សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី២៧ មិថុនា បានកាត់ទោសឈ្មួញជួញដូរឈើដ៏ល្បីឈ្មោះម្នាក់ឈ្មោះ ហេង សំនៀង ហៅយាយព្រឿង អាយុ ៥៣ឆ្នាំ ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារចំនួនពីរឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ ៥០លានរៀល ពីបទកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើធ្វើអាជីវកម្មខុសច្បាប់។
សមត្ថកិច្ចបានចាប់ខ្លួនយាយ ព្រឿង ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៦ ខណៈស្ត្រីរូបនេះព្យាយាមដឹកជញ្ជូនឈើចេញពីបរិវេណស្តុកឈើរបស់រដ្ឋាភិបាល៕
ពលរដ្ឋជាង ២០០នាក់ មកពីឃុំតាឡាត ឃុំស្រែគរ និងឃុំក្បាលរមាស នៃស្រុកសេសាន ខែត្រស្ទឹងត្រែង លើកគ្នាតវ៉ានៅស្ពានស្រែពក ដោយទាមទារឲ្យក្រុមហ៊ុនវារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ និងអាជ្ញាធរខែត្រស្ទឹងត្រែង បញ្ឈប់រុះរើស្ពានស្រែពក ជាបន្ទាន់។ ការទាមទារនេះ ក្រោយពីក្រុមហ៊ុនសម្រេចរុះរើស្ពានស្រែពក ចេញពីទន្លេស្រែពក នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ដោយលើកហេតុផលថា តំបន់នោះឋិតក្នុងផ្ទៃអាងទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ។
ពលរដ្ឋសម្ដែងការខឹងសម្បាយ៉ាងខ្លាំង និងស្រែកតវ៉ាឲ្យក្រុមហ៊ុនបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវសកម្មភាពរុះរើស្ពានស្រែពក ដែលពួកគាត់ចាត់ទុកថា បង្កការរាំងស្ទះដល់ការធ្វើដំណើររបស់អ្នកភូមិរាប់ពាន់គ្រួសារ និងហាក់ផ្ដាច់សរសៃឈាមសេដ្ឋកិច្ចពលរដ្ឋនៅតំបន់នោះ។
ពលរដ្ឋរស់នៅឃុំស្រែគរ ស្រុកសេសាន លោកស្រី សារុំ សុខុម ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី២៨ មិថុន ថា ការរុះរើស្ពាននេះហាក់ដាក់សម្ពាធឲ្យអ្នកភូមិស្រែគរ ព្រមទទួលសំណងពីក្រុមហ៊ុន បើទោះបីជាអ្នកភូមិជាង ៩០គ្រួសារទៀត នៅតែបដិសេធមិនព្រមចាកចេញ។ លោកស្រីចាត់ទុកស្ពាននេះថាជាចរន្តសេដ្ឋកិច្ចរបស់អ្នកភូមិច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ ប្រសិនរុះរើផលប៉ះពាល់នឹងរឹតតែធ្ងន់ធ្ងរ៖ «ផ្ដាច់ស្ពាននេះចោលធ្វើអី? ប្រជាពលរដ្ឋងាប់ហើយ! អាហ្នឹងខ្ញុំថា ពួកខ្ញុំទាំងអស់គ្នាហ្នឹងមិនសុខចិត្តទេ មិនឲ្យអ្នកណារុះរើស្ពាននេះទេ ស្នាដៃរបស់សម្ដេចតា»។
ពលរដ្ឋម្នាក់ទៀតរស់នៅឃុំក្បាលរមាស លោក អើន ធី អំពាវនាវឲ្យអាជ្ញាធរខែត្រ និងក្រុមហ៊ុន រក្សាស្ពាននេះសម្រាប់ពលរដ្ឋធ្វើដំណើរ ខណៈពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារពឹងផ្អែកលើស្ពាននេះសម្រាប់ធ្វើដំណើរ និងប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិត។ លោកទាមទារឲ្យអាជ្ញាធរ និងក្រុមហ៊ុនត្រូវកសាងផ្លូវ ឬស្ពានណាមួយដែលធានាថា អ្នកភូមិធ្វើដំណើរបានជាមុនសិន ប្រសិនបើរុះរើស្ពាននេះ៖ «ទឹកលិច វាលិចសិនទៅ ឲ្យពលរដ្ឋគាត់ស្ងប់ចិត្តផង។ អភិវឌ្ឍន៍តំបន់ណាមួយឲ្យវាមានភាពជាក់ស្ដែងផង មិនមែនឆ្មក់យកដូចអ៊ីចឹងទេ»។
ស្ពានស្រែពក កសាងនៅឆ្នាំ១៩៧៩ ធ្វើពីដែកមានប្រវែងប្រហែល ៦០០ម៉ែត្រ ទទឹង ៥ម៉ែត្រ ដោយឆ្លងកាត់ទន្លេស្រែពក ឋិតនៅផ្លូវលេខ ៧៨ ភ្ជាប់ផ្លូវជាតិលេខ៧ ផ្លូវទៅខែត្ររតនគិរី។ ស្ពាននេះឆ្ងាយពីទីរួមខែត្រស្ទឹងត្រែង ប្រហែល ៨០គីឡូម៉ែត្រ។
អាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងតំណាងក្រុមហ៊ុនវារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ លោក អ៊ុំ រ៉េត ដើម្បីសុំការបំភ្លឺជុំវិញការទាមទារនេះបានទេ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ព្រោះទូរស័ព្ទមិនអាចទាក់ទងបាន។
អភិបាលរងខែត្រស្ទឹងត្រែង លោក ដួង ពៅ ដែលចុះសម្របសម្រួលបញ្ហានេះ លើកឡើងថា ផ្អែកតាមលក្ខខណ្ឌបច្ចេកទេស ស្ពានស្រែពក នឹងលិចលង់ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនបិទទឹកនៅខែកក្កដា ខាងមុខនេះ។ ហេតុនេះក្រសួងសាធារណការ និងរាជរដ្ឋាភិបាលសម្រេចឲ្យរុះរើស្ពានជាបន្ទាន់។ លោកបញ្ជាក់ថា ជុំវិញសំណូមពររបស់ពលរដ្ឋមិនឲ្យរុះរើស្ពាននេះ លោកនឹងពាំនាំការលើកឡើងនេះទៅថ្នាក់លើដើម្បីសម្រេច៖ «រាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចឲ្យក្រុមហ៊ុនហ្នឹង គាត់ធ្វើការរុះរើស្ពានជាបន្ទាន់ នេះជាដំណឹងដើម្បីកុំឲ្យទឹកលិចទាន់ កាលណាទឹកលិចនឹងលិច ស្ពានហ្នឹងវានៅក្រោមទឹក ព្រោះតំបន់នោះលិចមុនគេ»។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលយល់ថា គោលនយោបាយវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាននៃទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ ដែលអនុម័តដោយគណៈរដ្ឋមន្ត្រីកាលពីឆ្នាំ២០១២ បង្ហាញថា ក្រុមហ៊ុនត្រូវទទួលខុសត្រូវ ការសាងសង់ស្ពាន ផ្លូវ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទាំងអស់ជាមុនសិនទើបអាចរុះរើបាន។ ហេតុនេះការសម្រេចរុះរើស្ពានស្រែពក គឺផ្ទុយពីគោលនយោបាយវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថានរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល។
អតីតមន្ត្រីសម្របសម្រួលអង្គការបណ្ដាញការពារទន្លេបី លោក មៀច មាន ផ្ដល់ទស្សនៈថា ក្រុមហ៊ុន និងរាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវពិភាក្សាគ្នាពាក់ព័ន្ធការអនុវត្តគោលនយោបាយវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវពិនិត្យមើលលទ្ធផលការអនុវត្តគោលនយោបាយវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថានរបស់ក្រុមហ៊ុនឲ្យច្បាស់លាស់ និងត្រូវរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រយ៉ាងណាដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ដល់ពលរដ្ឋនៅតំបន់នោះ។ លោកបារម្ភថា ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធររុះរើស្ពានស្រែពក ចេញ ទំហំនៃផលប៉ះពាល់នឹងកើនឡើង៖ «បើទំនប់ហ្នឹងបើសាងសង់ហើយ ចង់រុះស្ពានហ្នឹងត្រូវតែសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធណាមួយទំនាក់ទំនងបានល្អ។ ឧបមាថា បើចង់ឲ្យពលរដ្ឋឆ្លងមកទំនប់ គឺតម្រូវឲ្យពលរដ្ឋនៅភូមិស្រែគរ ថ្មីក៏ត្រូវតែឆ្លងទំនប់ហ្នឹងដែរ»។
កាលពីដើមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧ ក្រុមហ៊ុនទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ បានផ្ញើលិខិតទៅរដ្ឋបាលខែត្រស្ទឹងត្រែង បំណងឲ្យអាជ្ញាធរខែត្ររូតរះជម្លៀសពលរដ្ឋជាង ១០០គ្រួសារទៅតាំងទីលំនៅថ្មីឲ្យបានមុនខែកក្កដា ខាងមុខ។ ខ្លឹមសារលិខិតនោះបញ្ជាក់ថា ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនបិទទ្វារទឹកសាកល្បងនៅពាក់កណ្ដាលខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧ កម្រិតទឹកនឹងឡើងដល់ ៧២ម៉ែត្រ បណ្ដាលឲ្យលិចលង់ភូមិក្បាលរមាស និងភូមិស្រែគរចាស់ ហើយរហូតមកទល់ពេលនេះ ពលរដ្ឋមិនទាន់ព្រមទទួលសំណងមាននៅឃុំក្បាលរមាស ៣០គ្រួសារ និងឃុំស្រែគរ ៩១គ្រួសារ៕
ពាក្យថា "ដំណើរឆ្ពោះទៅរកការបោះឆ្នោតដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរជាវិជ្ជមាន" ដែលថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ តែងតែលើកស្ទើរគ្រប់វេទិកាជួបអ្នកគាំទ្រនៅតាមបណ្ដាខេត្តនោះ ត្រូវបានប្រធានគណបក្សនេះបង្ហើបថា ដំណើរនេះកំពុងឋិតនៅក្នុងផ្លូវតូចចង្អៀត។ លោក កឹម សុខា ដាស់តឿនឲ្យសកម្មជនខ្លួនបង្កើនការប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្សេងៗ ក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨។
ថ្លែងទៅកាន់មេឃុំទើបជាប់ឆ្នោត និងអ្នកគាំទ្រប្រមាណ ៣០០នាក់ នៅឃុំពន្លៃ ស្រុកបរិបូរណ៍ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ប្រាប់ឲ្យសកម្មជននៅមូលដ្ឋានត្រូវធ្វើការងារ ឬធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ ដោយប្រុងប្រយ័ត្នបំផុត។ លោកឲ្យសកម្មជនប្រកាន់ជំហរទន់ភ្លន់ តែមិនទន់ជ្រាយ រឹងមាំ តែមិនរឹងរូស ដើម្បីថ្ពក់ចិត្តពលរដ្ឋ។
លោក កឹម សុខា បន្ថែមថា លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ បង្ហាញកាន់តែច្បាស់ថា ភាគរយនៃអ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ស្ទើរស្មើនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលកំពុងកាន់អំណាចបច្ចុប្បន្ន។ លទ្ធផលបង្ហាញពីកម្លាំងគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កាន់តែធ្លាក់ចុះ រីឯគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាន់តែកើននេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យផ្លូវនយោបាយកាន់តែតូចចង្អៀត៖ «កាន់តែកៀកឈ្នះកាន់តែចង្អៀត! ចង្អៀតក្នុងន័យថាគេមិនព្រមចាញ់ បញ្ហាវានៅច្រើនតទៅមុខទៀតដែលត្រូវធ្វើ ប៉ុន្តែយើងគិតហើយថា ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ យើងឃើញហើយថាកម្ដៅនយោបាយក្ដៅខ្លាំងណាស់ បងប្អូនដឹងហើយទទួលព័ត៌មានហើយ ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញគ្រប់បែបយ៉ាងទាំងអស់ អត់ឈប់ឈរទេបងប្អូន។ បើសិនណាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មិនដើរតាមគោលការណ៍យុទ្ធសាស្ត្រច្បាស់លាស់ទេ យើងអត់មានថ្ងៃនេះទេ រលាយបាត់ហើយ»។
ខណៈដែលលោក កឹម សុខា ថ្លែងនៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ដូចនេះ នៅឯរាជធានីភ្នំពេញក្នុងពិធីមិទ្ទិញរម្លឹកខួបគណបក្ស ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងជាសាធារណៈរិះគន់គណបក្សប្រឆាំងថា ដៃម្ខាងប្រកាសទទួលយកលទ្ធផលឆ្នោត ហើយដៃម្ខាងវាយប្រហារគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និង គ.ជ.ប។ លោកក៏ព្រមានដែរថា សង្គ្រាមមិនចាំបាច់តែមានអាវុធនោះទេ តែវាក៏អាចកើតចេញពីអណ្ដាតរបស់គណបក្សប្រឆាំង៖ «ខ្ញុំគិតថា ពួកគេមិនផ្ដល់ឲ្យយើងនូវសេចក្ដីសុខណាមួយទេ។ យើងត្រូវតែតស៊ូជម្នះទប់ស្កាត់នូវអ្វីដែលជាធាតុអាសិរពិស និងសាហាវរបស់ពួកគេ»។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក សូ ចន្ថា យល់ថា គណបក្សប្រឆាំងនៅតែអាចរក្សាជំហរប្រកួតប្រជែងរហូតដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ ប៉ុន្តែគណបក្សនេះនឹងទទួលរងធ្ងន់ធ្ងរនូវការបំបែកបំបាក់ និងមន្ត្រីខ្លះត្រូវតុលាការចោទប្រកាន់ដាក់ទោសទណ្ឌ ក្រោមរូបភាពផ្សេងៗដែលអ្នកនយោបាយបង្កើតឡើង។ ដូច្នេះ ទាំងមន្ត្រីថ្នាក់លើ និងនៅមូលដ្ឋាន សុទ្ធតែប្រឈមដូចគ្នា៖ «ខ្ញុំមើលទៅបញ្ហាដែលប្រឈមខ្លាំង គឺការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការដើម្បីដាក់បន្ទុកលើបក្សប្រឆាំង។ យើងឃើញហើយបច្ចុប្បន្ននេះ នឹងមានការធ្វើវិសោធនកម្មជាបន្តបន្ទាប់ ដូចជាច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយដែលអាចនឹងឈានដល់ការរំលាយគណបក្សនយោបាយ បើសិនមេដឹកនាំបក្សនោះមានពិរុទ្ធភាព»។
ទោះបីជាយ៉ាងណា បេក្ខភាពទើបជាប់ឆ្នោតជាមេឃុំម្នាក់នៅក្នុងចំណោមឃុំចំនួនបី ដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដណ្ដើមបានតំណែងជាមេឃុំនៅស្រុកបរិបូរណ៍ លោក ជៀម សារុន យល់ថា បញ្ហាក្ដៅៗ ឬប្រឈមមុខខ្លាំង អាចនឹងកើតមានចំពោះថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗប៉ុណ្ណោះ។ លោកថា អ្នកគាំទ្រនៅមូលដ្ឋាន ឬមេឃុំទើបជាប់ឆ្នោតថ្មីដូចជារូបលោក ធានាលើអំពើល្អ និងសមត្ថភាពរឹងមាំរបស់ខ្លួន៖ «ជាធម្មតាទេ កាលណាយើងកើនសំឡេង កាលណាយើងខ្លាំង បញ្ហាចោទប្រកាន់ និងបញ្ហាសព្វបែបយ៉ាងនឹងកើតមានឡើងមកលើយើង ប៉ុន្តែយើងនឹងប្ដេជ្ញាថាធានានឹងមិនឲ្យមានបញ្ហាក្នុងករណីណាមួយ»។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក សូ ចន្ថា មើលឃើញថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅមានជំហររឹងមាំ ដោយសារមានគោលនយោបាយល្អ ប្រកាន់គោលការណ៍អហិង្សានិយម ភាពរឹងមាំផ្ទៃក្នុងទាំងនៅថ្នាក់ជាតិ និងនៅមូលដ្ឋាន។ ជាក់ស្ដែង គណបក្សនេះទទួលរងនូវការគាបសង្កត់យ៉ាងខ្លាំងតាំងពីឆ្នាំ២០១៣ មក ប៉ុន្តែគណបក្សនៅតែរឹងមាំ ហើយទទួលបានអាសនៈកើនឡើងជាបន្តបន្ទាប់៕
តុលាការកំពូលនៅមិនទាន់សម្រេចថា នឹងឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលជាដើមបណ្ដឹងសំណុំរឿងលោក គឹម សុខ ចូលបំភ្លឺ ឬមិនចូលបំភ្លឺនៅតុលាការតទល់ក្នុងបន្ទប់សវនាការនៅថ្ងៃទី៥ ខែកក្កដា ខាងមុខ ឬយ៉ាងណានោះទេ។ ការប្រកាសនេះ បន្ទាប់ពីតុលាការកំពូល បានបញ្ចប់សវនាការលើបណ្ដឹងសាទុក្ខដែលមេធាវីការពារក្ដីលោក គឹម សុខ ប្ដឹងទាមទារឲ្យដើមបណ្ដឹងមកតទល់ជាមួយអ្នកវិភាគសង្គមរូបនេះ ក្នុងពេលបើកសវនាការជំនុំជម្រះនៅព្រឹកថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា។
ក្រោយពេលចៅក្រមជំនុំជម្រះនៃតុលាការកំពូលផ្ដល់ឱកាសភ្លាម លោក គឹម សុខ បានដើរសំដៅយ៉ាងស្វាហាប់ទៅឈរនៅមុខអង្គចៅក្រម ក្នុងទឹកមុខញញឹម ហាក់ពុំមានការភិតភ័យឡើយ។ លោក គឹម សុខ បញ្ចេញយោលប្រមាណ ១០នាទី ដែលមានចំណុចថា លោកទទូចស្នើឲ្យដើមបណ្ដឹង គឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មកតទល់ក្នុងសវនាការជាមួយលោក។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ មេធាវីការពារក្ដីឲ្យដើមបណ្ដឹង លោក គី តិច បានឆ្លើយតបភ្លាមៗនៅក្នុងបន្ទប់សវនាការ ដោយលើកឯកសារបង្ហាញដែលអះអាងថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រគល់សិទ្ធិឲ្យលោកឆ្លើយតបជំនួសក្នុងនាមជាដើមបណ្ដឹងគឺគ្រប់គ្រាន់ទៅហើយ។ លោកហៅការបកស្រាយរបស់អ្នកវិភាគសង្គមរូបនេះថា និយាយច្រើនតែគ្មានដឹងក្បាលដឹងកន្ទុយឥតប្រយោជន៍។
ភ្លាមៗនោះ ចៅក្រមជំនុំជម្រះនៃតុលាការកំពូលបានអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកវិភាគសង្គម លោក គឹម សុខ ឡើងពន្យល់បន្ថែម បន្ទាប់ពីលោកបានលើកដៃស្នើសុំម្ដងជាពីរដងថា បញ្ហាដែលលោកស្នើឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីតទល់ក្នុងសវនាការ គឺដើម្បីឲ្យលោកអាចសួរដេញដោលនៅចំពោះមុខអង្គចៅក្រមដើម្បីបញ្ចប់ការជំនុំជម្រះក្ដីបានឆាប់រហ័ស។
ចំណែកមេធាវីការពារក្ដីឲ្យជនត្រូវចោទ លោក ជូង ជូងី មានប្រសាសន៍ថា ការកោះហៅដើមបណ្ដឹងមកតទល់ជាមួយចុងចោទនៅក្នុងតុលាការគឺជារឿងត្រឹមត្រូវបំផុតដែលបង្ហាញឲ្យឃើញពីតម្លាភាព និងឥរិយាបថពិតប្រាកដនៃបំណងរបស់ដើមបណ្ដឹង ថាតើដើមបណ្ដឹងមិនចោទ ឬចោទប្រកាន់យ៉ាងណា? ដើម្បីឲ្យចុងចោទបានស្ដាប់ផ្ទាល់ ហើយមានសិទ្ធិឆ្លើយតបនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី៖ «ប៉ុន្តែចៅក្រមស៊ើបសួរនៃសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ក៏ដូចជាសាលាឧទ្ធរណ៍ដែរ នៅតែច្រានពាក្យសុំមិនព្រមកោះហៅដើមបណ្ដឹងមកតទល់ជាមួយចុងចម្លើយនៅតុលាការ។ គឺការសម្រេចបែបនេះមិនបានផ្ដល់ភាពយុត្តិធម៌ដោយស្មើភាពគ្នាក្នុងការតទល់ក្ដីទេ។ អ៊ីចឹងលោក គឹម សុខ ក៏ដូចរូបខ្ញុំដែរ គឺមិនអាចមានសង្ឃឹមថា មានយុត្តិធម៌ទេ ដរាបណាមិនកោះហៅដើមបណ្ដឹងមកតទល់ជាមួយលោក គឹម សុខ នោះ»។
អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយ លោក គឹម សុខ ត្រូវបានតំណាងអយ្យការនៃតុលាការក្រុងភ្នំពេញ លោក សៀង សុខ ចោទប្រកាន់តបតាមបណ្ដឹងមេធាវីតំណាងដោយអាណត្តិរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺលោក គី តិច។ បន្ទាប់មកលោក រស់ ពិសិដ្ឋ ជាចៅក្រមស៊ើបសួរចេញដីកាឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារព្រៃស កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ ជាថ្ងៃដែលលោក គឹម សុខ ចូលខ្លួនបំភ្លឺនៅតុលាការ។
លោក គឹម សុខ ត្រូវលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីប្ដឹងទៅតុលាការ ២សំណុំរឿងផ្សេងគ្នា។ បណ្ដឹងទី១ លោក ហ៊ុន សែន ទាមទារសំណងជំងឺចិត្តកន្លះលានដុល្លារអាមេរិក រឿងលោក គឹម សុខ ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្លាប់បណ្ឌិត កែម ឡី និងបណ្ដឹងទី២ លោក ហ៊ុន សែន ទាមទារ ១០លានរៀល រឿងលោក គឹម សុខ ថា រដ្ឋាភិបាលបានរៀបចំជាប្រព័ន្ធមួយក្នុងការសម្លាប់មនុស្សក្នុងនោះមានលោកបណ្ឌិត កែម ឡី ផង។
លោក គឹម សុខ អះអាងថា ប្រសិនបើតុលាការមិនព្រមឲ្យលោក ហ៊ុន សែន មកតទល់នៅក្នុងតុលាការទេ លោកនឹងប្ដឹងមន្ត្រីតុលាការពាក់ព័ន្ធពីបទការអនុវត្តច្បាប់មិនស្មើភាពគ្នា។ ជុំវិញឃាតកម្មលោកបណ្ឌិត កែម ឡី នេះ មិនមែនមានតែលោក គឹម សុខ ម្នាក់ទេ ដែលត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្ដឹង ប៉ុន្តែក៏មានលោក សម រង្ស៊ី អតីតមេគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងអ្នកស្រី ថាក់ ឡានី សមាជិកព្រឹទ្ធសភារបស់បក្សប្រឆាំងដែរ ហើយអ្នកទាំងពីរត្រូវរស់នៅដោយនិរទេសខ្លួន ដើម្បីគេចចេញពីការចាប់ខ្លួន ព្រោះតែនិយាយចំចំណុចរសើបនេះ៕
ប្រជាសហគមន៍ដែលមានទំនាស់ដីធ្លីនៅឃុំត្រពាំងជោ ស្រុកឱរ៉ាល់ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ អះអាងថា ទាហានកងថ្មើរជើងលេខ៧០ បានប្រើគ្រឿងយន្តឈូសឆាយដីចូលតំបន់ព្រៃសហគមន៍ ក៏ប៉ុន្តែទាហានបដិសេធថាមិនបានឈូសរំលោភដីព្រៃសហគមន៍ទេ។
ជម្លោះដីធ្លីរវាងសហគមន៍អម្ពរស្រែពស់ និងក្រុមទាហានចំនួន ១២គ្រួសារលើដីព្រៃទំហំប្រមាណ ៧៨ហិកតារ (៧៧,៩៥ហិកតារ) ដែលសហគមន៍បានចោទទាហានថាបានរំលោភយកដីព្រៃសហគមន៍ បានឈានដល់ការទទួលយកដំណោះស្រាយដែលសម្របសម្រួលដោយមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តកំពង់ស្ពឺ កាលពីសប្ដាហ៍មុន។
មន្ត្រីបរិស្ថាន បានវាស់វែងកំណត់ព្រំដីដើម្បីសម្គាល់ដីព្រៃសហគមន៍ និងដីព្រៃសម្បទានដែលទាហានទទួលបានក្នុងការទប់ស្កាត់ទាហានពីការឈូសឆាយដីព្រៃសហគមន៍។
ក៏ប៉ុន្តែនៅថ្ងៃទី២៧ មិថុនា អ្នកភូមិដែលតាមឃ្លាំមើលការឈូសដីព្រៃរបស់ទាហាន អះអាងថា ក្រុមទាហានបានឈូសចូលដីព្រៃសហគមន៍អស់ទំហំ ៥០ម៉ែត្រគុណ ២០០ម៉ែត្រនៅត្រង់ចំណុចអក្សរស៊ី (C) និង ឌី (D) ដៅដោយប្រព័ន្ធ ជី.ភី.អេស (GPS)។
លោក ឈន ធា ដែលជាពលរដ្ឋចុះល្បាតព្រៃ ចោទទាហានថាបំពានការកំណត់របស់មន្ទីរបរិស្ថាន៖ «កូនចៅទាហានប្រើអាអិច (គ្រឿងយន្តឈូសឆាយដី) ឈូសដីលើសពីលេខ (ទីតាំង) ដែលបានកំណត់ បណ្ដាលឈូសដល់ដីសហគមន៍»។
ក្រុមទាហានច្រានចោលការលើកឡើងនេះ។ លោក ឯម ម៉ៅ ដែលដឹកនាំក្រុមទាហានឈូសដីព្រៃ បញ្ជាក់ថា ពួកគេធ្វើត្រឹមត្រូវតាមការកំណត់៖ «អត់មានចូលដីសហគមន៍ទេ។ អត់មានចូល អត់មានអីទេ»។
លោកឲ្យដឹងថា ក្រុមលោកបានឈូសដីជិត ៨០ហិកតារជិតរួចរាល់ហើយ៖ «៥០ម៉ែត្រ ១០០ម៉ែត្រទៀតរួចហើយ»។
បើយោងតាមអនុប្រធានមន្ទីរបរិស្ថាន លោក នៅ ណាក់ ដែលចុះសម្របសម្រួលករណីនេះ ទាហានពិតជាបានឈូសព្រៃឆ្លងចូលដីសហគមន៍នៅត្រង់ចំណុចអក្សរអ៊ី (E)៖ «លើសប្រហែល ២០ ទៅ ៣០ម៉ែត្រទេ។ តែយើងបានឲ្យទាហានថយអាត្រាក់ មកកាយត្រឹមព្រំដែលយើងធ្វើថ្មី»។
នៅពេលសម្របសម្រួលដើរវាស់វែងព្រំដីហើយកាលពីសប្ដាហ៍មុន មន្ទីរបរិស្ថាន ធានាថា នឹងដាក់មន្ត្រីរបស់ខ្លួនឃ្លាំមើលក្រុមទាហានឈូសឆាយដី ដើម្បីបញ្ចៀសកុំឲ្យឈូសបំពានលើដីសហគមន៍។
លោក នៅ ណាក់ ពន្យល់ថា ការដែលឈូសដីចូលដីសហគមន៍ បានកើតឡើងដោយក្រុមលោកមិនបានចុះទៅតាមអង្កេត៖ «ដោយសារតែគាត់ (ទាហាន) អត់បានហៅមន្ត្រីរបស់យើងចូលរួម។ យើងស្មានតែគាត់ដឹងព្រំហើយអស់ហើយ ក៏មិនបានបញ្ចូលមន្ត្រីរបស់យើងចូលរួមទៅ»។
បច្ចុប្បន្ន មន្ទីរបរិស្ថាន កំពុងស្រង់ឈ្មោះពលរដ្ឋដើម្បីរៀបចំបង្កើតសហគមន៍អភិរក្សព្រៃឈើឡើងវិញ បន្ទាប់ពីសហគមន៍ចាស់អស់សុពលភាព ហើយពួកគេនឹងជួបជជែកគ្នានៅថ្ងៃទី៣ កក្កដា ខាងមុខ៕
បណ្ដុំអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលរួមគ្នាតាមដានដំណើរការបោះឆ្នោត ដែលសកម្មភាពនេះហៅថាបន្ទប់ស្ថានការណ៍ រងការព្រមានជាថ្មីទៀតពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ លើកនេះ លោក ហ៊ុន សែន មិននិយាយចោលទេ។ លោកបញ្ជាទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ភ្លាមៗឲ្យពិនិត្យលទ្ធភាពផ្លូវច្បាប់លើបន្ទប់ស្ថានការណ៍។ ប៉ុន្តែក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលរៀបចំ និងចាត់ចែងបន្ទប់ស្ថានការណ៍កន្លងទៅ ចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានឆ្លើយតបថា ការវាយតម្លៃ និងផ្ទៀងផ្ទាត់លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតកន្លងទៅ ព្រោះផ្អែកលើបទដ្ឋានច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។
ទោះបីជាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឈ្នះការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧ នេះក្តី ប៉ុន្តែប្រធានគណបក្សនេះមិនពេញចិត្តចំពោះសកម្មភាពរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលចេញមុខវាយតម្លៃលើការបោះឆ្នោតថានៅតែខ្វះយុត្តិធម៌ និងមានការរឹតត្បិតសេរីភាពបញ្ចេញមតិ។
ថ្លែងនៅមុខសមាជិកបក្សជាង ៥ម៉ឺននាក់ក្នុងពិធីខួបលើកទី៦៦ឆ្នាំ ថ្ងៃបង្កើតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា លោក ហ៊ុន សែន ចោទប្រកាន់ថា ប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ បន្ទប់ស្ថានការណ៍ធ្វើឲ្យលទ្ធផលបោះឆ្នោតអាប់អួរ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីចោទសួរថា តើបន្ទប់ស្ថានការណ៍មានការអនុញ្ញាតត្រឹមត្រូវស្របតាមច្បាប់ស្ដីពីការគ្រប់គ្រងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែរឬទេ? បើគ្មានទេ ក្រសួងមហាផ្ទៃ ត្រូវចាត់វិធានការ៖ «បន្ទប់ស្ថានការណ៍ដែលជាអ្នកខោកក្បាលទៅលើគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត តើពួកគេមានសិទ្ធិបង្កើតទេ?»។
ចំណែករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង បានឆ្លើយនឹងសំណួររបស់អ្នកកាសែតក្រោយពេលបញ្ចប់ពិធីនោះយ៉ាងខ្លីថា លោកនឹងឲ្យក្រុមជំនាញពិនិត្យមើលករណីនេះ។ ប៉ុន្តែលោកមិនអធិប្បាយថា តើនឹងចាត់វិធានការបែបណាទេចំពោះបទបញ្ជារបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅពេលនេះ៖ «អ្វីដែលមិនទាន់ច្បាស់ ខ្ញុំមិនទាន់និយាយទេ ក្រោយការសិក្សាសិន»។
បញ្ជាក់បន្ថែមពីលោក ស ខេង អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ ឲ្យដឹងថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍មិនបានចុះឈ្មោះនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ទេ។ លោកថា រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ប៉ុល លឹម ជាអ្នកទទួលបន្ទុកស៊ើបអង្កេតករណីនេះដើម្បីពិនិត្យមើលផ្លូវច្បាប់។
ឆ្លើយតបការចោទប្រកាន់របស់លោក ហ៊ុន សែន អង្គការសង្គមស៊ីវិលពីរ គឺអង្គការខុមហ្វ្រែល (COMFREL) និងអង្គការនិកហ្វិច (NICFEC) បានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានស្ដីពីសកម្មភាព និងគោលបំណងនៃបន្ទប់ស្ថានការណ៍។ ប្រភពដដែលបញ្ជាក់ថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍ គឺជាវេទិកាអព្យាក្រឹត្យឥតលម្អៀង។ បន្ទប់ស្ថានការណ៍ប្រមូលផ្តុំធនធាន និងសមត្ថភាព ដើម្បីដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ក្នុងស្រុកថ្ងៃបោះឆ្នោត ចែករំលែក និងធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពព័ត៌មានទាក់ទងការបោះឆ្នោត ធ្វើការវាយតម្លៃ និងផ្ទៀងផ្ទាត់លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតដោយផ្អែកលើបទដ្ឋានច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ ក្នុងអំឡុងពេលបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់។ សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននេះបញ្ជាក់ថា ក្រោយការបោះឆ្នោតចប់រួចរាល់ សកម្មភាពនៃវេទិកាបន្ទប់ស្ថានការណ៍ ក៏ត្រូវបានប្រកាសបញ្ចប់កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែមិថុនា កន្លងទៅ។
បន្ថែមពីនេះ អតីតសមាជិកនៃបន្ទប់ស្ថានការណ៍ និងជានាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត និងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា ឬហៅថាអង្គការនិកហ្វិច (NICFEC) លោក សំ គន្ធាមី ប្រាប់ថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍គ្រាន់តែជាវេទិកានៃអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដូច្នេះបន្ទប់ស្ថានការណ៍មិនទៅចុះឈ្មោះនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ទេ៖ «យើងគ្រាន់តែមកធ្វើការងារទាក់ទងការបោះឆ្នោត លើការងារបច្ចេកទេសបោះឆ្នោតទាំងអស់គ្នា ព្រោះបណ្ដាអង្គការទាំងអស់នឹងធ្វើការងារទាក់ទងការបោះឆ្នោត»។
ការចោទប្រកាន់របស់លោក ហ៊ុន សែន មកលើបន្ទប់ស្ថានការណ៍ម្តងនេះ ជាលើកទីពីរហើយដែលកាលពីថ្ងៃទី២៦ មិថុនា លោក ហ៊ុន សែន ប្រាប់ថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍នេះល្មមៗបានហើយ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ និយាយថា សកម្មភាពនៃបន្ទប់ស្ថានការណ៍ គឺខុសនឹងច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល។ លោកថា ក្រសួងនឹងយកមាត្រា៣២ នៃច្បាប់នេះមកសិក្សា ដែលមាត្រានេះចែងថា អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចត្រូវចាត់វិធានការបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់ចំពោះសមាគម ឬអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលធ្វើសកម្មភាពមិនបានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ។ ក្នុងករណីមិនរាងចាល ត្រូវពិន័យជាប្រាក់ ហើយបើនៅតែបន្ត សមត្ថកិច្ចអាចប្ដឹងទៅតុលាការ។
ប៉ុន្តែប្រធានការិយាល័យមេធាវីក្រុមអ្នកច្បាប់អមរិន្ទ្រ លោកមេធាវី សុក សំអឿន យល់ថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍មិនមែនជាសម្ព័ន្ធអង្គការសង្គមស៊ីវិលទេ គឺគ្រាន់តែជាកន្លែងដែលក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជួបជុំគ្នាធ្វើការ ដូច្នេះមិនខុសទៅនឹងច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលឡើយ៕
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាង ៣០ស្ថាប័ន សម្ដែងការមិនពេញចិត្តចំពោះការបដិសេធការថែទាំសុខភាពសម្រាប់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សចំនួន ៣នាក់ នៅក្នុងចំណោមអ្នកទាំង ៥នាក់ដែលកំពុងជាប់ឃុំ។ លើសពីនេះ ពួកគេហៅការបដិសេធដែលធ្វើដោយអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារនោះ ថាជាការរើសអើង និងពុំមានតម្លាភាព។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ផ្នែកពន្ធនាគារបញ្ជាក់ថា សំណុំរឿងនេះឋិតក្នុងដៃតុលាការ ដែលតាមនីតិវិធី រាល់ការពិនិត្យ និងថែទាំសុខភាពពួកគេ គឺទាល់តែមានការអនុញ្ញាតពីតុលាការ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ស្នើដល់អគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារ ចាត់វិធានការដើម្បីឲ្យការទទួលបានការពិនិត្យ និងថែទាំសុខភាពមានតម្លាភាព ដ្បិតការរឹតបន្តឹងតាមអំពើចិត្ត និងរបៀបរបបស្មុគស្មាញ បានធ្វើឲ្យសុខភាព និងអាយុជីវិតរបស់អ្នកជាប់ឃុំ ត្រូវប្រឈមនឹងគ្រោះថ្នាក់។
ក្រុមនេះក៏បានអំពាវនាវដល់អាជ្ញាធរ បន្តអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមគ្រូពេទ្យ និងអ្នកឃ្លាំមើលពន្ធនាគារទាំងឡាយ អាចចូលទៅពិនិត្យសួរសុខទុក្ខអ្នកជាប់ឃុំទាំងអស់ដោយពុំមានការរឹតត្បិត។
អ្នកនាំពាក្យនៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) លោក សំ ច័ន្ទគា មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងចំណោមមន្ត្រីអាដហុកទាំង ៤នាក់ និងអគ្គលេខាធិការរង គ.ជ.ប មួយរូបដែលកំពុងជាប់ឃុំ គឺមាន ៣នាក់ដែលត្រូវអាជ្ញាធររឹតត្បិតមិនអាចឲ្យពួកគេទទួលបានសេវាពិនិត្យ និងថែទាំសុខភាពសមស្របឡើយ។ លោកថារាល់ការពិនិត្យសុខភាពពួកគេ ត្រូវឆ្លងកាត់ការស្នើសុំការអនុញ្ញាតពីតុលាការ៖ «មកទល់ពេលនេះ គឺនៅតែមានការសុំអនុញ្ញាតពីតុលាការនៅឡើយក្នុងការចូលទៅពិនិត្យ (សុខភាព) អ្នកទាំង ៣ ហ្នឹង។ វាខុសពីអ្នកផ្សេងទៀត ខាងពន្ធនាគារគេអនុញ្ញាតឲ្យគ្រូពេទ្យអង្គការលីកាដូ (LICADHO) ហ្នឹង ពិនិត្យមើលតាមកម្មវិធីដែលលីកាដូបានដាក់»។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមរបស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងជាតិ និងអន្តរជាតិចំនួន ៣៣ស្ថាប័នដែលចេញនៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា លើកឡើងថា អ្នកជាប់ឃុំចំនួន ៣នាក់ដែលជាអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សរបស់សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក គឺលោក នី សុខា លោក ណៃ វ៉ង់ដា និងលោក យី សុខសាន្ត មានបញ្ហាសុខភាពដុនដាប ប៉ុន្តែពួកគេពុំទទួលបានការថែទាំសុខភាពឡើយ នៅពេលដែលខាងពន្ធនាគារបានរឹតបន្តឹងមិនឲ្យក្រុមគ្រូពេទ្យនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ (LICADHO) ចូលទៅពិនិត្យសុខភាពសួរសុខទុក្ខពួកគេតាំងពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៧ មក។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដដែលលើកឡើងថា ក្រុមគ្រូពេទ្យរបស់អង្គការលីកាដូទើបបានចូលទៅពិនិត្យសុខភាពអ្នកទាំង ៣ នោះឡើងវិញនៅក្រោយពេលដែលលោក នី សុខា បានដួលសន្លប់ក្នុងបន្ទប់ទឹកក្នុងពន្ធនាគារកាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនា។ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលដដែលលើកឡើងថា បញ្ហាសុខភាពរបស់ពួកគេកាន់តែដុនដាបបែបនោះ ក៏ដោយសារតែពួកគេពុំទទួលបានសេវាពិនិត្យ និងថែទាំសុខភាពបានជាប់ជាប្រចាំ ព្រមទាំងស្ថានភាពនៅក្នុងពន្ធនាគារព្រៃស ឬ ម១ មិនអំណោយផលដល់សុខភាពពួកគាត់ផង។
អ្នកនាំពាក្យនៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) លោក សំ ច័ន្ទគា មានប្រសាសន៍បន្ថែមថា ចាំបាច់ណាស់ដែលពួកគាត់ត្រូវទទួលបានការថែទាំសុខភាពដោយពុំមានការរើសអើង៖ «គឺឲ្យមានការព្យាបាល ការបើកទូលាយឲ្យទាំងគ្រូពេទ្យទាំងការយកចិត្តទុកដាក់របស់ពេទ្យនៅក្នុងពន្ធនាគារ ហើយបើសិនជាសុខភាពពួកគាត់កាន់តែធ្ងន់ទៅៗ ត្រូវតែអនុញ្ញាតឲ្យពួកគាត់បានចេញមកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យរដ្ឋខាងក្រៅ»។
អ្នកនាំពាក្យអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក នុត សាវនា មានប្រសាសន៍ឆ្លើយតបថា ចំពោះអ្នកដែលកំពុងជាប់នីតិវិធីនៅតុលាការ គឺចាំបាច់ត្រូវសុំការអនុញ្ញាតពីតុលាការ៖ «អ្នកផ្សេងចូលបានហ្នឹងគេអត់មានជាប់នីតិវិធីតុលាការផង។ គាត់ជាប់នីតិវិធីតុលាការហ្នឹងហើយ ទើបខាងពន្ធនាគារមិនអាចសម្រេចបានទេ»។
ក្រៅពីស្នើសុំឲ្យមានការយល់ព្រមឲ្យអ្នកជាប់ឃុំទាំង ៣នាក់បានទទួលសេវាពិនិត្យ និងថែទាំសុខភាព ក្រុមគ្រួសារក៏បានដាក់សំណើទៅតុលាការ សុំលទ្ធភាពក្នុងការនាំអ្នកទាំងនោះមករកសេវាព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យខាងក្រៅដែរ ប៉ុន្តែសំណើនេះពុំទាន់មានការឆ្លើយតបនៅឡើយ។
មន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគមអាដហុក ចំនួន ៤រូប មានលោក នី សុខា លោក យី សុខសាន្ត លោក ណៃ វ៉ង់ដា អ្នកស្រី លឹម មុន្នី និងលោក នី ចរិយា អគ្គលេខាធិការរងនៃ គ.ជ.ប ត្រូវបានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់លោក ឱម យ៉ិនទៀង ចោទប្រកាន់ និងចាប់ខ្លួនក្រោមហេតុផលសមគំនិត និងសូកប៉ាន់សាក្សីកាលពីចុងខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦ ជុំវិញស្នេហាដែលគេចោទរវាងលោក កឹម សុខា និងអ្នកនាង ខុម ចាន់តារាទី ហៅស្រីមុំ។ តុលាការបានឃុំខ្លួនអ្នកទាំង ៥រូបជាងមួយឆ្នាំទៅហើយដោយមិនទាន់កាត់ក្តី។
បើទោះជាយ៉ាងណា ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិ រួមទាំងអង្គការសហប្រជាជាតិផង ចាត់ទុកការឃុំខ្លួននេះថាជាការឃុំខ្លួនតាមតែអំពើចិត្ត។
ក្នុងករណីបញ្ហាសុខភាពនេះវិញ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលលើកឡើងថា សិទ្ធិទទួលបានការថែទាំសុខភាពឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ មានចែងនៅក្នុងមាត្រា២៥ នៃសេចក្ដីប្រកាសជាសកលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស ហើយសិទ្ធិនេះមិនត្រូវបានគេកាត់បន្ថយដោយគ្រាន់តែពួកគេជាប់ពន្ធនាគារឡើយ៕
លោក ហ៊ុន សែន ប្រកាសថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនឲ្យអ្នកផ្សេងឈ្នះ ដើម្បីសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រឡើយ។ ការថ្លែងដូចនេះរបស់លោក ហ៊ុន សែន ធ្វើឡើងក្នុងថ្ងៃខួបកំណើតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លើកទី៦៦ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រកាសបញ្ជាក់ទៅសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី២៨ មិថុនា ថា គ្មានឱកាសសម្រាប់ឲ្យអ្នកដទៃដែលជាអ្នកចាញ់សរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រទេ គឺមានតែអ្នកឈ្នះដែលជាអ្នកសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រ។
ប្រសាសន៍របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបែបនេះ គឺលោកយកគំរូយោងទៅនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រក្នុងសម័យកាលចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៥៣ ដល់ឆ្នាំ១៩៧០ ដែលសរសេរដោយរបបសង្គមរាស្ត្រនិយម៖ «អ្នកទាំងអស់គ្នាត្រូវចងចាំថាក្នុងរយៈពេលឆ្នាំ១៩៥៣ ដល់ឆ្នាំ១៩៧០ អ្នកសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺសង្គមរាស្ត្រនិយម។ ពេលនោះ សម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ព្រះអង្គគឺជាព្រះបិតាជាតិ។ ប៉ុន្តែខុសត្រូវតែមួយថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ថ្ងៃ១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារបានសម្រេច គេក្លាយទៅជាអ្នកឈ្នះ គេក៏ចាប់ផ្ដើមសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រភ្លាមថា សម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ គឺជាជនក្បត់ជាតិ ហើយ លន់ នល់ គឺជាអ្នកស្នេហាជាតិ។ ចំណុចទាំងនេះចង្អុលបង្ហាញឲ្យឃើញថា មានតែអ្នកឈ្នះទេ ទើបមានសិទ្ធិសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រ»។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបារម្ភថា បើទុកឲ្យអ្នកដទៃសរសេរប្រវត្តិសាស្ត្រ គេអាចសរសេរត្រឡប់អតីតព្រះមហាក្សត្រសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ជាជនក្បត់ជាតិលើកទីពីរ។ ទោះជាលោកមិនបានថ្លែងដោយចំថាអ្នកដទៃនោះជានរណា ឬបក្សនយោបាយប្រជែងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទេ ប៉ុន្តែយ៉ាងហោចណាស់ ក៏លោកសំដៅចំឈ្មោះលោក សម សារី ដែលជាឪពុករបស់លោក សម រង្ស៊ី អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ៖ «បើសិនទុកឲ្យអ្នកដទៃទទួលជោគជ័យនេះ ច្បាស់ជាអាជនក្បត់ជាតិ សម សារី សឺង ង៉ុកថាញ់ ស៊ឹម វ៉ា វានឹងក្លាយជារដ្ឋបុរស ជាវីរបុរសជាតិ ហើយសម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ ដែលជាព្រះបិតាជាតិរបស់យើងទាំងអស់គ្នា នឹងក្លាយទៅជាជនក្បត់ជាតិសាជាថ្មីម្ដងទៀត។ ក្នុងន័យនេះហើយដែលយើងត្រូវដឹងថា យើងមានកាតព្វកិច្ចមិនមែនត្រឹមតែបញ្ហាការពារគណបក្សរបស់យើងនោះទេ តែយើងមានកាតព្វកិច្ចការពារនូវសន្តិភាព ការពារនូវរបបរាជានិយមអាស្រ័យធម្មនុញ្ញ ការពារនូវរាជបល្ល័ង្ក ការពារព្រះមហាក្សត្រ។ នេះជាភារកិច្ចដ៏ធ្ងន់ធ្ងររបស់គណបក្ស ប៉ុន្តែក៏ជាមោទនភាពរបស់គណបក្សដែលបានកំពុងធ្វើ និងបន្តធ្វើ»។
ការថ្លែងខ្លាំងៗរបស់លោក ហ៊ុន សែន ជាការឆ្លើយតបចំពោះលោក សម រង្ស៊ី ដែលកាលពីថ្ងៃទី២៦ មិថុនា ថាកំណើតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជារបស់វៀតណាម៖ «គេមិនឲ្យដឹងពីប្រវត្តិនៃគណបក្សកាន់អំណាចសព្វថ្ងៃទេ ដោយសារតែគណបក្សនេះត្រូវបានជនជាតិវៀតណាមនិយមកុម្មុយនិស្ត រៀបចំបង្កើតឡើងនៅលើទឹកដីប្រទេសវៀតណាម ដោយគ្មានពាក់ព័ន្ធអ្វីឡើយជាមួយជនជាតិខ្មែរ ដែលជាអ្នកស្នេហាជាតិពិតប្រាកដ។ សូម្បីតែថ្ងៃកំណើតបក្សដែលគេអះអាងថា ថ្ងៃទី២៨ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៥១ ក៏មិនច្បាស់លាស់ដែរ ពីព្រោះមានការប្រកាសថ្ងៃខែកំណើតនេះខុសគ្នាច្រើនលើកច្រើនសាកាលពីដើមទី។ ម្ដងថាក្នុងខែកុម្ភៈ ម្ដងថាខែកញ្ញា ចុងក្រោយបំផុតថាក្នុងខែមិថុនា ទៅវិញ ស្រេចតែវៀតណាម គេអ្នកកំណត់ឲ្យ»។
សារបញ្ជាក់ជាសាធារណៈរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះ ជាលើកទីពីរហើយ គឺមួយសប្ដាហ៍បន្ទាប់ពីក្រសួងការពារជាតិ សម្ពោធការចងក្រងប្រវត្តិតស៊ូប្រឆាំង ប៉ុល ពត និងកម្មវិធីនយោបាយឈ្នះឈ្នះរបស់លោក ហើយផ្ដួចផ្ដើមគំនិតស្នើសុំទៅក្រសួងអប់រំ ឲ្យដាក់បញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សារបស់ជាតិ។
មន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ និងក្រសួងអប់រំ យល់ថា ប្រវត្តិតស៊ូ និងកម្មវិធីនយោបាយឈ្នះឈ្នះរបស់លោក ហ៊ុន សែន ជាប្រវត្តិសាស្ត្រដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយគួរយល់ដឹង ប៉ុន្តែត្រូវពិភាក្សាគ្នាច្រើនថែមទៀត។
ទាក់ទងការដាក់បញ្ចូលប្រវត្តិនេះក្នុងកម្មវិធីសិក្សា ត្រូវបានអ្នកវិភាគនយោបាយ គឺបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ យល់ថាមិនត្រឹមត្រូវ៖ «ព្រោះការពិតជាក់ស្ដែងនៅមានលាក់បាំងច្រើន។ តាំងពី ៧ មករា ការបង្កបង្កើតរណសិរ្ស សកម្មភាពទាំងឡាយមុនៗ។ អាហ្នឹងគឺប្រទាំងប្រទើស ដោយសារការពិតតាមដែលខ្ញុំដឹងមួយចំនួនធំហ្នឹង ដូចជាមានការបិទបាំងច្រើនណាស់។ ដូច្នេះ ប្រវត្តិសាស្ត្របែបអ៊ីចឹង ធ្វើឲ្យក្មេង ឬប្រជាពលរដ្ឋមានការយល់ច្រឡំប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន។ អាហ្នឹង គឺអត់ដកហូតមេរៀនបានទេសម្រាប់កសាងប្រទេសជាតិ»។
ទោះបីជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មានកាតព្វកិច្ចការពាររបបរាជានិយមអាស្រ័យធម្មនុញ្ញ រាជបល្ល័ង្ក និងព្រះមហាក្សត្រ ប៉ុន្តែកាលពីឆ្នាំ២០០៥ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ព្រមានពិនិត្យឡើងវិញថា តើត្រូវទុករបបរាជានិយម ឬធ្វើសាធារណរដ្ឋ បើសិនជាសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមស្ដីពីព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម ពិបាកចុះហត្ថលេខា៕
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចោទប្រកាន់មន្ត្រីមូលដ្ឋានសង្កាត់ឡាបានសៀក ក្រុងបានលុង ខេត្តរតនគិរី នៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ថាបានផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិគ្រាដែលគណបក្សនេះចាញ់ឆ្នោតក្នុងតំណែងចៅសង្កាត់ក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់អាណត្តិទី៤។ ចំណែកមន្ត្រីបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ចាត់ទុកការផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិពេលនេះ គឺជាតួនាទីរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសង្កាត់មិនទាន់ផុតសុពលភាព។
មន្ត្រីបក្សសង្គ្រោះជាតិ អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ត្រួតពិនិត្យការផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិនៅសង្កាត់ឡាបានសៀក ក្រុងបានលុង ខេត្តរតនគិរី ក្នុងពេលដែលការផ្ទេរតំណែងក្រុមប្រឹក្សាសង្កាត់អាណត្តិទី៤ គ្រោងនឹងធ្វើក្រោយ ១៤ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីគណៈកម្មាធិការជាតិ (គ.ជ.ប) ប្រកាសលទ្ធផលបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ ផ្លូវការកាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែមិថុនា។
ការអំពាវនាវនេះធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ក្រោយពេលក្រុមប្រឹក្សាសង្កាត់ឡាបានសៀក ឋិតក្នុងអាណត្តិចាស់ផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិចំនួនពីររូប អនុប្រធានភូមិពីររូប និងជំនួយការភូមិចំនួនមួយរូប។
អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អេង ឆៃអ៊ាង ហៅការផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិពេលនេះថា ធ្វើឡើងខុសនីតិវិធីគេងចំណេញផ្នែកនយោបាយរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កំពុងកាន់អំណាច។
លោកកត់សំគាល់ថា ក្នុងរយៈពេលរង់ចាំការប្រកាសសុពលភាពក្រុមប្រឹក្សាសង្កាត់ថ្មីការផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិ មិនអាចធ្វើបានឡើយ៖ «សោកស្ដាយនឹងទង្វើបែបហ្នឹង ព្រោះយើងជាខ្មែរមិនគួរធ្វើបែបហ្នឹងទេ យើងគួរតែធ្វើអ្វីៗជាប្រយោជន៍ជាតិ និងប្រជាពលរដ្ឋ។ នៅសង្កាត់ឡាបានសៀក ប្រជាពលរដ្ឋបានបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដឹកនាំសង្កាត់ ប្រជាពលរដ្ឋដែលដោះដូរ ហ្នឹងគាត់មិនពេញចិត្តជាមួយអ្នកចាស់ហ្នឹង»។
កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែមិថុនា សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសង្កាត់ឡាបានសៀក អាណត្តិទី៣ ចំនួន ១០នាក់ក្នុងនោះមានបេក្ខភាពបក្សប្រជាជនចំនួន ៩នាក់ និងបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចម្នាក់ បានអនុម័តផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិអនុប្រធានភូមិ និងជំនួយការភូមិជ័យជំនះ និងផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិថ្មី។ ចំណែកភូមិអភិវឌ្ឍន៍ផ្លាស់ប្ដូរអនុប្រធានភូមិ។
ឆ្លើយតបការចោទប្រកាន់នេះ មន្ត្រីបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងជាអភិបាលក្រុងបានលុង លោក ងិន ណែល បញ្ជាក់ថា ការផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិជាសិទ្ធិរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសង្កាត់អាណត្តិមុនដែលមិនទាន់ផុតសុពលភាព។ លោកថា ការផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិដោយសារចៅសង្កាត់ចាស់បានទទួលមរណភាព ហេតុនេះមេភូមិមួយចំនួនឋិតក្នុងលេខរៀងបន្ទាប់ដែលត្រូវផ្ទេរចូលជំនួសសមាសភាពក្រុមប្រឹក្សាសង្កាត់របស់គណបក្សប្រជាជន៖ «អ្វីដែលយើងធ្វើគឺធ្វើទៅតាមច្បាប់ ព្រោះយើងដំណើរការនៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាគ្រប់កូរ៉ុមការប្រជុំសម្រេចតែងតាំងមេភូមិ»។
គ.ជ.ប ប្រកាសលទ្ធផលផ្លូវការក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៤ នៅសង្កាត់ឡាបានសៀក គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ឈ្នះតំណែងចៅសង្កាត់ ចៅសង្កាត់រងទី១ និងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សា ៤នាក់ ចំណែកគណបក្សប្រជាជន បានតំណែងចៅសង្កាត់រងទី២ និងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាចំនួន ៤នាក់។
ទាក់ទិនករណីនេះ នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត និងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា ហៅថា និកហ្វិច (NICFEC) លោក សំ គន្ធាមី បញ្ជាក់ថា ការផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិគឺជាតួនាទីរបស់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ឋិតក្នុងអាណត្តិ។ លោកថា ក្រុមប្រឹក្សាសង្កាត់ថ្មីដែលត្រូវចូលកាន់តំណែងក្រោយពេលប្រកាសសុពលភាពអាចនឹងធ្វើការផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិបានដូចគ្នា ប្រសិនមានហេតុផលត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់កំណត់៖ «គាត់អាចធ្វើបានគាត់នៅតួនាទីមេឃុំដដែលរហូតដល់តំណាងក្រសួងប្រកាសសុពលភាពមេឃុំថ្មី គាត់អាចរើសថ្មីទៀតក៏បានដែរ»។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អេង ឆៃអ៊ាង ថាការផ្លាស់ប្ដូរមេភូមិក្រោយពេលប្រកាសលទ្ធផលបោះឆ្នោតរបស់ គ.ជ.ប ថាជាការរំលោភទៅលើសិទ្ធិម្ចាស់ឆ្នោត និងគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកថា ក្រុមប្រឹក្សាសង្កាត់ថ្មីបក្សសង្គ្រោះជាតិ នឹងពិនិត្យករណីនេះឡើងវិញ នៅពេលទទួលបានសុពលភាពចូលកាន់តំណែងនៅពេលខាងមុខ៕
ការបោះឆ្នោតជាភារកិច្ចសំខាន់របស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីជ្រើសរើសតំណាងរបស់ខ្លួនទាំងនៅថ្នាក់មូលដ្ឋានរហូតដល់ថ្នាក់ជាតិ។ ប៉ុន្តែក្រោយការបោះឆ្នោតពលរដ្ឋនៅមានភារកិច្ចសំខាន់ និងចម្បងមួយដំណាក់ការទៀត ដែលមិនអាចរំលងបាននោះ គឺការតាមដានសកម្មភាពការងារ ឬការអនុវត្តគោលនយោបាយរបស់មន្ត្រីគណបក្សដែលជាប់ឆ្នោតនោះ ដើម្បីវាយតម្លៃ និងកំណត់ជាតម្រុយមួយសម្រាប់ការសម្រេចចិត្តបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំជាបន្តបន្ទាប់ទៀត។
ក្រុមអ្នកជំនាញការអភិវឌ្ឍសង្គម និងអភិបាលកិច្ចល្អ ជំរុញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមសកម្មក្នុងការតាមដានការអនុវត្តគោលនយោបាយរបស់គណបក្សដែលខ្លួនបានបោះឆ្នោតឲ្យនោះ។ ការតាមដាននេះ ដើម្បីវាយតម្លៃថា អ្នកដឹកនាំដែលពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឲ្យនោះ បានបម្រើផលប្រយោជន៍ដល់ម្ចាស់ឆ្នោតបានកម្រិតណា និងមានសមត្ថភាពអភិវឌ្ឍភូមិ ឃុំ និងប្រទេសទាំងមូលបានដែរ ឬក៏អត់? ដើម្បីឲ្យការចូលរួមនេះមានប្រសិទ្ធភាព និងមានថាមពលនោះ ក្រុមអ្នកជំនាញលើកទឹកចិត្តឲ្យម្ចាស់ឆ្នោតបង្កើតជាក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋសម្រាប់ឃ្លាំមើលការអភិវឌ្ឍក្នុងមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន។
លោកសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងអភិបាលកិច្ចល្អ លោកបណ្ឌិត ចាន់ វិបុល ពន្យល់ថា ក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋជាការចងក្រងនូវបណ្ដុំប្រជាពលរដ្ឋ ដែលមានទស្សនវិស័យលើការអភិវឌ្ឍសហគមន៍ប្រកបដោយវិជ្ជមាន ព្រមទាំងមានរចនាសម្ព័ន្ធមានតំណាងច្បាស់លាស់អាចមានសមត្ថកិច្ចក្លាហានហ៊ានជជែកពិភាក្សា ឬតស៊ូមតិលើផ្នែកអ្វីមួយ៖ «ក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋមានតួនាទីសំខាន់ណាស់ក្នុងការស្ថិតនៅចន្លោះកណ្ដាលរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ដើម្បីពាំនាំមតិយោបល់ និងក្ដីបារម្ភរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទៅក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ដែលជាតំណាងស្របច្បាប់នៅក្នុងកៅអីអ្នកនយោបាយ ឬកៅអីរបស់រដ្ឋាភិបាល ទី២ ប្រជាពលរដ្ឋនៅកន្លែងខ្លះមិនទាន់បង្កើតតំណាង ក៏ត្រូវចាប់ផ្ដើមត្រួតពិនិត្យកិច្ចការរបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះដែរ...»។
លោកបន្តថា ក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋអាចមានសិទ្ធិចូលរួមប្រជុំជាមួយក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ និងលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ អាចសរសេរពាក្យបណ្ដឹងរិះគន់ និងលើកនូវសំណើផ្សេងៗដាក់ក្នុងប្រអប់សំបុត្រនៅសាលាឃុំ-សង្កាត់ ដើម្បីពិនិត្យដោះស្រាយ៖ «ការឃ្លាំមើលនេះ ជាទូទៅនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា គេបង្កើតប្រអប់គណនីភាពនៅតាមសាលាឃុំ-សង្កាត់ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋដាក់ពាក្យបណ្ដឹង ឬពីគំនិតយោបល់ផ្សេងៗ»។
លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម ក៏បានគាំទ្រនូវវិធីសាស្ត្រនេះ។ លោកក៏បានលើកពីសារប្រយោជន៍របស់ម្ចាស់ឆ្នោតក្នុងការឃ្លាំមើលលទ្ធផលក្រោយបោះឆ្នោតនោះ៖ «ពលរដ្ឋខ្មែរគួរយល់ដឹងឲ្យបានច្រើនលើគោលនយោបាយរបស់គណបក្សនីមួយៗ ហើយនៅពេលគណបក្សនោះជាប់ឆ្នោត ត្រូវពិនិត្យមើលថា តើបានយកគោលនយោបាយនោះមកអនុវត្ត ឬទេ...»។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលទើបមានក្រុមប្រឹក្សា និងតំណែងមេឃុំ-ចៅសង្កាត់ច្រើន គួរកត់សំគាល់នៅអាណត្តិទី៤នេះ បានប្រកាសបើកទូលាយឲ្យប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមមូលដ្ឋានចូលរួមសហការគ្នាក្នុងការកសាងសហគមន៍ទាំងអស់គ្នាប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវ៖ «នៅពេលគាត់មិនអនុវត្តតាមការសន្យា ប្រជាពលរដ្ឋនឹងមានការលើកជាអនុសាសន៍ ឬរិះគន់ និងវាយតម្លៃទៅលើការងារក្រុមប្រឹក្សាទាំងនោះ ហើយគណបក្សក៏មានកម្មវិធីតាមដានដូចគ្នាដែរ មែនទែនទៅមន្ត្រីជាប់ឆ្នោតទាំងជាង ៥ពាន់នាក់នោះ គឺជាអាយុជីវិត ឬជោគវាសនារបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ បើគាត់ធ្វើមិនល្អប្រាកដជាមានបញ្ហាហើយ»។
ជុំវិញរឿងនេះដែរ អាស៊ីសេរី ពុំទាន់អាចសុំការបញ្ជាក់ជំហររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលជាគណបក្សកាន់អំណាច និងមានមេឃុំ-ចៅសង្កាត់ចាស់វស្សាជាច្រើន បានដឹកនាំកន្លងមកនោះនៅឡើយកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា។
អ្នកជំនាញការអភិវឌ្ឍសង្គម និងអភិបាលកិច្ចល្អ បង្ហាញថា បើការដឹកនាំមួយខ្វះការចូលរួមពីម្ចាស់ឆ្នោតនោះ គឺជាគ្រោះថ្នាក់មួយសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតឲ្យដឹងថា ការអាក់ខានចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកន្លងមកនោះ គឺដោយសារពួកគាត់មិនទទួលបានព័ត៌មានគ្រប់គ្រាន់ និងមិនមានការបើកទូលាយឲ្យមានការចូលរួមជាមួយអាជ្ញាធរជាដើម។ ប៉ុន្តែសម្រាប់បរិបទបច្ចុប្បន្ន ពួកគាត់មានជំនឿថា ពលរដ្ឋអាចយល់ដឹងបានច្រើនទាក់ទងសិទ្ធិ អំណាចរបស់ពួកគាត់ទៅលើរដ្ឋបាលថ្នាក់មូលដ្ឋាន ទាំងនៅមុនការបោះឆ្នោត និងក្រោយបោះឆ្នោត។
ពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោតភាគច្រើនអាចមានសិទ្ធិរួមគ្នាធ្វើញត្តិ សុំដកមេឃុំ-ចៅសង្កាត់ ណាដែលមិនបម្រើប្រជាពលរដ្ឋពិតប្រាកដ៕
ប្រទេសដាណឺម៉ាក (Denmark) បានផ្ដល់ជំនួយទឹកប្រាក់ ១លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក តាមរយៈអង្គការអាដា (ADA) ដើម្បីបង្កើតគម្រោងពង្រឹងអំណាចកសិកម្មដល់សហគមន៍កសិករ និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលពាក់ព័ន្ធ ឱ្យជួយបណ្ដុះបណ្ដាលកសិករឱ្យផលិតកសិកម្មបានកាន់តែច្រើន ហើយមានទីផ្សារសមរម្យសម្រាប់លក់ផលិតផលទាំងនោះ។ ការផ្ដល់ជំនួយនេះ ស្របពេលដែលកសិករខ្មែរជាច្រើនកំពុងត្អូញត្អែរជុំវិញរឿងកសិផលរបស់ពួកគេដែលផលិតបាន តែលក់បានតម្លៃថោក ឬមិនមានទីផ្សារ។
គម្រោងដែលមានឈ្មោះថា ពង្រឹងភាពអង់អាចដល់សហគមន៍កសិកម្មមានរយៈពេល ៣ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៧ រហូតទៅដល់ឆ្នាំ២០២០ នោះ គឺនឹងជួយដល់កសិករនៅក្នុងឃុំចំនួន២៩ របស់ស្រុកចំនួន៥ ក្នុងខេត្តសៀមរាប និងបណ្ដាស្រុកមួយចំនួនទៀតរបស់ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។
នាយិកាអង្គការអាដា ប្រចាំប្រទេសដាណឺម៉ាក គឺអ្នកស្រី បូឌីល ប៉ាឡេសិន (Bodil Pallesen)។អ្នកស្រីថ្លែងនៅក្នុងពិធីបើកសិក្ខាសាលានៃដំណើរការគម្រោងពង្រឹងភាពអង់អាចដល់សហគមន៍កសិកម្ម នៅព្រឹកថ្ងៃពុធ ទី២៨ ខែមិថុនា ថាគម្រោងថ្មីដែលមានឈ្មោះថាអ៊ីហ្ស៊ី (Easy) គឺជាការចងក្រងក្រុមឱ្យមានក្រុមជួយខ្លួនឯង និងសហគមន៍កសិកម្ម ក្នុងបំណងជួយអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍កសិកម្ម ជួយអភិវឌ្ឍមុខរបរ និងជួយពង្រឹងជីវភាពពលរដ្ឋក្រីក្រ តាមរយៈការចូលរួមផែនការវិនិយោគថ្នាក់ឃុំ។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា គម្រោងថ្មីមួយនេះ អាចនឹងជួយលើកកម្ពស់ជីវភាពកសិករដោយផ្ទាល់ និងដោយប្រយោលប្រមាណជាង ៣ម៉ឺននាក់៖ «ខ្ញុំគិតថា តាមរយៈការបង្កើតសហគមន៍កសិកម្មនេះ គឺពិតជាធ្វើឱ្យកសិករនៅតាមភូមិនានា មានភាពរឹងមាំនៅពេលដែលកសិករទាំងនោះដើរទាំងអស់គ្នា ក្នុងចង្កោមសហគមន៍ គឺវាអាចនឹងជួយកសិករឱ្យទិញជីរកសិកម្មបានថោក ខ្ចីលុយពីឥណទានក៏មានអត្រាការប្រាក់ថោក ជាហេតុធ្វើឱ្យកសិករលក់កសិផលបានចំណេញច្រើន»។
ប្រធានអង្គការអាដា ប្រចាំកម្ពុជា លោក ខេល វ៉ូឌ័រ ណេលសិន (Kield Vodder Nielsen) មានប្រសាសន៍ថា អង្គការរបស់លោកដែលធ្វើការខាងផ្នែកកសិកម្មក្នុងប្រទេសកម្ពុជា តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៦ មក បានប្រឹងប្រែងជួយកសិករខ្មែរ ឱ្យមានចំណូលខ្ពស់នៅក្នុងគ្រួសារ ហើយអង្គការរបស់លោកនឹងជួយបង្រៀនដល់កសិករថែមទៀតឱ្យផលិតកសិផលបានកាន់តែច្រើន ព្រមទាំងមានបំណងឱ្យផលិតផលរបស់កសិករមានទីផ្សារសមរម្យដើម្បីលើកស្ទួយជីវភាព ព្រមទាំងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រផង។
អង្គការអាដា នឹងចាប់ផ្ដើមអនុវត្តគម្រោង Easy ដោយរំពឹងថា នឹងអាចជួយកសិករចំនួន ៣ម៉ឺននាក់នៅក្នុងខេត្តសៀមរាប និង ៣ម៉ឺននាក់ទៀតនៅខេត្តឧត្តរមានជ័យ ឱ្យមានសុវត្ថិភាពស្បៀង បង្កើនចំណូលពីវិស័យកសិកម្ម និងជួយលើកស្ទួយជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេឱ្យបានសមរម្យ៖ «បច្ចុប្បន្ននេះបើក្រឡេកមើលក្នុងខេត្តសៀមរាប គឺកសិផលប្រមាណ ៧០% បាននាំចូលមកពីប្រទេសវៀតណាម និងថៃ។ ទីផ្សារលក់កសិផលទាំងនេះ គឺជាសក្ដានុពលយ៉ាងធំសម្រាប់កសិករខ្មែរជំនួសឱ្យការនាំកសិផលមកពីក្រៅស្រុកទាំងនោះ។ យើងមើលក្នុង ១ឆ្នាំៗកសិករខ្មែរបានផលិតស្រូវច្រើនជាងគេនៅក្នុងពិភពលោក ដូច្នេះយើងគួរតែជំរុញទីផ្សារឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពដើម្បីជួយកសិករឱ្យមានចំណូលខ្ពស់»។
ប្រធាននាយកដ្ឋាននៃក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ លោក ជា សាំងដូណា បានគាំទ្រដល់គម្រោងរបស់អង្គការអាដា ដែលចងក្រងកសិករទៅជាសហគមន៍កសិកម្ម ដើម្បីលើកស្ទួយតម្លៃផលិតផល បំណងជួយលើកស្ទួយជីវភាពកសិករនេះ។ លោកបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលបានលើកទឹកចិត្ត និងជួយជំរុញឱ្យសហគមន៍កសិកម្មកាន់តែខំប្រឹងប្រែងផលិតកសិផលលក់ក្នុងទីផ្សារ ជាពិសេសគឺជំរុញឱ្យស្ត្រីបានចូលរួមដឹកនាំនៅក្នុងសហគមន៍កសិកម្មកាន់តែច្រើនថែមទៀត៕
ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅស្រុកបាធាយ ខេត្តកំពង់ចាម លើកឡើងថា ជាទូទៅពួកគាត់នៅតាមជនបទ ពិសេសនៅតំបន់ដាច់ស្រយាល មិនសូវបានស្គាល់មុខចៅហ្វាយខេត្ត ឬអភិបាលខេត្តរបស់ខ្លួនទេ។ បញ្ហានេះ ពួកគាត់ចង់ឱ្យអភិបាលខេត្តថ្មីដែលទើបនឹងទទួលបានតំណែង គប្បីចុះមូលដ្ឋានឱ្យបានញឹកញាប់ដើម្បីស្ដាប់ពីទុក្ខកង្វល់របស់ពលរដ្ឋផ្ទាល់ ជាជាងស្ដាប់តែតាមរបាយការណ៍របស់អាជ្ញាធរថ្នាក់ក្រោម ដែលពេលខ្លះមិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិត។
ក្រោយពេលដឹងថា អភិបាលខេត្តកំពង់ចាម ថ្មី លោក គួច ចំរើន បានមកទទួលតំណែងជំនួសអតីតអភិបាលខេត្តចាស់ លោក លន់ លឹមថៃ ប្រជាពលរដ្ឋស្វាគមន៍ និងចង់ឃើញវត្តមានអភិបាលខេត្តថ្មីរូបនោះ ចុះមូលដ្ឋានឱ្យបានញឹកញាប់ដើម្បីដឹងសុខទុក្ខរបស់ពលរដ្ឋកាន់តែច្រើនបន្ថែមទៀត។
ពលរដ្ឋនៅឃុំសណ្ដែក ស្រុកបាធាយ លោក យ៉ុន យ៉ុង មានប្រសាសន៍ថា កាលពីអាណត្តិអភិបាលខេត្តចាស់ៗ ពួកគាត់មិនដែលបានស្គាល់មុខពួកគេទាំងនោះឡើយ។
លោកបន្តថា បញ្ហាប្រឈមនៅថ្នាក់មូលដ្ឋានជាច្រើនដែលជួបប្រទះកន្លងមក ដូចជាផលិតផលកសិកម្មគ្មានទីផ្សារ ឬមានតម្លៃថោក។ ក្រៅពីនេះ ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមិនមានគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់កសិករយកទឹកដាក់ស្រែនៅពេលមានរដូវរាំងស្ងួតម្ដងៗជាដើម។ ជាក់ស្ដែងកាលពីជាង ១០ថ្ងៃមុន ភាពរាំងស្ងួតបានកើតឡើងនៅក្នុងស្រុកភូមិរបស់ពួកគាត់ស្ទើរតែធ្វើឱ្យស្រូវស្រែរាប់រយហិកតារខូចខាតទៀតផង ប៉ុន្តែចេះមានភ្លៀងធ្លាក់ខ្លះនៅប៉ុន្មានថ្ងៃចុងក្រោយនេះ ជាហេតុធ្វើឱ្យស្រូវវស្សាទាំងនោះប្រឹងលូតលាស់ឡើងវិញ៖ «ចង់ឱ្យគាត់ចុះមកញឹកញាប់ដើម្បីពិនិត្យស្ថានភាពប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រអីឱ្យមានដូចស្រុកគេ»។
មិនខុសគ្នានេះ ពលរដ្ឋមួយរូបទៀត លោក គឹម ញក់ យល់ថា ប្រសិនបើអាជ្ញាធរខេត្តថ្មីដាក់ចិត្តស្រលាញ់ និងគិតគូរដល់សុខទុក្ខរបស់ពលរដ្ឋនៅតាមមូលដ្ឋានពិតប្រាកដ គណៈអភិបាលខេត្តថ្មីគប្បីចុះមូលដ្ឋានឱ្យបានច្រើន ជៀសវាងជឿតែលើរបាយការណ៍របស់មន្ត្រីថ្នាក់ក្រោម៖ «លោកចុះមកមើលផ្ទាល់តែម្ដង ដើម្បីមើលថា ប្រព័ន្ធទឹកត្រង់ណាដែលអាចទាញមកដល់មូលដ្ឋានភូមិ ហើយមានប្រឡាយស្រេច។ ឯកឧត្ដមមកនឹងឃើញហើយថា ត្រូវធ្វើម៉េច? ដើម្បីកុំឱ្យចាញ់អភិបាលខេត្តមុនធ្វើយកស្នាដៃយកកិត្តិយស»។
ខេត្តកំពង់ចាម មានស្រុកចំនួន៩ និងក្រុងចំនួនមួយ ដែលមានពលរដ្ឋសរុបជាង ១លាននាក់។
អភិបាលខេត្តថ្មី លោក គួច ចំរើន បានទទួលតំណែងជាផ្លូវការជំនួសអភិបាលខេត្តចាស់ លោក លន់ លឹមថៃ កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមិថុនា។
ទាក់ទងការលើកឡើងនេះ អភិបាលខេត្តកំពង់ចាមថ្មី លោក គួច ចំរើន មិនទាន់មានប្រសាសន៍បែបណាទេ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ដោយលោកថា កំពុងជាប់ប្រជុំ។
មន្ត្រីអង្កេតសមាគមអាដហុក (ADHOC) ខេត្តកំពង់ចាម លោក មាន ព្រហ្មមុនី មានប្រសាសន៍ថា ការលើកឡើងរបស់ពលរដ្ឋ គឺជារឿងត្រឹមត្រូវ ព្រោះកន្លងមកសកម្មភាពចុះមូលដ្ឋានរបស់អាជ្ញាធរដើម្បីដឹងសុខទុក្ខ និងដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋពិតប្រាកដនៅមានកម្រិត ប៉ុន្តែបើមានសកម្មភាពចុះមូលដ្ឋានច្រើន គឺនៅរដូវកាលបោះឆ្នោត និងចុះទៅពង្រឹងគណបក្សរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ៖ «សព្វថ្ងៃនេះប្រជាពលរដ្ឋគាត់ខ្វះភាពកក់ក្ដៅ ហើយគាត់អត់បានការយកចិត្តទុកដាក់ដោះស្រាយបញ្ហារបស់អាជ្ញាធរទេ»។
លោកកត់សម្គាល់ថា បញ្ហាប្រឈមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមមូលដ្ឋានដូចជា បញ្ហាចំណាកស្រុកដោយប្រថុយប្រថាននៅតែកើតមាន។ បញ្ហាផលិតផលកសិកម្ម ដូចជា ស្រូវ ពោត ដំឡូង ចេក ល្ពៅ និងការចិញ្ចឹមសត្វរួមមានជ្រូក ត្រី មានតម្លៃថោកពេក មិនអាចទូទាត់ការចំណាយបាន។ បន្ថែមពីនេះ ការនាំចូលបន្លែ ត្រី សាច់ និងផ្លែឈើ ពីក្រៅប្រទេសគ្មានការត្រួតពិនិត្យត្រឹមត្រូវជាដើម។
មន្ត្រីសមាគមអាដហុក រូបនេះ សង្ឃឹមថា គណៈអភិបាលខេត្តថ្មី នឹងចុះមូលដ្ឋានបានច្រើនជាងអភិបាលខេត្តចាស់បន្ថែមទៀត ព្រមទាំងបម្រើការងារជូនពលរដ្ឋពិតប្រាកដដើម្បីឱ្យស្របទៅនឹងកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល៕
ប្រជាពលរដ្ឋ និងសង្គមស៊ីវិលនៅខេត្តកំពង់ធំ ពេញចិត្តចំពោះវិធានការរបស់អាជ្ញាធរខេត្ត បញ្ឈប់សកម្មភាពផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀនៅលើដងផ្លូវក្នុងទីរួមខេត្ត។ ការលើកឡើងនេះ ក្រោយពេលអាជ្ញាធរខេត្តកំពង់ធំ បានចេញលិខិតមួយកាលពីថ្ងៃទី២៣ មិថុនា តម្រូវឲ្យក្រុមហ៊ុនទទួលបន្ទុកដាក់ផ្ទាំងផ្សព្វផ្សាយស្រាបៀកាត់ទទឹងផ្លូវទាំងអស់ ត្រូវរុះរើចេញឲ្យអស់ជាកំហិតត្រឹមថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧។
ប្រជាពលរដ្ឋយល់ថា ការបញ្ឈប់ការផ្សព្វផ្សាយស្រាបៀនៅតាមដងផ្លូវ គឺជាផ្នែកមួយអាចកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងបាន។ បន្ថែមពីនេះ គឺបង្ហាញថា អាជ្ញាធរបានយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ក្នុងការដោះស្រាយរាល់សំណូមពររបស់ប្រជាពលរដ្ឋបានលើកឡើង។
ពលរដ្ឋរស់នៅក្រុងស្ទឹងសែន លោក រស់ គឹមសៀង ត្រេកអរក្រោយពេលអាជ្ញាធរខេត្តបញ្ឈប់ការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀនៅតាមដងផ្លូវ និងបញ្ជាឲ្យរុះរើចេញរាល់ពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀដាក់កាត់លើដងផ្លូវ ដែលបានដាក់ផ្សាយកន្លងទៅ។ ក្រៅពីផ្ទាំងប៉ាណូផ្សាយពាណិជ្ជកម្មកាត់លើផ្លូវ ពលរដ្ឋរូបនេះចង់ឲ្យអាជ្ញាធរចាត់វិធានការនៅតំបន់ផ្សេងទៀត ដូចជានៅតាមតំបន់រមណីយដ្ឋានជាដើម៖ «ប្រសិនបើអាជ្ញាធរខេត្តជ្រុលតែធ្វើហើយ គឺសំណូមពរឲ្យធ្វើរហូតទៅ។ បិទនៃការផ្សព្វផ្សាយគ្រឿងស្រវឹងនៅតាមទីប្រជុំជន និងតាមដងផ្លូវកុំឲ្យមានទៀត»។
កាលពីថ្ងៃទី២៣ មិថុនា អភិបាលខេត្តកំពង់ធំ បានចេញលិខិតស្ដីពីការបញ្ឈប់សកម្មភាពដាក់ផ្ទាំងប៉ាណូផ្សាយស្រាបៀនៅតាមរបារកាត់ទទឹងថ្នល់នៅក្រុងស្ទឹងសែន ក្នុងគោលបំណងរៀបចំសោភ័ណភាពក្រុងឲ្យបានល្អប្រសើរ និងជៀសវាងប៉ះពាល់អារម្មណ៍មហាជន។ អាជ្ញាធរខេត្តបានបញ្ជាទៅក្រុមហ៊ុនទាំងអស់ ត្រូវរុះរើស្លាកសញ្ញាផ្សាយពាណិជ្ជកម្មទាំងនោះចេញពីរបារកាត់ទទឹងថ្នល់នៅក្រុងស្ទឹងសែន ឲ្យអស់ចាប់ពីថ្ងៃជូនដំណឹង ដល់ថ្ងៃទី១៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧ ជាកំណត់។ ករណីក្រុមហ៊ុនមិនអនុវត្តតាមការណែនាំ រដ្ឋបាលខេត្តនឹងចាត់វិធានការតាមច្បាប់ចុះរុះរើ ហើយក្រុមហ៊ុនជាអ្នកទទួលបន្ទុកការចំណាយ និងមិនទទួលខុសត្រូវចំពោះការខូចខាតទេ។
អភិបាលខេត្តកំពង់ធំ លោក សុខ លូ មានប្រសាសន៍បន្ថែមនៅថ្ងៃទី២៩ មិថុនា ថា ក្រោយពេលមានសំណូមពរពីពលរដ្ឋ ព្រមទាំងព្រះសង្ឃផង អំពីភាពមិនសមរម្យនៃការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀកាត់ទទឹងថ្នល់ច្រើនពេក រដ្ឋបាលសាលាខេត្តក៏សម្រេចឲ្យក្រុមហ៊ុនស្រាបៀទាំងនោះដកផ្ទាំងផ្សាយពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួនចេញតែម្តង។ ក្រៅពីក្រុងស្ទឹងសែន លោកថាផ្ទាំងផ្សាយពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀកាត់ផ្លូវនៅតាមបណ្ដាស្រុកផ្សេងទៀត ប្រសិនបើមានដាក់ លោកនឹងបញ្ជាឲ្យអាជ្ញាធរស្រុកចាត់វិធានការស្របតាមសំណូមពររបស់ពលរដ្ឋ៖ «ប៉ាណូដែលដាក់កន្លងមកហ្នឹង គឺខ្ញុំធ្លាប់បានប្រាប់ខាងស្រុកកុំឲ្យដាក់ ប៉ាណូនៅតាមរមណីយដ្ឋានដែលចូលទៅហ្នឹង។ គឺយើងពិបាកអនុវត្តពេក ដោយសារការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀហ្នឹងវាមិនខុសនឹងច្បាប់ទេ»។
អភិបាលខេត្តដដែលលើកឡើងថា ផ្ទាំងពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀដែលបានផ្សាយនៅតាមតំបន់រមណីយដ្ឋានមួយចំនួន គឺក្រុមហ៊ុនស្រាបៀទាំងនោះជាអ្នកដាក់ផ្សាយ ហើយបើប្រាប់គេឲ្យដាក់រូបភាពសំខាន់ៗរបស់រមណីយដ្ឋានវិញ ប្រហែលជាគេមិនយល់ព្រមឡើយ។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីការអភិវឌ្ឍ និងសន្តិភាព លោក យង់ គិមអេង ស្វាគមន៍ចំពោះវិធានការរបស់អាជ្ញាធរខេត្តកំពង់ធំ ពេលនេះ ហើយចង់ឲ្យបណ្ដាខេត្តផ្សេងទៀតយកគំរូតាមខេត្តមួយនេះ ព្រោះជាវិធានការដ៏ល្អមួយក្នុងនាមជាប្រទេសដែលមានពលរដ្ឋកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាភាគច្រើនលើសលប់។ លោកបន្តថា ចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់តឹងរ៉ឹងចំពោះករណីផ្សព្វផ្សាយស្រាបៀនៅតាមទីសាធារណៈ គឺជាផ្នែកមួយអាចកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងបានច្រើន៖ «ការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មហ្នឹងកម្រិតនៃការទាក់ទាញវាខ្ពស់។ អ៊ីចឹងបើសិនមានការដាក់កម្រិតលើការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មបាន គឺវាអាចកាត់បន្ថយអត្រាការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងបានច្រើនដែរ»។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលដដែលបញ្ជាក់ថា ការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងបង្កឲ្យមានបញ្ហាប្រឈមក្នុងសង្គមច្រើន ដូចជាខាតបង់ថវិកា ខាតពេលវេលា និងបង្កឲ្យមានអំពើហិង្សា។ ក្រៅពីនេះ ការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹង គឺជាផ្នែកមួយនាំទៅរកការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន និងបង្កឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ជាដើម។
ក្រៅពីមិនចង់ឲ្យការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀនៅតាមផ្លូវសាធារណៈ លោកស្នើឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាល ចាត់វិធានការករណីផ្សាយនៅតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ និងវិទ្យុបន្ថែមទៀត ម្យ៉ាងត្រូវមានច្បាប់ត្រួតពិនិត្យគ្រឿងស្រវឹងទៀតផង៕
រដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ ព្រមានចុះរុះរើសំណង់រឹងមាំទាំងឡាយណាដែលសង់រំលោភដីចំណីផ្លូវសាធារណៈ នាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់សោភ័ណភាពក្រុងទេសចរណ៍មួយនេះ។ អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម ស្នើឲ្យការអនុវត្តវិធានការនេះមានប្រសិទ្ធភាព និងត្រូវអនុវត្តច្បាប់ឲ្យបានស្មើភាពរវាងប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រ មន្ត្រីមានអំណាច និងឈ្មួញមានទ្រព្យ។
អភិបាលខេត្តព្រះសីហនុ លោក យន្ត មីន ជាថ្មីម្តងទៀតបានស្នើដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវរុះរើសំណង់រឹងមាំនៅតាមទីតាំងរៀងៗខ្លួនដែលសង់រំលោភលើដីចំណីផ្លូវសាធារណៈ ដើម្បីរក្សាសណ្ដាប់ធ្នាប់ និងរក្សាសោភ័ណភាពក្រុងទេសចរណ៍ឲ្យបានប្រសើរឡើង។ ជាងនេះ ក៏រំលឹកដល់ប្រជាពលរដ្ឋ មិនត្រូវនាំយកសម្ភារៈផ្សេងៗទៅដាក់តាំងលក់នៅលើចិញ្ចើមផ្លូវ នាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់អ្នកថ្មើរជើងនោះដែរ។
លោក យន្ត មីន ព្រមានថា ការចុះរៀបចំសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈរបស់អាជ្ញាធរនៅពេលនេះ អាចឈានដល់សមត្ថកិច្ចអនុវត្តច្បាប់ចំពោះជនទាំងឡាយណាដែលមិនសហការជាមួយរដ្ឋបាលខេត្ត ហើយរឹងទទឹងមិនព្រមរុះរើសំណង់រឹងមាំរបស់ខ្លួនដែលសង់រំលោភដីចំណីផ្លូវសាធារណៈ ឬប្រមាថអាជ្ញាធរ៖ «»។
បន្ថែមលើនេះ លោក យន្ត មីន ក៏បានស្នើដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលកន្លងទៅធ្លាប់បាននាំយកកាកសំណល់រឹងយកទៅបោះចោលនៅតាមលូ ឬអូរបង្ហូរទឹក និងបានសង់សំណង់រឹងមាំផ្សេងៗនៅលើដីចំណីមាត់អូរ ក៏តម្រូវឲ្យរុះរើចេញដែរ ព្រោះនាំឲ្យស្ទះផ្លូវទឹកពេលមានភ្លៀងធ្លាក់ម្តងៗ។
អ្នកឃ្លាំមើលការងារអភិវឌ្ឍន៍សង្គមប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុ ស្វាគមន៍ចំពោះចំណាត់ការរក្សាសណ្ដាប់ធ្នាប់តាមផ្លូវសាធារណៈឲ្យមានរបៀបរៀបរយ និងសោភ័ណភាពនាមូលដ្ឋានក្រុងទេសចរណ៍មួយនេះ។
អ្នកសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក (ADHOC) ប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុ អ្នកស្រី ជៀប សុធារី លើកឡើងថា កន្លងទៅនេះ រាល់ការចេញសេចក្តីជូនដំណឹងឲ្យម្ចាស់សំណង់រឹងមាំដែលសង់រំលោភលើដីចំណីផ្លូវសាធារណៈ គឺអាជ្ញាធរចុះអនុវត្តមិនមានប្រសិទ្ធភាពទេ ហើយភាគច្រើនបានចុះអនុវត្តតែទៅលើសំណង់ប្រជាពលរដ្ឋមានជីវភាពសាមញ្ញៗ ប៉ុន្តែសម្រាប់សំណង់សង់ខុសច្បាប់ ឬសង់រំលោភលើដីចំណីផ្លូវសាធារណៈរបស់មន្ត្រីមានតួនាទីខ្ពស់ ឈ្មួញ និងក្រុមហ៊ុនធំៗ គឺពុំសូវឃើញអាជ្ញាធរចុះរុះរើសំណង់ទាំងនោះចោលទេ។
ត្រង់ចំណុចនេះ អ្នកស្រី សុធារី ស្នើឲ្យការចុះអនុវត្តការងាររុះរើសំណង់រឹងមាំដែលសង់ខុសច្បាប់ និងសង់រំលោភលើដីចំណីផ្លូវសាធារណៈ ត្រូវអនុវត្តឲ្យបានស្មើភាពគ្នារវាងប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញ មន្ត្រីមានអំណាច និងឈ្មួញមានទ្រព្យ ទើបទទួលបានការគាំទ្រពីសាធារណជន៖ «»។
តាមការកត់សម្គាល់ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ រដ្ឋបាលក្រុងព្រះសីហនុ ខេត្តព្រះសីហនុ បានចុះណែនាំអប់រំប្រជាពលរដ្ឋ កុំសង់សំណង់រឹងមាំផ្សេងៗរំលោភលើផ្លូវសាធារណៈ រំលោភលើដីចំណីអូរ ឬលូបង្ហូរទឹក និងបានចុះរុះរើសំណង់រឹងមាំដែលសង់ខុសច្បាប់ ឬប៉ះពាល់ដល់ចំណីផ្លូវសាធារណៈជាបន្តបន្ទាប់។ ជាងនេះ ក៏បានដាក់បម្រាមមិនឲ្យពលរដ្ឋនាំយកសម្ភារៈផ្សេងៗដាក់តាំងលក់នៅលើចិញ្ចើមផ្លូវនាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់អ្នកថ្មើរជើង ជាដើម។
យ៉ាងនេះក្តី ក៏នៅមានប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនរស់នៅក្រុងព្រះសីហនុ មិនទាន់បានចូលរួមសហការជាមួយរដ្ឋបាលខេត្តនេះឲ្យបានជាប្រចាំទេ ដោយលួចសង់សំណង់រឹងមាំរំលោភលើដីចំណីផ្លូវសាធារណៈ និងនៅលើដីចំណីមាត់អូរបង្ហូរទឹក ជាដើម៕
ជនជាតិដើមភាគតិចចារ៉ាយ ភូមិភិ ឃុំសេសាន ស្រុកអូរយ៉ាដាវ នៃខេត្តរតនគិរី សម្រេចឲ្យតំណាងរបស់ពួកគេធ្វើដំណើរមកភ្នំពេញ នាំយកញត្តិដាក់ជូនស្ថាប័នថ្នាក់ជាតិឲ្យជួយទប់ស្កាត់ក្រុមហ៊ុនឈ្មោះ ៧ មករា ផារី ដែលកំពុងឈូសឆាយដីចម្ការវិលជុំអ្នកភូមិ និងកាប់យកឈើក្នុងព្រៃ។ ការសម្រេចចិត្តនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពីពលរដ្ឋបានតវ៉ាជាច្រើនលើក សុំឲ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានជួយដោះស្រាយ ក៏ប៉ុន្តែមិនទទួលបានលទ្ធផល។
សំឡេងពលរដ្ឋ៖ «ពួកយើងខ្ញុំអស់ដីហើយ សូមសម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន ជួយពួកខ្ញុំផង! ខ្ញុំបោះឆ្នោតជូនគណបក្សប្រជាជន ៥អាណត្តិហើយ!»។
នេះ គឺជាសម្រែករបស់ជនជាតិដើមភាគតិចចារ៉ាយ ទាមទារឲ្យប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលជួយអ្នកភូមិដែលកំពុងមានកង្វល់ពីការបាត់បង់ដីធ្លីធ្វើស្រែចម្ការ និងព្រៃឈើដែលពួកគាត់រស់អាស្រ័យផលច្រើនជំនាន់មកហើយ។
ជនជាតិដើមភាគតិចភូមិភិ រស់នៅជាប់នឹងដងទន្លេសេសានដែលជាខ្សែបន្ទាត់ខណ្ឌព្រំសីមាជាមួយខេត្តយ៉ាឡាយ ប្រទេសវៀតណាម។ ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៣ រហូតមក អ្នកភូមិជាង ១០០គ្រួសារប្រឈមមុខទៅនឹងក្រុមហ៊ុនសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចឈ្មោះ ៧ មករា ផារី ចូលមកបោះទីតាំង និងហ៊ុមព័ទ្ធយកដីនៅតំបន់នោះ ក្រោមហេតុផលវិនិយោគដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដាំកៅស៊ូ។
ពលរដ្ឋឈ្មោះ សល់ តូច រៀបរាប់ថា បញ្ហាប្រឈមកើតមានឡើង ដោយសារក្រុមហ៊ុនប្រើប្រាស់គ្រឿងចក្រឈូសឆាយធ្វើព្រំដីសម្បទាន ហ៊ុមព័ទ្ធទៅលើដីចម្ការវិលជុំ និងស្រែចម្ការពលរដ្ឋដោយមិនបានជូនដំណឹង ឬដោះស្រាយចំពោះផលប៉ះពាល់ជាមួយពលរដ្ឋនោះឡើយ។ លោកបន្តថា អ្នកភូមិតវ៉ាជាច្រើនលើក រួមទាំងដាក់ពាក្យប្ដឹងទៅអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ឲ្យជួយដោះស្រាយ ក៏ប៉ុន្តែមិនឃើញមានដំណោះស្រាយបញ្ឈប់ការឈូសឆាយលើដីប្រជាពលរដ្ឋបានឡើយ៖ «ប៉ះពាល់សំខាន់ជាងគេចម្ការវិលជុំប្រជាពលរដ្ឋ ៦០០ហិកតារ។ គេថាអត់កាប់ឈើទេ ឥឡូវឈើកាប់អស់រលីងហើយ ប្រជាពលរដ្ឋពិបាកចិត្តពេកមកដល់ភ្នំពេញ ទៅដាក់ដល់សម្ដេចតែម្តង»។
កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែមិថុនា អ្នកភូមិជាង ១០០នាក់ បានជួបជុំគ្នាជាថ្មី និងធ្វើការសម្រេចចិត្តថានឹងស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល ឲ្យជួយដោះស្រាយកង្វល់របស់ពលរដ្ឋ ជាក់ស្តែងនៅថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា តំណាងអ្នកភូមិ ៩នាក់ កំពុងដាក់ញត្តិជូនស្ថាប័នថ្នាក់ជាតិ មានរដ្ឋសភា ខុទ្ទកាល័យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ឲ្យជួយដោះស្រាយពីការលំបាកនេះ៖ «ឆ្នាំ២០១៥ ក្រុមហ៊ុនដាំកៅស៊ូដាំពោតដំឡូងក្នុងដីហ្នឹង គេដាដីសម្បទាន»។
កាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០១១ រាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចធ្វើអនុបយោគដីជាង ៦.៨០០ហិកតារ (៦.៨៥៥ហិកតារ) នៅស្រុកអណ្ដូងមាស ខេត្តរតនគិរី ដើម្បីប្រែក្លាយដីតំបន់នោះជាដីឯកជនរបស់រដ្ឋ តាមសំណើរបស់ក្រសួងកសិកម្ម ដើម្បីវិនិយោគដំណាំកសិឧស្សាហកម្ម។
ប្រធានមន្ទីរកសិកម្មខេត្តរតនគិរី លោក សយ សូណា បញ្ជាក់ថា ក្រុមហ៊ុន ៧ មករា ផារី បានសុំចុះបញ្ជីដីនោះជាសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចតាំងពីឆ្នាំ២០១៣ ក៏ប៉ុន្តែរហូតបច្ចុប្បន្ន ការដោះស្រាយផលប៉ះពាល់ទាក់ទិនដីតំបន់នោះ នៅមិនទាន់ធ្វើរួចរាល់នៅឡើយ។
នាយខណ្ឌរដ្ឋបាលព្រៃឈើខេត្តរតនគិរី លោក កែប កត់ បញ្ជាក់ថា ក្រសួងកសិកម្ម មិនទាន់ចេញលិខិតអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនឈូសឆាយដីនៅឡើយ ខណៈដែលមន្ត្រីជំនាញកំពុងសិក្សាផលប៉ះពាល់ពាក់ព័ន្ធការផ្តល់ដីសម្បទាននេះ។ ចំណែកនាយផ្នែកនៅខណ្ឌរដ្ឋបាលព្រៃឈើស្រុកអូរយ៉ាដាវ លោក ឡេង យុគ កត់សម្គាល់ថា ក្រុមហ៊ុន ៧ មករា ផារី មានលិខិតអនុញ្ញាតឈូសឆាយកំណត់ព្រំដីសម្បទាន ក៏ប៉ុន្តែដីតំបន់នោះកើតមានបញ្ហាច្រើនជាមួយពលរដ្ឋដែលអាជ្ញាធរស្រុកកំពុងដោះស្រាយ៖ «កន្លែងហ្នឹងមានរឿងច្រើន ឧស្សាហ៍ចុះទៅណាស់គណៈកម្មការខេត្ត»។
អ្នកនាំពាក្យ និងជាអភិបាលខេត្តរតនគិរី លោក ញ៉ែម សំអឿន បញ្ជាក់ថា មិនបានដឹងរឿងនេះទេ។ ចំណែកអភិបាលស្រុកអូរយ៉ាដាវ លោក ម៉ា វិចិត្រ ទទួលស្គាល់ថា អាជ្ញាធរស្រុក និងខេត្ត បានចុះដោះស្រាយបញ្ហានេះជូនប្រជាពលរដ្ឋពីរលើករួចហើយ ទាក់ទិនបញ្ហាដីធ្លីដែលពលរដ្ឋអះអាងថាក្រុមហ៊ុនរំលោភយក។ លោកថា ដីដែលអ្នកភូមិតវ៉ាឋិតក្នុងតំបន់គ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋបាលស្រុកអណ្ដូងមាស ហេតុនេះការតវ៉ារបស់ពលរដ្ឋ លោកកំពុងធ្វើរបាយការណ៍ជូនអាជ្ញាធរខេត្តជួយដោះស្រាយបន្ត៖ «មួយសាទៅហើយ មានសហគមន៍ចូលរួមទាំងអស់គ្នា ប៉ុន្តែមិនដឹងយ៉ាងម៉េច គាត់សើរើឡើងវិញ។ រឿងហ្នឹងវាធំពេក ទាល់តែថ្នាក់ខេត្តថ្នាក់ក្រសួងបានអាចសម្របសម្រួលបាន»។
អ្នកសម្របសម្រួលអង្គការអាដហុក (ADHOC) ខេត្តរតនគិរី លោក ឌិន ខុន្នី ចាត់ទុកការតវ៉ារបស់ពលរដ្ឋ ថាជារឿងត្រឹមត្រូវ និងស្នើសុំឲ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ស៊ើបអង្កេតរឿងនេះដើម្បីទប់ស្កាត់ការរំលោភដីពលរដ្ឋ និងកាប់ឈើខុសច្បាប់។ លោកថា តំណាងក្រុមហ៊ុនបានបដិសេធមិនផ្តល់ព័ត៌មានទាក់ទិនការតវ៉ារបស់ពលរដ្ឋនោះទេ ហើយជំរុញឲ្យសួររឿងនេះទៅអាជ្ញាធរខេត្ត៖ «ដោយសារគាត់ដាក់ពាក្យបណ្ដឹងអស់ហើយ អត់មានលទ្ធផល អត់មានដំណោះស្រាយជូនគាត់។ អ៊ីចឹងគាត់អត់ដាក់នៅខេត្តទៀតទេ គាត់ដាក់ទៅថ្នាក់ក្រសួងតែម្តង»។
របាយការណ៍អង្កេតរបស់មន្ត្រីអង្គការអាដហុកខេត្តរតនគិរី ឲ្យដឹងថា ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៣ រហូតបច្ចុប្បន្ន ក្រុមហ៊ុនឈូសឆាយដីចម្ការវិលជុំអ្នកភូមិនៅតំបន់នោះអស់ប្រមាណ ៦០០ហិកតារ រួមជាមួយកាប់ឈើប្រណិតដឹកជញ្ជូនឆ្លងដែនទៅប្រទេសវៀតណាម តាមច្រករបៀងព្រំដែនខុសច្បាប់។
កាលពីដើមខែមិថុនា ពលរដ្ឋភូមិភិ បានប្ដឹងតំណាងក្រុមហ៊ុន ៧ មករា ផារី ថាបានបាញ់កាំភ្លើងគំរាមប្រជាពលរដ្ឋដែលដឹកឈើចាស់ក្នុងព្រៃលក់ចិញ្ចឹមជីវិត ក៏ប៉ុន្តែករណីនេះ ក្រុមហ៊ុនបានយល់ព្រមផ្តល់ប្រាក់ ១លាន ៤សែនរៀល និងជ្រូក ៨០គីឡូក្រាម ជាសំណងសែនព្រេនប្រពៃណីដល់អ្នកភូមិ បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរស្រុកសម្របសម្រួលដោះស្រាយបញ្ហានេះ៕
អ្នកភូមិខ្នាយកកោះ នៃឃុំសែប ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ប្រមាណ ៥០នាក់ បានអមដំណើរតំណាងរបស់ខ្លួនដែលជាជនជាតិចាម ២នាក់ ចូលតុលាការដើម្បីដាក់ភស្តុតាង និងបំភ្លឺបន្ថែមជុំវិញបណ្ដឹងដណ្ដើមទីកន្លែងថ្វាយបង្ខំសាសនានៅថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា។ តំណាងជនជាតិចាមម្នាក់ឲ្យដឹងថា ជម្លោះកើតចេញពីជនជាតិចាមពីរក្រុមផ្សេងគ្នា តែប្រតិបត្តិការថ្វាយបង្គំខុសគ្នានៅក្នុងវិហារតែមួយ។
ចៅក្រមសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បានកោះហៅភាគីចុងចម្លើយ គឺលោក លី កុប និងលោក ក្រឹម សារ ដែលជាអតីតគណៈកម្មការគ្រប់គ្រងវិហារក្នុងភូមិខ្នាយកកោះ ជាលើកទី៤ ដើម្បីសាកសួរតាមបណ្ដឹងរបស់សមាគមឥស្លាមមួយមានប្រភពពីចក្រភពអង់គ្លេស។ ភាគីចុងចម្លើយថា សមាគមទើបជួយកសាងវិហារបានតិចតួច បែរជាមិនឲ្យសាសនិកឥស្លាមចាស់ៗចូលក្នុងវិហារថ្វាយបង្គំជាមួយគ្នា។
លោក លី កុប ដែលមិនទាន់ចង់បញ្ចេញព័ត៌មាននេះបន្ទាប់ពីក្រឡាបញ្ជីចៅក្រមសាកសួរ និងឲ្យដាក់ភស្តុតាងបង្ហើបយ៉ាងខ្លីថា អាជ្ញាធរ និងថ្នាក់ដឹកនាំសាសនាកំពុងដោះស្រាយបញ្ហានេះហើយ។
ចំណែកអ្នកអមដំណើរលោក លី កុប ម្នាក់ គឺលោក លាស់ ហ៊ីម បញ្ជាក់ថា សាសនិកឥស្លាមចំនួន ៥១០គ្រួសារ បានត្រួសត្រាយព្រៃ និងកសាងវិហារនេះតាំងពីមុនឆ្នាំ២០០០ ហើយនាំគ្នាចូលថ្វាយបង្គំពុំដែលមានបញ្ហាអ្វីឡើយ។ ប៉ុន្តែរយៈពេលពីរ ឬបីឆ្នាំដែលសមាគមចូលជួយកសាងវិហារ បានធ្វើឲ្យការថ្វាយបង្គំមិនចុះសម្រុងគ្នាដោយអ្នកមកពីសមាគមថ្វាយបង្គំតាមរបៀបផ្សេងពីពួកគាត់៖ «មកនេះដើម្បីបង្ហាញថាពលរដ្ឋមិនសុខចិត្ដមិនប្រគល់ដីឲ្យខាងអាម៉ាឌីយ៉ា ព្រោះញើសឈាមប្រជាពលរដ្ឋខំគាស់រានជំនាន់ហ្នឹង។ គេអត់ឲ្យម៉ង ហើយរឿងអីដែលគាត់ (សមាគម) មកសាងសង់ធ្វើជាផ្ទះសម្បែងហ្នឹង គេថាដីហ្នឹងគេកាន់កាប់របស់គេ»។
អាស៊ីសេរី មិនអាចរកប្រភពទាក់ទងភាគីសមាគមខ្មែរឥស្លាមដែលតំណាងដោយលោក សុះ លី និងលោក ម៉ាន ម៉ាត់ ព្រមទាំងចៅក្រមសាកសួរក្នុងសំណុំរឿងនេះ ដើម្បីសុំការអត្ថាធិប្បាយបន្ថែមបានទេនៅថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា។ ប៉ុន្តែក្រុមជនជាតិចាម ឲ្យដឹងថា ភាគីសមាគម ប្ដឹងទាមទារដី និងវិហារ ទៅគ្រប់គ្រង ខណៈសាសនិកឥស្លាម ៥០គ្រួសារ មិនអាចចូលថ្វាយបង្គំក្នុងវិហារ ជិត ៤ខែហើយនោះ។
ក្រុមជនជាតិចាម អះអាងថា តំណាងរបស់ពួកគេពីរនាក់ត្រូវដើមបណ្ដឹងចោទថា បានបង្កការអុកឡុក និងរំខានដល់ការថ្វាយបង្គំតាមបែបសាសនាឥស្លាម។ ត្រង់ចំណុចនេះពួកគេបដិសេធថា មិនបានបង្កការអុកឡុកអ្វីឡើយ ដោយគ្រាន់តែចង់បានទីតាំងលើវិហារ ដែលខ្លួនធ្លាប់ថ្វាយបង្គំតាំងពីដូនតា បានមកថ្វាយបង្គំតាមរបៀបដើមដែលខ្លួនធ្លាប់ធ្វើ ហើយមិនចង់ឲ្យអ្នកណាមករំខានឡើយ៖ «គេចង់យកដីពលរដ្ឋ (ដីវិហារ) ទាំងអស់។ លោក ជិន ជេដ្ឋា (សួរ)៖ គេយកទៅធ្វើអី? (ឆ្លើយ) គេចង់យកទៅកាន់កាប់វិហារគេ។ លោក ជិន ជេដ្ឋា (សួរ)៖ ចុះហេតុអីបានជាគេមិនអាចចូលជាមួយគេបាន? (ឆ្លើយ) ពួកហ្នឹងនៅក្រៅប្រព័ន្ធរយ៉ាជី ហើយយើងចូលក្នុងរយ៉ាជី (ស្រាយបួស)។ សំណូមពរឲ្យតុលាការមុននឹងវិនិច្ឆ័យ សូមពិនិត្យមើលរឿងឡើងវិញ ហើយនិងជួយដោះស្រាយឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបានចូលទៅក្នុងវិហារ»។
លិខិតចុះថ្ងៃទី២៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៩ របស់អាជ្ញាធរឃុំសែប ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ដែលអាស៊ីសេរី ទើបទទួលបានបង្ហាញថា ដីវិហារនៅភូមិខ្នាយកកោះ ឃុំសែប ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ដែលមានទំហំទទឹង ៩០ម៉ែត្រ និងបណ្ដោយ ១៥០ម៉ែត្រ គឺជាដីកម្មសិទ្ធិរបស់វិហារឥស្លាមក្នុងភូមិខ្នាយកកោះ ប្រាកដមែន ហើយមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងកម្មសិទ្ធិបុគ្គលណាឡើយ៕
ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ ១០នាក់តំណាងឲ្យ ៩០គ្រួសាររស់នៅអមផ្លូវរថភ្លើងនៅក្រុងប៉ោយប៉ែត ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៩ មិថុនា បន្តការតវ៉ាជាថ្មីនៅមុខសាលាក្រុងនេះ ដើម្បីទាមទារឲ្យអាជ្ញាធរដោះស្រាយសំណងប៉ះពាល់ពីគម្រោងសាងសង់ផ្លូវរថភ្លើង ជូនពួកគាត់ឲ្យបានឆាប់ កុំពន្យារ។
បើទោះជាការតវ៉ានេះបានធ្វើឡើងជាច្រើនលើកច្រើនសាហើយក៏ដោយ ក៏អាជ្ញាធរមិនទាន់ដោះស្រាយជូនពលរដ្ឋឲ្យចប់ចុងចប់ដើមនៅឡើយ។
តំណាងអ្នកតវ៉ា លោក សែន សុផុន រស់នៅសង្កាត់ផ្សារកណ្ដាល ក្រុងប៉ោយប៉ែត ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី២៩ មិថុនា ថា មូលហេតុដែលពួកគាត់តវ៉ាជាថ្មី ដោយសារអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធមិនទាន់ដោះស្រាយសំណងជូនពួកគាត់នៅឡើយ។ លោកអះអាងថា នៅពេលអាជ្ញាធរសង់ផ្លូវរថភ្លើងហើយ គឺប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ការរស់នៅរបស់ពួកគាត់ ព្រោះនៅកៀកផ្លូវរថភ្លើង និងគ្មានផ្លូវសម្រាប់ធ្វើដំណើរ៖ «អ្នកដែលដោះស្រាយទំនាស់ផ្លូវរថភ្លើងនៅក្រុងប៉ោយប៉ែត ពួកគាត់ពុករលួយតែម្ដង គឺមិនបានដោះស្រាយឲ្យពលរដ្ឋទេ ក្នុងនោះមានមន្ត្រីអន្តរក្រសួង និងខាងអាជ្ញាធរក្រុងប៉ោយប៉ែត»។
នេះជាលើកទី៨៥ ហើយដែលពលរដ្ឋនៅក្រុងប៉ោយប៉ែត តវ៉ាទទូចឲ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ដោះស្រាយសំណងប៉ះពាល់ពីគម្រោងសាងសង់ផ្លូវរថភ្លើងជូនពួកគាត់។
អាស៊ីសេរី ពុំអាចសុំការពន្យល់ពីអភិបាលក្រុងប៉ោយប៉ែត លោក ង៉ោ ម៉េងជ្រួន ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះបានទេ នៅថ្ងៃទី២៩ មិថុនា ដោយលោកប្រាប់ថាជាប់រវល់ប្រជុំ។
ទោះជាយ៉ាងណា ពលរដ្ឋអះអាងថា ការដោះស្រាយកន្លងទៅ អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធច្រើនរុញដាក់គ្នាពីស្ថាប័នមួយទៅស្ថាប័នមួយ ដោយពុំបានដោះស្រាយជូនពួកគាត់ឡើយ។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ លោក ស៊ុំ ច័ន្ទគា មានប្រសាសន៍ថា ក្រុមអ្នកតវ៉ានឹងប្រឈមការលំបាកខ្លាំងនៅពេលខាងមុខ ប្រសិនបើអាជ្ញាធរមិនដោះស្រាយសំណងជូនពួកគាត់ឲ្យបានចប់សព្វគ្រប់ ព្រោះពលរដ្ឋភាគច្រើនក្រីក្រគ្មានប្រាក់ទិញដីសម្រាប់សង់ទីលំនៅថ្មីនោះទេ៖ «ហើយគិតថាមិនគួរណាទុកពួកគាត់ចោលទេ។ សំឡេងពលរដ្ឋអំពាវនាវ គឺជាសំឡេងមួយដែលត្រូវការចាំបាច់ឲ្យអាជ្ញាធរក្រុងប៉ោយប៉ែត ដោះស្រាយឲ្យជាបន្ទាន់ដល់ពួកគាត់ ដោយសារនៅពេលខាងមុខ នឹងអាចឈានដល់ការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ»។
កន្លងទៅ ក្រុមអ្នកតវ៉ាបានដាក់ពាក្យប្ដឹងតាមរយៈអាជ្ញាធរក្រុងប៉ោយប៉ែត ដើម្បីឲ្យអន្តរក្រសួង និងមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធ ដោះស្រាយសំណងតាមច្បាប់ជូនពួកគាត់ ប៉ុន្តែគ្មានដំណោះស្រាយឡើយ។
ប្រជាពលរដ្ឋបានរំសាយការតវ៉ាត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ បន្ទាប់ពីតវ៉ាអស់ជាងមួយម៉ោងដោយគ្មានដំណោះស្រាយ ប៉ុន្តែបានភ្ជាប់ទៅនឹងជំហរតវ៉ាសាជាថ្មីទៀតក្នុងពេលឆាប់ៗ។ កន្លងទៅ ក្រុមអ្នកតវ៉ាមានជាង ១០០គ្រួសារ ហើយអាជ្ញាធរក្រុងអះអាងថា អ្នកតវ៉ាដែលនៅសេសសល់មានចំនួនតិចតួច គឺដោយសារពួកគាត់មិនស្ថិតនៅក្នុងគម្រោងដែលត្រូវដោះស្រាយ៕
សាលាឧទ្ធរណ៍សម្រេចតម្កល់ទោសលោក ហុង សុខហួរ អតីតសមាជិកព្រឹទ្ធសភាគណបក្ស សម រង្ស៊ី ឲ្យជាប់ឃុំ ៧ឆ្នាំ និងរក្សាការចោទប្រកាន់ដូចទៅនឹងសេចក្ដីសម្រេចរបស់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញដដែល។
សវនាការជជែកដេញដោលពេញមួយព្រឹក នៅថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា ក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះសាលាឧទ្ធរណ៍ សម្រេចតម្កល់សាលក្រមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ទុកជាបានការ។ មេធាវីការពារក្តីឲ្យលោក ហុង សុខហួរ គឺលោកមេធាវី ជូង ជូងី ថាការសម្រេចរបស់សាលាឧទ្ធរណ៍នេះមិនផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់កូនក្តីរបស់លោកទេ ព្រោះតុលាការមិនបានបញ្ជាអ្នកជំនាញផ្នែកសន្ធិសញ្ញាមកបំភ្លឺក្នុងសវនាការ។ លោកថា លោកនឹងប្ដឹងសាទុក្ខទៅតុលាការកំពូល បន្តទៀត។
លោក ហុង សុខហួរ ត្រូវបានចៅក្រមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ សម្រេចផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារចំនួន ៧ឆ្នាំកាលពីថ្ងៃទី៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ ក្រោមបទចោទចំនួន ៣បទល្មើស ទាក់ទងនឹងបញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម។
តុលាការក្រុងភ្នំពេញ បានចេញដីកាឲ្យឃុំខ្លួនលោក ហុង សុខហួរ កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៥ ក្នុងរយៈពេលតែពីរថ្ងៃបន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បញ្ជាឲ្យចាប់ខ្លួនទាំងលោកនៅមានអភ័យឯកសិទ្ធិជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភា ដោយចោទប្រកាន់ថា លោក ហុង សុខហួរ ក្បត់ជាតិ ដែលហ៊ានលួចក្លែងឯកសារសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម ឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលថាសន្ធិសញ្ញារំលាយព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរ៕
អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញថ្មីព្រមានចាត់វិធានការក្រុមដែលលោកចាត់ទុកថាអគតិ ចង់បង្កចលាចលដល់សង្គមជាតិ និងអនុវត្តតាមការណែនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលឲ្យខ្ជាប់ខ្ជួន រួមនឹងការលុបបំបាត់គ្រឿងញៀន និងអនុវត្តគោលនយោបាយភូមិ-ឃុំមានសុវត្ថិភាពជាដើម។
នេះជាការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញថ្មីគឺលោក ឃួង ស្រេង កាលពីថ្ងៃទី២៨ មិថុនា ក្នុងពិធីប្រកាសចូលកាន់តំណែងជាផ្លូវការរបស់លោក បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលដាក់អតីតអភិបាលរាជធានីភ្នំពេញចាស់គឺលោក ប៉ា សុជាតិវង្ស ឲ្យចូលនិវត្តន៍ នឹងតែងតាំងជាទីប្រឹក្សាផ្ទាល់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ឋានៈស្មើទេសរដ្ឋមន្ត្រី។
ថ្លែងប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមទូរស័ព្ទនៅថ្ងៃទី២៩ មិថុនា នេះ លោក ឃួង ស្រេង មិនពន្យល់ពាក្យ "ក្រុមអគតិ" ដែលលោកប្ដេជ្ញា លុបបំបាត់ឲ្យខាងតែបាននោះទេ ក្នុងអាណត្តិរបស់លោក។ លោកថា ដើម្បីច្បាស់ពីពាក្យនេះ ឲ្យទៅមើលក្នុងវចនានុក្រម៖ «បើបងជាខ្មែរ សូមទៅមើលវចនានុក្រមសម្ដេច ជួន ណាត ក៏មាន វចនានុក្រមថ្មីក៏មាន។ បងឆ្កឹះឆ្កៀលខ្ញុំអ៊ីចឹង។ ប៉ុន្តែខ្ញុំសំដៅទៅលើការលុបបំបាត់ដើម្បីសន្តិភាព បើអត់អគតិទាំងបួន (ទោសាគតិ លម្អៀងព្រោះស្អប់ មោហាគតិ លម្អៀងព្រោះល្ងង់ ឬពុំយល់ការខុសត្រូវ ភយាគតិ លម្អៀងព្រោះខ្លាច និងឆន្ទាគតិ លម្អៀងព្រោះស្រឡាញ់) នោះមនុស្សម្នាក់ៗនឹងមានសន្តិភាពកើតឡើង»។
កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៥ លោក ឃួង ស្រេង កាលជាអភិបាលរងរាជធានីភ្នំពេញ បានដឹកនាំសមាជិកប្រមាណ១០០នាក់ ចុះពិនិត្យផ្នែករដ្ឋបាលក្នុងវត្តព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម សាមគ្គីរង្សី ក្នុងសង្កាត់ស្ទឹងមានជ័យ ក្រោយពីមានចោទប្រកាន់ថា វត្តនេះជាតំបន់អបគមន៍។ បន្ទាប់ពីការចុះត្រួតពិនិត្យលោក ឃួង ស្រេង បដិសេធថា វត្តសាមគ្គីរង្សីជាតំបន់អបគមន៍ និងគ្រាន់តែអះអាងថា វត្តនោះមិនទាន់មានភាពស្របច្បាប់ជាដើម។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ឃួង ស្រេង ថ្លែងនៅពេលនោះថា បើសិនជាលោកផ្ទាល់វាយតម្លៃថា វត្តសាមគ្គីរង្សីនេះ ជាតំបន់អបគមន៍មែន លោកនឹងកម្ចាត់ភ្លាម៕
មន្ត្រីសមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) ៤រូប និងអគ្គលេខាធិការរងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) លោក នី ចរិយា ត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ដោះលែងហើយនៅល្ងាចថ្ងៃទី២៩ មិថុនា។
ប្រធានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ លោក តាំង ស៊ុនឡាយ ប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមបណ្ដាញសង្គមតេឡេក្រាម (Telegram) នៅល្ងាចថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា ថា នេះជាការដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំបណ្ដោះអាសន្ន ក្រោយស៊ើបសួរចប់។
មន្ត្រីសមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ៤រូប គឺលោក នី សុខា លោក ណៃ វ៉ង់ដា លោក យី សុខសាន្ត និងអ្នកស្រី លឹម មុន្នី ព្រមទាំងលោក នី ចរិយា ត្រូវបានតុលាការចោទប្រកាន់ពីបទសមគំនិត និងសូកប៉ាន់សាក្សី តាមមាត្រា២៩ និងមាត្រា៥៤៨ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។
អ្នកទាំង៥ ត្រូវបានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយនាំខ្លួនសាកសួរ ចាប់ពីថ្ងៃទី២៨ មេសា ឆ្នាំ២០១៦ ហើយឈានដល់ឃាត់ខ្លួនបញ្ជូនមកតុលាការបន្តនីតិវិធី នៅពីរថ្ងៃបន្ទាប់ ជុំវិញការចោទប្រកាន់របស់អ្នកនាង ខុម ចាន់តារាទី ហៅ ស្រីមុំ។
សូមស្ដាប់ព័ត៌មានទាក់ទងនឹងមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក និង គ.ជ.ប ចេញពីពន្ធនាគារដូចតទៅ៖
