស្មារតីបក្សប្រឆាំង និងពលរដ្ឋដោយបក្សកាន់អំណាចមុនពេលដែលការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រប្រព្រឹត្តទៅនៅពេលខាងមុខ។

ក្រៅពីសារគំរាមកំហែង បក្សកាន់អំណាចក៏ត្រូវបានគេមើលឃើញថា ព្យាយាមប្រើគ្រប់មធ្យោបាយ និងរូបភាព ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យដៃគូប្រជែងរបស់ខ្លួនថមថយកម្លាំង តាមរយៈការកែប្រែច្បាប់ ដាក់គំនាបលើបក្សប្រឆាំង ការចាប់មន្ត្រីបក្សប្រឆាំងដាក់គុក និងការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការ ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញបក្សប្រឆាំងជាដើម។

ទោះជាយ៉ាងណា លោក យឹម សុវណ្ណ យល់ថា ពលរដ្ឋមើលឃើញរូបភាពទាំងអស់នេះ ហើយពួកគាត់នឹងសម្ដែងឆន្ទៈតាមរយៈការបោះឆ្នោតនៅពេលខាងមុខ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ នៅព្រឹកថ្ងៃទី៣ ខែសីហា បានសម្រេចកាត់ទោសមនុស្ស ៣នាក់ ដែលពាក់ព័ន្ធក្នុងរឿងពពោះជំនួសជនបរទេស។ ក្នុងចំណោមមនុស្ស ៣នាក់នោះ គឺមានខ្មែរ ២នាក់ និងស្ត្រីជនជាតិអូស្ត្រាលីម្នាក់។

អ្នកពាក់ព័ន្ធក្នុងរឿងពពោះជំនួសទាំងបីនាក់ ត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារក្នុងម្នាក់ៗ មួយឆ្នាំកន្លះ និងបង់ប្រាក់ពិន័យមួយចំនួនទៀត។

មន្ត្រីនាំពាក្យ និងជាព្រះរាជអាជ្ញារងអមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ លោក លី សុផាណា បញ្ជាក់ថា អ្នកទាំង ៣រូប ត្រូវបានចៅក្រមសាលាដំបូងផ្ដន្ទាទោសពីបទអន្តរការីរវាងអ្នកសុំកូន និងស្ត្រីពពោះជំនួស និងបទសុំឲ្យផ្ដល់ឯកសារដោយទុច្ចរិតតាមសាលក្រមលេខ ១៩៩១ ចុះថ្ងៃទី៣ សីហា។

ការផ្ដន្ទាទោសដែលចៅក្រមសម្រេច គឺ១ ជនជាប់ចោទឈ្មោះ ឆាលស៍ ថាំមី អាឡេន (Charles Tammy Alayne) ជាស្ត្រីសញ្ជាតិអូស្ត្រាលី ដោយដាក់ពន្ធនាគារ ១៨ខែ ពិន័យជាប្រាក់ ៤លានរៀល។ ជនជាប់ចោទទី២ ជាបុរសខ្មែរ ឈ្មោះ ពេញ រិទ្ធី ដោយដាក់ពន្ធនាគារ ១៨ខែដែរ ហើយពិន័យជាប្រាក់ ២លានរៀល និងទី៣ ជនជាប់ចោទជាស្ត្រីជនជាតិខ្មែរ ឈ្មោះ សំរិទ្ធ ច័ន្ទចរិយា ត្រូវបានចៅក្រមផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារ ១៨ខែ ហើយពិន័យជាប្រាក់ ២លានរៀលដូចគ្នា។

អ្នកស្រី ថាំមី ដេវិសឆាល (Tammy Davis-Charles) ជាគិលានុបដ្ឋាយិកាអូស្ត្រាលី ត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ ដោយសារតែបើកគ្លីនិកផ្ដល់សេវាជាអន្តរការីរវាងអ្នកសុំកូន និងស្ត្រីអ្នកស៊ីឈ្នួលពពោះជំនួសដោយខុសច្បាប់។

នាយិកាអង្គការយេនឌ័រកម្ពុជា អ្នកស្រី រស់ សុភាព នៅមិនទាន់ប្រាកដក្នុងចិត្តទេថា ការផ្ដន្ទាទោសនេះ បានផ្ដល់យុត្តិធម៌ប៉ុណ្ណាទេ ទាំងចំពោះជនជាប់ចោទ និងស្ត្រីដែលស៊ីឈ្នួលពពោះ ស្របពេលដែលកម្ពុជា មិនទាន់មានច្បាប់ជាក់លាក់ហាមមិនឲ្យស្ត្រីពពោះជំនួសនៅឡើយ៖ «ដោយសារយើងអត់ទាន់មានច្បាប់អ៊ីចឹង ហើយកាត់ហ្នឹងផ្អែកទៅលើច្បាប់ណា អាចតុលាការគេផ្អែកលើច្បាប់ដែលមានស្រាប់ តែច្បាប់ហ្នឹងវាផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់ជនប្រព្រឹត្តហ្នឹងដែរ ឬអត់? ឬក៏វាយុត្តិធម៌ដល់អ្នកដែលត្រូវបានគេជួលឲ្យពពោះ ពីព្រោះរឿងពពោះហ្នឹងជារឿងថ្មីសម្រាប់កម្ពុជា ថ្វីត្បិតមិនមែនជារឿងថ្មីសម្រាប់ប្រទេសផ្សេង។ ដោយសារថា ប្រទេសផ្សេងហ្នឹង វាមានបទពិសោធន៍មិនល្អ ឬមិនផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ឲ្យស្ត្រីហ្នឹង អ៊ីចឹងបានជាគេឈប់ធ្វើរឿងហ្នឹង»។

អនុប្រធាននាយកដ្ឋានប្រឆាំងការជួញដូរមនុស្ស និងការពារអនីតិជន នៃអគ្គស្នងការដ្ឋាននគរបាលជាតិ ក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ជីវ ផល្លី មានប្រសាសន៍ថា ទោះជាកម្ពុជា មិនទាន់មានច្បាប់ជាក់លាក់ហាមមិនឲ្យស្ត្រីពពោះក្ដី ក៏បញ្ហានេះមានក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ៖ «អន្តរការីនៃការពពោះហ្នឹង អាហ្នឹងទាក់ទងទៅនឹងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ»។

កាលពីចុងខែកក្កដា រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងអនុប្រធានអចិន្ត្រៃយ៍ នៃគណៈកម្មាធិការជាតិប្រឆាំងការជួញដូរមនុស្ស និងការពារអនីតិជន អ្នកស្រី ជូ ប៊ុនអេង ឲ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងតាក់តែងច្បាប់ស្ដីពីការការពារការពពោះដើម្បីធានាកុំឲ្យមានការកេងប្រវ័ញ្ចលើទារក។

នាយិកាអង្គការយេនឌ័រកម្ពុជា អ្នកស្រី រស់ សុភាព មានមតិថា អ្នកស្រីមិនចង់ឲ្យមានការពពោះនៅកម្ពុជាទេ ព្រោះតាមឧទាហរណ៍ករណីនៅប្រទេសថៃ ស្ត្រីដែលស៊ីឈ្នួលពពោះជួបផលលំបាកច្រើនទាំងផ្នែកផ្លូវចិត្ត ការរើសអើងពីសង្គម និងជីវភាព៖ «នៅថៃ មិនទាន់ដោះស្រាយរួចផងរឿងពពោះហ្នឹង កូនវាកើតមកពីរ។ កូនមួយវាមានសម្បទាល្អ ហើយមួយទៀតមានរូបរាងមិនគ្រប់លក្ខណៈ។ អ៊ីចឹងម្ដាយដែលគេបានជួលហ្នឹង គឺគេយកតែមួយ ហើយគេទុកកូនដែលមិនល្អហ្នឹងឲ្យ។ អ៊ីចឹងវាធ្វើឲ្យមានការលំបាកដល់ស្ត្រីហ្នឹងដែលជាអ្នកពពោះនោះ»។

ករណីផ្ដន្ទាទោសជនជាប់ចោទពាក់ព័ន្ធនឹងអន្តរការីពពោះនៅកម្ពុជា ទាំង ៣រូបនេះ គឺបន្ទាប់ពីនគរបាលការិយាល័យប្រឆាំងការជួញដូរមនុស្ស និងការពារអនីតិជនរាជធានីភ្នំពេញ បញ្ជូនទៅសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីសាកសួរកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦។ ទោះជាមិនទាន់មានច្បាប់ជាក់លាក់ក្ដី ក៏កាលពីខែមេសា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានយល់ព្រមលើគោលការណ៍បណ្ដោះអាសន្នមួយ ដោយអនុញ្ញាតឲ្យឪពុកម្ដាយសុំកូនអាចយកកូនដែលកើតចេញពីម្ដាយពពោះជំនួសចេញពីកម្ពុជាបាន៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ក្រសួងសង្គមកិច្ច អតីតយុទ្ធជន និងយុវនីតិសម្បទា ប្រតិកម្ម និងថ្កោលទោសនាយករងទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីសេរីរបស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក ហ្វីល រ៉ូប៊ឺតសុន (Phil Robertson)។

ការថ្កោលទោសនេះ ដោយសារតែលោក ហ្វីល រ៉ូប៊ឺតសុន ស្នើលោកឲ្យលោក វង សូត រដ្ឋមន្រ្តី ក្រសួងសង្គមកិច្ច ចុះចេញពីតំណែង ដោយសារលោក វង សូត បានព្រមានវាយក្បាលអ្នកតវ៉ាប្រឆាំងលទ្ធផលបោះឆ្នោតនឹងគល់ឫស្សី។

សេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួង ចេញផ្សាយកាលពីល្ងាចថ្ងៃទី៣ ខែសីហា បានច្រានចោលទាំងស្រុងចំពោះការអត្ថាធិប្បាយរបស់លោក ហ្វីល រ៉ូប៊ឺសុន និងចាត់ទុកថា ជាការញុះញង់ បំភ្លៃ បំផ្លើសការពិត ព្រមទាំងមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ បង្កអសន្តិសុខ អស្ថិរភាពសង្គម ជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរដ្ឋអធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។

សេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានដដែលនោះ បានហៅការអត្ថាធិប្បាយរបស់លោក ហ្វីល រ៉ូប៊ឺតសុន ដែលចាត់ទុកសាររបស់ថ្នាក់ដឹកនាំក្រសួង ថាជាសារដ៏ឃោរឃៅ និងមិនបានដឹងអ្វីទាំងអស់អំពីសិទ្ធិមនុស្ស និងថាការបញ្ចេញមតិបែបនេះ គឺផ្ទុយពីការពិតដែលមិនអាចទទួលយកបានឡើយ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អាជ្ញាធរខេត្តកំពង់ធំ ឱ្យដឹងថា ស្ថានភាពទឹកជំនន់ ទឹកស្ទឹងសែន បានហក់ឡើងដល់កម្រិតប្រកាសអាសន្ន ប៉ុន្តែមិនទាន់មានអ្វីគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅឡើយទេ។ យ៉ាងនេះក្ដី អាជ្ញាធរខេត្តបានបញ្ជាឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានយកចិត្តទុកដាក់ករណីនេះ ព្រមទាំងបង្កើនការផ្សព្វផ្សាយ និងតាមដានស្ថានភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋគ្រប់ពេលវេលា ដើម្បីងាយស្រួលចាត់វិធានការប្រសិនបើមានបញ្ហាប្រឈមកើតឡើងដល់ពួកគាត់។

អាជ្ញាធរខេត្តកំពង់ធំ ឱ្យដឹងថា ទោះបីជាទឹកជំនន់ស្ទឹងសែន ក្នុងខេត្តនេះហក់ឡើងដល់កម្រិតប្រកាសអាសន្នក្ដី ប៉ុន្តែស្ថានភាពទឹកជំនន់មិនទាន់បណ្ដាលឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរគួរឱ្យបារម្ភទេ។ បន្ថែមពីនេះ ទឹកនឹងអាចស្រកទៅវិញ ក្នុងរយៈពេលមួយថ្ងៃ ឬពីរថ្ងៃទៀត ប្រសិនបើអាកាសធាតុល្អប្រសើរគ្មានភ្លៀងធ្លាក់បន្ត ពីព្រោះស្ថានភាពទឹកស្ទឹងសែន នៅផ្នែកខាងលើគឺនៅខេត្តព្រះវិហារ បានស្រកជាបណ្តើរៗ ហើយនឹងអាចស្រកនៅផ្នែកខាងក្រោមដូចគ្នា។

អភិបាលរងខេត្ត និងជាអ្នកនាំពាក្យសាលាខេត្តកំពង់ធំ លោក គង់ វិមាន មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហា ថា កម្ពស់ទឹកស្ទឹងសែន បានហក់ឡើងដល់កម្រិតប្រកាសអាសន្ន គឺមានកម្ពស់ ១៣,៥០ម៉ែត្រ ប៉ុន្តែទឹកឡើងដល់កម្រិតនេះ គឺមិនមានអ្វីប្រែប្រួលទៀតឡើយ។ យ៉ាងនេះក្តី អាជ្ញាធរខេត្តបានបង្កើនការផ្សព្វផ្សាយដល់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅជាប់ដងស្ទឹងសែន ឱ្យបង្កើនការប្រុងប្រយ័ត្នបន្ថែមទៀត។ លើសពីនេះ អាជ្ញាធរបានត្រៀមទីទួលមានសុវត្ថិភាពនៅតំបន់មួយចំនួន ប្រសិនបើទឹកនៅតែហក់ឡើងបន្ត៖ «អ៊ីចឹងដូចខ្ញុំបានជម្រាបជូនខាងដើមហើយ ថា ២៤ម៉ោង លើ ២៤ម៉ោង ជាវិធានការរបស់ឯកឧត្ដមអភិបាលខេត្តលោកបានដាក់វិធានការទៅដល់គ្រប់បណ្ដាលស្រុក ឃុំ-សង្កាត់ ដើម្បីបន្តតាមដាន និងផ្សព្វផ្សាយដល់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ»។

កម្រិតទឹកបានហក់ឡើងនាប៉ុន្មានថ្ងៃមកនេះ បណ្ដាលឱ្យស្រូវស្រែរបស់ពលរដ្ឋរស់នៅតាមបណ្ដាក្រុង ស្រុកមួយចំនួនរងផលប៉ះពាល់ ប៉ុន្តែមិនទាន់ដល់កម្រិតធ្ងន់ធ្ងរដែលត្រូវបារម្ភទេ។ លោកមិនទាន់អាចជម្រាបជូនពីផលប៉ះពាល់ទាំងនោះឱ្យបានច្បាស់លាស់ ពីព្រោះស្ថិតនៅក្នុងការតាមដាននៅឡើយ។

ជំទប់ទី២ ឃុំក្ដីដូង លោក ជូ ភី មានប្រសាសន៍ថា ពលរដ្ឋនៅឃុំរបស់លោកកំពុងរងផលប៉ះពាល់ដោយសារស្រូវវស្សា និងស្រូវប្រាំងរាប់រយហិកតារ ត្រូវបានទឹកជន់លិច។ លោកបន្តថា អាជ្ញាធរស្រុកបានដាក់ផែនការឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានប្រមូលរបាយការណ៍ស្ដីពីផលប៉ះពាល់ចំពោះតែស្រូវវស្សារបស់ពលរដ្ឋ ប៉ុន្តែស្រែប្រាំង គឺអាជ្ញាធរស្រុកមិនទាន់ឱ្យប្រមូលរបាយការណ៍ទេ។ លោកថា ស្រូវវស្សារបស់ពលរដ្ឋឃុំក្ដីដូង កំពុងរងផលប៉ះពាល់គឺមានចំនួនជាង ៣០០ហិកតារ។

លោកថា ផលប៉ះពាល់នឹងមានកាន់តែច្រើន ប្រសិនបើទឹកនៅតែបន្តហក់ឡើងទៀតនោះ៖ «ប្រហែលពីរបីថ្ងៃទៀតតាមយើងព្យាករខាងលើប្រសិនបើជាស្រកពីរបីបួនថ្ងៃទៀត នឹងស្រកដូចគ្នា»។

អភិបាលខេត្តកំពង់ធំ លោក សុខ លូ ធ្លាប់មានប្រសាសន៍ថា អាជ្ញាធរក្រៅពីយកចិត្តទុកដាក់តាមដានលើបញ្ហានេះ ពួកគេក៏បានត្រៀមពូជស្រូវមួយចំនួនសម្រាប់ផ្ដល់ជូនពលរដ្ឋ ប្រសិនបើការខូចខាតស្រូវស្រែរបស់ពួកគាត់មានទំហំធ្ងន់ធ្ងរ។

ចំណែកស្ថានភាពទឹកជំនន់នៅខេត្តកំពង់ចាម វិញ គឺបណ្ដាលឱ្យប៉ះពាល់ដីស្រែចម្ការរបស់ពលរដ្ឋរាប់រយហិកតារ និងបណ្ដាលឱ្យមនុស្សស្លាប់ចំនួន ១០នាក់ ក្នុងនោះកុមារចំនួន ៤នាក់។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់អភិបាលខេត្តកំពង់ចាម លោក គួច ចំរើន ផ្ញើជូនទេសរដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកបេសកកម្មពិសេស និងជាប្រធានគណៈកម្មការជាតិគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយ លោក ញឹម វណ្ណដា កាលពីថ្ងៃទី២ ខែសីហា បញ្ជាក់ថា កម្ពស់ទឹកទន្លេមេគង្គនៅខេត្តកំពង់ចាម នៅមិនទាន់ដល់កម្រិតប្រកាសអាសន្នទេ។

ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី ទឹកជំនន់ទន្លេមេគង្គ បណ្ដាលឱ្យផ្ទះសម្បែងពលរដ្ឋមួយចំនួនត្រូវរុះរើ ហើយជម្លៀសពលរដ្ឋជាង ៣០គ្រួសារទៅកាន់ទីទួលសុវត្ថិភាព។ បន្ថែមពីនេះទឹកឡើងលិចផ្លូវ និងសាលារៀនជាច្រើនកន្លែង ព្រមទាំងលិចលង់ស្រូវ និងចម្ការរបស់ពលរដ្ឋជាង ៣០០ហិកតារ។ ស្រុកដែលរងផលប៉ះពាល់ រួមមានស្រុកកងមាស ស្ទឹងត្រង់ ស្រីសន្ធរ ស្រុកកំពង់សៀម កោះសូទិន និងស្រុកព្រៃឈរ។

ក្នុងរបាយការណ៍បញ្ជាក់ដែរថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងកងកម្លាំងតាមបណ្ដាស្រុកទាំងនេះ បានជួយរុះរើផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារបាក់ច្រាំងទន្លេ ព្រមទាំងបានជួយកសាងជម្រកបណ្ដោះអាសន្ន និងដឹកជញ្ជូនសម្ភារៈរបស់ពលរដ្ឋមកកាន់ទីទួលសុវត្ថិភាពជាដើម៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អាជ្ញាធរអប្សរាទទួលបន្ទុកការពារ និងថែរក្សាប្រាសាទបុរាណ និងអាជ្ញាធរខេត្តសៀមរាប បានចេញសេចក្ដីជូនដំណឹងរួមគ្នាមួយប្រាប់ដល់ម្ចាស់សំណង់ថ្មីៗ ដែលបានសាងសង់ខុសច្បាប់ក្នុងតំបន់ការពារទី១ និងទី២ នៃឧទ្យានអង្គរ កាលពីអំឡុងពេលបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៤ គឺត្រូវរុះរើចេញដោយខ្លួនឯងឱ្យបានមុនថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ជាកំហិត។

ប្រសិនបើម្ចាស់សំណង់ណាមិនព្រមរុះរើដោយខ្លួនឯងទេ នៅពេលដល់ថ្ងៃកំណត់សមត្ថកិច្ចចម្រុះនឹងចុះទៅរុះរើដោយមិនទទួលខុសត្រូវលើការខូចខាតអ្វីឡើយ។

ពលរដ្ឋមួយចំនួននៅភូមិក្រវ៉ាន់ និងភូមិរហាល សង្កាត់នគរធំ ក្រុងសៀមរាប ព្រួយបារម្ភខ្លាចបាត់បង់ទីជម្រកដែលពួកគេទើបតែសាងសង់ថ្មីៗ នៅក្នុងតំបន់ការពារបេតិកភណ្ឌ។

ការព្រួយបារម្ភកើតមានឡើងបន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរអប្សរា និងអាជ្ញាធរខេត្តសៀមរាប បានរួមគ្នាចេញសេចក្ដីជូនដំណឹងជាថ្មីទៀត ប្រាប់ដល់ម្ចាស់សំណង់ថ្មីដែលសាងសង់ខុសច្បាប់នៅក្នុងតំបន់ការពារបេតិកភណ្ឌឱ្យរុះរើចេញដោយខ្លួនឯងឱ្យអស់នៅមុនថ្ងៃទី៩ ខែសីហា។

ស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់ក្នុងចំណោមពលរដ្ឋខ្លះទៀត ដែលរស់នៅភូមិរហាល ជិតប្រាសាទបន្ទាយក្ដី គឺអ្នកស្រី លេក រ៉ន។ អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា គាត់មានកូនជាច្រើននាក់រស់នៅក្នុងផ្ទះតែមួយជាយូរមកហើយ។ ក្នុងពេលយុទ្ធនាការឃោសនា និងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ កាលពីខែឧសភា និងមិថុនា កន្លងទៅ គាត់បានឱ្យកូនស្រីដែលមានគ្រួសាររួចហើយចេញទៅធ្វើខ្ទមរស់នៅផ្សេង ប៉ុន្តែពេលនេះអាជ្ញាធរបានចេញលិខិតឱ្យរុះរើវិញ។

លោកស្រី លេក រ៉ន បញ្ជាក់ថា អ្នកស្រីមិនសប្បាយចិត្តក្នុងការរុះរើខ្ទម ដែលសង់រួចហើយនោះចេញវិញទេ៖ «អត់ឱ្យរើរុះទេ បើអាជ្ញាធររើរុះខ្ទមនោះចោលតើបានអីឱ្យកូនខ្ញុំរស់នៅ? ដីដែលសង់ខ្ទមនេះជាកេរមកពីដូនតាខ្ញុំយូរមកហើយ»។

ស្ត្រីម្នាក់ទៀតរស់នៅភូមិក្រវ៉ាន់ លោកស្រី បៀត សុខឃា មានប្រសាសន៍ថា ចាប់តាំងពីគាត់ទទួលបានសេចក្ដីជូនដំណឹងរបស់អាជ្ញាធរឱ្យរុះរើខ្ទម ដែលទើបនឹងសង់ហើយចេញវិញនោះ គឺលោកស្រីព្រួយបារម្ភដេកមិនលក់ឡើយ រហូតដល់ជំងឺក្រពះរបស់គាត់ដែលមានជាយូរមកហើយធ្វើទុក្ខ។ ស្ត្រីដដែលបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្នគាត់មានដីទទឹងតែ ៦ម៉ែត្រ ដើម្បីសង់ផ្ទះរស់នៅ ព្រមទាំងប្រកបមុខរបរលក់គំនូរគ្រាន់បានប្រាក់ចិញ្ចើមជីវិត។

លោកស្រី បៀត សុខឃា សូមឱ្យអាជ្ញាធរអប្សរា និងអាជ្ញាធរខេត្តពិចារណាឡើងវិញចំពោះការជូនដំណឹងឱ្យរុះរើសំណង់ថ្មីនេះ៖ «ប្រជាពលរដ្ឋដូចពួកខ្ញុំ គឺមានដីតែ១កន្លែងសម្រាប់រកស៊ី ចុះបើអាជ្ញាធរបញ្ជាឱ្យរុះរើសំណង់សម្រាប់ជ្រកកោន តើឱ្យពួកខ្ញុំទៅនៅឯណា»។

កាលពីថ្ងៃទី១ ខែសីហា អាជ្ញាធរអប្សរា និងអាជ្ញាធរខេត្តសៀមរាប បានចេញសេចក្ដីជូនដំណឹងរួមគ្នាមួយប្រាប់ដល់ម្ចាស់សំណង់ថ្មីៗ ដែលបានសង់ក្នុងតំបន់ការពារទី១ និងទី២ នៃឧទ្យានអង្គរ ដោយខុសច្បាប់កាលពីអំឡុងពេលនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៤ និងសំណង់ដែលកំពុងតែសាងសង់ក្ដី ត្រូវរុះរើចេញឱ្យអស់នៅមុនថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ជាកំហិត បើមិនដូច្នេះទេ គណៈកម្មការនឹងដឹកនាំកម្លាំងចុះរុះរើសំណង់ទាំងនោះដោយមិនទទួលខុសត្រូវលើការខូចខាតអ្វីឡើយ។

ទោះជាយ៉ាងណាអាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងមន្ត្រីអាជ្ញាធរអប្សរា និងអាជ្ញាធរខេត្តសៀមរាប ដើម្បីសុំការអធិប្បាយបន្ថែមជុំវិញសេចក្ដីជូនដំណឹងនេះបានថា យ៉ាងណានៅឡើយនៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហា។

កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមិថុនា មន្ត្រីអាជ្ញាធរអប្សរា និងអាជ្ញាធរខេត្តសៀមរាប បានធ្វើសន្និសីទកាសែតរួមគ្នាម្ដងមកហើយ ជុំវិញវិធានការរុះរើសំណង់ថ្មីៗ នៅក្នុងតំបន់អង្គរទាំងនោះដោយបង្ហាញហេតុផលថា សំណង់ទាំងនោះនឹងធ្វើឱ្យហានិភ័យអង្គររបស់កម្ពុជា អាចនឹងត្រូវបានគេដាក់ជាជំហានដំបូងទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌប្រឈមនឹងគ្រោះថ្នាក់ ហើយបើការប៉ះពាល់នៅតែបន្តគឺអាចនឹងត្រូវគេលុបចេញពីបញ្ជីនៃបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។

អគ្គនាយកអាជ្ញាធរអប្សរា លោក ស៊ុំ ម៉ាប់ ធ្លាប់មានប្រសាសន៍ថា យោងតាមកតិកាសញ្ញានៃរដ្ឋជាភាគីគឺរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវមានកាតព្វកិច្ចការពារសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកទាំងនេះ៖ «ជាប្រភេទសំណង់ដែលលួចសង់ ជាពិសេសនៅពេលយប់។ គ្មានសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធមួយណាដែលបានផ្ដល់ការអនុញ្ញាតស្របច្បាប់ក្នុងការសាងសង់សំណង់ទាំងនោះទេ»។

ចំណែកអភិបាលរងខេត្តសៀមរាប លោក លី សំរិទ្ធ ថ្លែងថា ជាយូរមកហើយអាជ្ញាធរតែងអនុគ្រោះដល់អ្នកសាងសង់សំណង់ថ្មីនៅក្នុងតំបន់អង្គរទាំងនោះ ប៉ុន្តែចាប់ពីពេលនេះតទៅអាជ្ញាធរនឹងមិនអនុញ្ញាតឱ្យបន្តសកម្មភាពនេះបានទៀតឡើយ៖ «គឺជាសារមួយផ្ញើទៅប្រាប់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ថា អ្វីដែលធ្លាប់រំលោភបំពានកន្លងមកគឺឥឡូវនេះ មិនអនុគ្រោះទៀតទេ»។

ចៅសង្កាត់នគរធំ ដែលទើបតែឡើងកាន់តំណែងថ្មី លោក សៀក ចំណាប់ សំដែងការព្រួយបារម្ភចំពោះអាជ្ញាធរអប្សរា និងអាជ្ញាធរខេត្តសៀមរាប ដែលមានវិធានការចុះរុះរើសំណង់ថ្មីៗនៅក្នុងតំបន់អង្គរនេះ។ លោកថា ពលរដ្ឋជាច្រើនរស់នៅក្នុងសង្កាត់របស់លោកបានទៅខ្ចីលុយពីមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុយកទៅសាងសង់សំណង់ថ្មីៗទាំងនោះ។ ដូច្នេះលោកសូមឱ្យអាជ្ញាធរអប្សរា មានគោលនយោបាយចេញសងខ្លះៗ ទៅលើការចុះរុះរើសំណង់ទាំងនោះ៖ «បារម្ភទី១ គឺប្រជាពលរដ្ឋខ្វះទីជម្រក ហើយតែខ្វះទីជម្រកគឺប៉ះពាល់ដល់សុខភាព។ កាលណាប៉ះពាល់សុខភាពធ្វើឱ្យកុមារមិនអាចទៅរៀនបាន ឯពលរដ្ឋក៏មិនអាចទៅប្រកបមុខរបរទទួលទាន»។

មន្ត្រីអាជ្ញាធរអប្សរា ឱ្យដឹងថា នៅក្នុងអំឡុងយុទ្ធនាការឃោសនា និងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៤ គ្រាន់តែរយៈពេល ២០ថ្ងៃ គឺសំណង់ថ្មីៗ នៅក្នុងតំបន់ការពារបេតិកភណ្ឌពិភពលោក បានកើតឡើងជាង ៥២០កន្លែង។ ចាប់ពីថ្ងៃទី២០ ខែមិថុនា អាជ្ញាធរអប្សរា បានសាកល្បងបញ្ជូនកម្លាំងអន្តរាគមន៍របស់ខ្លួនចុះទៅអនុវត្តការរុះរើសំណង់ថ្មីៗទាំងនោះ ក៏ប៉ុន្តែត្រូវពលរដ្ឋលើកគ្នាប្រឆាំងដោយធ្វើការបិទកំណាត់ផ្លូវចូលទៅកាន់តំបន់អង្គរវត្តជាច្រើនម៉ោង៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

សមត្ថកិច្ចរាជធានីភ្នំពេញ ចុះឆែកឆេរផ្ទះលោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ប្រធានគណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិ ក្នុងសង្កាត់ជ្រោយចង្វារ ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ នៅរសៀលថ្ងៃទី៤ ខែសីហា ដោយនាំខ្លួនលោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ទៅជាមួយផង។

លោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែសីហា តាមដីកាបញ្ជាឲ្យចូលខ្លួនរបស់ព្រះរាជអាជ្ញារងសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ លោក សៀង សុខ ដើម្បីសាកសួរពីដំណើររឿងសមគំនិតពីបទផលិតគ្រឿងញៀនខុសច្បាប់ និងនាំចូលសារធាតុសម្រាប់ផ្សំគ្រឿងញៀន ប្រព្រឹត្តនៅចំណុចភូមិទី១ ឃុំត្រែងត្រយឹង ស្រុកភ្នំស្រួច ខេត្តកំពង់ស្ពឺ កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០០៧។

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ ឲ្យអាស៊ីសេរីដឹងនៅថ្ងៃនេះថា ក្នុងករណីចាំបាច់ អាជ្ញាធរមានពេលវេលាចំនួន ៧២ម៉ោង ដើម្បីសាកសួរលោក ញឹក ប៊ុនឆៃ។ ទោះជាយ៉ាងណា លោក ខៀវ សុភ័គ អះអាងថា ក្រោយពីសាកសួរអស់រយៈពេលជាងមួយថ្ងៃនេះ គឺលោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ពិតជាមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសគ្រឿងញៀន ដែលលោកថា នឹងមិនអាចរួចខ្លួនពីច្បាប់ឡើយ។

សូមរង់ចាំអាន និងស្ដាប់ព័ត៌មានពិស្ដារ...

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

សង្គមស៊ីវិលចង់ឱ្យអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាល ជ្រើសយកវិធានការអប់រំចំពោះអ្នកបង្ហោះព័ត៌មានអំពីការចាប់ក្មេងជាជាងការប្រើប្រាស់ផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីកុំឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិរបស់ពលរដ្ឋ។ ពួកគេក៏បានលើកឡើងទៀតថា អ្នកបង្ហោះព័ត៌មានថា មានមនុស្ស ឬជនជាតិវៀតណាម ដើរចាប់កូនក្មេងវះយកគ្រឿងក្នុងនោះ ហាក់មិនទាន់ឈានដល់ដំណាក់កាលត្រូវប្រឈមមុខនឹងច្បាប់ឡើយ។ ការលើកឡើងពីមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលនេះ បន្ទាប់ពីអ្នកលេងបណ្ដាញសង្គមហ្វេកប៊ុក (Facebook) ចំនួនពីរនាក់ ត្រូវបានអាជ្ញាធរឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននៅពន្ធនាគារ ដោយសារការចោទប្រកាន់ពីបទក្លែងព័ត៌មាន និងបទញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ ក្រោយពីពួកគេបង្ហោះព័ត៌មានលើគណនីហ្វេសប៊ុក ផ្ទាល់ខ្លួនថា កំពុងមានជនជាតិវៀតណាម ដើរចាប់ក្មេងវះយកគ្រឿងក្នុងនៅកម្ពុជា។

មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលអះអាងថា នៅពេលនេះកំពុងមានក្រុមមនុស្សព្យាយាមទាញផលចំណេញអ្វីមួយពីរដ្ឋាភិបាលតាមរយៈការបំផុសបំផុលឱ្យមានអ្នកបង្ហោះព័ត៌មានមិនពិតតាមទំព័រហ្វេសប៊ុកថា កម្ពុជាកំពុងមានជនជាតិវៀតណាម ដើរចាប់ក្មេងវះយកគ្រឿងក្នុង។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល មិនចង់ឃើញការលាបពណ៌ដាក់គ្នាដោយសារតែបញ្ហានេះទេ ហើយអាជ្ញាធរគួរតែបើកការស៊ើបអង្កេតស្វែងរកការពិតឱ្យបានច្បាស់ ចៀសវាងការចាប់ឃុំខ្លួនមនុស្សបន្ថែមទៀត ដែលអាចជះឥទ្ធិពលមិនល្អទៅដល់សិទ្ធិបញ្ចេញមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក។

ប្រធានគ្រប់គ្រងផ្នែកអង្កេតនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ (LICADHO) លោក អំ សំអាត ព្រួយបារម្ភថា វិធានការផ្លូវច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាលទៅលើអ្នកបង្ហោះព័ត៌មានបាត់ក្មេងកន្លងមក អាចធ្វើឱ្យពលរដ្ឋខ្លាចរអាមិនហ៊ានផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានតាមហ្វេសប៊ុក តទៅទៀត ថ្វីបើដឹងថា ព័ត៌មានទាំងនោះជាការពិតក្ដី។ លោកបញ្ជាក់ថា សព្វថ្ងៃបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក គឺជាឧបករណ៍ពេញនិយមសម្រាប់ពលរដ្ឋសម្ដែងមតិ និងចែករំលែកព័ត៌មានឱ្យគ្នា ហើយបញ្ហាមួយចំនួនធំដែលប្រជាពលរដ្ឋនាំគ្នាលើកឡើងក្នុងបណ្ដាញសង្គមមួយនេះ ក៏បានជួយសម្រួលឱ្យអាជ្ញាធរចេញមុខដោះស្រាយទាន់ពេលយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាពដែរ៖ «»។

បន្ទាប់ពីមានការប្រកាសភ្លាមៗ ពីមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលដើម្បីតាមស្វែងរកមេខ្លោងដែលចាត់តាំងឱ្យមានអ្នកបង្ហោះព័ត៌មានថា មានករណីចាប់ក្មេងនោះ គឺមានអ្នកលេងហ្វេសប៊ុក ចំនួនពីរនាក់ ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននៅពន្ធនាគារបន្តបន្ទាប់។ តុលាការចោទប្រកាន់ពួកគេទាក់ទងនឹងក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៃបទក្លែងព័ត៌មាន តាមមាត្រា ៤២៥ និងបទញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ តាមមាត្រា ៤៩៥។

លោក ណៃ ស៊ីណេង សកម្មជនគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅខេត្តកំពង់ធំ ត្រូវបានអាជ្ញាធរខេត្តហៅមកសាកសួរ កាលពីថ្ងៃទី៣០ កក្កដា ទាក់ទងនឹងការបង្ហោះផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានថា មានជនជាតិវៀតណាម ចំនួន ៣នាក់ ដើរចាប់ក្មេង ស្ថិតក្នុងស្រុកបារាយណ៍ នៅលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួន។ បន្ទាប់មកគេបញ្ជូនលោកទៅឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនាគារបណ្ដោះអាសន្ន ទោះជាលោកបានសារភាពកំហុសថា ការបង្ហោះផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាននោះជាការយល់ច្រឡំក្ដី។

ចំណែកលោក លី ឆៃយ៉ា ម្ចាស់គណនីហ្វេសប៊ុក ឈ្មោះ ឡា ឆាយ៉ា (La chhaya) រស់នៅក្នុងខេត្តតាកែវ ក៏ត្រូវបានតុលាការសម្រេចឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ន ដោយសារករណីបង្ហោះព័ត៌មានស្រដៀងគ្នានេះដែរ។

អគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិ លោក គៀត ច័ន្ទថារិទ្ធិ បានថ្លែងនៅថ្ងៃទី៣១ កក្កដា ថា ក្នុងរយៈពេលជាង ២០ថ្ងៃ ដែលមានសេក្ដីរាយការណ៍ពីប្រជាពលរដ្ឋមកអាជ្ញាធរ ថាមានករណីចាប់កូនក្មេងវះយកក្រលៀន ភ្នែក និងគ្រឿងក្នុងដទៃទៀតនោះ គឺមានចំនួន ១៥ករណី ហើយបន្ទាប់ពីធ្វើការស្រាវជ្រាវនៅទូទាំងប្រទេសចំនួន ២៥ ខេត្ត-ក្រុង ត្រូវបានរកឃើញថា ករណីទាំងនោះពុំមែនជាការពិតឡើយ។

លោកបន្តថា ការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានរបស់សកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងនៅខេត្តកំពង់ធំ ឈ្មោះ ណៃ ស៊ីណេង ដែលថា មានជនជាតិវៀតណាម ចាប់ក្មេងវះយកគ្រឿងក្នុងគឺជាការបង្កបំពុលបរិយាកាសសង្គម ដោយលោកសន្និដ្ឋានបន្ថែមថា ការផ្សព្វផ្សាយករណីចាប់ក្មេងវះយកក្រលៀននេះ អាចជាចេតនារបស់ក្រុមចាត់តាំងណាមួយដើម្បីចំណេញអ្វីមួយពីរដ្ឋាភិបាល៖ «»។

ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី លោក អំ សំអាត បន្តថា ថ្វីបើមានការប្រកាសបកស្រាយបដិសេធទៅនឹងព័ត៌មានចាប់ក្មេងថាមិនពិតក្ដី ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលគួរតែផ្ដល់កិច្ចការពារសុវត្ថិភាពឱ្យបានពេញលេញបន្ថែមទៀត ជូនប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសសិស្សសាលាដែលជាមធ្យោបាយល្អជាង។ លើសពីនេះ លោកថា អាជ្ញាធរក៏គួរតែពិនិត្យឱ្យច្បាស់អំពីការចាប់ខ្លួនមនុស្សកន្លងមកថា ជាករណីបទល្មើស ឬក៏ជាសិទ្ធិបញ្ចេញមតិយោបល់៖ «»។

បទញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ ក្នុងមាត្រា ៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថា អំពើញុះញង់ដោយផ្ទាល់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ឬប្រព្រឹត្តអំពើបង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គមតាមមធ្យោបាយណាមួយដែលមានចែងក្នុងមាត្រា ៤៩៤ ដូចជាដោយសម្ដីតាមប្រភេទណាក៏ដោយ ដែលប្រកាសនៅក្នុងទីសាធារណៈ ឬក្នុងពេលប្រជុំសាធារណៈ ដោយសំណេរ ឬគំនូរតាមប្រភេទណាក៏ដោយ ដែលត្រូវផ្សព្វផ្សាយនៅក្នុងចំណោមសាធារណជន ឬតាំងឱ្យសាធារណជនមើល និងដោយគ្រប់មធ្យោបាយទូរគមនាគមន៍សោតទស្សន៍សម្រាប់សាធារណជន ត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ៦ខែ ទៅ ២ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ពីមួយលានរៀល ទៅបួនលានរៀល ប្រសិនបើការញុះញង់នេះគ្មានប្រសិទ្ធភាពទេ។ ចំណែកបទក្លែងព័ត៌មានតាមមាត្រា ៤២៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានចែងថា ត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពីមួយឆ្នាំ ទៅពីរឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ពី ២លានរៀលទៅ ៤លានរៀល ជុំវិញអំពើផ្ដល់ ឬបើកកកាយព័ត៌មានក្លែង ដើម្បីឱ្យជឿជាក់ថា នឹងកើតមានឡើងនូវការបំផ្លិចបំផ្លាញ ការធ្វើឱ្យទ្រុឌទ្រោម ឬការធ្វើឱ្យខូចខាត ប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ចំពោះមនុស្ស។

ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះ ប្រធានការិយាល័យមេធាវីក្រុមអ្នកច្បាប់អមរិន្ទ្រ លោកមេធាវី សុក សំអឿន មិនអាចវាយតម្លៃចំពោះចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់របស់អាជ្ញាធរនៅពេលនេះ ថាគឺជាការត្រឹមត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ ឬក៏ខុសច្បាប់ឡើយ។ ប៉ុន្តែលោកពន្យល់ដោយលើកឧទាហរណ៍ថា បទល្មើសញុះញង់ គឺការជំរុញឱ្យដទៃធ្វើអ្វីមួយ និងមិនមែនជាការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតនាំឱ្យមានការយល់ច្រឡំឡើយ។ រីឯបទក្លែងព័ត៌មានវិញ គឺអ្នករាយការណ៍ព័ត៌មាន ឬទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានវិជ្ជាជីវៈទៅវិញទេ ដែលធ្វើការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានកុហកទៅដល់អាជ្ញាធរ ថាមានកងទ័ពបរទេសចូលមករំលោភបូរណភាពទឹកដី និងនាំឱ្យមានការប្រទូសរ៉ាយអាវុធដាក់គ្នាជាដើម៖ «»។

អ្នកច្បាប់រូបនេះបន្តថា ប្រសិនបើអាជ្ញាធរធ្វើការសាកសួរ និងពន្យល់អប់រំទៅដល់អ្នកបង្ហោះព័ត៌មានឱ្យរាងចាលកុំឱ្យផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតតទៅទៀត និងមិនអាចប៉ះពាល់សិទ្ធិសេរីភាពមនុស្សខ្លាំងពេកទេ។

ចំណែកប្រធានផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស (Central) ដែលជាអង្គការធ្លាប់បង្រៀន និងបណ្ដុះបណ្ដាលប្រជាពលរដ្ឋឱ្យយល់ដឹងអំពីការសរសេរព័ត៌មានខ្លីតាមសង្គមហ្វេសប៊ុក គឺលោក ង៉ែត ម៉ូសេ ថ្លែងថា បណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក គឺនៅតែជារបស់ថ្មីសម្រាប់កម្ពុជា ដែលទាមទារទាំងពលរដ្ឋ និងមន្ត្រីរាជការមួយចំនួនត្រូវរៀនសូត្របន្ថែមទៀត។ លោកយល់ថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែមានករណីបន្ធូរបន្ថយចំពោះអ្នកប្រើប្រាស់ទាំងនេះ ឬត្រូវស្វែងរកការពិតឱ្យបានច្បាស់មុននឹងសម្រេចដាក់ទោសទណ្ឌអ្វីមួយ៖ «»។

អ្នកជំនាញខាងបច្ចេកវិទ្យាដដែលនេះបន្តថា ប្រសិនបើមានការបង្រៀន ឬអប់រំប្រជាពលរដ្ឋតាមទីជនបទឱ្យយល់ដឹងរឹតតែទូលំទូលាយអំពីការប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុក ក្នុងការចែករំលែកព័ត៌មានពិតឱ្យគ្នា គឺជាការជួយការងាររបស់អាជ្ញាធរទៅវិញ។ ប៉ុន្តែលោកណែនាំឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុក មុននឹងធ្វើការចែករំលែក និងបង្ហោះព័ត៌មានបន្តទៅកាន់អ្នកផ្សេងទៀត គួរតែស្វែងរកប្រភពផ្ដល់ព័ត៌មាននោះឱ្យបានច្បាស់លាស់ជាមុន អំពីអ្នកបង្ហោះព័ត៌មាននោះ ថាតើជាគណនីធម្មតា ឬក៏គេហទំព័រសារព័ត៌មានដែលអាចមានអ្នកចូលមើលច្រើនដែរ ឬទេ? ជាងនេះទៅទៀត ប្រសិនបើមានការបង្ហោះព័ត៌មានណា ដែលហាក់នាំឱ្យមានការសង្ស័យ គួរបង្ហោះបន្តដោយចោទជាសំណួរទៅកាន់មិត្តភ័ក្ដិផ្សេងទៀត ដែលអាចដឹងព័ត៌មាននោះច្បាស់ ប្រសើរជាងការចែកចាយព័ត៌មាននាំឱ្យយល់ច្រឡំ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

បទល្មើសព្រៃឈើជាក្រុមតូចៗប្រព្រឹត្តឡើងដោយសមាជិកសហគមន៍រស់នៅក្បែរតំបន់ព្រៃឈើកាន់តែរីកច្រើនឡើងនៅតាមបណ្ដាស្រុកមួយចំនួន នៅខេត្តរតនគិរី។ ការធ្វើអាជីវកម្មព្រៃឈើជាក្រុមៗនេះ ធ្វើឲ្យឈើមូលមានតម្លៃត្រូវគេអាររំលំ ហើយអារច្រៀកជាឈើជ្រុងនាំចេញឆ្លងដែនទៅលក់ឲ្យឈ្មួញវៀតណាម រាល់ថ្ងៃ។

ជំនួញឈើជ្រុងដឹកតាមម៉ូតូរាប់សិបគ្រឿងត្រូវបានគេជញ្ជូនចេញតាមច្រករបៀងព្រំដែនពីខេត្តរតនគិរី ចូលទៅប្រទេសវៀតណាម ក្នុងមួយថ្ងៃៗ។

សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចដែលអភិរក្សព្រៃឈើស្ទើរគ្រប់ស្រុកបារម្ភថា ឈើមូលនៅក្នុងព្រៃក្នុងខេត្តនេះនឹងវិនាសអស់កាន់តែច្រើន ប្រសិនបើអាជ្ញាធរគ្មានវិធានការទប់ស្កាត់។

តំណាងសហគមន៍ជនជាតិចារ៉ាយ ភូមិឡំ ឃុំប៉ក់ញ៉ៃ ស្រុកអូរយ៉ាដាវ ខេត្តរតនគិរី លោក រចំ ខាំ បញ្ជាក់ថា ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៦ រហូតបច្ចុប្បន្នឈើមូលក្នុងព្រៃជាប់តំបន់ព្រំដែនក្រៅពីពលរដ្ឋវៀតណាម លួចចូលកាប់ក៏មានពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចរស់នៅក្នុងភូមិនេះលួចចូលព្រៃជាក្រុម មានគ្នាបីបួននាក់ ប្រដាប់ដោយម៉ាស៊ីនកាត់ឈើ និងមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនដោយម៉ូតូសម្រាប់ជញ្ជូនឈើចេញពីព្រៃយកទៅលក់ឲ្យឈ្មួញវៀតណាម នៅជាប់តំបន់ព្រំដែន។

លោកកត់សំគាល់ថា ក្នុងភូមិឡំ អ្នកចូលព្រៃកាប់ឈើមានច្រើនក្រុមចាប់យកមុខរបរនេះជាអាជីពចិញ្ចឹមជីវិត ហើយបោះបង់ការធ្វើស្រែចម្ការ៖ «អត់ដឹងឈ្មោះណាៗ តែគេកាប់ហ្នឹង គេលួចនៅពេលយប់ គេអារជាដុំៗ គេយកលក់ឲ្យវៀតណាម ហ្នឹងហើយ។ ខ្ញុំចុះល្បាតជាមួយគណៈកម្មការសហគមន៍ឃើញ»។

នៅតាមបណ្ដាសហគមន៍ផ្សេងទៀតនៅស្រុកអូរយ៉ាដាវ ស្រុកអណ្ដូងមាស ស្រុកលំផាត់ ស្រុកកូនមុំ ស្រុកតាវែង និងស្រុកវ៉ឺនសៃ ជំនួញឈើដឹកតាមម៉ូតូកើតមានរៀងរាល់ថ្ងៃ ដែលតាមការប៉ាន់ប្រមាណក្នុងមួយថ្ងៃម៉ូតូមួយគ្រឿងអាចដឹកជញ្ជូនឈើកន្លះម៉ែត្រគីប ឬលើសនេះ រីឯក្នុងមួយស្រុកៗយ៉ាងហោចណាស់មានក្រុមម៉ូតូមិនតិចជាង ១០គ្រឿងទេបានចូលព្រៃកាប់ឈើធ្វើធ្វើអាជីវកម្មភាគច្រើននៅវេលាយប់។

របាយការណ៍អង្កេតរបស់អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាព្រៃឈើសមាគមអាដហុក ខេត្តរតនគិរី ឲ្យដឹងថា ឈើរាប់រយដើមនៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ ត្រូវសហគមន៍លក់ទៅឲ្យឈ្មួញ ហើយឈើនោះត្រូវគេកាប់នាំចេញទៅប្រទេសវៀតណាម កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៧។

នាយខណ្ឌរដ្ឋបាលព្រៃឈើខេត្តរតនគិរី លោក កែប កត់ ទទួលស្គាល់ថា មានសកម្មភាពលួចកាប់ឈើជាក្រុមតូចដឹកជញ្ជូនដោយម៉ូតូហើយជនប្រព្រឹត្តភាគច្រើនជាសមាជិកសហគមន៍ជនជាតិដើមអ្នកអភិរក្សព្រៃឈើនោះទើបសមត្ថកិច្ចពិបាកទប់ស្កាត់។ លោកថា ខណ្ឌរដ្ឋបាលព្រៃឈើបានចាត់វិធានការជំហានដំបូងគឺសហការខាងបច្ចេកទេស និងផ្ដល់ថវិកាសម្រាប់ក្រុមល្បាត៧សហគមន៍បំពេញការងារនេះឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពដើម្បីឈានទៅលុបបំបាត់បទល្មើសព្រៃឈើនេះនៅពេលខាងមុខ៖ «ថវិកាផ្គត់ផ្គង់គាត់ដើរយាមល្បាត ខ្ញុំបានជំរុញបង្កើតក្រុមយាមល្បាតជាក្រុមស៊ីញ៉េវត្តមានប្រចាំថ្ងៃ អ៊ីចឹងខ្ញុំគិតថា បទល្មើសនឹងថយចុះ»។

អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាព្រៃឈើអង្គការអាដហុក ខេត្តរតនគិរី លោក ឌិន ខុន្នី កត់សំគាល់ថា កត្តានាំឲ្យកើតមានបទល្មើសព្រៃឈើនេះ គឺមកពីភាពធូររលុងមិនទទួលខុសត្រូវ រួមទាំងកត្តាផលប្រយោជន៍របស់សមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធ គណៈកម្មការសហគមន៍ និងសមាជិកសហគមន៍ដែលមានតួនាទីអភិរក្សព្រៃឈើ។

លោកថា ការអនុវត្តច្បាប់ ការដាក់បណ្ដឹងបរិហារ និងកិច្ចសហការរួមគ្នារវាងមន្ត្រីជំនាញអាជ្ញាធរដែនដី សហគមន៍ និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលពាក់ព័ន្ធឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ទើបអាចលុបបំបាត់បញ្ហានេះបាន៖ «ត្រូវតែចូលរួមយ៉ាងសកម្មពីបទល្មើសព្រៃឈើ និងប្ដឹងបរិហារបទល្មើសព្រៃឈើ ហើយបុគ្គលទាំងអស់នោះត្រូវទទួលបានការលើកទឹកចិត្ត និងធានាការពារសុវត្ថិភាពដោយរដ្ឋចំពោះបុគ្គលទាំងអស់នោះ»។

ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៥ រហូតពេលនេះ សហគមន៍ចំនួនពីរនៅខេត្តរតនគិរី និងមន្ត្រីសមាគមអាដហុក លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ រួមគ្នាដាក់បណ្ដឹងបរិហារមន្ត្រីអាជ្ញាធរ មន្ត្រីជំនាញ និងគណៈកម្មការសហគមន៍ជាង ១០នាក់ ពាក់ព័ន្ធអនុគ្រោះ ឬបណ្ដែតបណ្ដោយឲ្យមានបទល្មើសព្រៃឈើក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន៕

រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មមិនជឿតម្លៃស្រូវឆ្នាំនេះធ្លាក់ថ្លៃដូចឆ្នាំមុន

"ការកំណត់កម្ពុជាជាប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាបនោះមិនប៉ះពាល់ដល់វិស័យកាត់ដេរ"

ជនជាតិដើមភាគតិចព្នងនៅខេត្តមណ្ឌលគិរីសំណូមពរដកហូតដីពីក្រុមហ៊ុនមេហ្គាហ្វើស

ជីវិតផ្សងព្រេងរបស់បុរសម្នាក់នៅខេត្តពោធិ៍សាត់លួចចូលទឹកដីថៃកាប់ឈើគ្រញូង

អ្នកវិភាគ៖ រដ្ឋាភិបាលបដិសេធមិនឆ្លើយសំណួរតំណាងរាស្ត្រធ្វើឲ្យបាត់បង់ប្រយោជន៍ជាតិ

លោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ត្រូវសមត្ថកិច្ចឃាត់ខ្លួនពាក់ព័ន្ធករណីគ្រឿងញៀន

ការកែប្រែច្បាប់បោះឆ្នោតដើម្បីសម្រួលដល់ពលករក្រៅប្រទេសនៅមានភាពស្រពេចស្រពិល

ពលរដ្ឋ៨១គ្រួសារនៅខេត្តរតនគិរីតវ៉ារឿងដីធ្លីនៅមុខសាលាឃុំ

ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមមួយអង្គសាងផ្នួសឡើងវិញក្រោយជាប់ពន្ធនាគារ២ឆ្នាំ

គ.ជ.ប បន្តអះអាងថាមិនមានសិទ្ធិស្នើកែប្រែច្បាប់រឿងពលករចំណាកស្រុក

សង្គមស៊ីវិលបារម្ភពីជនជាតិចិនដីគោកនៅប៉ោយប៉ែតច្រើនអាចបង្កអសន្តិសុខក្នុងសង្គម

ពលរដ្ឋនៅកំពង់ឆ្នាំង២នាក់ទៅបំភ្លឺនៅតុលាការរឿងទំនាស់ដីជាមួយក្រុមហ៊ុន

លោក ហ៊ុន សែន គំរាមពីការស្លាប់ខណៈបក្សប្រឆាំងថាកម្ពុជាជារបស់ប្រជាជាតិខ្មែរទាំងមូល

សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញកាត់ទោសមនុស្ស៣នាក់ក្នុងរឿងពពោះជំនួស

ក្រសួងសង្គមកិច្ចថ្កោលទោសមន្ត្រីអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ

ទឹកស្ទឹងសែនក្នុងខេត្តកំពង់ធំឡើងដល់កម្រិតប្រកាសអាសន្ន

អាជ្ញាធរដាក់កំហិតឱ្យពលរដ្ឋដែលសង់លំនៅខុសច្បាប់ក្នុងតំបន់ឧទ្យានអង្គរត្រូវរុះរើចេញ

សមត្ថកិច្ចចុះឆែកឆេរផ្ទះលោក ញឹក ប៊ុនឆៃ នៅខណ្ឌជ្រោយចង្វារ

សង្គមស៊ីវិលថាការបង្ហោះព័ត៌មានចាប់ក្មេងមិនទាន់ដល់ដំណាក់កាលចាប់ឃុំខ្លួនឡើយ

សហគមន៍អភិរក្សព្រៃឈើនៅខេត្តរតនគិរីបារម្ភពីការបាត់បង់ឈើកាន់តែច្រើនឡើង