ព័ត៌មានថ្មីៗ

ប្រជាពលរដ្ឋនៅឃុំពាមប្រធ្នោះ ស្រុកកោះសូទិន ខេត្តកំពង់ចាម អះអាងថា កន្លែងលេងល្បែងស៊ីសងមួយកន្លែងនៅក្រោយសាលាបឋមសិក្សាមហាលាភ គឺលេងកាន់តែខ្លាំងជាងមុនទៀត។ សកម្មភាពនេះ ធ្វើឲ្យអ្នកភូមិមួយចំនួនកាន់តែបារម្ភថា វាបង្កជារឿងអសន្តិសុខសង្គមផ្សេងៗ ព្រមទាំងជាគំរូមិនល្អសម្រាប់ក្មេងជំនាន់ក្រោយ។

ពលរដ្ឋនៅឃុំពាមប្រធ្នោះ បញ្ជាក់ថា សកម្មភាពលេងល្បែងស៊ីសងនៅមូលដ្ឋានរបស់ពួកគេកាន់តែច្រើនជាងមុន។ ការកើនឡើងនេះ ក្រោយពេលបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ហើយក្រុមអ្នកលេងល្បែងកាន់តែសកម្មជាងមុនទៀត។

ពលរដ្ឋនៅឃុំពាមប្រធ្នោះ សុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ និយាយថា កាលពីមុនពេលបោះឆ្នោត ល្បែងស៊ីសងនៅក្នុងភូមិ ពិសេសនៅក្រោយសាលាបឋមសិក្សាមហាលាភ ក្នុងព្រៃឫស្សីមួយកន្លែង គឺគេលេងមួយសប្ដាហ៍ ៣ ឬ ៤ថ្ងៃ និងជាលក្ខណៈលួចលាក់ ប៉ុន្តែថ្មីៗនេះ ពួកគេលេងរាល់ថ្ងៃតែម្តង និងបើកចំហទៀតផង៖ «អត់មានការបង្ក្រាប អត់មានការចាប់អីផង ព្រោះនៅហ្នឹងការលេងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហ៊ានធានាថាមានការគាំទ្រពីសមត្ថកិច្ចតែម្តង»។

ល្បែងស៊ីសងនៅមូលដ្ឋានឃុំមួយនេះដូចជា ជល់មាន់ ចាក់អាប៉ោង បៀ ចាក់ប្រដាល់នៅតាមរោងកាហ្វេ និងឆ្នោតកន្ទុយលេខ ជាដើម។

ប្រភពដដែលឲ្យដឹងថា កន្លែងលេងល្បែងនៅក្រោយសាលាបឋមសិក្សាមហាលាភ គឺធ្លាប់មានទាំងមន្ត្រីអាជ្ញាធរមួយចំនួនចូលរួមលេងទៀតផង ហើយរាល់សេចក្តីរាយការណ៍នៅថ្នាក់ខេត្ត គឺគ្មានប្រសិទ្ធភាពឡើយ ដោយសារអាចមានមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមផ្តល់ព័ត៌មានទៅក្រុមអ្នកលេងល្បែងទាំងនោះឲ្យដឹងមុនជានិច្ច ព្រោះសមត្ថកិច្ចអាចទទួលបានលាភសក្ការៈពីអ្នកបើកល្បែងទាំងនោះ។

អាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងអធិការស្រុកកោះសូទិន លោក ព្រេង ហ៊ីន បានទេ ដោយទូរស័ព្ទចូល ចុចបិទទៅវិញ។

ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកធ្លាប់បញ្ជាក់ថា កន្លងទៅ សមត្ថកិច្ចតែងចុះបង្ក្រាបល្បែងស៊ីសងទាំងនោះជានិច្ច ប៉ុន្តែករណីខ្លះពិបាកបង្ក្រាប ពីព្រោះអ្នកលេងតែងដឹងមុន និងពេលខ្លះពួកគេធ្វើសកម្មភាពលួចលាក់មិនឲ្យអាជ្ញាធរដឹងឡើយ។ លោកថែមទាំងបដិសេធថាគ្មានសមត្ថកិច្ចណាពាក់ព័ន្ធ ឬនៅពីក្រោយខ្នងក្រុមជនល្មើសនោះទេ។

គោលនយោបាយភូមិឃុំមានសុវត្ថិភាពរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល គឺមាន ៩ចំណុច ដូចជា៖

ទប់ស្កាត់មិនឲ្យមានការជួញដូរ ការចែកចាយ ឬការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន
គ្មានចោរកម្ម ឆក់ប្លន់ ឬក្មេងទំនើង
លុបបំបាត់ល្បែងស៊ីសង និងបទល្មើសគ្រប់ប្រភេទ
គ្មានការជួញដូរស្ត្រី ឬកុមារ
គ្មានអំពើហិង្សា និងគ្មានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ជាដើម។

យ៉ាងនេះក្តី ពលរដ្ឋមើលឃើញថា បទល្មើសល្បែងស៊ីសងនៅតែកើតឡើង ហើយបង្កជាភាពអសន្តិសុខសង្គមដូចជា លួច ឆក់ ជាដើម គឺបង្ហាញថាអាជ្ញាធរបរាជ័យក្នុងការអនុវត្តគោលនយោបាយភូមិឃុំមានសុវត្ថិភាពរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល។

មន្ត្រីអង្កេតសមាគមអាដហុក (ADHOC) ខេត្តកំពង់ចាម លោក មាន ព្រហ្មមុនី មានប្រសាសន៍ថា ករណីបង្ក្រាបល្បែងស៊ីសងគ្មានប្រសិទ្ធភាព គឺបណ្ដាលឲ្យប៉ះពាល់ដល់សង្គមទាំងមូល ម្យ៉ាង បង្ហាញថាការអនុវត្តច្បាប់មានភាពទន់ខ្សោយ និងអាចពាក់ព័ន្ធអំពើពុករលួយផង៖ «ការបង្ក្រាបអត់មានប្រសិទ្ធភាពទេ ដោយសារអី? គឺដោយសារមានការបណ្តែតបណ្តោយ និងអ្នកបើកល្បែងហ្នឹង ហាក់បីដូចជាមានបង្អែកពឹងយ៉ាងរឹងមាំអ៊ីចឹង»។

លោកយល់ថា ប្រសិនបើកិច្ចការបង្ក្រាបភាពអសកម្មទាំងនេះនៅតែគ្មានប្រសិទ្ធភាពទៀត ពលរដ្ឋកាន់តែបាត់បង់ជំនឿទៅលើអាជ្ញាធរ។ លោកថា ដើម្បីឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព អាជ្ញាធរត្រូវអនុវត្តច្បាប់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ហើយត្រូវចាប់ខ្លួនមេខ្លោង ឬអ្នកបើកល្បែងស៊ីសងទាំងនោះ ព្រមទាំងស៊ើបអង្កេតរកអ្នកនៅពីក្រោយខ្នងពួកគេដើម្បីផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកភូមិនៃឃុំស្វាយជ្រុំ ស្រុករលាប្អៀរ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បារម្ភខ្លាចដីព្រៃលិចទឹកប្រមាណ ២ពាន់ហិកតារ ត្រូវឈ្មួញឃុបឃិតជាមួយអាជ្ញាធរ ហ៊ុមព័ទ្ធយកធ្វើកម្មសិទ្ធិដោយប្រើរូបភាពទិញដីពីពលរដ្ឋ។ ការបារម្ភនេះ ដោយសារតែពលរដ្ឋឃើញគ្រឿងចក្ររបស់ក្រុមហ៊ុនមិនស្គាល់ឈ្មោះមួយ កំពុងឈូសឆាយលើដីដែលទិញពីប្រជាពលរដ្ឋ ឋិតនៅជាប់ដីព្រៃលិចទឹកដែលជាជម្រកត្រីពងកូននោះ។

រយៈពេលបីឆ្នាំហើយដែលដីព្រៃលិចទឹកឋិតនៅជាប់ភូមិមួយចំនួននៃឃុំស្វាយជ្រុំ រងការបំផ្លិចបំផ្លាញ។ បច្ចុប្បន្ន មានគ្រឿងចក្របីគ្រឿងកំពុងដាក់ប្រចាំការឈូសឆាយព្រៃលិចទឹកនៅភូមិស្វាយចេក ដែលពលរដ្ឋខ្លះអះអាងថាជាគ្រឿងចក្ររបស់លោកឧកញ៉ា សុខ ប៊ុន គ្រោងអភិវឌ្ឍតំបន់ផលិតស្រូវប្រាំងលើដីនោះ ហើយអាជ្ញាធរ និងមន្ត្រីជំនាញ មិនសូវអើពើក្នុងរឿងបំផ្លាញដីព្រៃលិចទឹកនេះទេ។

ពលរដ្ឋម្នាក់ដែលថ្លែងសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ និងសំឡេង ដោយបារម្ភពីសុវត្ថិភាពថា រូបលោក និងអ្នកភូមិខ្លះត្រូវបង្ខំចិត្តលក់ដីដែលខ្លួនធ្លាប់ធ្វើស្រូវពង្រោះ ព្រោះមានឈ្មួញម្នាក់ដែលអះអាងថាជាអ្នកទិញដីឲ្យក្រុមហ៊ុនរបស់លោក សុខ ប៊ុន បានប្រើពាក្យថា បើលក់ក៏គេយក មិនលក់ក៏គេយក។ លោកថា ក្រុមហ៊ុនក៏មានគម្រោងឈូសដល់ដីនៅចំណុចបឹងបួនមុំ ដែលជាជម្រកត្រីពងកូនយ៉ាងសំខាន់ដែរ។

អាស៊ីសេរី មិនទាន់អាចរកប្រភពទាក់ទងលោកឧកញ៉ា សុខ ប៊ុន ដើម្បីឆ្លើយតបបញ្ហានេះបានទេ។

ចំណែកអភិបាលស្រុករលាប្អៀរ លោក សោម វឺន បញ្ជាក់ថា ក្រុមហ៊ុនរបស់លោក សុខ ប៊ុន បានចូលទិញដីនៅតំបន់នេះតាំងពីបីឆ្នាំមុន ហើយលោកទើបចូលកាន់តំណែងជាអភិបាលស្រុករយៈពេលពីរឆ្នាំ មិនដឹងរឿងរ៉ាវនេះច្បាស់ទេ ប៉ុន្តែលោកថាដីដែលគ្រោងអភិវឌ្ឍនោះ មិនដល់ ២ពាន់ហិកតារឡើយ៖ «អត់មានបញ្ហាអីទេ ព្រោះបឹងបួនមុំនៅតែបឹងដដែល ខាងសហគមន៍គេគ្រប់គ្រងទេបង។ ទិញដីហ្នឹងមិនដល់រាប់ពាន់អីទេ ហើយគេផ្សាយសុទ្ធតែពីរពាន់ហិកតារអីណា គេបម្រុងធ្វើស្រែប្រាំង តែគេអត់ទាន់ធ្វើអីនៅឡើយទេ»។

ទាក់ទងបញ្ហានេះដែរ ប្រធានមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក ងិន ហ៊ុន ថាលោកបានចុះពិនិត្យទីតាំងដីដែលកំពុងមានបញ្ហានោះ ឃើញថាមិនប៉ះពាល់ដល់ដីព្រៃលិចទឹកនៅតំបន់បឹងបួនមុំនោះទេ។ លោកថា ក្រុមហ៊ុនទិញតែដីស្រែដែលកសិករធ្លាប់ធ្វើស្រូវបណ្ដេញទឹកបានប្រហែល ៨០០ ទៅ ៩០០ហិកតារ ហើយក្រុមហ៊ុនមិនបានព័ទ្ធរបង ឬឈូសដល់ព្រៃលិចទឹកឡើយ។

ទោះជាយ៉ាងណា លោក ងិន ហ៊ុន ស្នើឲ្យក្រុមហ៊ុនសុំច្បាប់ពីអាជ្ញាធរភូមិឃុំរហូតដល់ខេត្ត និងមន្ត្រីជំនាញជលផល ដើម្បីធានាដល់ការអភិវឌ្ឍ ឬឈូសឆាយទៅមិនប៉ះពាល់ដីព្រៃលិចទឹក៖ «ពេលអនុវត្តអីហ្នឹង ត្រូវមានច្បាប់អនុញ្ញាតចេញពីអាជ្ញាធរឃុំ រហូតដល់អាជ្ញាធរខេត្តមក ហើយអាជ្ញាធរនឹងចាត់ជំនាញទៅពិនិត្យមើល ហើយថាតើស្ថានភាពហ្នឹងជាដីអភិវឌ្ឍន៍ ឬដីព្រៃលិចទឹក? បើទៅពិនិត្យឃើញដីហ្នឹងជាដីអភិវឌ្ឍន៍ មិនប៉ះពាល់ព្រៃលិចទឹក យើងអនុញ្ញាតឲ្យ តែបើប៉ះពាល់ព្រៃលិចទឹក គឺអត់ទេ»។

មន្ត្រីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលធ្វើការលើវិស័យជលផល ឲ្យដឹងថា ផ្ទៃដីព្រៃលិចទឹកដែលការពារដោយអនុក្រឹត្យក្នុងខេត្តចំនួន៦ ជាប់បឹងទន្លេសាប នៅតែរងការឈូសឆាយ និងកាប់បំផ្លាញ ប៉ុន្តែសកម្មភាពកាប់បំផ្លាញនៅដើមឆ្នាំ២០១៧ នេះ មិនអាក្រក់ដូចកាលពីឆ្នាំ២០១៥ និងឆ្នាំ២០១៦ ឡើយ។ ពលរដ្ឋ អ្នកមានលុយ និងអ្នកមានអំណាច ឆ្លៀតកាប់រានដីនោះដើម្បីធ្វើស្រែប្រាំង ឬដាំដំណាំ។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលសហគមន៍ជុំវិញបឹងទន្លេសាប នៃអង្គការសម្ព័ន្ធភាពដើម្បីអភិរក្សធនធានជលផល (Fact) អ្នកស្រី នូ សារឹម មានប្រសាសន៍ថា ព្រៃលិចទឹក គឺជាជម្រកត្រីពងកូន កន្លែងត្រីរកចំណី រនាំងការពារខ្យល់ព្យុះ និងការពារទឹកហូរច្រោះ ហើយវាក៏ជាប្រភពឧសដុត និងឱសថបុរាណដែរ។ ដូច្នេះ ពលរដ្ឋ និងអាជ្ញាធរត្រូវបង្កើនកិច្ចការពារសម្បត្តិធម្មជាតិដែលនៅសេសសល់នេះ៖ «វាអត់មានស្រួចស្រាល់ដូចឆ្នាំ២០១៥ និងឆ្នាំ២០១៦ ទេ ហើយដូចខ្ញុំបានជម្រាប ខ្លាចយើងអត់អាចក្ដាប់ព័ត៌មានបាន ប៉ុន្តែបើមានករណីកាប់បំផ្លាញ ឬភ្លើងឆេះព្រៃ យើងឃើញថាមានព័ត៌មានមក ព្រោះយើងមានគណៈកម្មការនៅតាមតំបន់របស់យើងតាមឃុំតាមស្រុកនៅជុំវិញបឹងទន្លេសាបទាំង ៦ខេត្ត»។

អ្នកភូមិ និងអាជ្ញាធរឃុំស្វាយជ្រុំ ឲ្យដឹងថា ផ្ទៃដីព្រៃលិចទឹកនៅទូទាំងឃុំមានជាង ២ពាន់ហិកតារ ប៉ុន្តែផ្ទៃដីនេះត្រូវភ្លើងឆេះ ហើយអ្នកមានលុយ និងពលរដ្ឋខ្លះ ឆ្លៀតហ៊ុមព័ទ្ធធ្វើកម្មសិទ្ធិជាបន្តបន្ទាប់។

កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១១ រាជរដ្ឋាភិបាលបានចេញអនុក្រឹត្យកំណត់ដែនព្រៃលិចទឹកជាង ៦សែនហិកតារ (៦៤៧.៤០៦ហិកតារ) ឋិតក្នុងខេត្តទាំង៦ ជុំវិញបឹងទន្លេសាប រួមមានខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ពោធិ៍សាត់ បាត់ដំបង បន្ទាយមានជ័យ សៀមរាប និងខេត្តកំពង់ធំ ប៉ុន្តែផ្ទៃដីដែលការពារដោយអនុក្រឹត្យនេះ ត្រូវមន្ត្រីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលអះអាងថា មានការបាត់បង់ច្រើន បើចុះធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពឡើងវិញ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ទីផ្សារលក់ចេញគ្រាប់ម្រេចបានធ្លាក់ថ្លៃទៅៗ ខណៈកសិករនៅខេត្តរតនគិរី នាំគ្នាដាំម្រេចកាន់តែច្រើន។ កសិករដាំម្រេចបារម្ភថា ប្រសិនបើតម្លៃលក់ចេញគ្រាប់ម្រេចចុះជាងនេះបន្តទៀតនោះ កសិករដាំម្រេចនឹងប្រឈមទៅនឹងការខាតបង់ប្រាក់សម្រាប់មុខរបរកសិកម្មមួយនេះ។

កសិករដាំម្រេចនៅខេត្តរតនគិរី អំពាវនាវសុំឲ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសរាជរដ្ឋាភិបាល ជួយធ្វើយ៉ាងណាឲ្យតម្លៃប្រមូលទិញគ្រាប់ម្រេចពីកសិករមានទីផ្សារសមរម្យ ទើបកសិករមានលទ្ធភាពពង្រឹងការដាំម្រេចពង្រីកជីវភាពគ្រួសារបានរីកចម្រើន។

តម្លៃទីផ្សារលក់ចេញគ្រាប់ម្រេចបច្ចុប្បន្ន ឈ្មួញប្រមូលទិញពីកសិករក្នុងមួយគីឡូក្រាមជាង ១ម៉ឺន ៤ពាន់រៀល គឺជាង ៣ដុល្លារអាមេរិកជាតម្លៃទាប បើប្រៀបធៀបឆ្នាំ២០១៦ គ្រាប់ម្រេចមានតម្លៃទីផ្សារជាង ៣ម៉ឺន ២ពាន់រៀល ឬជាង ៨ដុល្លារអាមេរិក។

កសិករដាំម្រេចនៅក្រុងបានលុង លោក នួន គឹមស្រ៊ី ត្អូញត្អែរថា កសិករដាំម្រេចកំពុងប្រឈមទៅនឹងក្ស័យធនដោយសារតែគ្រាប់ម្រេចធ្លាក់ថ្លៃដល់កម្រិតមិនអាចរកប្រាក់ចំណេញពីការលក់គ្រាប់ម្រេចបាន។ លោកកត់សម្គាល់ថា ថ្លៃឈ្នួលកម្មករ រួមទាំងការថែទាំ បូមទឹកដាក់ជីបំប៉ន និងតម្រូវការថ្នាំការពារសត្វល្អិតឋិតក្នុងកម្រិតខ្ពស់ ព្រោះដំណាំនេះត្រូវចំណាយដើមទុនច្រើន ទើបអាចប្រមូលផលបាន ហេតុនេះប្រសិនបើគ្រាប់ម្រេចធ្លាក់ថ្លៃជាងនេះទៀត កសិករនឹងត្រូវខាត៖ «តម្លៃប៉ុណ្ណឹងទៅអត់រួច ទប់អត់រួចទេ បានតែរួចខ្លួន សល់តិចតួចអត់ស្មើការប្រាក់ផង។ តម្លៃពលកម្មថ្លៃ តម្លៃជី ថ្លៃថ្នាំសព្វបែបយ៉ាងហ្នឹង បើយើងប្រៀបធៀបទូទាត់រយៈពេលតម្លៃហ្នឹងអត់ស្មើការប្រាក់ធនាគារដែលយើងជំពាក់ផង»។

ស្រដៀងគ្នានេះដែរ កសិករដាំម្រេចមួយរូបទៀត គឺលោក ហាក់ ឆៃហុក ចាត់ទុកការធ្លាក់ថ្លៃលក់ចេញគ្រាប់ម្រេចបច្ចុប្បន្ន គឺជាទុក្ខព្រួយរបស់អ្នកដាំម្រេច ជាពិសេសអ្នកដាំម្រេចលក្ខណៈគ្រួសារដែលមានប្រាក់ចំណូលទាប ហើយត្រូវចងការប្រាក់ពីធនាគារ ដើម្បីពង្រីកការដាំម្រេច។ លោកថា កសិករគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីសំណូមពរឲ្យមន្ត្រីជំនាញពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសរាជរដ្ឋាភិបាលជួយរកវិធីយ៉ាងណារកទីផ្សារទិញគ្រាប់ម្រេចឲ្យមានតម្លៃសមស្របដូចឆ្នាំ២០១៦ ទើបកសិករមានសង្ឃឹមប្រកបរបរដាំម្រេចបានតទៅទៀត៖ «អូ! តែ ១ម៉ឺនខាតហើយ សោហ៊ុយ ជី បើយើងប្រើអាចម៍គោជីធម្មជាតិកាន់តែច្រើនទៀត។ អ្នកទិញច្រើនមកពីខាងមេមត់ ក្រុមហ៊ុនខាងឧកញ៉ា ភា ហ្នឹង បើចំណេញដូចអត់ចំណេញទេ»។

មុនឆ្នាំ២០០៨ នៅខេត្តរតនគិរី ចម្ការម្រេចមានប្រមាណជាង ១០ហិកតារដែលកសិករបានដាំ ក៏ប៉ុន្តែដំណាំនេះរីកចម្រើនជាបន្តបន្ទាប់រហូតបច្ចុប្បន្ន ដែលតួលេខរបស់មន្ទីរកសិកម្មខេត្តរតនគិរី ឲ្យដឹងថា ផ្ទៃដីដាំម្រេចបានកើនឡើងរហូតជាង ៩០០ហិកតារ ដែលកសិករបានដាំ និងកំពុងទទួលផលប្រមាណជាង ២ពាន់តោនក្នុងមួយឆ្នាំៗ។

ទាក់ទិនតម្លៃម្រេចធ្លាក់ថ្លៃនេះ អាជីវករប្រមូលទិញកសិផលនៅក្រុងបានលុង ខេត្តរតនគិរី លោក ភិន ដារ៉ា ឲ្យដឹងថា ម្រេចដែលកសិករផលិតបាននៅខេត្តរតនគិរី ច្រើននាំចេញទៅប្រទេសវៀតណាម ឬប្រទេសថៃ ក៏ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នដោយសារគ្រាប់ម្រេចកាន់តែធ្លាក់ថ្លៃ ក្រុមអាជីវករក្នុងស្រុក បន្ថយ ឬឈប់ប្រមូលទិញដូចមុន នៅសល់តែក្រុមឈ្មួញវៀតណាម មកទាក់ទងទិញផ្ទាល់ពីកសិករក្នុងតម្លៃកាន់តែថោក។ លោកកត់សម្គាល់ថា ដោយសារម្រេចធ្លាក់ថ្លៃ កសិករខ្លះប្រឈមទៅនឹងកង្វះទុន ដើម្បីថែរក្សា ឬពង្រីកដំណាំនេះបន្ថែមនៅឆ្នាំក្រោយ៖ «សូម្បីតែមួយគីឡូក្រាមតម្លៃជាង ៣ដុល្លារ ក៏អត់មានអ្នកមកទិញដែរ រាល់ដងពេលធ្លាក់ថ្លៃមានអ្នកប្រថុយមកទិញទុក ឥឡូវគ្មានទេ មិនដឹងថាយ៉ាងម៉េចដែរ ព្រោះឃើញថាដើមទុនធំពេក ហើយពិបាកលក់ចេញ»។

របាយការណ៍របស់អគ្គនាយកដ្ឋានកសិកម្មនៃក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បង្ហាញថា ផ្ទៃដីដាំម្រេចនៅទូទាំងប្រទេសបានកើនឡើងពីជាង ១.៤០០ហិកតារនៅឆ្នាំ២០១២ ដល់ជាង ៥.៨០០ហិកតារនៅឆ្នាំ២០១៦ នេះ និងផ្តល់ទិន្នផលជាង ១ម៉ឺនតោន។ ដោយឡែកម្រេចនៅខេត្តកំពត មានតម្លៃទីផ្សារថេរចន្លោះពី ២០ ទៅ ៣០ដុល្លារក្នុងមួយគីឡូក្រាម ដោយសារតែកសិករខេត្តកំពត ដាំតាមស្តង់ដារទីផ្សារសហគមន៍អឺរ៉ុប។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រធានមន្ទីរកសិកម្មខេត្តរតនគិរី លោក សយ សូណា ថ្លែងថា មន្ត្រីជំនាញត្រៀមលក្ខណៈរួចហើយដើម្បីចលនាឲ្យកសិករដាំម្រេចនៅខេត្តរតនគិរី នាំគ្នាចងក្រងជាសមាគមដាំម្រេច ដើម្បីសិក្សាតម្រូវការទីផ្សារដែលទាក់ទិនទៅនឹងបរិមាណ និងគុណភាពគ្រាប់ម្រេច ដើម្បីស្វែងរកទីផ្សារនៅសហគមន៍អឺរ៉ុប សហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន និងប្រទេសកូរ៉េ ទើបធ្វើឲ្យតម្លៃម្រេចអាចកើនឡើងវិញបាន។ លោកអំពាវនាវឲ្យកសិករដាំម្រេច នាំគ្នាប្រែក្លាយការដាំម្រេចសរីរាង្គងាយរកទីផ្សារនៅប្រទេសធំៗលើពិភពលោក ដោយមិនចាំបាច់ពឹងផ្អែកលើទីផ្សារប្រទេសវៀតណាម ឬថៃ៖ «ម្រេចកំពត គេបានចុះបញ្ជីពិនិត្យទៅលើស្តង់ដារគុណភាពរបស់វា គេមានកុងត្រាជាមួយអ្នកទិញច្បាស់លាស់។ ម្រេចកំពត គេមានសហគមន៍របស់គេ។ អាចឆ្នាំក្រោយ ឬចុងឆ្នាំនេះ យើងនឹងប្រមូលអ្នកដាំម្រេចដើម្បីចងក្រងគាត់»។

នៅខេត្តរតនគិរី តំបន់ដាំម្រេចច្រើនមាននៅស្រុកអូរយ៉ាដាវ បរកែវ អូរជុំ ក្រុងបានលុង។ ចម្ការម្រេចមួយហិកតារ កសិករត្រូវចំណាយប្រាក់ប្រមាណ ៣ ទៅ ៤ម៉ឺនដុល្លារទៅលើពូជ ឈើជន្លង់ ឈ្នួលកម្មករ ជី ថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិត និងឧបករណ៍បន្ទាប់បន្សំផ្សេងទៀត៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) បានចេញផ្សាយសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយដោយចាត់ទុកថា ដំណើរការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់នៅកម្ពុជា ឆ្នាំ២០១៧ នេះ បានប្រព្រឹត្តទៅដោយពុំមានភាពសេរី និងយុត្តិធម៌នោះទេ។

តើមូលហេតុអ្វីបានជាអង្គការអន្តរជាតិមួយនេះចាត់ទុកការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ ថាមិនសេរី និងយុត្តិធម៌?

សូមស្តាប់បទសម្ភាសន៍របស់លោក មាន ឫទ្ធិ ជាមួយលោក ហ្វីល រ៉ូប៊ឺតសុន (Phil Robertson) នាយករងទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីរបស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) ជុំវិញបញ្ហានេះដូចតទៅ៖

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លីដែលតែងតែទៅតវ៉ាតាមស្ថាប័នថ្នាក់ជាតិក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ បារម្ភពីសុវត្ថិភាពនៅពេលចេញតវ៉ារឿងដីធ្លី ព្រោះពួកគេយល់ថា អភិបាលថ្មីរបស់សាលារាជធានីភ្នំពេញ អាចប្រើហិង្សា ឬសម្លុតគំរាមពួកគេខ្លាំងជាងមុនទៅទៀត ដោយសារកន្លងទៅ ពេលចេញតវ៉ាម្ដងៗ ពលរដ្ឋថាលោក ឃួង ស្រេង តែងប្រើកងកម្លាំងឲ្យប្រើហិង្សាលើពួកគេ។ ទោះយ៉ាងណា ពលរដ្ឋយល់ថា លោក ឃួង ស្រេង មានសមត្ថភាពដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីខ្លាំងជាងអភិបាលក្រុងចាស់ ប្រសិនបើលោកអភិបាលក្រុងថ្មីមានឆន្ទៈក្នុងការដោះស្រាយ។

ពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លីនៅតំបន់បឹងកក់ លោកស្រី បូវ សោភា មានអារម្មណ៍ភ័យខ្លាចពេលដឹងថា លោក ឃួង ស្រេង ត្រូវជំនួសតំណែងលោក ប៉ា សុជាតិវង្ស។ លោកស្រីរំឭកថា នៅពេលកាន់តំណែងជាអភិបាលរងសាលារាជធានីភ្នំពេញ លោក ឃួង ស្រេង តែងបញ្ចេញអាកប្បកិរិយាមិនល្អ បញ្ជាកូនចៅប្រើហិង្សា សម្លុតគំរាម និងតែងប្រមាថក្រុមអ្នកតវ៉ា។

ជាងនេះទៅទៀត លោកស្រី បូវ សោភា មើលឃើញថា លោក ឃួង ស្រេង មិនសូវមានដំណោះស្រាយឲ្យអ្នកបឹងកក់នោះទេ ប៉ុន្តែរបៀបដោះស្រាយរបស់លោក ឃួង ស្រេង គឺចេញលក្ខខណ្ឌបង្ខំឲ្យពលរដ្ឋទទួលយកដំណោះស្រាយរបស់គាត់៖ «ខ្ញុំធ្លាប់ចូលទៅប្រជុំពិភាក្សាជាមួយគាត់ ធ្លាប់ធ្វើការតវ៉ានៅមុខសាលារាជធានីភ្នំពេញ ក៏ប្រទះមាត់ជាមួយគាត់ ហើយគាត់តែងតែមើលងាយព្រះសង្ឃ ហៅអាត្រងោល អាអ៊ីចឹងណា គឺខ្ញុំឮផ្ទាល់ត្រចៀក ខមាទោស! ចឹងគឺខ្ញុំមានអារម្មណ៍មួយថា សម្រាប់ពួកខ្ញុំគ្មានសុវត្ថិភាពពេលដែលឮដំណឹងថាគាត់ឡើងមោ (ឡើងអភិបាលក្រុង)។ ពីមុនមកដល់ពេលនេះ គឺគាត់អត់ដែលរកដំណោះស្រាយជូនខ្ញុំដែលជាជនរងគ្រោះដោយនីតិវិធីច្បាប់ ឬមួយក៏គាត់ជាថ្នាក់ដឹកនាំ។ គាត់ប្រើពាក្យជាមួយប្រជាពលរដ្ឋឲ្យវាពីរោះក្នុងនាមជាថ្នាក់ដឹកនាំទេ។ គាត់តែងតែប្រើពាក្យគំរាមកំហែង ហើយនិងសម្លុត ហើយពេលខ្លះគាត់ប្រើអំណាចគាត់មកលើប្រជាពលរដ្ឋ គេហៅថាអំណាចផ្ដាច់ការមកលើពួកខ្ញុំ។ ចឹងពេលដែលឮគាត់កាន់តំណែង ពួកខ្ញុំរឹតតែគិតថាលែងមានសុវត្ថិភាពសម្រាប់ពួកខ្ញុំហើយ»។

តែទោះជាយ៉ាងណា អ្នកបឹងកក់ជឿលើសមត្ថភាពរបស់លោក ឃួង ស្រេង ក្នុងការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី ជាងអតីតអភិបាលក្រុង លោក ប៉ា សុជាតិវង្ស និងលោក កែប ជុតិមា ព្រោះលោក ឃួង ស្រេង ជាអ្នកធ្លាប់កាន់កាប់កិច្ចការវិវាទដីធ្លីនៅក្រុងភ្នំពេញផ្ទាល់។

ពលរដ្ឋម្នាក់ទៀតជាអ្នកមានជម្លោះដីធ្លីនៅតំបន់បុរីកីឡា គឺលោកស្រី សរ ស៊ន បានប្រាប់ថា ក្រោយបានដឹងថាលោក ឃួង ស្រេង ដែលធ្លាប់បញ្ជាឲ្យកងកម្លាំងវាយពួកគាត់ ឡើងជាអភិបាលក្រុងភ្នំពេញ ក្រុមអ្នកបុរីកីឡាមិនសប្បាយចិត្តនោះទេ។ លោកស្រីបន្តថា អ្នកមានជម្លោះដីនៅបុរីកីឡា គ្មានសង្ឃឹមថាលោក ឃួង ស្រេង ចេញមុខដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីរបស់ពួកគេជាមួយក្រុមហ៊ុន ផាន អ៊ីមិច (Phan Imex) នោះទេ៖ «ពួកខ្ញុំអត់សប្បាយចិត្តទេ ព្រោះលោក ឃួង ស្រេង ជាមនុស្សបាតដៃទី៣ គាត់ធ្លាប់បញ្ជាសន្តិសុខខណ្ឌដូនពេញ វាយពួកមីង ឲ្យបង្ក្រាបពួកមីង។ គ្រប់សកម្មភាពពួកមីងទៅតវ៉ាផ្សេងៗ ច្រើនតែឃើញគាត់ចេញមុខបញ្ជាឲ្យសន្តិសុខមកធ្វើបាបប្រជាពលរដ្ឋ។ ដល់ពេលឃើញគាត់ឡើងកាន់សាលារាជធានីភ្នំពេញ ពួកខ្ញុំអស់សង្ឃឹម ហើយពួកខ្ញុំមិនបានបោះឆ្នោតឲ្យផង រាជធានីភ្នំពេញចាញ់សន្លឹកឆ្នោតហើយ ហេតុអីបានជាដាក់ ឃួង ស្រេង វិញ? ដាក់ ឃួង ស្រេង ខ្លាំងជាង ប៉ា សុជាតិវង្ស ទៀត។ បើដាក់ ឃួង ស្រេង គឺថាសម្លាប់ពួកខ្ញុំហើយ ដូចថារឿងដីធ្លីផ្ទះសម្បែងពួកខ្ញុំអី ខ្ញុំអត់សង្ឃឹមទេរាល់ថ្ងៃនេះ។ ពួកខ្ញុំកំពុងតែព្រួយបារម្ភ ដោយសារឃើញគេបង្ហោះហ្វេសប៊ុកចឹង ហើយនាំគ្នាជំនុំគ្នាដែរយប់មិញហ្នឹង។ មីងអត់សប្បាយចិត្តទេ សហគមន៍ទាំងអស់ ប្រជាពលរដ្ឋអត់សប្បាយចិត្តទេ ឃួង ស្រេង ឡើងអភិបាលក្រុងនោះ ដោយសារពួកគាត់ជាបាតដៃទី៣»។

អតីតអភិបាលរងក្រុងភ្នំពេញ លោក ឃួង ស្រេង ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រតែងតាំងជាអភិបាលក្រុង តាមសំណើរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ ព្រះរាជក្រឹត្យចុះថ្ងៃទី១៦ មិថុនា បង្ហាញថា អភិបាលក្រុងបច្ចុប្បន្ន គឺលោក ប៉ា សុជាតិវង្ស ត្រូវបានផ្លាស់ទៅកាន់តួនាទីជាទីប្រឹក្សារាជរដ្ឋាភិបាល មានឋានៈស្មើរដ្ឋមន្ត្រី។

មុនពេលផ្លាស់ប្ដូរតួនាទី លោក ប៉ា សុជាតិវង្ស ធ្លាប់សន្យាជាមួយពលរដ្ឋរស់នៅលើប្រឡាយ និងខ្នងប្រឡាយទឹកស្អុយស្ទឹងមានជ័យ ចំនួន ៨សហគមន៍ ថានឹងអភិវឌ្ឍតំបន់ប្រឡាយទឹកស្អុយស្ទឹងមានជ័យ ហើយពលរដ្ឋដែលរស់នៅលើប្រឡាយ និងរស់នៅលើខ្នងប្រឡាយ មិនត្រូវបណ្ដេញចេញនោះទេ។

ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់រស់នៅតំបន់ប្រឡាយទឹកស្អុយស្ទឹងមានជ័យ លោកស្រី សេង ស៊ីណាត សំណូមពរឲ្យអភិបាលក្រុងថ្មី អភិវឌ្ឍប្រឡាយស្ទឹងមានជ័យ ឲ្យបានឆាប់ និងត្រូវគោរពតាមការសន្យារបស់អភិបាលក្រុងចាស់ ដោយអភិវឌ្ឍនៅនឹងកន្លែង ហើយកុំបណ្ដេញប្រជាជនចេញ៖ «ខ្ញុំមានសំណូមពរចង់ឲ្យគាត់ជួយដឹកនាំក្រុមការងាររបស់គាត់ហ្នឹង ជួយអភិវឌ្ឍសហគមន៍ពួកខ្ញុំហ្នឹងបានដូចលោក ប៉ា សុជាតិវង្ស សន្យាពីមុនដែរ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាចឹង»។

បន្ថែមពីលើការសន្យាមិនបណ្ដេញពលរដ្ឋចេញដើម្បីអភិវឌ្ឍតំបន់ប្រឡាយស្ទឹងមានជ័យ លោក ប៉ា សុជាតិវង្ស បានស្នើមុនពេលបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ ឲ្យពលរដ្ឋរស់នៅស្ទឹងមានជ័យ នឹងនក្នុងចិត្ត និងទុកចិត្តលើអាជ្ញាធរ។ ការស្ថាបនាប្រឡាយទឹកស្អុយស្ទឹងមានជ័យ អភិបាលក្រុងចាស់ធ្លាប់បង្ហើបថា មានគម្រោងជីកប្រឡាយឲ្យជ្រៅ និងកំណត់ទំហំប្រឡាយបង្ហូរទឹកស្អុយឲ្យច្បាស់។ អតីតអភិបាលក្រុង លោក ប៉ា សុជាតិវង្ស សន្យាធ្វើប្រទានកម្មដីទំហំ ៥ម៉ែត្រគុណ ៨ម៉ែត្រ ហើយសល់មុខផ្ទះ ១ម៉ែត្រ និងក្រោយផ្ទះកន្លះម៉ែត្រនៅជាប់មាត់ប្រឡាយទឹកស្អុយ ដល់ពលរដ្ឋក្នុងមួយគ្រួសារ។

លោក ឃួង ស្រេង ដែលទើបត្រូវបានតែងតាំងជាអភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា លោកមិនទាន់ប្រាប់បានទេថាលោកនឹងធ្វើអ្វីដំបូងគេសម្រាប់មុខតំណែងជាអភិបាលក្រុងនេះ។ លោកស្នើឲ្យរង់ចាំមើលការប្ដេជ្ញារបស់លោកក្នុងពិធីផ្ទេរតំណែងជាផ្លូវការ។ ទោះយ៉ាងណា លោក ឃួង ស្រេង មិនបញ្ជាក់ថានឹងធ្វើពិធីផ្ទេរនៅពេលណានោះទេ៖ «ឥឡូវនេះ គឺខ្ញុំអត់ទាន់ សុំអត់ទាន់និយាយទេ ចាំដល់ពេលប្រកាសហើយ ខ្ញុំនឹងជម្រាបជូនពេលថ្ងៃប្រកាសតែម្ដង។ នៅថ្ងៃនោះខ្ញុំនឹងប្រកាសប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្ញុំ»។

នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសមធម៌កម្ពុជា លោក អៀង វុទ្ធី សង្ឃឹមថា បញ្ហាជម្លោះដីធ្លីក្នុងក្រុងភ្នំពេញក្នុងអាណត្តិលោក ឃួង ស្រេង រាជធានីភ្នំពេញនឹងមានការអភិវឌ្ឍបានល្អជាងអាណត្តិរបស់អភិបាលក្រុងចាស់។ លោក អៀង វុទ្ធី យល់ថា លោក ឃួង ស្រេង នឹងបញ្ចេញយុទ្ធសាស្ត្រល្អៗក្នុងការទាក់ទាញយកសន្លឹកឆ្នោតរបស់បក្សកាន់អំណាចនៅភ្នំពេញមកវិញ៖ «លទ្ធផលហាក់បីដូចជានៅរាជធានីភ្នំពេញមានការប្រែប្រួលច្រើន ដើម្បីដំណើរការទៅមុខ ចឹងខ្ញុំជឿជាក់ថា លោកអភិបាលថ្មីនឹងមានយុទ្ធសាស្ត្រល្អៗ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាទាក់ទងចិត្តប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានការជឿជាក់ចំពោះការដឹកនាំ»។

បើទោះជាប្រជាពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លីព្រួយបារម្ភថាក្នុងអាណត្តិលោក ឃួង ស្រេង អាចបញ្ជាកងកម្លាំងប្រើហិង្សាលើអ្នកតវ៉ាជាងអាណត្តិលោក ប៉ា សុជាតិវង្ស ប៉ុន្តែពួកគេរក្សាគោលជំហរចេញតវ៉ាទាមទារដីរបស់ពួកគេមកវិញឲ្យខាងតែបានដដែល៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ពលរដ្ឋរស់នៅឃុំកំពង់ចាម ស្រុកសំបូរ ខែត្រក្រចេះ បារម្ភពីតម្លៃជ្រូកដែលអ្នកភូមិចិញ្ចឹមលក្ខណៈគ្រួសារ គ្មានទីផ្សារ។ បញ្ហានេះ ពួកគាត់បានទម្លាក់កំហុសលើរាជរដ្ឋាភិបាល ដែលគាត់ចោទថា មិនបានយកចិត្តទុកដាក់លើកកម្ពស់ផលិតផលក្នុងស្រុក ថែមទាំងបណ្តោយឲ្យមានការនាំចូលជ្រូកពីប្រទេសវៀតណាម ផង។

ពលរដ្ឋ និងអ្នកជំនាញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច អំពាវនាវឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់អនុវត្តគោលនយោបាយលើកកម្ពស់ផលិតផលក្នុងស្រុកឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពច្បាស់លាស់ ដើម្បីបង្កើនប្រាក់ចំណូលពលរដ្ឋដែលចិញ្ចឹមសត្វលក្ខណៈគ្រួសារ។ ការអំពាវនាវនេះ ធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី១៨ មិថុនា ក្រោយពីអ្នកភូមិភាគច្រើនបានចិញ្ចឹមជ្រូកលក្ខណៈគ្រួសារបែបផ្សងព្រេង កំពុងប្រឈមវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច។

ពលរដ្ឋរស់នៅឃុំកំពង់ចាម ស្រុកសំបូរ ខែត្រក្រចេះ លោក ណាន់ ណាក់ បារម្ភថា ជ្រូកដែលអ្នកភូមិចិញ្ចឹមពុំមានទីផ្សារបែបនេះ បង្កប៉ះពាល់ជីវភាពធ្ងន់ធ្ងរ ហើយអ្នកភូមិខ្លះបានកាប់ជ្រូកលក់តាមផ្ទះដោយខ្លួនឯង។ លោកថា គ្រួសារលោកចិញ្ចឹមជ្រូក ៩ក្បាល ក្នុងមួយក្បាលទម្ងន់ចាប់ពី ៧០គីឡូក្រាមឡើងទៅ កំពុងប្រឈមគ្មានទីផ្សារលក់ចេញ។ បញ្ហានេះ បណ្ដាលឲ្យពួកគេបាក់ទឹកចិត្ត និងបង្ខំចិត្តបោះបង់មុខរបរនេះ។ លោកកត់សម្គាល់ថា បច្ចុប្បន្នការនាំចូលជ្រូកពីប្រទេសវៀតណាម ដោយរថយន្តធំៗ មកលក់ក្នុងទីផ្សារខែត្រក្រចេះ ក៏ជាផ្នែកមួយធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់តម្លៃជ្រូកក្នុងស្រុកដែរ៖ «ការប៉ះពាល់ គឺប៉ះពាល់មែនទែន គឺទី១ យើងចិញ្ចឹមជ្រូកឲ្យឆាប់ធំ យើងទិញថ្នាំមកចាក់ និងប្រើចំណីច្រើន។ ប្រាក់ចំណូលយើងអត់អីចូលទេ ដោយសារតែយើងចិញ្ចឹមជ្រូកមួយមុខចឹង។ តែសព្វថ្ងៃអត់មានលុយចាយ សព្វថ្ងៃសូម្បីតែចាក់សាំងម៉ូតូ»។

បុរសដដែលបន្តថា ច្រើនអាណត្តិមកហើយដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដាក់ចេញគោលនយោបាយធានារកទីផ្សារសម្រាប់លក់កសិផលតម្លៃសមរម្យជូនពលរដ្ឋ ក៏ប៉ុន្តែគោលនយោបាយនេះមានតែក្នុងក្រដាស តែការអនុវត្តជាក់ស្តែងវិញ គណបក្សកាន់អំណាចមួយនេះបានបរាជ័យក្នុងការស្វែងរកទីផ្សារទិញកសិផលជូនកសិករ បើទោះជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃុំកំពង់ចាម ជាប់ឆ្នោតច្រើនអាណត្តិមកហើយក្តី។

ទាក់ទងបញ្ហានេះ មេឃុំកំពង់ចាម លោក ឈិត លាង បដិសេធថាពុំមានបាតុភាពនេះដូចការលើកឡើងរបស់ពលរដ្ឋនោះទេ ដោយអះអាងថា ក្រុមឈ្មួញតែងជិះម៉ូតូទិញជ្រូកពីពលរដ្ឋតាមភូមិស្ទើរជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ លោកថា តម្លៃជ្រូកដែលឈ្មួញទិញពីពលរដ្ឋតាមភូមិក្នុងមួយគីឡូក្រាមតម្លៃចាប់ពី ៧ពាន់រៀលឡើងទៅ៖ «អាជីវកម្មគេកាប់ជ្រូកពីរបីកន្លែង ឃើញនៅហ្នឹងរហូតចេះតែថាម៉ង! បើគាត់លក់ថ្លៃ គេម៉េចហ៊ានតិច! បើតម្លៃដូចគេឯង គេទិញបាត់ហើយ»។

ចំណែកប្រធានមន្ទីរកសិកម្មខែត្រក្រចេះ លោក កុយ ហួត មានប្រសាសន៍ថា តម្លៃទីផ្សារសាច់ជ្រូកពុំមានបញ្ហាចោទធ្ងន់ធ្ងរដែលបង្កប៉ះពាល់ជីវភាពគ្រួសាររបស់ពលរដ្ឋនោះទេ ខណៈដែលពលរដ្ឋរស់នៅជនបទច្រើនចិញ្ចឹមជ្រូកលក្ខណៈគ្រួសារបែបប្រពៃណីតិចតួច។ លោកថា ជ្រូកនៅខែត្រក្រចេះ នាំចូលតាមក្រុមហ៊ុន ស៊ី.ភី (CP) ហើយមួយចំនួននាំចូលពីប្រទេសក្រៅមានច្បាប់ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវ៖ «បងប្អូនយើងទីនោះ គឺគាត់ចិញ្ចឹមលក្ខណៈគ្រួសារ។ ការវិនិយោគគាត់ជាលក្ខណៈប្រពៃណី។ ចឹងអត់មានប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋទេ។ អ្វីដែលខ្ញុំចង់និយាយថាមិនប៉ះពាល់ គឺក្រៅពីការងារចិញ្ចឹមសត្វ គាត់មានមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការ»។

ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកជំនាញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចមានមន្ទិលថា តើស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលបានអនុញ្ញាតឲ្យមានការនាំចូលជ្រូកពីប្រទេសវៀតណាម មានការគ្រប់គ្រង និងតាមដានច្បាស់លាស់ឬទេ ពាក់ព័ន្ធនឹងការត្រួតពិនិត្យគុណភាព និងសារធាតុគីមីនោះ ឬអាចនាំចូលដោយគេចពន្ធខុសច្បាប់?

អ្នកជំនាញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ លោក ង៉ែត ជូ កត់សម្គាល់ថា បច្ចុប្បន្នរាជរដ្ឋាភិបាលពុំមានគោលនយោបាយក្នុងការលើកកម្ពស់ផលិតផលក្នុងស្រុកច្បាស់លាស់នោះទេ ដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋងាយនឹងបោះបង់មុខរបរនេះ ដែលជាដើមចមនាំឲ្យពលរដ្ឋចំណាកស្រុកកាន់តែច្រើន។ លោកយល់ថា រាជរដ្ឋាភិបាលមានកាតព្វកិច្ចជួយរកទីផ្សារជូនកសិករ និងអនុវត្តគោលនយោបាយលើកកម្ពស់ផលិតផលក្នុងស្រុកឲ្យបានច្បាស់លាស់៖ «យើងត្រូវមើលថា តើការនាំចូលមានការគ្រប់គ្រងតាមដាន ហើយច្បាស់លាស់អត់ ឬក៏នាំចូលបែបអនាធិបតេយ្យ ឬក៏លក្ខណៈគេចពន្ធ។ បញ្ហាហ្នឹង រដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើការពិចារណាពាក់ព័ន្ធគោលនយោបាយលើកកម្ពស់ផលិតផលក្នុងស្រុកឲ្យបានមានប្រសិទ្ធភាពច្បាស់លាស់ ហើយត្រូវជួយរកទីផ្សារតម្រូវការ»។

លោក ង៉ែត ជូ បន្ថែមថា ក្រសួងកសិកម្ម បានបញ្ជូនមន្ត្រីជំនាញត្រឹមការិយាល័យថ្នាក់ស្រុកនៅទូទាំងប្រទេស ប៉ុន្តែពុំមានមន្ត្រីចុះធ្វើការតាមមូលដ្ឋានជាមួយពលរដ្ឋឲ្យបានទូលំទូលាយនោះទេ ហើយមន្ត្រីភាគច្រើនធ្វើការផ្តុំគ្នាតែក្នុងក្រសួងសាមី ដែលជាឫសគល់នាំឲ្យពលរដ្ឋចិញ្ចឹមសត្វធ្វើកសិកម្ម និងរកទីផ្សារបែបផ្សងព្រេងប្រឈមហានិភ័យខ្ពស់៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ពន្យល់ថា ការអនុញ្ញាតឲ្យមានការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់ប្រភេទស៊ីលីកា ឬខ្សាច់ស គឺដើម្បីកុំឲ្យខ្សាច់នោះត្រូវកប់ចោលដោយឥតប្រយោជន៍នៅក្រោមតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស។ សកម្មជនបរិស្ថាន ចាត់ទុកការបកស្រាយនេះថាជារឿងមិនអាចទទួលយកបាន និងទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់ការនាំចេញខ្សាច់មួយប្រភេទនេះទៅក្រៅប្រទេស។

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល លោក ឌិត ទីណា បញ្ជាក់ប្រាប់អាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី១៨ មិថុនា ថា ការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់ប្រភេទស៊ីលីកា ដោយសារទីតាំងខ្សាច់ទាំងនោះគឺជាកន្លែងដែលត្រូវសាងសង់តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស។ លោកថា បើសាងសង់តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសដោយមិនប្រមូលយកខ្សាច់ទាំងនោះចេញ វាគឺជាការខាតបង់ទៅវិញទេ។

លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា ការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់ស៊ីលីកានេះ ធ្វើតែនៅចំកន្លែងដែលត្រូវសាងសង់តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសតែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនធ្វើជារៀងរហូត ឬក៏មានចំនួនរាប់មិនអស់នោះឡើយ៖ «»។

លោកបញ្ជាក់ថា ខ្សាច់ស៊ីលីកាដែលត្រូវបានប្រមូលធ្វើអាជីវកម្មនោះមានតែពីរទីតាំងប៉ុណ្ណោះ គឺនៅខេត្តព្រះសីហនុ និងខេត្តកោះកុង ទីដែលមានតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស ហើយការទាញយកនោះធ្វើឡើងចាប់ពីឆ្នាំ២០១៤ មកដល់សព្វថ្ងៃ។

សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតផ្សេងទៀតទាក់ទងនឹងការនាំចេញខ្សាច់ប្រភេទស៊ីលីកានោះ លោក ឌិត ទីណា ថ្លែងថា ក្រសួងនឹងផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ ស្របពេលនឹងការឆ្លើយបំភ្លឺចំពោះសំណើរបស់លោក សុន ឆ័យ នៅពេលឆាប់ៗខាងមុខ។

ទោះជាយ៉ាងណា ស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិ លោក អាឡិចហាន់ដ្រូ ហ្គន់ហ្សាឡេស ដេវិតសឹន (Alexandro Gonzales Davidson) មិនជឿលើការបកស្រាយរបស់អ្នកនាំពាក្យក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល នេះឡើយ។ លោកបានប្រៀបប្រដូចការបកស្រាយនេះទៅនឹងការបកស្រាយរបស់ក្រសួងជុំវិញករណីនាំខ្សាច់ចាក់បំពេញ ទៅក្រៅប្រទេសកាលពីពេលមុន ដែលថាការបូមខ្សាច់ចាក់បំពេញ គឺដើម្បីសម្រួលផ្លូវទឹកឲ្យពលរដ្ឋ ហើយការនាំចេញគឺដោយសារកម្ពុជា គ្មានទីផ្សារលក់ខ្សាច់នេះ។

លោកថា តាមការពិត ខ្សាច់ចាក់បំពេញទាំងនោះត្រូវបាននាំចេញពីកម្ពុជា ដោយគេចពន្ធយកទៅលក់នៅប្រទេសសិង្ហបុរី និងប្រទេសមួយចំនួនទៀតដោយខុសច្បាប់ ដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជា ខាតបង់ទឹកប្រាក់រាប់រយលានដុល្លារ។

សកម្មជនបរិស្ថានដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរបណ្ដេញចេញពីកម្ពុជា រូបនេះអះអាងថា លោកមានភស្តុតាងរឹងមាំជាច្រើនដែលបង្ហាញថា ខ្សាច់ស៊ីលីការាប់សែនតោនគិតជាទឹកប្រាក់រាប់សិបលានដុល្លារ ត្រូវបាននាំចេញពីកម្ពុជា មុនឆ្នាំ២០១៤ ហើយការនាំចេញទាំងនោះធ្វើឡើងដោយគេចពន្ធ។ លោកថា ក្រុមរបស់លោកនឹងលាតត្រដាងការពិតជុំវិញរឿងនេះនៅពេលឆាប់ៗខាងមុខ៖ «»។

អង្គការមាតាធម្មជាតិ នៅតែរក្សាជំហរទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បញ្ឈប់ការនាំខ្សាច់ប្រភេទស៊ីលីកានេះចេញទៅក្រៅប្រទេស ដូចករណីផ្អាកការនាំចេញខ្សាច់ប្រភេទចាក់បំពេញដែរ។

ការនាំចេញខ្សាច់ប្រភេទស៊ីលីកាដែលជាខ្សាច់បម្រើឲ្យឧស្សាហកម្មផលិតកែវ ដប និងកញ្ចក់ ទៅក្រៅប្រទេសនេះ បានក្លាយជាប្រធានបទដ៏ចម្រូងចម្រាសថ្មីមួយទៀតរវាងក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជាមួយនឹងអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងគណបក្សប្រឆាំង បន្ថែមពីលើករណីនាំខ្សាច់ចេញទៅសិង្ហបុរី និងឥណ្ឌា ដែលកម្ពុជា ខាតបង់ទឹកប្រាក់ជាង ៧០០លានដុល្លារអាមេរិក។

កាលពីពេលថ្មីៗនេះ ប្រធានក្រុមសមាជិកសភាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងជាអនុប្រធានគណៈកម្មការសេដ្ឋកិច្ច ហិរញ្ញវត្ថុ ធនាគារ និងសវនកម្មនៃរដ្ឋសភា លោក សុន ឆ័យ តាមរយៈប្រធានរដ្ឋសភា លោក ហេង សំរិន បានផ្ញើលិខិតមួយច្បាប់ទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល លោក ស៊ុយ សែម ស្នើឲ្យរដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះបង្ហាញព័ត៌មាន និងឯកសារផ្លូវការទាក់ទងនឹងការនាំខ្សាច់ស៊ីលីកា ឬខ្សាច់ស ចេញទៅក្រៅប្រទេស។

ឯកសារលម្អិតដែលលោក សុន ឆ័យ ស្នើឲ្យក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល បង្ហាញនោះមានដូចជា លិខិតចម្លងវិញ្ញាបនបត្រចុះបញ្ជីពាណិជ្ជកម្មរបស់ក្រុមហ៊ុនដែលត្រូវបានផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណ បញ្ជីឈ្មោះទីតាំងការដ្ឋានដែលអនុញ្ញាតឲ្យមានការប្រមូលយកខ្សាច់ស៊ីលីកា ឯកសារថតចម្លងពីអាជ្ញាប័ណ្ណរបស់ក្រុមហ៊ុនធ្វើអាជីវកម្ម និងរបាយការណ៍វាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គម។ លោក សុន ឆ័យ ក៏ស្នើឲ្យបង្ហាញពីតួលេខសរុបនៃការនាំចេញខ្សាច់ស៊ីលីកា គិតពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ ដល់បច្ចុប្បន្ន វិក្កយបត្រនាំចេញ បញ្ជីឈ្មោះប្រទេសដែលនាំចូលខ្សាច់ស៊ីលីកាពីកម្ពុជា តម្លៃសរុបនៃការនាំចេញ និងចំនួនថវិកាសរុបបានពីការប្រមូលពន្ធសួយសារអាករ។

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល លោក ឌិត ទីណា បញ្ជាក់ថា ក្រសួងបានរៀបចំ និងប្រមូលឯកសារទាំងនោះរួចរាល់ហើយ ហើយបន្ទាប់ពីឆ្លងកាត់បែបបទរដ្ឋបាលរួច ក្រសួងនឹងផ្ញើជូនរដ្ឋសភា ព្រមទាំងផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបានដឹងឮផងដែរ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ក្រសួងមហាផ្ទៃ នឹងស្វែងរកជនណា ឬអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមណាដែលចោទប្រកាន់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ថាជាស្ថាប័នស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បរទេស។ ប៉ុន្តែមុននឹងចាត់វិធានការ ក្រសួងទាមទារឲ្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ដាក់ពាក្យបណ្ដឹងមកក្រសួងជាមុនសិន។

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ ថាលោកបានឃើញលិខិតចំហរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ដែលស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលចាត់វិធានការតាមផ្លូវច្បាប់លើអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គម ចំពោះការបង្ហោះព័ត៌មានដែល គ.ជ.ប ចោទប្រកាន់ថាមានចរិតញុះញង់ បង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ និងថាស្ថាប័នឯករាជ្យមួយនេះស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បរទេស។

លោក ខៀវ សុភ័គ ឲ្យអាស៊ីសេរីដឹងនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនា ថា បើត្រឹមលិខិតចំហរបស់ គ.ជ.ប ពិបាកធ្វើឲ្យក្រសួងមហាផ្ទៃ ចាត់វិធានការតាមផ្លូវណាស់ ប៉ុន្តែបើ គ.ជ.ប ដាក់ពាក្យប្ដឹងមកក្រសួងតែម្តង ក្រសួងនឹងចាត់វិធានការភ្លាម។ លោកអះអាងនៅពេលក្រសួងមហាផ្ទៃ ទទួលបានពាក្យបណ្ដឹងជាផ្លូវការពី គ.ជ.ប ក្រសួងនឹងធ្វើការដោះស្រាយ៖ «»។

ការថ្លែងដូចនេះរបស់អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ បន្ទាប់ពី គ.ជ.ប បានសរសេរលិខិតចំហមួយច្បាប់បង្ហោះនៅលើហ្វេសប៊ុក (facebook) ផ្លូវការរបស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ស្នើទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធរបស់រដ្ឋាភិបាល ចាត់វិធានការតាមផ្លូវច្បាប់លើបណ្ដាញសង្គម ដូចជា KH Khmer និង Real News ដើម្បីទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសទាំងនោះ។

ឆ្លើយតបទៅនឹងសំណើរបស់អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលទាមទារឲ្យ គ.ជ.ប ដាក់ពាក្យបណ្ដឹងផ្លូវការមកក្រសួងនោះ អ្នកនាំពាក្យ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត លោកបណ្ឌិត ហង្ស ពុទ្ធា ថាលោកនឹងលើកយកករណីនេះប្រាប់សមាជិក គ.ជ.ប ទាំង ៩រូបឲ្យបានដឹង។ លោកថា ការសម្រេចចិត្តដាក់ពាក្យប្ដឹង ឬមិនប្ដឹង ជាការសម្រេចរបស់សមាជិក គ.ជ.ប ទាំង ៩រូប៖ «»។

លោក ហង្ស ពុទ្ធា ឲ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីថ្ងៃដែល គ.ជ.ប បង្ហោះលិខិតស្នើរដ្ឋាភិបាលចាត់វិធានការតាមផ្លូវច្បាប់លើអ្នករិះគន់ខ្លួនតាមបណ្ដាញសង្គម មិនទាន់មានស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ចណាមួយឆ្លើយតបនឹងសំណើរបស់ គ.ជ.ប ទេ។

អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេតនៃគណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែល (COMFREL) លោក កន សាវាង្ស យល់ថា មិនគួរមានការចោទប្រកាន់ថា ស្ថាប័ន គ.ជ.ប ស្ថិតក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់បរទេសទេ។ ប៉ុន្តែលោកយល់ថា គ.ជ.ប គួរខំប្រឹងធ្វើការងាររបស់ខ្លួនឲ្យល្អ ដើម្បីឲ្យសាធារណជនបានឃើញពីការអនុវត្តការងាររបស់ខ្លួន ជាជាងការស្នើស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ចចាត់វិធានការលើអ្នករិះគន់ខ្លួន៖ «»។

ក្រោយការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា គ.ជ.ប ថ្មី ដែលកើតឡើងដោយការព្រមព្រៀងពីគណបក្សមានសំឡេងឆ្នោតទាំងពីរនៅសភាកាលពីឆ្នាំ២០១៣ ទទួលបានការសសើរពីអ្នកធ្វើការងារបោះឆ្នោតជាង គ.ជ.ប ចាស់។

គ.ជ.ប អំពាវនាវឲ្យបណ្ដាញសង្គម បញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានញុះញង់ ដែលនាំឲ្យពលរដ្ឋបាត់បង់ទំនុកចិត្តលើស្ថាប័នមួយនេះ។ ប៉ុន្តែសង្គមស៊ីវិលយល់ថា បើ គ.ជ.ប អនុវត្តការងាររបស់ខ្លួនដោយត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌ និងឯករាជ្យ មិនត្រូវខ្លាចការបាត់បង់ទំនុកចិត្តពីពលរដ្ឋនោះទេ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី បានបង្ហោះនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុក (facebook) នូវទិន្នន័យស្រាវជ្រាវបែកធ្លាយមួយដែលជាការស្ទង់មតិពីពលរដ្ឋ ដើម្បីចង់ដឹងអំពីកម្លាំងគាំទ្ររវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ លោក សម រង្ស៊ី អះអាងថា ការស្ទង់មតិនេះ គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានជួលក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិលំដាប់ពិភពលោកមួយ ធ្វើឡើងយ៉ាងសម្ងាត់កាលពីឆ្នាំ២០១៦។

សូមរង់ចាំស្ដាប់ព័ត៌មានពិស្ដារនៅព្រឹកស្អែក!

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ភរិយារបស់មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) លោក នី សុខា គឺលោកស្រី ម៉ែន លក្ខិណា ប្រាប់អាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី១៨ មិថុនា ថា លោក នី សុខា ដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគារ បានដួលសន្លប់ក្នុងបន្ទប់ទឹក។ លោកស្រី ម៉ែន លក្ខិណា ថាគ្រាន់តែទទួលបានដំណឹងនេះពីពន្ធនាគារ លោកស្រីបានសុំទៅសួរសុខទុក្ខស្វាមីលោកស្រីនៅពន្ធនាគារ ប៉ុន្តែមន្ត្រីពន្ធនាគារមិនអនុញ្ញាតទេ ព្រោះជាថ្ងៃអាទិត្យ ដែលជាថ្ងៃឈប់សម្រាក៖ «»។

ភរិយារបស់លោក នី សុខា ក៏បានស្នើសុំទៅមន្ត្រីពន្ធនាគារឲ្យអនុញ្ញាតដល់ស្វាមីលោកស្រីអាចមកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យក្រៅពន្ធនាគារដែរ។

ចំណែកអ្នកនាំពាក្យពន្ធនាគារ លោក នុត សវនា ថាលោកមិនទាន់បានដឹងរឿងនេះទេ ប៉ុន្តែលោកថានឹងទាក់ទងទៅមន្ត្រីពន្ធនាគារពីករណីនេះ។ អ្នកនាំពាក្យពន្ធនាគាររូបនេះប្រាប់ថា នៅក្នុងពន្ធនាគារក៏មានក្រុមគ្រូពេទ្យដែរ។ លោកថា បើស្ថានភាពជំងឺនោះមិនធ្ងន់ធ្ងរ គឺក្រុមគ្រូពេទ្យនៅពន្ធនាគារអាចព្យាបាលបាន ប៉ុន្តែករណីធ្ងន់ធ្ងរ ទើបពន្ធនាគារបញ្ជូនទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យខាងក្រៅ។

លោក នី សុខា ជាមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមមនុស្សប្រាំនាក់ ដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនទាក់ទងនឹងសំណុំរឿងស្នេហារវាងលោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងអ្នកធ្វើការនៅហាងកាត់សក់កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

កម្មករធ្វើការងារតាមផ្ទះ និងតំណាងអង្គការស្ថាប័នដែលធ្វើការពាក់ព័ន្ធការងារនេះជិត ១០០នាក់ នៅថ្ងៃទី១៨ មិថុនា នាំគ្នាប្រារព្ធទិវាអន្តរជាតិខួបលើកទី៦ នៃការអនុម័តអនុសញ្ញាអង្គការអន្តរជាតិខាងការងារ លេខ១៨៩ ស្ដីពីការងារសមរម្យសម្រាប់កម្មករធ្វើការងារតាមផ្ទះ។ ការរំឭកខួបនេះ ក៏ជាការតស៊ូមតិទាមទារឲ្យមានលក្ខខណ្ឌការងារប្រសើរសម្រាប់ពួកគាត់។

កម្មករធ្វើការតាមផ្ទះដែលចូលរួមក្នុងទិវាអន្តរជាតិខួបលើកទី៦ នៃការអនុម័តអនុសញ្ញាអង្គការអន្តរជាតិខាងការងារ លេខ១៨៩ សុទ្ធតែចង់ឲ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ និងឯកជន ជួយការពារសិទ្ធិរបស់ពួកគាត់ ដោយការបង្កើតច្បាប់ស្របតាមអនុសញ្ញានេះ។

អ្នកធ្វើការតាមផ្ទះម្នាក់ គឺលោកស្រី សាវ ភន ថ្លែងនៅក្នុងការជួបជុំព្រឹកថ្ងៃទី១៨ មិថុនា ថា មូលហេតុដែលលោកស្រីចង់បានច្បាប់ការពារសិទ្ធិ និងឲ្យតម្លៃដល់អ្នកធ្វើការតាមផ្ទះ ព្រោះបច្ចុប្បន្ននេះ លក្ខខណ្ឌការងារមិនបានល្អប្រសើរដូចកម្មករក្នុងវិស័យដទៃទៀតទេ៖ «ឲ្យមានតម្លៃដូចពួករោងចក្រ ដូចជាមួយឆ្នាំឡើងប្រាក់ខែម្ដងអីអ៊ីចឹង។ កន្លែងបុរីហ្នឹងខ្ញុំឈប់តែថ្ងៃអាទិត្យ ថ្ងៃបុណ្យជាតិ ខ្ញុំឈប់តែបុណ្យភ្ជុំ និងចូលឆ្នាំតែប៉ុណ្ណឹង។ កម្មកររោងចក្រគាត់មានសិទ្ធិជាងកម្មករតាមផ្ទះ រាល់ថ្ងៃហ្នឹង។ គាត់មានសិទ្ធិទាមទារ។ គាត់មានសហជីពគ្រប់គ្រាន់ទាមទារឲ្យកម្មកររោងចក្រហ្នឹងមានថ្ងៃសម្រាកថ្ងៃបុណ្យទានអី។ ចំពោះខ្ញុំអត់មាន គឺមានតែឯង»។

ប្រធានក្រុមនៃបណ្ដាញអ្នកធ្វើការតាមផ្ទះ លោកស្រី មាស ស្រអែមផល្លា មានប្រសាសន៍ថា ពួកលោកស្រីចង់ឲ្យថៅកែផ្ដល់ពេលវេលាធ្វើការត្រឹមត្រូវប្រសើរឡើង ព្រោះកម្មករខ្លះត្រូវធ្វើការជាង ១៣ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃដោយគ្មានប្រាក់ឈ្នួលបន្ថែម៖ «ប្រឈមខ្លាំងជាងគេ គឺ ២៤ម៉ោង ហើយយប់ពេលដែលយើងអត់មានខោអាវផ្លាស់ ខ្ញុំស្មុគស្មាញក្នុងចិត្តណាស់! តែខ្ញុំអត់ដឹងធ្វើម៉េច។ ខ្ញុំតស៊ូដើម្បីបានថវិកាសម្រាប់បងប្អូនខ្ញុំតទៅមុខទៀត។ ការប្រឈមមុខទីពីរ គឺប្រើជ្រុលម៉ោង ខ្ញុំក្ដៅក្រហាយណាស់! ខ្ញុំខឹងណាស់។ បើថាម៉ោងប៉ុន្មានឲ្យខ្ញុំប៉ុណ្ណឹងមក។ ខ្ញុំអត់តូចចិត្តទេ តែបើលើស ខ្ញុំក្ដៅក្រហាយមែនទែន។ បញ្ហាប្រឈមទីបី ថ្ងៃដែលអត់ធ្វើការ ដូចជាថ្ងៃអាទិត្យ អីអ៊ីចឹង ហៅទៅអត់ឲ្យលុយ។ ខ្ញុំខឹងណាស់។ បើធ្វើហើយហុចលុយបួនដប់រៀល គឺអររត់ចង់ធ្លាក់ជណ្ដើរក៏មានដែរ តែបើអត់ខឹងណាស់»។

អនុសញ្ញាលេខ១៨៩ ស្ដីពីការងារសមរម្យសម្រាប់កម្មករធ្វើការងារតាមផ្ទះ ត្រូវបានអង្គការអន្តរជាតិខាងការងារ អនុម័តនៅថ្ងៃទី១៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១១។ ប្រទេសជាសមាជិកអនុសញ្ញាលេខ១៨៩ ជាទូទៅដែលប្រារព្ធទិវានេះនៅថ្ងៃទី១៦ មិថុនា។ ប្រទេសកម្ពុជា នៅមិនទាន់ផ្ដល់សច្ចាប័នចូលជាសមាជិកនៅឡើយទេ។

ប្រធានបណ្ដាញអ្នកធ្វើការតាមផ្ទះនៅកម្ពុជា អ្នកស្រី វុន សម្ផស្ស ថ្លែងថា ការប្រារព្ធទិវាអនុម័តអនុសញ្ញា១៨៩ ថ្ងៃទី១៦ មិថុនា ចាប់ផ្ដើមតាំងពីឆ្នាំ២០១៣។ អ្នកស្រីបន្តថា រៀងរាល់លើកនៃការប្រារព្ធទិវាអនុសញ្ញាលេខ១៨៩ ក្រុមបណ្ដាញអ្នកធ្វើការតាមផ្ទះ តែងដាក់ញត្តិទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលពន្លឿនការផ្ដល់សច្ចាប័ន និងទទួលស្គាល់អនុសញ្ញានេះ៖ «បើនិយាយទៅ ឆ្នាំហ្នឹងវាប្រសើរជាងឆ្នាំមុនៗ ដោយសារតែខាងក្រសួង ពេលដែលគេមានកិច្ចពិភាក្សាអី គឺគេតែងតែហៅតំណាងខាងយើងចូលរួមដែរ ទាក់ទងនឹងការធ្វើប្រកាសទាក់ទងអនុសញ្ញា១៨៩ ហ្នឹង គេហៅបណ្ដាញកម្មករតាមផ្ទះចូលរួមដែរ។ អ៊ីចឹងយើងសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាលនឹងផ្ដល់សច្ចាប័នឲ្យកម្មករធ្វើការតាមផ្ទះក្នុងស្រុកខ្មែរយើងឆាប់ៗ»។

នៅលើពិភពលោកមានអ្នកធ្វើការតាមផ្ទះជាង ១០០លាននាក់។ ទាក់ទងនឹងការងារសមរម្យសម្រាប់កម្មករធ្វើការងារតាមផ្ទះ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាគោលនយោបាយ និងជាអ្នកវិភាគសេដ្ឋកិច្ច លោក ចាន់ សុផល បង្ហាញលទ្ធផលនៃការស៊ើបអង្កេតបឋមនៅខែមេសា ថា កម្មករធ្វើការតាមផ្ទះជួបការរំលោភបំពានទាំងពេលវេលាធ្វើការច្រើន និងការរំលោភបំពានដោយពាក្យសម្ដី។

ក្នុងចំណោមកម្មករធ្វើការតាមផ្ទះនៅកម្ពុជា ចំនួន ៦០០នាក់ មាន ៦៥% មានថៅកែបរទេស។ ពួកគាត់ ៧៣% មានកិច្ចសន្យាផ្ទាល់មាត់ ក្នុងនោះចំនួន ៣០% មិនមានកិច្ចសន្យាអ្វីទាំងអស់។ ចំនួន ១% ត្រូវបានរំលោភបំពានផ្លូវកាយ និងផ្លូវភេទ។ មូលហេតុមកធ្វើជាកម្មករធ្វើការតាមផ្ទះ គឺចំនួនពាក់កណ្ដាលដោយសារគ្មានការងារនៅតាមខេត្ត។

តាមការអង្កេតនេះ លោក និងក្រុមបណ្ដាញនានា ផ្ដល់យោបល់ថា ដើម្បីធ្វើឲ្យមានលក្ខខណ្ឌការងារប្រសើរ គឺត្រូវមានកិច្ចសន្យាសម្រាប់អ្នកធ្វើការតាមផ្ទះ៖ «ត្រូវមានការគាំពារដោយសង្គម កាត់បន្ថយម៉ោងធ្វើការ បង្កើនប្រាក់ឈ្នួល ទទួលបានផលប្រយោជន៍ផ្សេងៗ និងការរួមគ្នាជាសមាគម និងពង្រឹងសិទ្ធិ»។

ប្រធានបណ្ដាញអ្នកធ្វើការតាមផ្ទះនៅកម្ពុជា អ្នកស្រី វុន សម្ផស្ស ឲ្យដឹងថា នៅលើពិភពលោកមានអ្នកធ្វើការតាមផ្ទះជាង ១០០លាននាក់។ ចំណែកនៅកម្ពុជា មានប្រហែល ២៥ម៉ឺននាក់។ ពួកគាត់ ៩០% ធ្វើការ ៧ថ្ងៃក្នុងមួយសប្ដាហ៍។ ៨០% ជាស្ត្រីដែលភាគច្រើនផ្លាស់ទីពីជនបទមកទីក្រុង។ ១០% មានអាយុក្រោម ១៥ឆ្នាំ។ ១៦% មានអាយុចន្លោះពី ១៦ ទៅ ១៨ឆ្នាំ។ ៨០% រស់នៅក្នុងផ្ទះរបស់ថៅកែ ដែលក្នុងចំណោមនោះមាន ២០% ពុំមានបន្ទប់ស្នាក់នៅសមរម្យទេ។ ៦០% រកចំណូលបានទាបជាង ៥០ដុល្លារអាមេរិក និងមានតែ ១៤% ប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចរកចំណូលបានចន្លោះពី ៧០ ទៅ ១០០ដុល្លារក្នុងមួយខែ។ ៣០% ធ្វើការចំនួន ៩ ទៅ ១៤ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ។

នាយកមជ្ឈមណ្ឌលអាមេរិកាំង ដើម្បីសាមគ្គីភាពការងារអន្តរជាតិប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក វីល្លាម ខន់ឃ្លីន (William Conklin) ឲ្យដឹងថា អនុសញ្ញា១៨៩ ស្ដីពីការងារសមរម្យសម្រាប់កម្មករធ្វើការងារតាមផ្ទះ បច្ចុប្បន្នមានប្រទេសចំនួន២៤ បានផ្ដល់សច្ចាប័ន។ ក្នុងទិវានេះ មានសហព័ន្ធកម្មករការងារតាមផ្ទះចំនួន ៦២សហព័ន្ធ និងកម្មករជាង ៥០ម៉ឺននាក់ចូលរួមសាមគ្គីគ្នាផ្ដល់សារជាអន្តរជាតិថា ទាំងអស់គ្នាដើម្បីម្នាក់ ម្នាក់ៗដើម្បីទាំងអស់គ្នា មានសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ ការងារសមរម្យសម្រាប់កម្មករតាមផ្ទះ មិនគិតពីជាតិសាសន៍ ជាជនចំណាកស្រុក ឬជាជនភៀសខ្លួនឡើយ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ពានរង្វាន់អាស៊ាន រ៉ាយ បូល ស្តាតអាប់ (ASEAN Rice Bowl Startup Awards) កំពុងស្វែងរកសហគ្រិន ឬអាជីវកម្មទើបបង្កើតថ្មីពីតំបន់អាស៊ាន រួមទាំងកម្ពុជា ផង ដែលមានគំនិតច្នៃប្រឌិតជួយដោះស្រាយបញ្ហារស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ចូលរួមប្រកួតប្រជែងយកពានរង្វាន់ថ្នាក់តំបន់នេះ។

នេះជាឆ្នាំទី៣ នៃការរៀបចំពានរង្វាន់សម្រាប់សហគ្រិននៅតំបន់អាស៊ាននេះ។ កាលពីឆ្នាំ២០១៦ មានបេក្ខជនចំនួន ១.៥០០នាក់ចុះឈ្មោះចូលរួមប្រកួតប្រជែង។

ប្រធានគម្រោងនៃមូលនិធិសហគ្រិនថ្មី (New Entrepreneurs Foundation) អ្នកនាង រ៉ូប៊ី ដាឡាន់ (Rubi Dahlan) បានប្រាប់អាស៊ីសេរីថា ពានរង្វាន់អាស៊ាន រ៉ាយ បូល ស្តាតអាប់ (ASEAN Rice Bowl Startup Awards) ផ្តល់ការទទួលស្គាល់ និងលើកទឹកចិត្តដល់សហគ្រិនដែលទើបចាប់ផ្តើមអាជីវកម្មដំបូង ឬស្តាតអាប់ (startup) ដែលមានអាយុកាលមិនលើសពី ៥ឆ្នាំ ដែលមានការច្នៃប្រឌិតដោយប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យា កែប្រែរបៀបរបបរកស៊ីបែបបុរាណតាមរយៈការផ្តល់សេវាកម្ម និងទំនិញដល់ប្រជាពលរដ្ឋតាមបែបថ្មី។

អ្នកនាងបញ្ជាក់បន្ថែមថា ពានរង្វាន់នេះកំពុងស្វែងរកអាជីវកម្មទើបកើតឡើងថ្មី ដែលមានសក្ដានុពលជួយដោះស្រាយបញ្ហារបស់អ្នកប្រើប្រាស់ មិនត្រឹមតែក្នុងប្រទេសប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងអាចពង្រីកទីផ្សារទៅកាន់តំបន់ផងដែរ។

វាមានពីរដំណាក់កាលក្នុងការវាយតម្លៃ ដើម្បីជ្រើសរើសម្ចាស់ពានរង្វាន់។ ជុំទីមួយ ជាការប្រកួតប្រជែងក្នុងស្រុកនៅតាមប្រទេសសមាជិកអាស៊ាននីមួយៗ ដូចជាកម្ពុជា វៀតណាម ថៃ ឡាវ មីយ៉ាន់ម៉ា ម៉ាឡេស៊ី សិង្ហបុរី ប្រ៊ុយណេ ហ្វីលីពីន និងឥណ្ឌូនេស៊ី។

ការដាក់ពាក្យ ត្រូវចូលទៅកាន់គេហទំព័រ http://www.ricebowlawards.com/ ដើម្បីចូលរួមប្រកួតកម្មវិធីនេះ ហើយផុតកំណត់ដាក់ពាក្យនៅថ្ងៃទី៣០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧។

ជុំទីពីរ ជាការប្រកួតថ្នាក់តំបន់ គឺជាការប្រកួតប្រជែងរវាងអ្នកឈ្នះប្រចាំប្រទេស និងប្រទេស។ ការប្រកាសលទ្ធផលម្ចាស់ពានរង្វាន់អាស៊ាន រ៉ាយ បូល ស្តាតអាប់ (ASEAN Rice Bowl Startup Awards) នឹងត្រូវធ្វើនៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ (Kuala Lumpur) ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី (Malaysia) នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧។

អ្នកនាង រ៉ូប៊ី ដាឡាន់ (Rubi Dahlan) ថ្លែងថា នេះជាឱកាសមួយសម្រាប់សហគ្រិនបង្ហាញអាជីវកម្មរបស់ខ្លួនទៅកាន់ថ្នាក់តំបន់ ទៅជួបវិនិយោគិន។ នាងបន្តថា ការរៀបចំនេះ នឹងជួយបង្ហាញតំបន់អាស៊ានជាជង្រុកមួយរបស់ពិភពលោកផ្នែកការបង្កើតថ្មី និងជួយអ្នកបង្កើតគោលនយោបាយ រៀបចំរបៀបវារៈសហគ្រិនភាពស្ដីពីការច្នៃប្រឌិតបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល (Digital)៖ «វាជាពេលគួរឲ្យរំភើបមួយសម្រាប់អាជីវកម្មបង្កើតថ្មីនៅតំបន់អាស៊ាន។ ខ្ញុំដឹង! មានតំបន់ជាច្រើនកំពុងក្រឡេកមើលពី eco-system នៅតំបន់អាស៊ាន។ ជាការពិត យើងមិនមែនព្យាយាមប្រកួតប្រជែងជាមួយតំបន់ស៊ីឡេខូន វ៉ាឡេ (Sillicon Valley)។ គេដើរមុនយើងឆ្ងាយណាស់ទៅហើយ។ សហគមន៍អាស៊ាន គឺខុសពីលោកខាងលិច។ យើងមានបញ្ហាផ្ទាល់ខ្លួនដែលមានតែយើងទេអាចរួមគ្នាដោះស្រាយបានប្រសើរ»។

ពានរង្វាន់នេះមានច្រើនផ្នែកដូចជា ពានរង្វាន់ផ្នែកដំណោះស្រាយឆ្លាតវៃសម្រាប់ទីក្រុង អាជីវកម្មអនឡាយ (e-commerce) បច្ចេកវិទ្យាសុខភាព ជីវិតកម្សាន្ត បច្ចេកវិទ្យាអាហារ បច្ចេកវិទ្យាជីវៈបៃតង បច្ចេកវិទ្យាហិរញ្ញវត្ថុ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត (AI) ជាដើម។

កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ហ្គ្រាប (Grab) ដែលជាក្រុមហ៊ុនលក់សេវាធ្វើដំណើរតាមតាក់ស៊ីដោយកុម្ម៉ង់តាមកម្មវិធីលើទូរស័ព្ទ (app) ឈ្នះពានរង្វាន់អាស៊ាន រ៉ាយ បូល ស្តាតអាប់ (ASEAN Rice Bowl Startup Awards) ផ្នែកអាជីវកម្មបង្កើតថ្មីប្រចាំឆ្នាំ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ប្រធានគណៈកម្មការឃុំរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅស្រុកថ្មគោល ខេត្តបាត់ដំបង ដែលត្រូវជនមិនស្គាល់មុខលួចកាប់នឹងពូថៅឲ្យរបួសធ្ងន់ទាំងពីរនាក់ប្ដីប្រពន្ធ កំពុងលាក់ខ្លួននៅកន្លែងមានសុវត្ថិភាពនៅផ្ទះសាច់ញាតិ ដោយមិនហ៊ានទៅរស់នៅផ្ទះរបស់ខ្លួននោះទេ។ ពួកគាត់អះអាងថា មូលហេតុដែលមិនហ៊ានទៅផ្ទះ ដោយសារព្រួយបារម្ភអំពីសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន ព្រោះសមត្ថកិច្ចមិនទាន់ចាប់ជនមិនស្គាល់មុខមកផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់បាននៅឡើយ។ ស្នងការរងនគរបាលខេត្តបាត់ដំបង ផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌ បញ្ជាក់ថា សមត្ថកិច្ចកំពុងស្រាវជ្រាវរកមុខសញ្ញាបន្ថែមដើម្បីចាប់ជនដៃដល់ តែខ្វះកិច្ចសហការពីសាមីខ្លួន។

ប្រធានគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំអូរតាគី ស្រុកថ្មគោល និងប្រពន្ធ ដែលកំពុងស្ថិតនៅក្នុងភាពភ័យខ្លាចនោះ លើកឡើងថា ប្រសិនបើសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធមិនទាន់ចាប់ជនមិនស្គាល់មុខដែលលួចកាប់ពួកគាត់ឲ្យរងរបួសមកផ្ដន្ទាទោសបានទេ ពួកគាត់រស់នៅគ្មានសុវត្ថិភាពឡើយ។

លោក ហ៊ុន យ៉ន ផ្ដល់សម្ភាសខណៈរស់នៅជាមួយសាច់ញាតិថា ចាប់តាំងពីជនមិនស្គាល់មុខកាប់ឲ្យរបួសធ្ងន់កាលពីយប់ថ្ងៃទី១០ មិថុនា មក សមត្ថកិច្ចមិនទាន់ចាប់ជនដៃដល់មកផ្ដន្ទាទោសបាននៅឡើយ។ បុរសវ័យ ៦២ឆ្នាំរូបនេះបន្តទាំងទឹកមុខស្លេកស្លាំងថា លោកមិនចង់រស់នៅជាមួយសាច់ញាតិទេ ក៏ប៉ុន្តែដោយសារបារម្ភពីសុវត្ថិភាព ធ្វើឲ្យពួកគាត់មិនហ៊ានទៅស្នាក់នៅផ្ទះរបស់ខ្លួន ព្រោះខ្លាចជនមិនស្គាល់មុខលួចកាប់ទាំងប្ដី និងប្រពន្ធដូចពេលមុនទៀត៖ «បាទ! បើសិនសមត្ថកិច្ចចាប់ជនល្មើសមិនបានទេ ខ្ញុំគ្មានសុវត្ថិភាពទៅថ្ងៃក្រោយទេ ព្រោះខ្ញុំជឿជាក់ថា វានឹងតាមផ្ដន្ទាដល់ក្រុមគ្រួសារខ្ញុំទៀត ព្រោះមិនវាខឹងខ្ញុំនៅចំណុចណាមួយ ដូច្នេះខ្ញុំមិនអាចទៅរស់នៅផ្ទះខ្ញុំបានទេ សូមជួយខ្ញុំផង»។

អតីតគ្រូបង្រៀនចូលនិវត្តន៍រូបនេះ ស្នើឲ្យសមត្ថកិច្ចចាប់ជនដៃដល់មកផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់ឲ្យបានឆាប់ ដើម្បីពួកគាត់ពីរនាក់ប្ដីប្រពន្ធបានទៅរស់នៅក្នុងផ្ទះរបស់ខ្លួនដូចដើមឡើងវិញ៖ «អ៊ីចឹងដឹងហើយផ្ទះគេមិនដូចនៅផ្ទះរបស់យើងទេ បើទោះជាអ្នកនោះកូនក៏ដោយ ព្រោះគេមានក្រុមគ្រួសារគេ។ ដូច្នោះខ្ញុំសំណូមពរទៅសមត្ថកិច្ច ធ្វើម៉េចផ្ដល់ភាពយុត្តិធម៌ឲ្យខ្ញុំបាទខាងតែបាន»។

ប្រធានគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំអូរតាគី លោក ហ៊ុន យ៉ន អះអាងថា នៅយប់កើតហេតុមានបុរសម្នាក់កម្ពស់ប្រហែល ១ម៉ែត្រ ៦០សង់ទីម៉ែត្រ សក់ផ្កាថ្កូវ បានយកពូថៅចូលមកកាប់លោកក្នុងផ្ទះចំក្បាល និងស្មា កាលពីយប់ថ្ងៃទី១០ មិថុនា។ លោកបន្ថែមថា មុនចូលមកកាប់ បុរសរូបនោះបានដុតឯកសារបោះឆ្នោតគ្មានសល់ ហើយពេលនោះលោកចេញមកមើលភ្លើងឆេះខាងមុខផ្ទះរបស់លោក ស្រាប់តែជនមិនស្គាល់មុខកាប់លោកតែម្ដង។ លោកអះអាងថា ភ្លាមនោះ ប្រពន្ធរបស់លោកក៏បានស្រែកថាចោរៗ ដើម្បីឲ្យអ្នកស្រុកជិតខាងមកជួយ ហើយជននោះយកកាំបិតចាក់ពោះប្រពន្ធរបស់លោក ២កាំបិត បណ្ដាលឲ្យរបួសធ្ងន់ ក្រោយមកប៉ូលិសឃុំអូរតាគី ក៏បានបញ្ជូនទៅសង្គ្រោះបន្ទាន់នៅមន្ទីរពេទ្យ វ៉ូលមេត អ៊ឹមមើជេនស៊ី ខេត្តបាត់ដំបង (World Mate Emergency) តែម្ដង។

ប្រពន្ធជនរងគ្រោះ លោកស្រី រុំ វី ថ្លែងទាំងទឹកភ្នែកថា នៅពេលនឹកឃើញគ្រាដែលជនមិនស្គាល់មុខចាក់លោកស្រី និងប្ដីឲ្យរងរបួស លោកស្រីមានអារម្មណ៍តក់ស្លុតយ៉ាងខ្លាំង និងមិនហ៊ានធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់មុខផ្ទះរបស់ខ្លួននោះទេ៖ «ខ្ញុំភ័យណាស់អស់លោកអើយ! ជួយរកជនល្មើសឲ្យឃើញផង។ ខ្ញុំចូលផ្ទះខ្ញុំមិនបានទេ។ ខ្ញុំនឹកផ្ទះខ្ញុំណាស់។ ខ្ញុំដេកស្រមៃ ឲ្យតែដេកបិទភ្នែកភ្លាម ខ្ញុំនឹកឃើញចោរមកចាក់ខ្ញុំ!»។

ប្រធានគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំអូរតាគី អះអាងថា នៅមុនពេលបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ប្រមាណ ១០ថ្ងៃ មានជនមិនស្គាល់មុខលួចយកប័ណ្ណអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតដុតចោលអស់ជាង ១០០សន្លឹកម្ដងរួចមកហើយ។ លោកបន្ថែមថា ទាំងពីរករណីនេះ មានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។

ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ ស្នងការរងនគរបាលខេត្តបាត់ដំបង ទទួលបន្ទុកផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌ លោក ជេត វណ្ណី មានប្រសាសន៍ថា ករណីនេះពុំមែនជារឿងនយោបាយទេ តែប្រហែលជារឿងគំនុំច្រើនជាង។ លោកអះអាងថា មូលហេតុដែលមិនទាន់ចាប់ជនសង្ស័យមកផ្ដន្ទាទោសបាន ដោយសារជនរងគ្រោះលាក់បាំងព័ត៌មានខ្លះ ដែលធ្វើឲ្យសមត្ថកិច្ចពិបាកក្នុងការតាមរកមុខសញ្ញាជនល្មើស។

លោកបន្ថែមថា សមត្ថកិច្ចនៅតែបន្តស្រាវជ្រាវរកមុខសញ្ញា ដើម្បីចាប់ជនល្មើសមិនទាន់ឈប់នៅឡើយ៖ «ខ្ញុំសំណូមពរសុំឲ្យគាត់ជួយខ្ញុំ ដើម្បីសហការចំណុចផ្សេង ព្រោះបើគាត់បង្ហាញឲ្យច្បាស់ជាងនេះបន្តិចទៀត យើងនឹងចាប់ជននោះបានភ្លាម»។

ចំណែកមន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) ខេត្តបាត់ដំបង លោក យិន ម៉េងលី លើកឡើងថា ករណីនេះអាចជារឿងនយោបាយ ព្រោះនៅមុនថ្ងៃបោះឆ្នោត និងនៅថ្ងៃកើតហេតុ ជនល្មើសបានដុតឯកសារពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតរបស់ជនរងគ្រោះចោល ដោយពុំបានយកទ្រព្យរបស់ជនរងគ្រោះឡើយ។ លោកស្នើឲ្យសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធ ត្រូវស៊ើបអង្កេតបញ្ហានេះឲ្យបានឆាប់ ពីព្រោះប្រសិនបើអូសបន្លាយពេល អាចនឹងប៉ះពាល់ដល់សុវត្ថិភាពរបស់ជនរងគ្រោះ៖ «អ៊ីចឹងដែលថាគាត់មានការលាក់បាំងនោះ ចំណុចនេះសមត្ថកិច្ចត្រូវបង្ហាញជំនឿទុកចិត្តដល់ជនរងគ្រោះ ព្រោះបើគាត់មិនមានជំនឿទុកចិត្តទេ គាត់មិនសហការទេ។ អ៊ីចឹងសំខាន់គាត់ គឺសមត្ថកិច្ចត្រូវតែបង្ហាញយកចិត្តទុកដាក់ និងធ្វើការពារសុវត្ថិភាពជូនគាត់»។

ការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី៤ មិថុនា ឃុំអូរតាគី គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ឈ្នះគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាង ៥០០សំឡេង។ ចំណែកការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់កាលពីអាណត្តិទី៣ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឈ្នះឆ្នោតធ្វើជាមេឃុំមួយនេះ។

ពលរដ្ឋនៅក្បែរផ្ទះជនរងគ្រោះ ភាគច្រើនអះអាងថា មន្ត្រីរៀបចំការបោះឆ្នោតរូបនេះជាមនុស្សសុភាពរាបសា ហើយមិនធ្លាប់មានទំនាស់ជាមួយអ្នកជិតខាងនោះទេ។

ជនរងគ្រោះពីរនាក់ប្ដីប្រពន្ធ ចេញពីមន្ទីរពេទ្យកាលពីរសៀលថ្ងៃទី១២ មិថុនា ហើយមកទល់ពេលនេះ ស្ថានភាពមុខរបួសរបស់អ្នកទាំងពីរ មិនទាន់ជាសះស្បើយនៅឡើយ។ ពួកគាត់អះអាងថា តាំងតែចេញពីមន្ទីរពេទ្យមក អ្នកទាំងពីរស្នាក់នៅជាមួយសាច់ញាតិនៅខេត្តបាត់ដំបង ដោយពុំហ៊ានចេញទៅណាក្រៅផ្ទះនោះទេ ដោយពួកគាត់ទន្ទឹងរង់ចាំដំណឹងពីសមត្ថកិច្ចផ្ដល់យុត្តិធម៌ជូនពួកគាត់៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

មន្ត្រីមជ្ឈមណ្ឌលសកម្មភាពកម្ចាត់មីនកម្ពុជា ស៊ីម៉ាក់ (CMAC) ឲ្យដឹងថា ប្រទេសកម្ពុជា មានការពិបាកលើការងារបោសសម្អាតគ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្ស ដែលកំពុងតែកប់រាយប៉ាយនៅក្រោមដីជាច្រើនកន្លែងទូទាំងប្រទេស ឲ្យរួចរាល់ទៅតាមផែនការនៃអនុសញ្ញាអន្តរជាតិនៃទីក្រុងម៉ាបូទូ (Maputo) ប្រទេសម៉ូហ្សំប៊ិក (Mozambique) ដែលកំណត់រយៈពេល ១០ឆ្នាំនោះណាស់។

រយៈពេលជាង ១ឆ្នាំមកនេះ អ្នកជំនាញផ្នែកដោះមីនកម្ពុជា បានសហការជាមួយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលអន្តរជាតិ យកសត្វកណ្ដុរជាច្រើនក្បាលពីទ្វីបអាហ្វ្រិក ដើម្បីមកធ្វើការសាកល្បងឲ្យជួយបោសសម្អាតគ្រាប់មីនក្រោមដីឲ្យបានឆាប់រហ័ស។

អ្នកជំនាញផ្នែកបោសសម្អាតមីនមួយក្រុមដែលកំពុងបំពេញបេសកកម្មនៅតាមតំបន់ចម្ការមីននាខេត្តសៀមរាប បង្ហាញភាពវិជ្ជមានថា សត្វកណ្ដុរដែលគេបានយកពីទ្វីបអាហ្វ្រិក ដើម្បីឲ្យជួយបោសសម្អាតមីនដែលកប់នៅក្រោមដីនោះ គឺមានប្រសិទ្ធភាពច្បាស់លាស់ជាងការប្រើឧបករណ៍រាវរកមីនទៅទៀត។

ការបង្ហាញជោគជ័យនៃការរុករកគ្រាប់មីនក្រោមដីនេះ បន្ទាប់ពីមជ្ឈមណ្ឌលសកម្មភាពកម្ចាត់មីនកម្ពុជា ស៊ីម៉ាក់ (CMAC) សហការជាមួយអង្គការអន្តរជាតិ ហើយបានយកសត្វកណ្ដុរម្យ៉ាងឈ្មោះ អាប៉ូប៉ូ (Apopo) ពីប្រទេសតង់ហ៊្សានី (Tanzania) នៃទ្វីបអាហ្វ្រិក មកសាកល្បងជួយហិតរាវរកមីនរយៈពេលជាង ១ឆ្នាំមក។

នាយត្រួតពិនិត្យសត្វកណ្ដុររបស់អង្គការ អាប៉ូប៉ូ (Apopo) គឺលោក ធៀប ធឿន។ លោកមានប្រសាសន៍នៅឯចម្ការមីនក្នុងភូមិដៃអាវ ឃុំស្រែណូយ នៃស្រុកវ៉ារិន ខេត្តសៀមរាប កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមិថុនា ថា បច្ចុប្បន្ន អង្គការរបស់លោកដែលសហការជាមួយក្រុមការងារដោះមីនស៊ីម៉ាក់ គឺមានសត្វកណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) ចំនួន ១៩ក្បាលសម្រាប់ជួយហិតរកគ្រាប់មីននៅក្រោមដីជារៀងរាល់ថ្ងៃ។

លោក ធៀប ធឿន បញ្ជាក់ថា ការងារដោះមីនក្រោមដីដែលមានសត្វកណ្ដុរជួយហិតរកគ្រាប់មីននេះ គឺប្រើពេលលឿនជាងការបោសសម្អាតមីន ដោយប្រើឧបករណ៍រាវរកដោយមនុស្សកន្លងទៅ។ សត្វកណ្ដុរមួយក្បាល បើគិតជាមធ្យម គឺអាចហិតរកគ្រាប់មីនកប់នៅក្រោមដីបានប្រហែល ៤០០ម៉ែត្រក្រឡាក្នុង ១ថ្ងៃ។ បើគិតពីពេលវេលាហិតរកគ្រាប់មីនកប់ក្រោមដីរបស់សត្វកណ្ដុរ គឺលឿនជាងមនុស្សប្រើឧបករណ៍រាវរកគ្រាប់មីនរហូតដល់ទៅ ៣ដង៖ «ឧទាហរណ៍ផ្ទៃដី ១០០ម៉ែត្រក្រឡា មានមីនកប់ក្រោមដីតែ ១គ្រាប់ គឺកណ្ដុរបានដឹងយ៉ាងច្បាស់ ហើយវាប្រាប់ឲ្យមនុស្សដឹងភ្លាម»។

កម្ពុជា ជាប្រទេសដំបូងគេដែលនាំយកសត្វកណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) ពីទ្វីបអាហ្វ្រិក ឲ្យជួយធ្វើការបោសសម្អាតគ្រាប់មីនមុនគេនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី។ ការដឹងថាសត្វកណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) មានសមត្ថភាពអាចហិតដឹងគ្រាប់មីន និងរំសេវនៅក្រោមដីនោះ គឺតាមរយៈប្រទេសជាច្រើនក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិក ដែលធ្លាប់ប្រើប្រាស់សត្វនេះរយៈពេលជាង ១០ឆ្នាំមកហើយ។

អ្នកជំនាញផ្នែកដោះមីនកប់ក្រោមដី លោក មាស ចំរើន មានប្រសាសន៍ថា លោកធ្លាប់ធ្វើការដោះមីនក្រោមដីដោយប្រើឧបករណ៍រាវរករយៈពេល ២១ឆ្នាំ ហើយលោកទើបតែប្ដូរមកធ្វើការដោះមីនជាមួយសត្វកណ្ដុររយៈពេលជិត ២ឆ្នាំមកនេះ។ លោក មាស ចំរើន យល់ថា ការប្រើសត្វកណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) ឲ្យហិតរកគ្រាប់មីននៅក្រោមដី គឺច្បាស់លាស់ជាងការប្រើឧបករណ៍រាវរកទៅទៀត ពីព្រោះទាល់តែមានគ្រាប់មីន ឬក៏ជាតិរំសេវ ទើបវាកាយប្រាប់ បើមិនមានទេ គឺវាមិនរវល់ឡើយ៖ «កណ្ដុរពេលមានមីន ឬក៏ជាតិរំសេវ ទើបវាផ្ដល់សញ្ញា ប៉ុន្តែបើយើងប្រើម៉ាស៊ីនរាវរកគ្រាប់មីនក្រោមដី គឺវាឲ្យសញ្ញាទាំងអស់ ទាំងជាតិលោហៈនៅក្រោមដី ទាំងមីន ជាដើម ជាហេតុធ្វើឲ្យយើងពិបាកដឹងថាតើវាជាអ្វី នៅមុនពេលយើងបោសសម្អាត»។

អ្នកជំនាញខាងថែរក្សាសត្វកណ្ដុរ អ្នកស្រី ម៉ៅ សុភា ឲ្យដឹងថា សត្វកណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) នេះ ថ្វីត្បិតតែវាមានរូបរាងដូចសត្វកណ្ដុរព្រៃនៅកម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែការឆ្លាតវៃរបស់វាមិនដូចគ្នាទេ។ កណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) គឺមានការរស់នៅដូចជាសត្វកណ្ដុរព្រៃនៅកម្ពុជា មិនពិបាកមើលថែពេកទេ ដោយគ្រាន់តែប្រយ័ត្នលើកិច្ចការពារសុខភាពវាខ្លះ មិនឲ្យឈឺ ដូចជាត្រូវលាបឡេឲ្យវាជាប្រចាំ រាល់ពេលមុនចេញទៅវាល ផ្ដល់ចំណីជាផ្លែចេកទុំ និងផ្ដល់ទឹកស្អាតឲ្យវាផឹកប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកស្រី ម៉ៅ សុភា បង្ហាញអារម្មណ៍ភ្ញាក់ផ្អើលដោយមិននឹកស្មានថា សត្វកណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) ពូកែហិតក្លិនវត្ថុជាច្រើនប្រភេទដូច្នេះទេ៖ «យើងមើលថែវាដែរ ខ្លាចឆ្កែខ្លាចអីខាំ។ វាស្រូបក្លិនបានទាំងអស់ មិនថាក្លិនរបស់យើង ក្លិនអ្នកដទៃ ឬក៏ក្លិនទឹកអប់អ្វីទេ»។

អ្នកជំនាញផ្នែកហ្វឹកហាត់សត្វកណ្ដុរឲ្យចេះហិតមីន ជាជនជាតិតង់ហ៊្សានី លោក ស៊ីរីម៉ា (Shiri ma) ឲ្យដឹងថា កណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) អាចរស់នៅបានរយៈពេល ៨ឆ្នាំ ហើយការបង្រៀនកណ្ដុរមួយក្បាលៗឲ្យចេះហិតរកគ្រាប់មីន និងរំសេវនោះ គឺត្រូវប្រើរយៈពេល ៨ខែ។

អ្នកជំនាញផ្នែកបោសសម្អាតមីនកម្ពុជា បានប្រៀបធៀបថា កណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) អាចហិតរកគ្រាប់មីនយ៉ាងច្បាស់លាស់ដូចជាសត្វឆ្កែដែរ ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលពិសេសជាងឆ្កែនោះ គឺវាមិនបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់អ្នកធ្វើការជាមួយ និងមិនប្រើទីធ្លាធំដើម្បីស្នាក់នៅទេ។

ក្រុមការងារដោះមីនជាច្រើន ចង់ឲ្យមជ្ឈមណ្ឌលសកម្មភាពកម្ចាត់មីនកម្ពុជា ស៊ីម៉ាក់ (CMAC) នាំយកកណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) ឲ្យបានច្រើនថែមទៀត ដើម្បីពង្រីកការងារដោះមីនឲ្យកាន់តែលឿន។

អគ្គនាយកមជ្ឈមណ្ឌលកម្ចាត់មីនកម្ពុជា លោក ហេង រតនា ឆ្លើយតបថា ក្នុងរយៈពេលជិត ២ឆ្នាំមកនេះ កម្ពុជា បាននាំយកកណ្ដុរអាប៉ូប៉ូ (Apopo) មកសាកល្បងហិតរកគ្រាប់មីនចំនួនជាង ៣០ក្បាលហើយ។ ការនាំមកនេះ គឺដាក់ឲ្យសាកល្បងតែនៅចម្ការមីនខេត្តសៀមរាប ប៉ុណ្ណោះ សម្រាប់ជាជំហានតាមដាន និងសិក្សាអំពីប្រសិទ្ធភាពរបស់វានៅឡើយ។ លោក ហេង រតនា បញ្ជាក់ថា កម្ពុជា នៅមានការលំបាកយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការបោសសម្អាតគ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្សឲ្យទាន់ផែនការនៃអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ ដែលបានកំណត់៖ «នៅក្រោមអនុសញ្ញាអន្តរជាតិ យើងគឺជារដ្ឋភាគី។ យើងឯកភាពគ្នានៅទីក្រុងម៉ាបូទូ នៃប្រទេសម៉ូហ្សំប៊ិក កាលពីឆ្នាំ២០១៤ គឺព្រមព្រៀងគ្នាបោសសម្អាតមីនឲ្យអស់រយៈពេល ១០ឆ្នាំ»។

អគ្គនាយកមជ្ឈមណ្ឌលសកម្មភាពកម្ចាត់មីនកម្ពុជា ឲ្យដឹងទៀតថា កម្ពុជា នៅមានផ្ទៃដីដែលកប់គ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្ស និងតំបន់គ្រាប់ទម្លាក់ពីលើយន្តហោះក្នុងសម័យសង្គ្រាមឆ្នាំ១៩៧០ ជិត ២.០០០គីឡូម៉ែត្រក្រឡាទៀតដែលមិនទាន់រំដោះ។ វាត្រូវការពេលវេលាប្រហែលជា ៨ឆ្នាំទៅមុខទៀតសម្រាប់ការរំដោះផ្ទៃដីទាំងនោះឲ្យមានសុវត្ថិភាព ដោយត្រូវចំណាយលុយលើសកម្មភាពប្រមាណពី ៥០ ទៅ ៦០លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំៗ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អភិបាលខេត្តព្រះសីហនុ អះអាងថា អាជ្ញាធរត្រៀមចុះទៅរុះរើផ្ទះ ឬខ្ទមតូចៗរបស់ជនអនាធិបតេយ្យដែលចូលទៅកាប់រានបរិវេណដីគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ នៅតំបន់ពយម៉ាចូវ ឬចុងឆ្នេរអូរត្រេះ២ ស្ថិតក្នុងភូមិគគីរ ឃុំបិតត្រាំង ស្រុកព្រៃនប់ នៅពេលខាងមុខ។ សង្គមស៊ីវិលរិះគន់ថា បច្ចុប្បន្ននេះបរិវេណដីគម្របព្រៃឈើបៃតងមានទីតាំងនៅចុងឆ្នេរអូរត្រេះ២ នាពេលបច្ចុប្បន្ន គឺត្រូវគេទន្ទ្រានកាន់កាប់ដីធ្វើកម្មសិទ្ធិទាំងស្រុងអស់ទៅហើយ។

អភិបាលខេត្តព្រះសីហនុ លោក យន្ត មីន បានអះអាងថា អាជ្ញាធរខេត្តនេះមានគម្រោងចុះទៅរុះរើផ្ទះ ឬខ្ទមតូចៗដែលជនអនាធិបតេយ្យបានចូលទៅសង់នៅលើដីក្នុងបរិវេណដីគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ នៅភូមិគគីរ ឃុំបិតត្រាំង ស្រុកព្រៃនប់។

លោក យន្ត មីន បានហៅអ្នកជាប់ពាក់ព័ន្ធ ឬនៅពីក្រោយសកម្មភាពចូលទៅកាប់រានដីគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ នៅតំបន់ពយម៉ាចូវ ឬចុងឆ្នេរអូរត្រេះ២ ថាខុសច្បាប់ ហើយអ្នកជាប់ពាក់ព័ន្ធអាចនឹងត្រូវផ្ដន្ទាទោស បើពួកគេប្រឆាំងនឹងអាជ្ញាធរដែលត្រៀមចុះរៀបចំសណ្ដាប់ធ្នាប់នៅតំបន់នោះនាថ្ងៃខាងមុខ៖ «តំបន់ពយម៉ាចូវ ឬតំបន់ចុងឆ្នេរអូរត្រេះហ្នឹង គឺយើងមានគម្រោងថា នៅពេលដែលយើងបញ្ចប់កិច្ចការងារបែងចែកសម្បទានសង្គមកិច្ចជូនពលរដ្ឋរស់នៅតំបន់ដីអនុក្រឹត្យលេខ៧៦ រដ្ឋបានហាមឃាត់ហ្នឹងហើយ គឺអាជ្ញាធរនឹងបោះជំហានទៅដល់ពយម៉ាចូវថែមទៀត។ ដូច្នេះបញ្ហាទំនាស់ដីធ្លីនៅតំបន់ពយម៉ាចូវ គឺមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញជាងនៅតំបន់ក្បាលឆាយទៅទៀត ហើយមានដីខ្លះត្រូវម្ចាស់ដីអះអាងថា មានលិខិតទិញលក់ទទួលស្គាល់ពីអាជ្ញាធរភូមិឃុំ-សង្កាត់ ម្ចាស់ខ្លះថាមានប្លង់រឹង និងម្ចាស់ខ្លួនអះអាងថាមានប្លង់រក្សាព្រៃឈើគម្របបៃតងជាដើម គឺគ្នាពីរទៅបីម្ចាស់នៅលើទីតាំងដីតែមួយកន្លែង។ ករណីនេះ ទៅថ្ងៃអនាគត យើងនឹងធ្វើកិច្ចការងារដោះស្រាយទំនាស់ដីធ្លី ឬការចូលកាន់កាប់ដីបរិវេណគម្របព្រៃឈើបៃតងនេះឲ្យបានរៀបរយឡើងវិញ»។

ឆ្លើយតបសំណួរអ្នកកាសែតដែលចោទសួរថា តើប្រជាពលរដ្ឋ ឬអ្នកជាប់ពាក់ព័ន្ធដែលបានទៅសង់ផ្ទះនៅលើបរិវេណដីគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ ដែលបានកាប់រាននោះ តើរដ្ឋបាលខេត្តនឹងមានគម្រោងផ្តល់ជូនដីសង្គមកិច្ច ចែកជូនពួកគាត់ដែរឬយ៉ាងណា នៅពេលពួកគេត្រូវចាកចេញពីតំបន់នោះ? លោក យន្ត មីន ឆ្លើយថា ទំនងជាអាជ្ញាធរមិនមានដីសង្គមកិច្ចសម្រាប់ចែកជនអនាធិបតេយ្យទាំងនោះ ដែលបានចូលទៅតាំងទីលំនៅលើដីគម្របបៃតងនៅចុងឆ្នេរអូរត្រេះ២ ដោយខុសច្បាប់។

លោក យន្ត មីន ស្នើប្រជាពលរដ្ឋ ឈ្មួញ មន្ត្រីរាជការ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ពិសេសមន្ត្រីមានតួនាទីខ្ពស់នានា បើមានជាប់ពាក់ព័ន្ធ ឬនៅពីក្រោយបទល្មើសចូលទៅកាប់រានបរិវេណដីគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ ដែលរដ្ឋបម្រុងទុកមានទីតាំងនៅភូមិគគីរ ឃុំបិតត្រាំង ត្រូវដកខ្លួនឲ្យឆ្ងាយពីបទល្មើសនេះ៖ «ក្រោយយើងដោះស្រាយបញ្ចប់បញ្ហាដីធ្លីនៅតំបន់ក្បាលឆាយ គឺយើងនឹងធ្វើការដោះស្រាយនៅតំបន់ពយម៉ាចូវវិញម្តង។ ហើយករណីដីធ្លីនៅតំបន់ពយម៉ាចូវនេះ គឺឆ្លើយតបសំណួរសួរថា តើនឹងផ្តល់សម្បទានសង្គមកិច្ចជូនពលរដ្ឋដែលទៅតាំងទីលំនៅលើដីរដ្ឋហាមឃាត់នោះ ឬយ៉ាងណា គឺបញ្ហានេះ ពិបាកក្នុងការឆ្លើយតបណាស់ ព្រោះយើងមិនទាន់មានអនុក្រឹត្យ ឬមានច្បាប់ទម្លាប់ និងមានការណែនាំណាមួយពីថ្នាក់លើរបស់ខ្ញុំ មករដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ ថាតើត្រូវអនុវត្តបែបណានោះ គឺមិនទាន់មាននៅឡើយទេរហូតមកដល់ពេលនេះ។ ប៉ុន្តែនៅចំពោះមុខ គឺយើងមានតែសកម្មភាពចុះទប់ស្កាត់កុំឲ្យកាប់ចាក់ដណ្ដើមដីគ្នា ឲ្យបានប៉ុណ្ណឹងសិន ទម្រាំតំបន់ក្បាលឆាយត្រូវដោះស្រាយ ឬបែងចែកដីជូនពលរដ្ឋរួចរាល់សិន ចាំគិតតំបន់ពយម៉ាចូវបន្តទៀតនាថ្ងៃខាងមុខ»។

ទាក់ទិនបញ្ហានេះ អ្នកឃ្លាំមើលការអភិវឌ្ឍសង្គម ឲ្យដឹងថា បរិវេណដីគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានដាក់ឲ្យរដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ ថែរក្សា និងការពារឲ្យបានគង់វង្សទុកជាគម្របព្រៃឈើបៃតង បច្ចុប្បន្ននេះត្រូវបំផ្លាញរលាយហិនហោចអស់ហើយ។

អ្នកសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក (ADHOC) ប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុ អ្នកស្រី ជៀប សុធារី ពិនិត្យឃើញថា អ្នកជាប់ពាក់ព័ន្ធ ឬនៅពីក្រោយបទល្មើសនេះ ក៏មានបុគ្គលខ្លះបម្រើការងារនៅក្រោមឱវាទរដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ ជាមន្ត្រីរាជការ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ឈ្មួញ និងពលរដ្ឋសាមញ្ញ។

អ្នកស្រី សុធារី ស្នើដល់រដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ ពិសេសរដ្ឋាភិបាល ត្រូវជួយអន្តរាគមន៍ដកហូតបរិវេណដីគម្របព្រៃឈើបៃតង ដែលត្រូវជនខិលខូចរំលោភកាន់កាប់ ដើម្បីយកមកដាក់ជាសម្បត្តិរដ្ឋគ្រប់គ្រង និងអភិរក្សដាំកូនឈើឡើងវិញសម្រាប់បម្រើដល់វិស័យទេសចរណ៍នៅថ្ងៃអនាគត៖ «ខ្ញុំក៏សំណូមពរដ៏ទទូចដែរទៅរដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ និងអាជ្ញាធរស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ទាន់មានឱកាស យើងអាចធ្វើអន្តរាគមន៍ថែរក្សាដីព្រៃឈើគម្របបៃតង ឬដីបរិវេណគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ មិនទាន់ហួសពេល។ ដូច្នេះស្នើឲ្យអាជ្ញាធរកុំទាន់ចាំដល់ពេលដីតំបន់ទាំងអស់នោះត្រូវបានគេកែប្រែផ្លាស់ប្ដូរស្ថានភាព ទៅជាសំណង់អគាររឹងមាំអស់ហើយ ទើបមានវិធានការទប់ស្កាត់ គឺមិនទាន់ពេលទេ។ បញ្ហានេះ ទាមទារឲ្យអាជ្ញាធរ ឬសមត្ថកិច្ច ក៏ដូចជាមន្ត្រីជំនាញដទៃទៀតដែរ សូមមេត្តាយកចិត្តទុកដាក់ថែរក្សាតំបន់ធនធានធម្មជាតិទាំងអស់នោះ ឲ្យដូចជាគោលនយោបាយ និងការយកចិត្តទុកដាក់របស់ក្រសួងជំនាញ ព្រមទាំងរាជរដ្ឋាភិបាលផងដែរ»។

មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនទៀតមានអង្គការលីកាដូ (LICADHO) ជាដើម ក៏បានរិះគន់អាជ្ញាធរស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធខេត្តព្រះសីហនុ ថាគ្មានសមត្ថភាពទប់ស្កាត់បទល្មើសកាប់រានដីគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ នោះទេ ដោយទុកឲ្យជនខិលខូចឃុបឃិតកាប់រានធ្វើកម្មសិទ្ធិទាំងស្រុងនៅពេលនេះ។

មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលអះអាងថា បច្ចុប្បន្ន ដីគម្របព្រៃឈើនៅតំបន់ពយម៉ាចូវ គឺគ្មានដីនៅសេសសល់ពីការទន្ទ្រានកាន់កាប់ធ្វើកម្មសិទ្ធិឯកជននោះទេ។ ពួកគេបានអំពាវនាវដល់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជួយអន្តរាគមន៍ដកហូតគម្របព្រៃឈើដែលជនអនាធិបតេយ្យ ពិសេសឈ្មួញ និងមន្ត្រីមានអំណាចទាំងថ្នាក់ខេត្ត រហូតដល់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ថ្នាក់ជាតិរំលោភយកធ្វើកម្មសិទ្ធិជាបន្តបន្ទាប់មកនេះ យកមកដាក់ជាសម្បត្តិរដ្ឋគ្រប់គ្រង និងដាំកូនឈើអភិរក្សតំបន់នេះឡើងវិញ។

មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល ឲ្យដឹងថា កន្លងទៅ បទល្មើសកាប់រានបរិវេណគម្របព្រៃឈើបៃតងនៅចុងឆ្នេរអូរត្រេះ២ គឺគ្មានសមត្ថកិច្ចចុះបង្ក្រាបឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពទេ ហើយករណីនេះ ទំនងជាអាចដោយសារមានមន្ត្រីបម្រើការងារនៅតាមស្ថាប័នជំនាញខ្លះមានជាប់ពាក់ព័ន្ធ ដោយចែកផលប្រយោជន៍ឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ ជាងនេះទៀត ឈ្មួញមានទ្រព្យ និងមន្ត្រីមានអំណាចមួយចំនួន បាននៅឈរពីក្រោយបទល្មើសនេះ ដោយបានជួលពលរដ្ឋឲ្យចូលទៅកាប់រានព្រៃដើម្បីលក់ដីកាប់រានឲ្យពួកគេក្នុងតម្លៃទាប ទើបគ្មានការបង្ក្រាប និងគ្មានវិធានការផ្លូវច្បាប់រហូតមកដល់ពេលនេះ។

មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល បានប្រដូចសកម្មភាពកាប់រានដីបរិវេណគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ នៅចុងឆ្នេរអូរត្រេះ និងតំបន់ពយម៉ាចូវ នឹងពាក្យមួយឃ្លាដែលសរសេរថា «តូចស៊ីតាមតូច ធំស៊ីតាមធំ» អ៊ីចឹងដែរ ពោលគឺបុគ្គលដែលមានអំណាច ឬមានឥទ្ធិពល អាចទន្ទ្រានកាន់កាប់ដីគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ នេះចាប់ពី ១០ហិកតារទៅរាប់សិបហិកតារ ហើយមានឈ្មួញ និងមន្ត្រីមានអំណាចខ្លះអាចធ្វើកម្មសិទ្ធិស្របច្បាប់លើដីគម្របព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ នេះថែមទៀត។ ជាងនេះ ក៏មានឈ្មួញ និងបុគ្គលខ្លះបានដឹកដើមឈើហូបផ្លែធំៗជាច្រើនប្រភេទមកពីទីតាំងផ្សេង ដែលមានចេញផ្លែផ្កាស្រាប់ យកមកដាំនៅលើដីដែលពួកគេបានទន្ទ្រានកាន់កាប់ដោយមានសង់ផ្ទះ និងហ៊ុមព័ទ្ធរបងសម្គាល់ក្បាលដីរៀងៗខ្លួន និងគ្មានអាជ្ញាធរចុះហាមឃាត់ទេកន្លងទៅ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញកោះហៅដើមបណ្ដឹងដែលប្ដឹងប្រធានគណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ លោក ខឹម វាសនា ពីបទជេរប្រមាថសាធារណៈ តាមរយៈបណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមហ្វេសប៊ុក (Facebook) មកសាកសួរនៅថ្ងៃទី២៣ មិថុនា។

ចាងហ្វាងកាសែតផ្កាយព្រឹក លោក សុច សឿង ដែលជាដើមបណ្ដឹង បានឲ្យអាស៊ីសេរីដឹង ថា លោកទើបបានទទួលដីការបស់តុលាការនៅថ្ងៃទី១៩ មិថុនា។ បណ្ដឹងរបស់លោកបានដាក់ជូនទៅតុលាការក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី១២ មិថុនា ក្នុងនាមជាពលរដ្ឋម្នាក់ ដែលលោកអះអាងថា កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៧ លោក ខឹម វាសនា បានជេរប្រមាថ និងមើលងាយពូជសាសន៍ខ្មែរ ក្នុងវេទិការបស់ខ្លួន ហើយត្រូវបានចែកចាយក្នុងបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុកដោយបើកចំហ។

លោក សុច សឿង បន្តថា លោកនឹងចូលទៅបំភ្លឺតាមដីកានេះ ដោយសង្ឃឹមថា តុលាការនឹងរកយុត្តិធម៌សម្រាប់លោក និងពលរដ្ឋដទៃទៀត ខណៈលោកកំពុងប្រមូលឯកសារពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត ដើម្បីដាក់បន្ទុកលោក ខឹម វាសនា៖ «មូលហេតុដែលខ្ញុំ (សុច សឿង) ដាក់ពាក្យបណ្ដឹង ដោយសារខ្ញុំមិនអាចឈរមើលគាត់ (ខឹម វាសនា) ជេរប្រមាថម្ដងហើយម្ដងទៀតទៅលើពូជសាសន៍ជាតិខ្មែរ ដូចជាគាត់ប្រើពាក្យថា ពូជខ្មែរថោកទាប ជាឆ្កែជាដើម។ សេរីភាពពិតហើយ សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិរបស់គាត់វាហួសព្រំដែន។ វាយូរៗទៅ វាអាចក្លាយជាបច្ច័យអាក្រក់ដល់សង្គមជាតិ ដូចជាថ្មីៗនេះ គាត់និយាយពីការបំបែករដ្ឋជាដើម។ លោកគិតមើលតើវានឹងមានលទ្ធផលអី បើគ្មានការទប់ស្កាត់?»

ឆ្លើយតបនឹងបណ្ដឹងនេះ អគ្គលេខាធិការគណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ លោក ចិន ថុន ថ្លែងប្រាប់អាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី១៩ មិថុនា ថា គណបក្សរបស់លោកនឹងដើរតាមក្រោយនៃស្ថានភាពជាក់ស្ដែង ព្រោះលោកថា គណបក្សរបស់លោកមិនទាន់ដឹងពីបញ្ហាអ្វីខ្លះក្នុងដំណើររឿងនេះ។

ក្នុងបណ្ដឹងនោះលោក សុច សឿង អំពាវនាវដល់តុលាការឲ្យផ្ដន្ទាទោសលោក ខឹម វាសនា ទៅតាមផ្លូវច្បាប់នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ និងឲ្យលោក ខឹម វាសនា សុំទោសដោយលាយល័ក្ដអក្សរជាសាធារណៈ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

សាច់ញាតិបេក្ខជនជាប់ឆ្នោតជាចៅសង្កាត់ប៉ោយប៉ែត ដែលទើបជាប់ឆ្នោតថ្មីមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កំពុងជាប់ពន្ធនាគារខេត្តបន្ទាយមានជ័យ បារម្ភពីសុខភាពលោក ចៅ វាសនា ខ្លាចជំងឺរើឡើងវិញគ្មានថ្នាំព្យាបាល នៅពេលសមត្ថកិច្ចបញ្ជូនត្រឡប់ទៅពន្ធនាគារវិញ។ ក្ដីបារម្ភនេះ បន្ទាប់ពីគ្រូពេទ្យអះអាងថា អ្នកជំងឺរូបនេះបានធូរស្រាល និងត្រូវចេញពីមន្ទីរពេទ្យនៅរសៀលថ្ងៃទី១៩ មិថុនា។

សាច់ញាតិបេក្ខជនជាប់ឆ្នោតជាចៅសង្កាត់ប៉ោយប៉ែត លើកឡើងថា បើទោះបីជាគ្រូពេទ្យឲ្យអ្នកជំងឺចេញពីមន្ទីរពេទ្យក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែលោក ចៅ វាសនា នៅមានជំងឺផ្សេងជាច្រើនទៀតដែលត្រូវព្យាបាលបន្ត។

ប្រពន្ធរបស់បេក្ខជនចៅសង្កាត់ប៉ោយប៉ែត លោកស្រី វង្ស គឹមហុង ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី១៩ មិថុនា ថា លោកស្រីខ្វល់ខ្វាយយ៉ាងខ្លាំងអំពីបញ្ហាសុខភាពរបស់ស្វាមី នៅពេលទទួលដំណឹងថា សមត្ថកិច្ចនឹងបញ្ជូនប្ដីរបស់លោកស្រីទៅឃុំក្នុងពន្ធនាគារវិញ។ លោកស្រីអះអាងថា គ្រូពេទ្យប្រាប់លោកស្រីថា លោក ចៅ វាសនា មានជំងឺថ្លើម ក្រួសក្នុងប្រមាត់ និងឡើងជាតិអាស៊ីដ ជាដើម ដែលត្រូវការព្យាបាលនៅខាងក្រៅពន្ធនាគារបន្តទៀត៖ «ខ្ញុំចង់ឲ្យគេព្យាបាលប្ដីខ្ញុំឲ្យបានជាពីជំងឺគ្រប់មុខ ហើយចាំឲ្យគាត់ទៅពន្ធនាគារ តែខាងពន្ធនាគារគេតឹងតែងណាស់ ហើយខ្ញុំមិនដឹងធ្វើយ៉ាងណាជួយគាត់បានទេ»។

ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ ប្រធានមន្ទីរពេទ្យបង្អែកមិត្តភាពកម្ពុជា-ជប៉ុន មង្គលបូរី លោក ចន្ទ វិឌ្ឌីណាវុឌ្ឍ មានប្រសាសន៍ថា ស្ថានភាពជំងឺពោះវៀនដុះខ្នែងរបស់លោក ចៅ វាសនា បានធូរស្រាលឡើងវិញ នឹងត្រូវបញ្ជូនត្រឡប់ទៅពន្ធនាគារនៅរសៀលថ្ងៃទី១៩ មិថុនា៖ «លើកមុនគាត់អគារផ្សេង តែបានផ្លាស់មកពីរកន្លែងហើយ ទាល់តែប្រសើរមែនទែនបានឲ្យចេញ បើមិនប្រសើរ អត់ឲ្យចេញទេ។ នេះឲ្យមើលតែរឿងដែលផ្ញើយើងមើលជំងឺពោះវៀនដុះខ្នែង យើងមើលតែប៉ុណ្ណឹងទេ»។

លោក ចៅ វាសនា ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចបញ្ជូនទៅព្យាបាលជំងឺពោះវៀនដុះខ្នែងនៅមន្ទីរពេទ្យបង្អែកមិត្តភាពកម្ពុជា-ជប៉ុន មង្គលបូរី កាលពីយប់ថ្ងៃទី១០ មិថុនា។ គិតត្រឹមម៉ោង ៤រសៀលថ្ងៃទី១៩ មិថុនា លោក ចៅ វាសនា ស្ថិតនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ សមត្ថកិច្ចមិនទាន់បញ្ជូនទៅពន្ធនាគារវិញនៅឡើយ។

អាស៊ីសេរី ពុំអាចទាក់ទងប្រធានពន្ធនាគារខេត្តបន្ទាយមានជ័យ លោក អ៊ុំ ស៊ីផាន ដើម្បីសុំអត្ថាធិប្បាយបន្ថែមជុំវិញបញ្ហានេះបានទេនៅថ្ងៃទី១៩ មិថុនា ដោយលោកពុំទទួលទូរស័ព្ទ។

ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ លោក ស៊ុំ ច័ន្ទគា មានប្រសាសន៍ថា ស្ថានភាពជំងឺរបស់លោក ចៅ វាសនា គួរតែព្យាបាលនៅខាងក្រៅពន្ធនាគារឲ្យជាសះស្បើយជាមុនសិន ពីព្រោះជំងឺរបស់គាត់មិនទាន់ជាដាច់នៅឡើយ៖ «ព្រោះតុលាការក៏គាត់បានយល់ដឹងដែរអំពីស្ថានភាពមនុស្ស ដែលគាត់ជាអ្នកផ្ដល់យុត្តិធម៌។ ទាល់តែមនុស្សមានកម្លាំងកំហែងគ្រប់គ្រាន់។ យើងមិនមែនហាក់ដូចធ្វើទារុណកម្មទុកគាត់ចោល ដោយគាត់ឈឺក៏ដោយទេ យើងត្រូវតែធ្វើយ៉ាងណា ដើម្បីឲ្យមនុស្សហ្នឹងទទួលបានទាំងយុត្តិធម៌ មានសុខភាពល្អផង»។

លោក ចៅ វាសនា ជាបេក្ខជនចៅសង្កាត់ប៉ោយប៉ែត ដើមកំណើតខ្មែរក្រោម។ លោកត្រូវបានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដាក់ឲ្យឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនលេខរៀងទី១ នៅសង្កាត់ប៉ោយប៉ែត ក្នុងការចូលរួមបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៤ កាលពីថ្ងៃទី៤ មិថុនា កន្លងទៅ។ ទោះបីជាលោកនៅក្នុងពន្ធនាគារក្ដី ប៉ុន្តែលទ្ធផលឆ្នោត លោក ចៅ វាសនា ឈ្នះឆ្នោតជាចៅសង្កាត់ប៉ោយប៉ែត។

ចៅក្រមស៊ើបសួរនៃសាលាដំបូងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ សម្រេចឃុំខ្លួនលោក ចៅ វាសនា នៅពន្ធនាគារខេត្តបន្ទាយមានជ័យ កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកុម្ភៈ គឺនៅមុនបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧ ដោយចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ឲ្យប្រើអំពើហិង្សាមានស្ថានទម្ងន់ទោស ដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅមុខទីស្នាក់ការគយ និងរដ្ឋាករក្រុងប៉ោយប៉ែត កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៥។

កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៥ ក្រុមកម្មករអូសរទេះប្រមាណ ១៥០នាក់ធ្វើបាតុកម្មទាមទារឲ្យមន្ត្រីគយប្រចាំច្រកទ្វារព្រំដែនអន្តរជាតិប៉ោយប៉ែត បញ្ឈប់យកពន្ធខ្ពស់ហួសហេតុលើការដឹកទំនិញចេញចូលតាមរទេះរុញបន្តទៀត។ ការតវ៉ានេះ បង្កឲ្យមានការប៉ះទង្គិចគ្នាដោយហិង្សារវាងក្រុមកម្មករអូសរទេះ និងកម្លាំងសមត្ថកិច្ច បណ្ដាលឲ្យខូចរថយន្តរបស់គយ និងរដ្ឋាករក្រុងប៉ោយប៉ែត ចំនួន ៧គ្រឿង ព្រមទាំងកញ្ចក់ របង ទ្វារ បង្អួចនៃទីស្នាក់ការគយខូចខាតមួយចំនួនទៀត។ ការតវ៉ាបង្កហិង្សាដាក់គ្នានេះ ដោយសារពួកគេឃើញសមត្ថកិច្ចចាប់តំណាងក្រុមអ្នកតវ៉ាម្នាក់វាយធ្វើទារុណកម្ម ហើយពួកគាត់ខឹង ក៏ផ្ទុះហិង្សាដាក់គ្នាតែម្ដង។

អ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតខែត្របន្ទាយមានជ័យ លើកឡើងថា ការចោទប្រកាន់ និងចាប់លោក ចៅ វាសនា ដាក់ពន្ធនាគារនេះ ដោយសារតែលោកជាមនុស្សមានប្រជាប្រិយភាព ហើយការចាប់ចងនេះអាចជាចេតនានយោបាយច្រើនជាង៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អង្គការ និងសមាគមចំនួន៤ បានចេញរបាយការណ៍រួមគ្នាមួយដោយបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលខ្មែរដែលប្រគល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទំហំ ៤ម៉ឺនហិកតារនៅខេត្តព្រះវិហារ ឲ្យទៅក្រុមហ៊ុនស្ករអំពៅចិន ចំនួន៥ ធ្វើវិនិយោគស្ករអំពៅនោះ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋតាមសហគមន៍ ប៉ះពាល់ដល់ជីវចម្រុះធម្មជាតិ ព្រមទាំងគ្រឹះរបស់ប្រាសាទបុរាណដែលជាសម្បត្តិវប្បធម៌របស់ជាតិយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។

ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះអះអាងថា ការប្រគល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចឲ្យក្រុមហ៊ុនចិន ឈូសឆាយដាំអំពៅ មិនបានជួយលើកកម្ពស់ការផលិតស្បៀងនៅកម្ពុជា ទេ ប៉ុន្តែបានរំលោភលើសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទៅវិញ។

ក្រុមអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងសហគមន៍ទំនាស់ដីធ្លីខ្លះទៀតនៅខេត្តព្រះវិហារ ចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលលុបចោលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចពីក្រុមហ៊ុនស្ករអំពៅរបស់ចិន ចំនួន៥ នោះចោលឲ្យបានកាន់តែឆាប់កាន់តែប្រសើរ។

ការជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលលុបចោលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចពីក្រុមហ៊ុនចិន ទាំង៥ នេះ បន្ទាប់ពីគេរកឃើញថា ក្រុមហ៊ុនស្ករអំពៅរបស់ចិន ចំនួន៥ ដែលទំនងបំបែកចេញពីក្រុមហ៊ុនតែមួយ ហើយកំពុងកាន់កាប់ដីទំហំ ៤ម៉ឺនហិកតារសម្រាប់ដាំអំពៅក្នុងទឹកដីខេត្តព្រះវិហារ នោះ បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ច្រើនយ៉ាង ដូចជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ការបំផ្លាញជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋតាមសហគមន៍ បំពុលទឹកនៅតាមអូរ និងស្ទឹង ព្រមទាំងប៉ះពាល់ដល់សម្បត្តិវប្បធម៌របស់ខ្មែរទៀតផង។

មន្ត្រីផ្នែកតស៊ូមតិរបស់អង្គការពន្លកខ្មែរ គឺលោក ប៉ិក សោភ័ណ។ លោកមានប្រសាសន៍នៅរសៀលថ្ងៃច័ន្ទ ទី១៩ ខែមិថុនា ថា រយៈពេល ៦ឆ្នាំមកហើយ ក្រុមហ៊ុនចិន ចំនួន៥ ដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដាំអំពៅនៅខេត្តព្រះវិហារ បានយកដីព្រៃ ដីស្រែចម្ការ តំបន់វាល និងអូរ ប្រែក្លាយទៅជាចម្ការអំពៅរបស់ពួកគេ។ លោក ប៉ិក សោភ័ណ ចង់ឲ្យមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលខ្មែរ មន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ព្រមទាំងម្ចាស់ធនាគារដែលផ្ដល់កម្ចីឲ្យក្រុមហ៊ុនចិន ទាំង៥ នោះ បានយល់ថា ស្ករអំពៅដែលក្រុមហ៊ុនចិន ទាំងនោះបាននាំចេញយកទៅលក់នៅក្រៅប្រទេស គឺជាស្ករឈាម ដែលកើតចេញពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ៖ «ក្រុមហ៊ុនទាំង៥ ហ្នឹង គឺក្រុមហ៊ុន ឡាន ហ្វេង (Lan Feng) រួយ ហ្វេង (Ruoy Feng) ហេង ណុង (Heng Nung) ហេង យូ (Heng Yu) និងក្រុមហ៊ុន ហេង ហ៊្វូ (Heng Fu)»។

ប្រធានសមាគមយុវជនជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា លោក ង៉ាច សាមីន ក៏យល់ឃើញប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះថា ចាប់តាំងពីមានវត្តមានក្រុមហ៊ុនចិន ទាំង៥ នៅលើទឹកដីនៃស្រុកចំនួន៣ របស់ខេត្តព្រះវិហារ រយៈពេល ៦ឆ្នាំមកនេះ បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់សហគមន៍ប្រជាពលរដ្ឋចំនួនជាង ២ម៉ឺននាក់ ជាពិសេសគឺជនជាតិដើមភាគតិចកួយ នៅក្នុងភូមិចំនួន២៥ នៃឃុំចំនួន១០។ លោក ង៉ាច សាមីន ចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់ការវិនិយោគរបស់ក្រុមហ៊ុនចិន ទាំងនោះ ហើយប្រគល់ដីជាច្រើនហិកតារមកឲ្យប្រជាពលរដ្ឋវិញ៖ «បើយើងក្រឡេកមើលការប៉ះពាល់វិញ គឺវាប្រាសចាកពីគោលនយោបាយរបស់ជាតិ អនុក្រឹត្យចុះបញ្ជីដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ហើយនិងច្បាប់ភូមិបាលទាំងស្រុង»។

កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែមិថុនា អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងសមាគមចំនួន៤ មានអង្គការពន្លកខ្មែរ អង្គការគ្រេន (Grain) សមាគមយុវជនជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា និងអង្គការ អេ.អាយ.ភី.ភី (AIPP) បានចេញរបាយការណ៍រួមគ្នាអំពីការប៉ះពាល់ជាច្រើនក្នុងការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនចិន នោះ។ របាយការណ៍បញ្ជាក់ថា រយៈពេល ៦ឆ្នាំមកនេះ ក្រុមហ៊ុនចិន ចំនួន៥ ដែលបានឈូសឆាយដីដាំអំពៅផលិតជាស្ករ គឺបានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ខឿនប្រាសាទបុរាណចំនួន ១៩កន្លែង ប៉ះពាល់ជីវភាពពលរដ្ឋតាមសហគមន៍ចំនួនប្រមាណ ២ម៉ឺននាក់ បំផ្លាញជីវចម្រុះធម្មជាតិ និងព្រៃឈើអស់រាប់ម៉ឺនហិកតារ ព្រមទាំងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថានទឹកនៅតាមអូរ និងស្ទឹងមួយចំនួនទៀត។

ទោះជាយ៉ាងណា អាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងអភិបាលខេត្តព្រះវិហារ លោក អ៊ុន ចាន់ដា និងតំណាងក្រុមហ៊ុនចិន ទាំង៥ នោះ ដើម្បីសុំការអធិប្បាយជុំវិញរបាយការណ៍របស់អង្គការដែលបានចេញផ្សាយជាសាធារណៈនោះបានថាយ៉ាងណានៅឡើយ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែមិថុនា៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃកិច្ចប្រជុំក្រុមអតីតសិក្ខាកាមបណ្ឌិតសភា អែហ្វ.ប៊ី.អាយ (FBI) ដែលធ្វើឡើងនៅឯខេត្តសៀមរាប នៅថ្ងៃច័ន្ទ ទី១៩ ខែមិថុនា។ ក្រុមអតីតសិក្ខាកាមបណ្ឌិតសភា FBI ដែលបានមកជួបប្រជុំគ្នានោះមានចំនួន ១៦០នាក់ មកពី ១៨ប្រទេសនៃតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក បូករួមនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ផង។

អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ គឺលោកឧត្តមសេនីយ៍ ខៀវ សុភ័គ។ លោកមានប្រសាសន៍បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការថ្លែងបើកកិច្ចប្រជុំនោះថា ក្នុងកិច្ចប្រជុំអតីតសិក្ខាកាម FBI នោះ បានលើកយកប្រធានបទមកពិភាក្សាគ្នាអំពីបញ្ហាឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន ដោយដៅទៅលើចំណុចពីរ គឺទី១ បញ្ហាប្រឆាំងភេរវកម្ម និងទី២ បញ្ហាប្រឆាំងឧក្រិដ្ឋកម្មនៅតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត (Internet)៖ «ដូចបានជម្រាបជូននៅក្នុងសន្ទរកថារបស់សម្ដេច ស ខេង ថាកម្ពុជា មានទំនាក់ទំនងជាមួយ FBI គឺមានក្រោយពេលដែលសម្ដេច ស ខេង លោកដឹកនាំគណៈប្រតិភូទៅបំពេញទស្សនកិច្ចសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦»។

រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង បានថ្លែងនៅក្នុងការបើកកិច្ចប្រជុំថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៦ រហូតមកដល់ពេលនេះ កម្ពុជា ទើបតែបានបញ្ជូនមន្ត្រីទៅសិក្សានៅសាលាបណ្ឌិតសភា FBI ចំនួន ៩នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ លោក ស ខេង បានស្នើសុំឲ្យសាលាបណ្ឌិតសភា FBI ផ្ដល់អាហារូបករណ៍ឲ្យកម្ពុជា ក្នុងមួយឆ្នាំៗឲ្យបានចំនួន ២នាក់ ដើម្បីទៅសិក្សាជំនាញ FBI បន្ថែមទៀត៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) បិទបញ្ចប់កាលបរិច្ឆេទសម្រាប់ទទួលពាក្យបណ្ដឹងពីគណបក្សនយោបាយហើយនៅថ្ងៃទី១៩ មិថុនា ទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់កាលពីថ្ងៃទី៤ មិថុនា។ ការបញ្ចប់នេះ គឺស្របគ្នានឹងការដោះស្រាយពាក្យបណ្ដឹងបានអស់ភាគច្រើន។

ប្រធាននាយកដ្ឋានព័ត៌មាន និងទំនាក់ទំនងសាធារណៈ លោក ខន កែវមនោ មានប្រសាសន៍ថា គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត មិនបានទទួលពាក្យបណ្ដឹងអ្វីបន្ថែមទៀតទេនៅថ្ងៃបិទបញ្ចប់កាលបរិច្ឆេទទទួលពាក្យបណ្ដឹងថ្ងៃទី១៩ មិថុនា។

លោកបញ្ជាក់ថា បណ្ដឹងទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោត ក៏ត្រូវបានដោះស្រាយចប់ដែរ៖ «បណ្ដឹងត្រឹមថ្ងៃនេះដែលជាថ្ងៃបញ្ចប់ហើយហ្នឹង សរុបទាំងអស់មាន ៦៤បណ្ដឹង។ បណ្ដឹងចំនួន ៥២ ត្រូវបាន គ.ជ.ប ដោះស្រាយរួចរាល់អស់ហើយ មានទាំងចារបដិសេធ មានការឲ្យរាប់សន្លឹកឆ្នោតឡើងវិញនៅឃុំ-សង្កាត់ទាំងប៉ុន្មានដូចដែលសាធារណជនបានដឹងហើយ។ នៅសល់តែ ១២បណ្ដឹងទៀតទេដែលត្រូវ គ.ជ.ប ធ្វើការដោះស្រាយ ហើយ ១២បណ្ដឹងនេះមិនមែនបណ្ដឹងពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការសុំឲ្យរាប់សន្លឹកឆ្នោតឡើងវិញទេ គឺបណ្ដឹងពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការផ្ដន្ទាទោស»។

ការដោះស្រាយនេះ ជាការដោះស្រាយបានលឿនជាងកាលបរិច្ឆេទកំណត់ ១សប្ដាហ៍ ដែលតាមនីតិវិធី គឺ គ.ជ.ប ត្រូវដោះស្រាយបណ្ដឹងឲ្យបានរួចរាល់មុនការប្រកាសលទ្ធផលនៅថ្ងៃទី២៥ មិថុនា។

ក្នុងចំណោមបណ្ដឹងដោះស្រាយទាំង៥២ មានបណ្ដឹងចំនួន៣៣ ត្រូវបានពិនិត្យ និងសម្រេចបដិសេធ ដោយសារតែបណ្ដឹងទាំងនេះ គ.ជ.ប ចាត់ទុកថាផុតកាលកំណត់របស់ច្បាប់សម្រាប់ប្ដឹង ឬដែលហៅថា ជាការថ្លោះសិទ្ធិនៃការប្ដឹង។

ប្រធាននាយកដ្ឋានកិច្ចការបោះឆ្នោត និងនីតិកម្មនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អ្នកស្រី ម៉េង សុភារី ថ្លែងថា បណ្ដឹងរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ សុទ្ធតែបានធ្វើក្នុងរយៈពេលនៃនីតិវិធី។ ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី អ្នកស្រីត្រូវតែទទួលយក ព្រោះការសម្រេចនេះជាការបិទផ្លូវតវ៉ា៖ «នីតិវិធី និងបទបញ្ជានៃ គ.ជ.ប ការប្ដឹងអំពីលទ្ធផលបណ្ដោះអាសន្ន គឺមានរយៈពេល ៣ថ្ងៃបន្ទាប់ពីការបិទផ្សាយកំណត់ហេតុបូកសរុបលទ្ធផលនៅគណៈកម្មការបោះឆ្នោតថ្នាក់ឃុំ ដើម្បីប្ដឹងទៅគណៈកម្មការថ្នាក់ខេត្ត មានរយៈពេល ៣ថ្ងៃសម្រាប់ប្ដឹងទៅហ្នឹង ហើយនៅពេលដែលទទួលសេចក្ដីសម្រេចពីគណៈកម្មការបោះឆ្នោតថ្នាក់ខេត្ត ពេលសម្រេចបដិសេធហ្នឹង ភាគីដែលមិនសុខចិត្តមានសិទ្ធិប្ដឹងមក គ.ជ.ប ក្នុងរយៈពេល ៤ថ្ងៃទៀត។ អ៊ីចឹងតាមដំណាក់កាលនីមួយៗនៃនីតិវិធី គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានប្ដឹងត្រឹមត្រូវក្នុងចន្លោះពេលដែលច្បាប់បានកំណត់។ ជាសរុបទៅ គឺបណ្ដឹងមិនមានផុតអាជ្ញាយុកាលអីទេ»។

ក្នុងចំណោមបណ្ដឹងទាំង៣៣ នោះដែលត្រូវបានបដិសេធ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ប្ដឹង ២២បណ្ដឹង មកពីខេត្ត-រាជធានីចំនួន៧ ហើយ ១០បណ្ដឹងទៀត គឺប្ដឹងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មកពីរាជធានី និងខេត្តចំនួន៤។ បណ្ដឹងដែលបានដោះស្រាយភាគច្រើន គឺសុទ្ធតែសុំឲ្យរាប់សន្លឹកឆ្នោតឡើងវិញ។ បណ្ដឹងចំនួន១២ ផ្សេងទៀតនៅមិនច្បាស់លាស់នៅឡើយ។ លោក ខន កែវមនោ ថ្លែងថា បណ្ដឹងទាំងនេះមិនតម្រូវឲ្យដោះស្រាយបានមុនការប្រកាសលទ្ធផលទេ។

តាមកាលបរិច្ឆេទ គ.ជ.ប នឹងប្រកាសផ្សាយលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី២៥ មិថុនា ដែលធ្វើឡើងតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ជាតិ ទ.ទ.ក និងនៅលើគេហទំព័ររបស់ គ.ជ.ប៕

ពលរដ្ឋឃុំពាមប្រធ្នោះខេត្តកំពង់ចាមថាល្បែងស៊ីសងកើតឡើងខ្លាំងជាងមុន

ពលរដ្ឋបារម្ភខ្លាចឈ្មួញឈូសបំផ្លាញដីព្រៃលិចទឹកប្រមាណ២ពាន់ហិកតារនៅកំពង់ឆ្នាំង

កសិករដាំម្រេចនៅខេត្តរតនគិរីបារម្ភពីតម្លៃម្រេចបន្តចុះថ្លៃទៀត

បទសម្ភាសន៍៖ HRW ចាត់ទុកការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាមិនសេរីនិងយុត្តិធម៌ (ភាគបញ្ចប់)

ពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លីបារម្ភខ្លាចអភិបាលក្រុងថ្មីប្រើហិង្សាខ្លាំងជាងមុនដាក់ពួកគាត់

ពលរដ្ឋខែត្រក្រចេះបារម្ភគ្មានទីផ្សារលក់ជ្រូកក្នុងស្រុកខណៈមានការនាំចូលពីវៀតណាមច្រើន

ក្រសួងរ៉ែនិងថាមពលថាជារឿងខាតបង់បើទុកខ្សាច់សមិននាំចេញទៅក្រៅប្រទេស

ក្រសួងមហាផ្ទៃទាមទារឲ្យគ.ជ.បដាក់បណ្ដឹងរឿងអ្នកចោទគ.ជ.បនៅក្រោមបរទេស

លោក សម រង្ស៊ី ថាបក្សកាន់អំណាចជួលក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិឲ្យស្ទង់មតិសំឡេងគាំទ្រ

ភរិយាមន្ត្រីអាដហុកថាលោក នី សុខា ដួលសន្លប់ក្នុងបន្ទប់ទឹកពន្ធនាគារព្រៃស

កម្មករធ្វើការងារតាមផ្ទះទាមទារឲ្យមានលក្ខខណ្ឌការងារប្រសើរ

ពានរង្វាន់អាស៊ាន រ៉ាយ បូល ស្តាតអាប់ ប្រកាសស្វែងរកអ្នកដាក់ពាក្យប្រកួតប្រជែង

មន្ត្រីបោះឆ្នោតឃុំនៅបាត់ដំបងដែលត្រូវជនមិនស្គាល់មុខកាប់មិនហ៊ានស្នាក់នៅផ្ទះ

កណ្ដុរអាប៉ូប៉ូមានសមត្ថភាពហិតរកគ្រាប់មីនក្រោមដីលឿនជាងប្រើឧបករណ៍៣ដង

អាជ្ញាធរខេត្តព្រះសីហនុគ្រោងចុះរុះរើផ្ទះឬខ្ទមសង់លើដីគម្របព្រៃឈើតំបន់ពយម៉ាចូវ

តុលាការកោះហៅដើមបណ្ដឹងប្ដឹងលោក ខឹម វាសនា ពីបទជេរប្រមាថសាធារណៈ

គ្រួសារបារម្ភពីសុខភាពបេក្ខជនជាប់ឆ្នោតសង្កាត់ប៉ោយប៉ែតពេលបញ្ជូនទៅពន្ធនាគារវិញ

អង្គការនិងសហគមន៍ចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលលុបចោលដីសម្បទានពីក្រុមហ៊ុនចិន៥នៅព្រះវិហារ

អតីតសិក្ខាកាមបណ្ឌិតសភាFBIមកពី១៦ប្រទេសជួបប្រជុំគ្នានៅខេត្តសៀមរាប

គ.ជ.ប បិទបញ្ចប់ការទទួលពាក្យបណ្ដឹងទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់