ព័ត៌មានថ្មីៗ

អ្នកភូមិកោះគ ឃុំរកាខ្ពស់ ស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្ដាល ដែលនាំគ្នាតវ៉ាប្រឆាំងការបូមខ្សាច់របស់ក្រុមហ៊ុន ឡេង ជិញ ព្រោះបារម្ភពីការបាក់ដី និងផ្ទះចូលទន្លេនោះ សម្រេចផ្អាកការតវ៉ារបស់ខ្លួនក្រោយពេលមានអន្តរាគមន៍ពីអាជ្ញាធរកាលពីថ្ងៃទី១៣ មិថុនា ទោះជាអ្នកខ្លះនៅតែមិនទាន់ទទួលយកដំណោះស្រាយទាំងស្រុងក្ដី។

អ្នកភូមិនៅភូមិកោះគ ឃុំរកាខ្ពស់ និងឃុំសិត្បូ ជាប់ព្រំប្រទល់គ្នានៅស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្ដាល ថា នឹងតវ៉ានៅចុងសប្ដាហ៍នេះទៀត ប្រសិនបើការអនុវត្តមិនបានតាមការព្រមព្រៀងគ្នា៖ «ចំពោះខ្ញុំ ការសម្រេចគាត់ថា បូមចុះឡើង។ ប៉ុន្តែបើសិនគាត់បូមលក្ខណៈថា បំពានជ្រុល ហើយចុះឡើងម្ដុំនេះ ខ្ញុំអត់អនុញ្ញាតទេ មួយអាទិត្យខ្ញុំជួបជុំគ្នាម្ដង ដើម្បីឲ្យគាត់រកដំណោះស្រាយបញ្ចៀសកន្លែងបូម។ បើបូម ទៅរកកន្លែងដែលខ្ពស់អត់មានប្រជាជននៅ។ សំណូមពរមួយថ្ងៃហ្នឹងទៀតសម្រេចថា ឈប់ឲ្យបូមតែម្ដង។ អត់មានពេលតវ៉ាគ្នាទៀតទេ។ អ៊ីចឹងបើហ៊ានតែបូម បិទផ្លូវហើយ»។

ការតវ៉ាប្រឆាំងការបូមខ្សាច់បានស្ងប់ស្ងាត់ទៅវិញ ក្រោយពេលដែលអ្នកភូមិខ្លះព្រមទទួលយកដំណោះស្រាយ ដែលអាជ្ញាធរពីថ្នាក់ក្រសួងរ៉ែ និងឋាមពល អភិបាលរងខេត្ត និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានចុះធ្វើអន្តរាគមន៍កំណត់ព្រំប្រទល់ជាថ្មី។

ការធ្វើអន្តរាគមន៍ដែលអាចនាំឲ្យអ្នកភូមិផ្អាកការតវ៉ា កាលពីថ្ងៃទី១៣ មិថុនា នោះ គឺរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងរ៉ែ និងឋាមពល លោក ឌិត ទីណា និងអនុរដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងរ៉ែ និងឋាមពល លោក ហេង ចាន់ធួន ដោះស្រាយតាមរបៀបជម្រើស ២យ៉ាង គឺទី១ បញ្ឈប់តំបន់ខ្លះលែងឲ្យបូម ទី២ តំបន់ខ្លះនៅបន្តបូម ប៉ុន្តែកំណត់ព្រំដែនដោយបោះពោងឆ្ងាយពីច្រាំង។

អ្នកមានផ្ទះនៅច្រាំងទន្លេ គឺលោក វ៉ាន់ ភា និងលោក លី ហួត ព្រមទទួលយកដំណោះស្រាយ ដែលក្រសួងកំណត់ចម្ងាយបូម និងពេលវេលាបូម៖ «ខ្ញុំសំណូមពរថា បូមហ្នឹងយ៉ាងតិចបំផុតចម្ងាយ ៥០ម៉ែត្រដែរ។ លោក ហេង ចាន់ធួន៖ ឥឡូវដល់ ៦០ម៉ែត្រហើយ។ លោក លី ហួត៖ បើ ៦០ម៉ែត្រខ្ញុំអបអរ។ លោក ឌិត ទីណា៖ ជូនតាមហ្នឹង ហើយទៅវាស់ជាមួយគ្នា ហើយអង្គុយមើល បើចូលមកផុតពីហ្នឹង ដកគ្រវាត់ចោលតែម្ដង ហើយសំឡេងថ្ងៃហ្នឹង ឈប់មួយម៉ោងកន្លះសម្រាកខ្ញុំអាចទទួលយកបាន។ ក្រុមហ៊ុននឹងចាក់ខ្សាច់ខាងក្រោយនេះទៀត។ ធានាសរសេរកំណត់ហេតុរួមជាមួយគ្នាយល់ព្រមជាមួយគ្នា។ អាហ្នឹងយល់ព្រមទាំងអស់»។

ពួកលោកជាអ្នករងការប៉ះពាល់ដោយសារភាពញ័ររញ្ជួយពីការបូមខ្សាច់ពីសាឡង់ដឹកឡើងទៅលើគោកនៅកៀកច្រាំងពេក និងការបូមមានសំឡេងម៉ាស៊ីនហ៊ឹងពេញមួយថ្ងៃ។

ចំពោះអន្តរាគមន៍ដោះស្រាយទី២ គឺមន្ត្រីក្រសួងរ៉ែ និងឋាមពល បន្តអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនបូមដដែល ព្រោះមន្ត្រីក្រសួងវាស់ឃើញថា តំបន់នោះនៅរាក់ ដែលធ្វើឲ្យចរន្តទឹកហូរទៅច្រាំង នាំឲ្យបាក់។ ប៉ុន្តែការអនុញ្ញាតនេះ មានបោះពោងកំណត់ព្រំប្រទល់ដែលត្រូវបូមឆ្ងាយពីច្រាំង។ ការបូមត្រូវចល័តពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយទៀត យ៉ាងយូរ ៣ថ្ងៃម្ដង ព្រោះកន្លងមក អ្នកភូមិមិនពេញចិត្តការបូមខ្សាច់ ដែលជញ្ជ្រំនៅតែមួយកន្លែងរាប់ខែ។

អ្នកភូមិដែលនៅតំបន់នេះ ខ្លះនៅស្ងៀម ខ្លះព្រមទទួលយកជាបណ្ដោះអាសន្ន ហើយរង់ចាំមើលការអនុវត្តបន្តទៀត។ ប៉ុន្តែអ្នកខ្លះទៀត មិនទទួលយកដំណោះស្រាយនេះទេ៖ «បើថាឲ្យខ្ញុំព្រម គឺអត់ព្រមទេ ព្រោះអីកន្លែងហ្នឹងបូមជ្រៅពេក មួយឆ្នាំទៅហើយ សាឡង់ម្ដងចង់ ១០គ្រឿង ជាពិសេស ក្រោយផ្ទះខ្ញុំមានពីរបី ហើយហួសហ្នឹងទៅទៀតមានមួយគំនរ»។

អ្នកភូមិតវ៉ាប្រឆាំងការបូមខ្សាច់នៅភូមិកោះគ ឃុំរកាខ្ពស់ និងព្រំប្រទល់ឃុំសិត្បូ ស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្ដាល ដោយសារតែគាត់រស់នៅជាមួយក្ដីបារម្ភបាក់ផ្ទះ និងការរំខានជាច្រើនពីម៉ាស៊ីនបូមខ្សាច់។ ការតវ៉ាតូចៗ មានយូរហើយ ប៉ុន្តែការប្រមូលផ្ដុំគ្នាតវ៉ាទ្រង់ទ្រាយធំ ចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃទី១១ មិថុនា ដែលមានអ្នកភូមិជាង ១០០នាក់ និងមានលើកបដាផង។

មន្ត្រីក្រសួងរ៉ែ និងឋាមពលថ្លែងថា ការបាក់ច្រាំងខ្លះបណ្ដាលមកពីធម្មជាតិ និងខ្លះទៀបណ្ដាលមកពីសំណង់ធ្ងន់ៗ នៅតាមច្រាំងទន្លេនោះ។ រីឯការចោទប្រកាន់ថា ការបាក់ច្រាំងរលំផ្ទះចូលទន្លេដោយសារការបូមខ្សាច់នោះ ក្រសួងនឹងសិក្សាហើយបើសិនរកឃើញដូច្នោះមែន ក្រុមហ៊ុនបូមខ្សាច់ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ។

លោក ហេង ចាន់ធួន បញ្ជាក់ថា ដំណោះស្រាយពេលនេះ មិនមែនតាមសំណូមពររបស់អ្នកទេ គឺតាមការសិក្សាបច្ចេកទេសការបូមស្ដារទន្លេ។ ប៉ុន្តែលោកថា ការសិក្សានេះក៏ស្របតាមសំណូមពររបស់អ្នកភូមិ។ ក្រសួងក៏ដាក់មន្ត្រី ២រូប ប្រចាំក្នុងភូមិ សម្រាប់ទំនាក់ទំនងភ្លាមៗ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី អ្នកភូមិថា នឹងតវ៉ានៅចុងសប្ដាហ៍នេះទៀត ប្រសិនបើការអនុវត្តមិនបានតាមការសម្រេច៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អាណាព្យាបាលសិស្សវិទ្យាល័យនៅស្រុកមោងឫស្សី ខេត្តបាត់ដំបង កំពុងព្រួយបារម្ភខ្លាចខូចអនាគតរបស់ក្មេង ដោយសារគ្រូបង្រៀនមិនយកចិត្តទុកដាក់បង្រៀនសិស្សឲ្យបានដិតដល់។ ក្ដីបារម្ភនេះ បន្ទាប់ពីអាណាព្យាបាលរូបនេះបានប្ដឹងទៅនាយកសាលាជាច្រើនលើក ដើម្បីជំរុញឲ្យគ្រូបង្រៀនសិស្សឲ្យបានទៀងទាត់ តែពុំមានដំណោះស្រាយ។

អាណាព្យាបាលសិស្សនៅស្រុកមោងឫស្សី ហៅសកម្មភាពរបស់គ្រូដែលមិនមកបង្រៀនសិស្សទៀងទាត់នេះ ថាទង្វើអាក្រក់មួយធ្វើឲ្យក្មេងគ្មានចំណេះដឹងដើម្បីប្រឡងរៀនបន្តនៅថ្ងៃអនាគត។

អាណាព្យាបាលសិស្សនៅស្រុកមោងឫស្សី ខេត្តបាត់ដំបង សុំមិនឲ្យបញ្ចេញឈ្មោះ ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី១៤ មិថុនា ថា គ្រូបង្រៀនរូបវិទ្យាថ្នាក់ទី១១ ដេ (D) នៃវិទ្យាល័យមោងឫស្សី មិនបង្រៀនសិស្សឲ្យបានពេញលេញនោះទេ គឺគ្រាន់តែដាក់លំហាត់ឲ្យសិស្សរៀនធ្វើដោយខ្លួនឯង ហើយក៏ត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ លោកអះអាងថា សកម្មភាពលោកគ្រូមិនបង្រៀននេះរយៈពេល ២ឆ្នាំហើយ និងប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ការសិក្សារបស់ក្មេង ជាពិសេសសិស្សក្រីក្រដែលពុំមានប្រាក់ទៅរៀនគួរបន្ថែមនៅខាងក្រៅ គ្មានចំណេះដឹងសម្រាប់ប្រឡងបាក់ឌុបឡើយ៖ «រួចគ្មានជាទំពាំងស្នងឫស្សី ដល់អ៊ីចឹងគ្មានចំណេះដឹងទេ ព្រោះគ្រូបង្រៀនយកតែប្រាក់ មិនគិតពីសិស្សចេះ ឬមិនចេះទេ។ បញ្ហានេះនឹងធ្វើឲ្យខ្វះធនធានមនុស្សនៅថ្ងៃអនាគត។ ខ្ញុំអាណិតក្មេងៗណាស់! កូនគេកូនយើង ដល់តែអត់ចេះអ៊ីចឹង អនាគតទៅជាយ៉ាងណា?»។

ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ នាយកវិទ្យាល័យមោងឫស្សី លោក លឹម សុផល ទទួលស្គាល់ថា គ្រូបង្រៀនរូបវិទ្យាថ្នាក់ទី១១ ម្នាក់នៃសាលានេះ ពិតជាមិនបានបង្រៀនសិស្សឲ្យបានដិតដល់ប្រាកដមែន ប៉ុន្តែលោកអះអាងថា កន្លងទៅ លោកបានអប់រំគ្រូបង្រៀនរូបនេះជាញឹកញយដែរ តែមិនបានសម្រេច ហើយលោកថានឹងចាត់វិធានការលើការងារនេះបន្តទៀត៖ «ចាំមើលខ្ញុំបើកការប្រជុំឡើងទៀត ដើម្បីកែប្រែគាត់។ អ៊ីចឹងទេ ខ្ញុំសុំពេលម្ដងទៀតសិន ដើម្បីបើកប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាវិន័យម្ដងទៀត»។

អាស៊ីសេរី មិនអាចរកប្រភពទាក់ទងគ្រូបង្រៀនរូបវិទ្យាថ្នាក់ទី១១ នោះ ដើម្បីអត្ថាធិប្បាយជុំវិញបញ្ហានេះបាននៅឡើងទេនៅថ្ងៃទី១៤ មិថុនា។

ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ ប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនឯករាជ្យកម្ពុជា អ្នកស្រី អ៊ុក ឆាយ៉ាវី លើកឡើងថា បញ្ហាគ្រូមិនបង្រៀនសិស្សនេះ អាចបណ្ដាលមកពីកត្តាមួយចំនួន ដូចជាប្រាក់ខែតិចមិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ដោះស្រាយជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ ឬគ្រូបង្រៀនមិនពេញចិត្តនឹងតំណែងការងារនៅក្នុងសាលា ជាដើម។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកស្រីសង្កត់ធ្ងន់ថា បញ្ហានេះប្រសិនបើមិនដោះស្រាយ នាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការសិក្សារបស់សិស្ស គឺធ្វើឲ្យគ្មានចំណេះដឹងសម្រាប់ប្រឡងយកសញ្ញាបត្របាក់ឌុប៖ «នេះមតិមួយដែលខ្ញុំទទួលបានពីលោកគ្រូអ្នកគ្រូ គឺជាការបាក់ទឹកចិត្តរបស់គាត់។ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់លោកគ្រូអ្នកគ្រូ គួរតែយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះម៉ោងសិក្សារបស់ខ្លួន កុំគិតពីរឿងលុយកាក់ជាធំ»។

វិទ្យាល័យមោងឫស្សី មានសិស្សសរុប ១.៧៧៣នាក់ ក្នុងនោះសិស្សថ្នាក់ទី១១ មាន ១១ថ្នាក់ និងមានគ្រូបង្រៀនចំនួន ៥៦នាក់៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ផ្ដាំឲ្យនាយកប្រចាំតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ រ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក ប្រ៊ែដ អាដាម (Brad Adams) ឈប់ចងកម្មចងពៀរជាមួយរដ្ឋាភិបាល។ ការលើកឡើងនេះ បន្ទាប់ពីអង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងអំពីដំណើរការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់នៅកម្ពុជា ថាធ្វើឡើង “មិនសេរី និងមិនយុត្តិធម៌ត្រឹមត្រូវ”។

ថ្លែងក្នុងពិធីចែកសញ្ញាបត្រជូននិស្សិតសាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រ នៅវិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ នៅព្រឹកថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រតិកម្មចំពោះលោក ប្រ៊ែដ អាដាម នាយកប្រចាំតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ រ៉ច្ឆ ដែលតែងតែចេញរបាយការណ៍រិះគន់របបគ្រប់គ្រងរបស់លោកជាយូរមកហើយ ជាក់ស្តែងដូចជារិះគន់អំពីដំណើរការបោះឆ្នោតថ្មីៗនេះក្តី។

លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងកោតសរសើរថា ការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ឆ្នាំនេះ គឺមានដំណើរការល្អ ដោយមានប្រជាជនច្រើនចេញទៅបោះឆ្នោត និងគ្មានអំពើហិង្សាណាកើតឡើង ហើយជាពិសេស ស្ថានទូតនានាប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា រាប់ទាំងស្ថានទូតអាមេរិកផងនោះ សុទ្ធតែបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ទទួលស្គាល់ថា ការបោះឆ្នោតនេះល្អ លើកលែងតែអង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ មួយប៉ុណ្ណោះដែលមើលឃើញថាមិនល្អ។ មេដឹកនាំដែលល្បីខាងព្រមានរឿងសង្គ្រាមរូបនេះ ក៏បានផ្តាំផ្ញើឲ្យលោក ប្រ៊ែដ អាដាម កែប្រែទម្លាប់ និងឈប់ចងកម្មចងពៀរជាមួយរដ្ឋាភិបាលតទៅទៀត៖ «បណ្ដាស្ថានទូតនានារាប់ទាំងស្ថានទូតអាមេរិកនៅទីក្រុងភ្នំពេញ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា ការបោះឆ្នោតនេះល្អ។ ដល់តែមានអាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយរបស់ ប្រ៊ែដ អាដាម នោះ អី យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ ស្អីគេនោះ វាថាអាហ្នឹងអត់ល្អ។ បើចឹងស្តាប់អ្នកណាឥឡូវនេះ។ អាណុងស្អីក៏មិនល្អដែរ អាណុងនោះ ជាពិសេសឲ្យតែគណបក្សប្រជាជនឈ្នះ គឺមិនល្អ។ ទាល់តែថាគណបក្សប្រជាជន រលាយ បានថាល្អ។ សូមផ្ដាំទៅ ប៊្រែដ អាដាម អើយ! ល្មមកែខ្លះទៅ! អីក៏ចងកម្មចងពៀរមាំម្ល៉េះ?»។

កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា អង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយដោយរិះគន់ថា ដំណើរការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ថាធ្វើឡើងទាំងក្នុងបរិយាកាសគំរាមកំហែងទៅដល់សិទ្ធិបញ្ចេញមតិ និងការចូលរួមក្នុងនយោបាយ ដែលអាចចាត់ទុកការបោះឆ្នោតនេះថាមិនបានធ្វើឡើងដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ឡើយ។ ការវាយតម្លៃដូច្នេះ ត្រូវបានអង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ លើកហេតុផលបញ្ជាក់ថា នៅមុនការបោះឆ្នោត លោក ហ៊ុន សែន តែងព្រមានជារឿយៗអំពីការផ្ទុះសង្គ្រាមនៅកម្ពុជា បើបក្សកាន់អំណាចចាញ់ឆ្នោត។ រីឯមន្ត្រី និងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង រួមទាំងសមាជិក គ.ជ.ប និងមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សផង ត្រូវរងការចោទប្រកាន់ចាប់ដាក់គុក ក្រោមហេតុផលនយោបាយ ដោយសារតុលាការគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។

ទន្ទឹមគ្នានោះ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយភាគច្រើនលម្អៀងទៅរកគណបក្សកាន់អំណាច ព្រមទាំងការខ្វះខាតយន្តការដោះស្រាយជម្លោះដោយអព្យាក្រឹត និងឯករាជ្យ។ នៅមានភាពមិនប្រក្រតីមួយចំនួនទៀតនៅក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ ដូចជារិះគន់ថាមិនមានការបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលឲ្យពលករនៅក្រៅប្រទេស និងក្នុងប្រទេស បានទៅចុះឈ្មោះ និងបានទៅបោះឆ្នោត ជាដើម។ លោក ប្រ៊ែដ អាដាម ក៏បានអំពាវនាវឲ្យធ្វើកំណែទម្រង់ជាបន្ទាន់ ដើម្បីការពារការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនៅឆ្នាំក្រោយនេះ។

នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត និងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា ឬហៅថាអង្គការនិកហ្វិច (Nicfec) លោក សំ គន្ធាមី មានប្រសាសន៍ថា ការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ នេះ គឺធ្វើឡើងទៅតាមវិជ្ជាជីវៈ និងតួនាទីរបស់ខ្លួន ពោលគឺគ្មានបំណងចងគំនុំ ឬចងកម្មពៀរជាមួយគណបក្ស ឬបុគ្គលនោះទេ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត លោក សំ គន្ធាមី មើលឃើញថា សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ នោះ គឺពិតជាបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីស្ថានភាពពិតនៅកម្ពុជា ដូច្នោះមែន។ លោកបន្តដែរថា ប្រសិនបើយើងធ្វើល្អត្រឹមត្រូវនោះ គឺគ្មានអ្នកចងកម្មពៀរ ឬអ្នករិះគន់នោះឡើយ៖ «យើងធ្វើត្រឹមត្រូវតាមគោលការណ៍បោះឆ្នោត ឬតាមគោលការណ៍ច្បាប់ទៅ យើងមើលទៅជួនកាលគេផ្តល់អនុសាសន៍ ឬក៏ផ្តល់យោបល់អី ហើយយើងសិក្សាពីគេទៅ ដើម្បីយកមកកែលំអ។ ដូច្នេះវាល្អហើយ គេក៏មិនចំណុចអីត្រូវរិះគន់ទិតៀនយើងដែរ»។

លោក សំ គន្ធាមី ក៏ពន្យល់ដែរថា ចំពោះសេចក្តីថ្លែងការណ៍ទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតរបស់ស្ថានទូតនានាប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា នោះ គឺស្ថានទូតមួយចំនួនធ្វើការវាយតម្លៃដោយផ្ដោតតែនៅក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោត និងរាប់សន្លឹកឆ្នោតប៉ុណ្ណោះ ដែលគេមើលឃើញ និងកោតសរសើរថាមានសន្តិភាព គ្មានពាក្យបណ្ដឹងច្រើន និងប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន ប៉ុន្តែប្រសិនបើគេពិនិត្យមើលមុនពេលឃោសនាបោះឆ្នោត អំឡុងពេលឃោសនាបោះឆ្នោត និងក្រោយការបោះឆ្នោតនោះ គឺរកឃើញភាពមិនប្រក្រតីមួយចំនួនបានកើតឡើងរាប់ចាប់តាំងពីសារនយោបាយ ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍អ្នកបោះឆ្នោត។ ទោះយ៉ាងណា អ្នកជំនាញកិច្ចការបោះឆ្នោតវាយតម្លៃថា ការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់នៅឆ្នាំ២០១៧ នេះ មានចំណុចវិជ្ជមានច្រើនជាងការបោះឆ្នោតលើកមុនៗ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ភា្លមៗនៅក្រោយទទួលបានលទ្ធផលបោះឆ្នោតបឋមនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ដែលតែងចុះជួបអរគុណអ្នកគាំទ្របានលើកឡើងពីការរួបរួមគ្នា ការមិនសងសឹក មិនគុំកួន និងមិនយកគ្នាជាសត្រូវមិនថាអ្នកចាញ់ ឬអ្នកឈ្នះ។

ចំណែកមន្ត្រីគណបក្សកាន់អំណាចជាគណបក្សដែលបានបាត់បង់តំណែងមេឃុំ ចៅសង្កាត់ជាច្រើនទៅអោយគណបក្សប្រឆាំងនៅអាណត្តិនេះលើកឡើងដែរថា គណបក្សខ្លួនជាគណបក្សដែលចេះសន្ដោសប្រណីមិនចេះគុំកួនដែរ។

ចំពោះអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកវិភាគចាត់ទុកការទទួលយកលទ្ធផលឆ្នោត និងការត្រូវរ៉ូវគ្នាដោយបញ្ឈប់ការគុំកួនរវាងគណបក្សនយោបាយធំៗគឺជាការចាំបាច់ក្នុងការបន្តដំណើរលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។

ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ថ្លែងជាថ្មីម្ដងទៀតទៅកាន់អ្នកគាំទ្រនៅក្នុងខេត្តសៀមរាប នៅថ្ងៃទី១៣ មិថុនា ថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ប្រកាន់ធម៌អហិង្សា គ្មានការគុំកួនយកខ្មែរណាជាសត្រូវឡើយ។

នៅចំពោះមុខអ្នកគាំទ្រនៅក្នុងឃុំជីក្រែង ខេត្តសៀមរាប លោក កឹម សុខា បានរំលឹកពីអតីតកាលនៃអាណាចក្រខ្មែរដ៏រុងរឿងនាសម័យអង្គរ។ លោកថា នៅពេលដែលអ្នកដឹកនាំមានគុណធម៌គ្មានការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងនោះប្រទេសជាតិបានរីកចំរើនរុងរឿងខ្លាំងក្លា។ ប៉ុន្តែប្រទេសជាតិប្រឈមនឹងភយន្តរាយនៅពេលមានការបែកបាក់៖ «មូលហេតុនៃការបែកបាក់ជាតិនេះហើយដែលធ្វើអោយប្រទេសជាតិយើងបាត់បង់ទឹកដី ធ្វើអោយយើងរងទុក្ខវេទនាឥតឈប់ឈរ។ ដូច្នេះខ្ញុំសូមជម្រាបជូនបងប្អូនជនរួមជាតិថា គណបក្សសង្រ្គោះជាតិ មានគោលបំណងធំបំផុតគឺធ្វើយ៉ាងណាអោយមានការរួបរួមគ្នាអោយបានជាដាច់ខាត។ ការរួបរួមជាតិមិនមែនកើតឡើងតែលើបបូរមាត់ ឬនៅលើក្រដាសនោះទេ វាកើតឡើងអំពីឆន្ទៈពិតប្រាកដនៃគ្រប់ភាគីនយោបាយទាំងអស់»។

លើសពីនេះលោកចង់បង្កើតវប្បធម៌នយោបាយថ្មីមួយនៅកម្ពុជា គឺការប្រកួតប្រជែងគ្នាផ្នែកគោលនយោបាយទាក់ទងនឹងអនាគតរបស់ជាតិ និងប្រជាពលរដ្ឋ ដោយចៀសវាងនូវការគាបសង្កត់គំរាមកំហែង និងជេរប្រមាថដៃគូប្រកួតប្រជែង។

អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន ចាត់ទុកសាររបស់មេបក្សប្រឆាំងថា ជាសំណូមពរដ៏ល្អ ហើយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ស្វាគមន៍ចំពោះគំនិតនេះ តែលោកក៏ស្នើឱ្យគណបក្សប្រឆាំងអនុវត្តតាមសំណូមពររបស់ខ្លួននេះដែរ៖ «ការលាបពណ៌ ការជេរប្រមាថ ការមួលបង្កាច់បង្ខូចកេរ្តិ៍ផ្សេងៗ គឺយើងមិនត្រូវការនោះទេ។ អ៊ីចឹងបើឯកឧត្ដម កឹម សុខា មានមតិ អ៊ីចឹងគឺស្របទៅតាមសំណូមពររបស់គណបក្សប្រជាជនហើយ ហើយយើងយល់ថា បើសិនគណបក្សនយោបាយប្រកួតប្រជែងនីមួយៗ ប្រកាន់ជំហរដូច្នេះ នឹងមិនមានបដិវាទកម្ម ឬបញ្ហាស្មុគស្មាញក្នុងសង្គមជាតិដូចមុនទេ»។

និយាយដល់ការគុំកួនលោក សុខ ឥសាន លើកឡើងថា គណបក្សរបស់លោក ដែលមានសញ្ញារូបទេវតាពុំចេះគុំកួន គឺមានតែការសន្ដោសប្រណី។

នៅក្នុងលទ្ធផលឆ្នោតបឋមដែលផ្សព្វផ្សាយដោយ គ.ជ.ប បង្ហាញថា គណបក្សប្រឆាំងទទួលបានសំឡេងគាំទ្រប្រដេញតាមគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ គណបក្សប្រឆាំងជាច្រើនអាណត្តិមួយនេះសង្ឃឹមថា ខ្លួនអាចទទួលបានមេឃុំ និងចៅសង្កាត់ប្រមាណជាង ៤០ភាគរយបើប្រៀបធៀបគ្នាជាមួយគណបក្សកាន់អំណាចដែលធ្លាប់ក្ដោបក្ដាប់តំណែងមេឃុំ ចៅសង្កាត់រហូតដល់ ៩០ភាគរយនៅក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់កាលពីឆ្នាំ២០១២។

នៅពេលរំលឹកដល់រឿងរ៉ាវនៅមុនការបោះឆ្នោតចូលមកដល់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកវិភាគមើលឃើញថា មានបញ្ហាដែលជាក្ដីបារម្ភ ដ្បិតតែងមានការគំរាមកំហែងពីករណីផ្ទុះសង្គ្រាម ការឌឺដងដាក់គ្នា និងការវាយប្រហារពាក្យសម្ដីដាក់គ្នាមិនចេះដាច់រវាងគណបក្សនយោបាយធំៗទាំង២ គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ លើសពីនេះក្រុមអ្នកគាំទ្រគណបក្សទាំងពីរក៏បានរិះគន់វាយប្រហារគ្នាលាបពណ៌គ្នាទៅវិញទៅមក។

ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងជាតិ និងអន្តរជាតិបានមើលឃើញពីការគំរាមកំហែងដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតដែលបង្កដោយគណបក្សកាន់អំណាច ចាប់តាំងពីការឃុំខ្លួនមន្ត្រី និងសកម្មជនបក្សប្រឆាំងរហូតដល់មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអគ្គលេខាធិការរង គ.ជ.ប។

ករណីនេះកាលពីចុងសប្ដាហ៍កន្លងទៅប្រធានអង្គការអាដហុក (ADHOC) លោក ធន សារាយ អំពាវអោយអ្នកនយោបាយទទួលយកលទ្ធផលឆ្នោត ហើយបញ្ឈប់ការគុំកួនគ្នា បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់បានបញ្ចប់។ លោកថា នៅក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ លោកសង្កេតឃើញថា អ្នកដឹកនាំនយោបាយនៅមិនទាន់ចុះសម្រុងនឹងគ្នានៅឡើយ ដែលអាចនាំទៅអោយមានការគុំកួនធ្វើទុក្ខបុកម្នេញបក្សម្ខាងទៀតដែលជាដៃគូ។

លោកថា ពេលនេះពលរដ្ឋកំពុងធ្វើជាគំរូល្អ អោយអ្នកនយោបាយចំពោះការជានាគ្នានៅក្រោយការបោះឆ្នោត និងរួមគ្នាអភិវឌ្ឍន៍មូលដ្ឋាន។ លោករំពឹងថា ករណីបែបនេះគួរតែកើតមានដែរនៅក្នុងចំណោមអ្នកដឹកនាំគណបក្សនយោបាយ៖ «សូមមេត្តាយកគំរូរបស់ប្រជាជនយើងនាអំឡុងពេលបោះឆ្នោតកន្លងទៅនេះ ដោយមិនត្រូវចាត់ទុកអ្នកដែលមាននិន្នាការនយោបាយខុសពីគ្នាថា ជាសត្រូវនឹងគ្នានោះទេ ហើយគួររៀបចំចិត្តរៀបចំកាយជាកីឡាករនៅក្នុងល្បែងប្រជាធិបតេយ្យនេះ ដោយទទួលយកលទ្ធផលទាំងឈ្នះ និងទាំងចាញ់ផងដែរ ហើយក៏មិនគួរនិយាយថា នៅពេលដែលបក្សខ្លួនចាញ់ និងមានសង្គ្រាមទេ ព្រោះប្រជាជនទូទៅគេមិនយល់ថា បើបក្សណាមួយចាញ់ និងមានសង្គ្រាមនោះឡើយ ហើយគួរយល់ជាទូទៅថា មានតែការបោះឆ្នោតនេះហើយដែលជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ដែលអាចបញ្ចៀសមិនអោយមានអំពើហិង្សាកាប់សម្លាប់គ្នា ក្នុងការដណ្ដើមអំណាចគ្នានេះ ទាំងពេលបច្ចុប្បន្ន និងទៅអនាគត»។

អ្នកសិក្សាការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម បណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា នយោបាយលាបពណ៌គ្នាគឺជាផ្នែកសំខាន់មួយដែលបានរុញច្រានអោយមានការរើសអើង ស្អប់ និងការបែងចែកឈានដល់ការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងជាតិ ដែលនឹងធ្វើអោយជាតិទន់ខ្សោយ។ លោកស្នើអោយគណបក្សនយោបាយងាកមកដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដើម្បីធានាមិនអោយមានការប្រេះឆាជាតិ៖ «គាំទ្រគណបក្សនយោបាយមួយៗហៅថា ផ្កាប់មុខហ្នឹងនៅពេលនិយាយគ្នាដូចហែកសាច់គ្នាស៊ី ដោយប្រើពាក្យសម្ដីអាក្រក់។ អ៊ីចឹងខ្ញុំគិតថា គណបក្សទាំង ២ធំៗហ្នឹងត្រូវបញ្ចេញសារអោយបានដូចគ្នាទៅ ហើយទទួលស្គាល់ថា សង្គមយើងនេះគឺជាសង្គមដែលកំពុងទទួលរងនូវការបែកបាក់គ្នា។ បើយើងនៅបន្តបែបហ្នឹងទៀតខ្ញុំគិតថា នឹងធ្វើអោយជាតិខ្មែរយើងកាន់តែខ្សោយទៅៗ»។

ចំពោះអ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ និងអភិវឌ្ឍន៍ភាពជាអ្នកដឹកនាំលោក ឆាំ ប៊ុនថេត លើកឡើងថា អ្នកនយោបាយត្រូវផ្លាស់ប្ដូរឥរិយាបថ ដោយឈប់ដណ្ដើមអំណាច តែងាកមកយកឈ្នះគ្នាតាមរយៈការបង្កើតគោលនយោបាយផ្ទាល់គណបក្ស ដើម្បីទាក់ទាញអ្នកគាំទ្រ និងតាមដានការអនុវត្តគោលនយោបាយរបស់គណបក្សដែលជាគូប្រកួតនោះវិញ៖ «ការដណ្ដើមអំណាចគ្នាហ្នឹងហើយដែលធ្វើអោយមនុស្សមិនអាចប្រាស្រ័យជាមួយគ្នាបាន គឺខំប្រឹងធ្វើការងារយ៉ាងម៉េចដើម្បីចោទគ្នាទៅវិញទៅមក ដាក់សម្ពាធទៅវិញទៅមក ដើម្បីយកប្រជាប្រិយភាពរៀងខ្លួន ដើម្បីបានអំណាច អត់ផ្ដើមជជែកគ្នា អត់យកចិត្តទុកដាក់មើលថា តើគណបក្សដែលឈ្នះឆ្នោតហ្នឹងគេធ្វើស្អី? គណបក្សណាធ្វើស្អីដើម្បីជំរុញអោយគណបក្សធ្វើតាមការសន្យារបស់ខ្លួនហ្នឹងទេ»។

ប្រធានគណបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា បានអះអាងជាថ្មីទៀតថា ដើម្បីដណ្ដើមយកជ័យជំនះក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ គណបក្សសង្រ្គោះជាតិ នឹងដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយសំខាន់ៗមួយចំនួនដូចជាការកំណត់អាណត្តិនាយករដ្ឋមន្ត្រីការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការឱ្យយុត្តិធម៌ ការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ ការបង្កើតការងារជួយដល់យុវជន គោលនយោបាយអន្តោប្រវេសន៍ និងរឿងព្រំដែន ការការពារធនធានធម្មជាតិ និងការស្វែងរកទីផ្សារកសិផលជាដើម។

ចំពោះអ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន មិនទាន់អាចបញ្ជាក់បានទេថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នឹងដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយជាតិសំខាន់ៗអ្វីខ្លះ សម្រាប់ប្រកួតប្រជែងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខ ដោយរង់ចាំការសម្រេចពីមហាសន្និបាតគណបក្សដែលនឹងធ្វើឡើងនៅប៉ុន្មានខែខាងមុខទៀតនេះ។

អ្នកសិក្សាការអភិវឌ្ឍសង្គម បណ្ឌិត មាស នី លើកឡើងថា គោលនយោបាយមួយដែលជាអាទិភាព និងអាចជាចំណុចប្រកួតប្រជែងរវាងគណបក្សនយោបាយគឺដោះស្រាយបញ្ហាចំណាកស្រុកដោយរកមធ្យោបាយបង្កើតការងារ រកទីផ្សារមិនថា អ្នកចាកចេញទៅក្រៅប្រទេស ឬអ្នកធ្វើចំណាកស្រុកក្នុងរង្វង់ប្រទេសឡើយ។

លោក មាស នី បន្តថា ការទទួលស្គាល់ចំណុចខ្លាំងចំណុចខ្សោយរបស់ខ្លួន និងបើកទូលាយសម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោត គឺជាសញ្ញាល្អ ដ្បិតថានេះជាកត្តាមួយដែលអាចនាំទៅរកការកាត់បន្ថយការលាបពណ៌ ការរើសអើង ការគំរាមកំហែង និងការបែកបាក់គ្នា។ លោករំពឹងថា ការបោះឆ្នោតជាតិក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខនេះ ការប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតអាចនឹងមានការផ្លាស់ប្ដូរបន្ថែមទៀត។

លោក មាស នី៖ «អាណត្តិមុនៗការឃោសនាបោះឆ្នោតបើគណបក្សប្រឆាំងផ្ដោតសំខាន់ទៅលើអំពើពុករលួយ ការលុកលុយរបស់អន្តោប្រវេសន៍វៀតណាម គ្រួសារនិយម ជេររដ្ឋាភិបាលថា អាយ៉ងអី ជាពាក្យដែលយើងឮកាលពីអាណត្តិមុនៗ។ ចំណែកគណបក្សប្រជាជនវិញ ក៏មិនមានអីក្រៅតែពីរឿង ៧ មករា ថ្ងៃរស់ឡើងវិញអីហ្នឹង ដែលគណបក្សនេះតែងលើកយកមកប្រើ។ ប៉ុន្តែម្ដងនេះគឺហាក់ដូចជាគណបក្សទាំង២នេះចាប់ផ្ដើមលើកយកនូវគោលនយោបាយសំខាន់ៗមួយចំនួន»។

ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកវិភាគសុទ្ធតែបានអះអាងថា ពលរដ្ឋដែលមានសន្ទុះចូលរួមការបោះឆ្នោតពីមួយអាណត្តិទៅមួយអាណត្តិ គឺពួកគេចង់បានការអភិវឌ្ឍត្រឹមត្រូវ បម្រើប្រយោជន៍ពលរដ្ឋ និងសុខសន្តិភាព មិនមែនបោះឆ្នោតអោយមានការបែកបាក់ជាតិឡើយ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

សមត្ថកិច្ចកងរាជអាវុធហត្ថខេត្តរតនគិរី បានឃាត់ខ្លួនអ្នកកាសែត ៤នាក់ជាង ៣០ម៉ោងហើយរហូតមកទល់នឹងម៉ោង ៥ រសៀលថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា មិនទាន់សម្រេចយ៉ាងណានៅឡើយ។

អ្នកកាសែតដែលត្រូវឃាត់ខ្លួនមានឈ្មោះ យ៉ន ទឹត្យ អ្នកយកព័ត៌មានឲ្យគេហទំព័រឈ្មោះ យុវជនខ្មែរព័ត៌មាន ឈ្មោះ ប៉េង សុខថារៈ អ្នកយកព័ត៌មានឲ្យគេហទំព័រភីស៊ីអិន ធីវី ធូ (PCN TV2) ឈ្មោះ ម៉េង ហ៊ុយ អ្នកយកព័ត៌មានឲ្យកាសែតដំណឹងភ្នំពេញ និងស្ត្រីឈ្មោះ ច័ន្ទ ណារ៉ា អ្នកយកព័ត៌មានឲ្យទូរទស្សន៍អនឡាញសង្កេតការណ៍។ អ្នកទាំង ៤ ត្រូវកងរាជអាវុធហត្ថឃាត់ខ្លួនក្នុងបទចោទថា បានកំហែងទារប្រាក់ពីរថយន្តដឹកឈើជន្លង់ម្រេច ដែលខូចនៅចំណុចអាកាសយានដ្ឋានខេត្តកាលពីវេលាថ្ងៃត្រង់ ថ្ងៃទី១៤ ខែមិថុនា។

ព្រះរាជអាជ្ញាសាលាដំបូងខេត្តរតនគិរី លោក ជា ពេជ្រ ទទួលស្គាល់ថា កងរាជអាវុធហត្ថពិតជាឃាត់ខ្លួនអ្នកកាសែតទាំង ៤នាក់មែន ប៉ុន្តែមិនទាន់ឃើញបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះមកអយ្យការនៅឡើយ៖ «អត់ដឹងកាសែតណាខ្លះទេ អត់ទាន់បញ្ជូនមក ពាក់ព័ន្ធកំហែងទារ»។

អាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងមេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថខេត្តរតនគិរី លោក គឹម រស្មី សុំបញ្ជាក់បញ្ហានេះបានទេ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ស្នងការនគរបាលខេត្តត្បូងឃ្មុំ ឲ្យដឹងថា មន្ត្រីសមត្ថកិច្ច កងរាជអាវុធហត្ថ និងមន្ត្រីយោធាដែលបានប្រដេញរថយន្តដឹកឈើដើម្បីយកប្រាក់នោះ គឺគ្មានបញ្ជាពីអង្គភាពទេ ប៉ុន្តែពួកគេជាក្រុមអនាធិបតេយ្យ។ ការលើកឡើងនេះ ក្រោយពេលមន្ត្រីនគរបាលម្នាក់ កងរាជអាវុធហត្ថ ២នាក់ និងមន្ត្រីយោធា ៣នាក់ ត្រូវបានកម្លាំងសមត្ថកិច្ចខេត្តកំពង់ចាម ចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី១៤ មិថុនា ទាក់ទងសកម្មភាពប្រដេញឡានដឹកសសរផ្ទះមួយគ្រឿង ដើម្បីជំរិតយកប្រាក់ និងបាញ់កាំភ្លើងគំរាមផង។

ស្នងការនគរបាលខេត្តត្បូងឃ្មុំ បញ្ជាក់ថា សកម្មភាពប្រដេញរថយន្តដឹកសសរផ្ទះដើម្បីជំរិតយកប្រាក់ គឺជាសកម្មភាពល្មើសច្បាប់ ហើយបណ្ដាលឲ្យប៉ះពាល់ដល់មុខមាត់ និងកិត្តិយសអង្គភាព ព្រមទាំងប៉ះពាល់ដល់មន្ត្រីអនុវត្តន៍ច្បាប់ដែលស្អាតស្អំ ជាដើម។

ជាងនេះទៀត សំណុំរឿងចាប់ខ្លួនមន្ត្រីនគរបាលម្នាក់ កងរាជអាវុធហត្ថ ២នាក់ និងមន្ត្រីយោធា ៣នាក់ គឺសមត្ថកិច្ចខេត្តកំពង់ចាម កំពុងស្រាវជ្រាវ និងកសាងសំណុំរឿងបញ្ជូនទៅតុលាការទៀតផង។

ស្នងការនគរបាលខេត្តត្បូងឃ្មុំ លោក បែន រ័ត្ន មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ថា ក្រុមជនល្មើសទាំង ៦នាក់នោះ គឺជាក្រុមអនាធិបតេយ្យ មិនគួរហៅពួកគេថាក្រុមសមត្ថកិច្ចនោះទេ ពីព្រោះគ្មានមេគ្មានកើយ ពោលគឺធ្វើសកម្មភាពដោយចិត្តឯង។ លោកបញ្ជាក់ថា ខាងលោកមិនបានបញ្ជាឲ្យពួកគេធ្វើសកម្មភាពទាំងនោះឡើយ ហើយក៏គ្មានប្រធានអង្គភាពណាអនុញ្ញាតឲ្យពួកគាត់ធ្វើសកម្មភាពទាំងនោះដែរ៖ «នគរបាលដែលខិតខំ ខ្ញុំលើកទឹកចិត្តពួកគេណាស់។ បើខ្ញុំយោគយល់ពួកអស់នេះ បានន័យថាខ្ញុំមិនលើកទឹកចិត្តដល់មន្ត្រីដែលខិតខំធ្វើការ។ អ៊ីចឹងនៅមេមត់ ក៏ដោយ នៅទីណាក៏ដោយ ខ្ញុំអត់គាំទ្រទេ ហើយពួកនេះក៏អត់មានសមត្ថកិច្ចនៅលើទឹកដីខេត្តត្បូងឃ្មុំ ដែរ»។

មន្ត្រីនគរបាលម្នាក់ កងរាជអាវុធហត្ថ ២នាក់ និងមន្ត្រីយោធា ៣នាក់ ត្រូវបានកម្លាំងសមត្ថកិច្ចស្រុកព្រៃឈរ ខេត្តកំពង់ចាម ចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី១៤ មិថុនា នៅចំណុចឃុំផ្អាវ ស្រុកបាធាយ ទាក់ទងនឹងសកម្មភាពប្រដេញឡានដឹកសសរផ្ទះមួយគ្រឿងដើម្បីយកប្រាក់ និងបាញ់កាំភ្លើងគំរាមផង។

ស្នងការនគរបាលខេត្តកំពង់ចាម លោក ឯម កុសល មិនបានធ្វើអត្ថាធិប្បាយយ៉ាងណាទេ ដោយលោកថាជាប់ប្រជុំ។

យ៉ាងនេះក្តី លោក បែន រ័ត្ន បញ្ជាក់ថា សមត្ថកិច្ចខេត្តកំពង់ចាម កំពុងសួរចម្លើយជនទាំងនោះដើម្បីបន្តនីតិវិធី។ លោកថា នឹងមិនបណ្តោយឲ្យមានសកម្មភាពល្មើសច្បាប់បែបនេះកើតឡើងទៀតឡើយ ហើយកន្លងទៅ ក៏មិនធ្លាប់មានករណីទាំងនេះកើតឡើងដែរ។

នេះមិនមែនជាលើកទីមួយទេ ករណីមន្ត្រីសមត្ថកិច្ចជិះរថយន្តប្រដេញយកលុយពីពលរដ្ឋដឹកឈើនៅតាមផ្លូវជាតិ។ មានករណីខ្លះ សមត្ថកិច្ចជិះប្រដេញឡានឈើប្រភេទសាំយ៉ុង ឬក្រុមម៉ូតូដឹកឈើ រហូតធ្វើឲ្យអ្នកបើកបរជ្រុលទៅបុកដើមឈើ ឬធ្លាក់ផ្លូវក្រឡាប់ស្លាប់ពលរដ្ឋ ជាដើម ប៉ុន្តែកម្រមានការទទួលខុសត្រូវណាស់។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក (ADHOC) ខេត្តត្បូងឃ្មុំ លោក នាង សុវ៉ាត សាទរចំពោះវិធានការរបស់សមត្ថកិច្ចខេត្តកំពង់ចាម និងការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់អាជ្ញាធរខេត្តត្បូងឃ្មុំ ដើម្បីលុបបំបាត់សកម្មភាពយកប្រាក់ពីម្ចាស់រថយន្តដឹកឈើនៅតាមដងផ្លូវ។ លោកសង្កេតឃើញថា សកម្មភាពទាំងនេះ គឺមិនខ្វះឡើយនៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ ដូចជានៅក្បែរសាលាស្រុកតំបែរ និងតំបន់ផ្សេងទៀត។ លោកយល់ថា ពួកគេហ៊ានធ្វើសកម្មភាពរបស់ខ្លួននៅតាមដងផ្លូវជាតិ ដោយគ្មានការភ័យខ្លាច គឺអាចមានស្ថាប័នរបស់មន្ត្រីទាំងនោះជាអ្នកផ្តល់ភ្លើងខៀវឲ្យ៖ «តាមពិតទៅមានរាល់តែថ្ងៃហ្នឹងឯង ហើយបើចង់ដឹងច្បាស់ ផ្លូវចេញទៅជាំ ចេញទៅចាន់មូល ហ្នឹង។ តាមផ្លូវវត្តមេមង វត្តត្រមូង ហ្នឹង យកទៅណាឡានដឹកឈើហូរហែ ហើយអ្នកចងអង្រឹងនៅក្រោមដើមកៅស៊ូ និងអ្នកបើកឡាននៅចាំអែបផ្លូវ»។

មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលរូបនេះ នឹងបន្តឃ្លាំមើលពីប្រសិទ្ធភាពនៃការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់ស្នងការខេត្ត ជៀសវាងធ្វើបានតែមួយពេលៗ។ លោកថា ប្រសិនបើរាជរដ្ឋាភិបាលមិនអាចលុបបំបាត់បញ្ហាអសកម្មទាំងនេះទេ ពលរដ្ឋនឹងវិនិច្ឆ័យនៅរដូវកាលបោះឆ្នោតបន្តទៀត៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកវិភាគលើកឡើងថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងលោក សម រង្ស៊ី អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ តែងតែលេងល្បែងនយោបាយដើម្បីផ្ចាញ់ផ្ចាលគ្នា ដែលជំរុញឲ្យអ្នកទាំងពីរមិនអាចចុះសម្រុងគ្នានៅក្នុងជីវិតនយោបាយ ហើយបានចាត់ទុកគ្នាជាសត្រូវ ដែលបញ្ហានេះនឹងធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិគ្មានភាពរីកចម្រើនទេ។ ជាងនេះទៀត នឹងអាចឲ្យបរទេសជិតខាងកាន់តែមើលស្រាល និងឈ្លានពានប្រទេសកម្ពុជា ឥតឈប់ឈរ។
ការលើកឡើងនេះ ធ្វើឡើងភ្លាមៗ ក្រោយពេលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីប្រកាសអំពាវនាវឲ្យលោក សម រង្ស៊ី វិលចូលស្រុកវិញ ហើយលោកបានហៅលោក សម រង្ស៊ី បែបចំអកថា អ្នកក្លាហានថែមទៀត។

អ្នកឃ្លាំមើលផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សង្គម អំពាវនាវឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និង លោក សម រង្ស៊ី ល្មមបញ្ចប់សង្គ្រាមវាយប្រហារពាក្យសម្ដី និងផ្ចាញ់ផ្ចាលគ្នាតទៅទៀត ព្រោះថា វប្បធម៌យកឈ្នះចាញ់គ្នានេះ គ្មានអ្វីចំណេញដល់សង្គមជាតិឡើយ។

លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា ជាការកត់សម្គាល់របស់លោកឃើញថា ទាំងលោក សម រង្ស៊ី ទាំងលោក ហ៊ុន សែន តែងតែផ្ចាញ់ផ្ចាល និងធ្វើបាបគ្នា ទោះបីជាអ្នកទាំងពីរធ្លាប់បានប្ដេជ្ញាកសាងវប្បធម៌សន្ទនាជាមួយគ្នាហើយក្ដី៖ «»។

ការលើកឡើងរបស់អ្នកវិភាគបែបនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពេលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន អំពាវនាវដោយហៅលោក សម រង្ស៊ី ថា ជាអ្នកក្លាហាន ហើយអញ្ជើញចូលស្រុកវិញក្នុងពេលណាក៏បាន។

លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងក្នុងពិធីចែកសញ្ញាប័ត្រដល់និស្សិតសកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រ នៅព្រឹកថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ថា បើសិនជាលោក សម រង្ស៊ី ចង់វិលចូលស្រុកវិញដូចលោកប្រកាសនោះ លោកចាត់ទុកលោក សម រង្ស៊ី ថាជាអ្នកក្លាហាន។

លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា លោកបានស្ដាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី បានឮលោក សម រង្ស៊ី ប្រកាសថា បើសិនជារដ្ឋាភិបាលលុបចោលបម្រាមលេខ ១៥១ ដែលមិនអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ណាមួយដឹកលោកវិលចូលស្រុកនោះចេញវិញ លោកនឹងវិលត្រឡប់មកកម្ពុជា។ លោក ហ៊ុន សែន អះអាងថា នៅពេលលោកឮដូច្នេះ លោកក៏ទូរស័ព្ទឲ្យលោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ប៊ិន ឈិន រដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទីនៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លុបចោលបម្រាមនោះចេញភ្លាមៗ នៅថ្ងៃទី១៤ ខែមិថុនា។ លោក ហ៊ុន សែន បន្ថែមថា បើសិនជាលោក សម រង្ស៊ី ប្រគល់ខ្លួនឲ្យដោយស្រួលគ្មានបញ្ហាអ្វីកើតឡើងទេ។

លោក ហ៊ុន សែន សង្កត់ធ្ងន់ថា បម្រាមលេខ ១៥១ ដែលលោកបញ្ជាឲ្យអគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍រារាំងមិនឲ្យយន្តហោះណាមួយដឹកលោក សម រង្ស៊ី មកកម្ពុជា វិញនោះ គឺគ្រាន់តែចង់ការពារលោក សម រង្ស៊ី ទៅវិញទេ៖ «ឥឡូវនេះទ្វារចំហហើយ លោក សម រង្ស៊ី អាចវិលមកតាមផ្លូវទឹកក៏បាន ផ្លូវគោកក៏បាន និងផ្លូវអាកាសក៏បាន។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាឧបសគ្គរបស់លោក សម រង្ស៊ី នៅពេលនេះ គឺ "គុក"»។

ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានចេញលិខិតមួយច្បាប់នៅថ្ងៃទី១៤ ខែមិថុនា ដែលចុះហត្ថលេខាដោយលោក តឹករ៉េត សំរេច រដ្ឋលេខាធិការនៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លុបចោលលិខិតលេខ ១៥១ ដែលជាចំណាររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បញ្ជាឲ្យអគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍ បង្ការ ទប់ស្កាត់ទុកជាមុន មិនអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ណាមួយដឹកលោក សម រង្ស៊ី វិលចូលស្រុកវិញ ដោយអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចមិនបានដឹងជាមុននោះ។

ការប្រកាសរបស់រដ្ឋាភិបាលលុបចោលបម្រាមនេះវិញ គឺធ្វើឡើងមួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីលោក សម រង្ស៊ី ប្រកាសថា លោកនឹងវិលចូលកម្ពុជា វិញនៅឆ្នាំ២០១៨។ លោក សម រង្ស៊ី បានថ្លែងនៅក្នុងវេទិកាអ្នកស្ដាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី កាលពីយប់ថ្ងៃអង្គារ ទី១៣ ខែមិថុនា ថា លោកប្ដេជ្ញាចិត្តវិលត្រឡប់ទៅប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីប្រកួតប្រជែងតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាមួយនឹងលោក ហ៊ុន សែន ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ ឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខ។ លោក សម រង្ស៊ី ស្នើឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដកបទបញ្ជាទាំងឡាយដែលហាមលក់សំបុត្រយន្តហោះឲ្យលោកក្នុងការធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសកម្ពុជា។

ទោះជាបែបនេះក្ដី លោក សម រង្ស៊ី បានសរសេរនៅក្នុងបណ្ដាញសង្គម ធ្វីតធឺ (Twitter) របស់លោកនៅថ្ងៃទី១៤ ខែមិថុនា ថា លោកនឹងវិលទៅប្រទេសកម្ពុជា វិញ “នៅពេលណាលែងមានឧបសគ្គដែលរារាំងដល់ការត្រឡប់មកវិញដោយសុវត្ថិភាព និងសេរីភាពក្នុងការធ្វើដំណើរ”។

ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ អ្វីដែលជាឧបសគ្គសម្រាប់លោក សម រង្ស៊ី នៅពេលនេះ គឺលោកនៅប្រឈមនឹងផ្លូវតុលាការទៀត ព្រោះថា រហូតមកដល់ពេលនេះ អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី កំពុងជាប់បណ្ដឹងសរុបនៅក្នុងតុលាការកម្ពុជា ចំនួន ៧ករណី។ បណ្ដឹងទាំងនោះរួមមាន បណ្ដឹងបរិហារកេរ្តិ៍លោក ហោ ណាំហុង ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីជាសាធារណៈ និងញុះញង់ឲ្យមានការរើសអើង បណ្ដឹងពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ លោក ហេង សំរិន បណ្ដឹងបរិហារកេរ្តិ៍ពាក់ព័ន្ធការចោទប្រកាន់ថា លោក ហ៊ុន សែន បានទិញចំនួនចូលចិត្ត ឬឡៃ (Like) ហ្វេសប៊ុក ពីបរទេស និងបណ្ដឹងផ្សេងៗទៀត។

បណ្ដឹងទាំងឡាយប្រឆាំងនឹងលោក សម រង្ស៊ី នេះ ត្រូវសមាជិកសភាអាស៊ាន និងអង្គការសិទ្ធិអន្តរជាតិមួយចំនួនទៀតទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលទម្លាក់ការចោទប្រកាន់លើលោក សម រង្ស៊ី ហើយពួកគេចាត់ទុកបណ្ដឹងទាំងនោះថា ជារឿងនយោបាយជាដើម។

ឆ្លើយតបនឹងករណីនេះ លោក ហ៊ុន សែន ប្រកាសជាថ្មីទៀតនៅព្រឹកថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ថា បើលោកចុះហត្ថលេខាស្នើសុំព្រះរាជទានការលើកលែងទោសជូនលោក សម រង្ស៊ី ពីព្រះមហាក្សត្រជាលើកទី៣នោះ លោកនឹងកាត់ដៃចោល។

អ្នកវិភាគលើកឡើងថា បើសិនជាអ្នកនយោបាយនៅតែប្រកាន់ជំហរផ្ចាញ់ផ្ចាលគ្នាបែបនេះ នៅស្របពេលពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនបានធ្វើចំណាកស្រុក ហើយជនបរទេសហូរចូលកម្ពុជា ពិសេសជនជាតិវៀតណាម ចូលមកវិនិយោគទុននៅកម្ពុជា កាន់តែច្រើននោះ កម្ពុជានឹងមានគ្រោះថ្នាក់គឺជនជាតិដើមនឹងក្លាយជាជនដើមជាតិភាគតិច ដោយសារតែមេដឹកនាំឈ្លោះគ្នាក្នុងចំណោមកុលសម្ព័ន្ធគ្នាឯងដូចពេលបច្ចុប្បន្ននេះ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ពលរដ្ឋ ៩គ្រួសាររស់នៅឃុំភ្លុក ស្រុកសេសាន ខែត្រស្ទឹងត្រែង ទាមទារឲ្យក្រុមហ៊ុនទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ ផ្តល់សំណងផលប៉ះពាល់ដីស្រែរបស់ពួកគេឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ ការទាមទារនេះ បន្ទាប់ពីក្រុមហ៊ុនបានជីករណ្តៅរំដោះទឹក កាយអាចម៍ដី និងស្ថាបនាផ្លូវ ដើម្បីដឹកជញ្ជូនសម្ភារធ្វើបង្គោលអគ្គិសនី បង្កប៉ះពាល់ដីស្រែរបស់អ្នកភូមិជាច្រើនហិកតារ។

ពលរដ្ឋអះអាងថា ក្រុមហ៊ុនទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ នៅពុំទាន់សម្របសម្រួលដោះស្រាយករណីនេះជាមួយពលរដ្ឋនៅឡើយទេ បើទោះបីជាអ្នកភូមិបានជូនដំណឹងទៅតំណាងក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរច្រើនសាក្តី។

ពលរដ្ឋរស់នៅឃុំភ្លុក ស្រុកសេសាន លោក ស៊ីង ស៊ីថាន់ ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ថា ក្រុមហ៊ុនបានស្ថាបនាបង្គោលអគ្គិសនីដោយយកអាចម៍ដី និងថ្ម ទៅចាក់លើស្រែរបស់ពលរដ្ឋ នាំឲ្យពួកគាត់ខកខានមិនអាចដាំដុះបាន។ លោកថា អ្នកភូមិធ្លាប់ទទួលសំណងពីក្រុមហ៊ុន ៦០ម៉ឺនរៀល ឬ ១៥០ដុល្លារ ជាថ្នូរអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនស្ថាបនាបង្គោលអគ្គិសនីលើដីទំហំ ៥ម៉ែត្រក្រឡាកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៧ ក៏ប៉ុន្តែបែរជាក្រុមហ៊ុនអនុវត្តលើសពីកិច្ចសន្យាដែលបានកំណត់ ពោលគឺកសាងផ្លូវទំហំទទឹង ៣ម៉ែត្រទៅ ៤ម៉ែត្រ ប្រវែងជាង ២ពាន់ម៉ែត្រលើដីស្រែរបស់ពលរដ្ឋ និងបានជីករណ្តៅរំដោះទឹកនៅអមសងខាងផ្លូវ បង្កឲ្យពលរដ្ឋខកខានមិនអាចធ្វើកសិកម្មបាន។

លោកទាមទារឲ្យក្រុមហ៊ុន ផ្តល់សំណងផ្អែកតាមតម្លៃទីផ្សារ៖ «ធ្វើផ្លូវ និងជីកប្រឡាយ ខ្ញុំថាមានសុំអាជ្ញាធរទេ វាថាអត់ទេ ចឹងពួកវាធ្វើគឺរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋច្រើនមែនទែន។ រំលោភវាចង់ជីករណ្ដៅតាមអំពើចិត្ត។ វាអត់បានសុំយើងថាសុំជីកប្រឡាយទេ»។

អាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងតំណាងក្រុមហ៊ុនទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ លោក អ៊ុំ រ៉េត ដើម្បីសុំការបំភ្លឺបញ្ហានេះបានទេនៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ព្រោះទូរស័ព្ទមិនអាចទាក់ទងបាន។

ចំណែកមេឃុំភ្លុក លោក ទូន ថាំង ទទួលស្គាល់ថា ការអភិវឌ្ឍរបស់ក្រុមហ៊ុនទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ បង្កឲ្យពលរដ្ឋខកខានមិនបានធ្វើស្រែនៅរដូវវស្សាឆ្នាំនេះ ហើយអាជ្ញាធរឃុំបានជូនដំណឹងទៅក្រុមហ៊ុនរួចហើយ ដើម្បីសម្របសម្រួលករណីនេះ។ លោកថា តំណាងក្រុមហ៊ុនបានជូនដំណឹងមកអាជ្ញាធរកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ដោយស្នើឲ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានសហការជាមួយមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធ ចុះវាស់វែងកំណត់ទំហំដីស្រែដែលប៉ះពាល់ ដើម្បីឲ្យក្រុមហ៊ុនដោះស្រាយជាមួយពលរដ្ឋ៖ «ក្នុងនាមខ្ញុំជាអាជ្ញាធរ ខ្ញុំត្រូវតែឈរខាងប្រជាពលរដ្ឋហើយ ត្រូវតែដោះស្រាយឲ្យគាត់ឲ្យសមហេតុផង ដើម្បីឲ្យគាត់អាចទទួលយកបាន។ ទោះជាយ៉ាងណា ខ្ញុំនឹងខំទាមទារជាមួយក្រុមហ៊ុន អ្វីដែលក្រុមហ៊ុនធ្វើមិនស័ក្តិសមជាមួយពលរដ្ឋ យើងក៏មិនអាចទទួលយកបានដែរ»។

អតីតមន្ត្រីសម្របសម្រួលអង្គការបណ្ដាញការពារទន្លេបី លោក មៀច មាន យល់ថា ក្រុមហ៊ុនមានកាតព្វកិច្ចអនុវត្តគោលនយោបាយការងារអភិវឌ្ឍន៍ថាមពលអគ្គិសនី ត្រូវតែផ្តល់សំណងជូនពលរដ្ឋឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមតម្លៃទីផ្សារ និងការចរចា ក្រោយពីពលរដ្ឋរងផលប៉ះពាល់បញ្ហានេះ ប្រឈមខកខានមិនអាចធ្វើស្រែនៅរដូវវស្សាឆ្នាំនេះ៖ «សំណង គឺធ្វើបង្គោលទេ មិនមែនធ្វើផ្លូវ ឬជីកអាចម៍ដីយកទៅកប់លើស្រែគេទេ។ ក្រុមហ៊ុនបានជីករណ្ដៅមិនឲ្យជាប់លើផ្លូវ ហើយអាជីករណ្ដៅហ្នឹង គឺពុំមានសំណងទាំងអស់»។

អ្នកភូមិព្រមានថា នឹងធ្វើរបងបិទផ្លូវមិនឲ្យក្រុមហ៊ុនដឹងសម្ភារចូលតំបន់នោះ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនមិនដោះស្រាយបញ្ហានេះអំឡុងរយៈពេលបីថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃទី១៥ មិថុនា នេះទៅ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មានជំនឿថា គណបក្សនេះនឹងឈ្នះការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រនៅឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខ។ លោក កឹម សុខា បញ្ជាក់ថា មូលហេតុដែលអះអាងដូចនេះ ដោយសារឃើញលទ្ធផលការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៧ មានពលរដ្ឋគាំទ្រកើនឡើងខ្លាំង បើធៀបនឹងការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់កាលពីឆ្នាំ២០១២។ ប៉ុន្តែអ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា អះអាងថា គឺគណបក្សខ្លួនទៅវិញទេដែលមានអ្នកគាំទ្រកើនឡើងជាងគណបក្សប្រឆាំង។

ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា មានប្រសាសន៍នៅចំពោះមុខពលរដ្ឋជាង ១ពាន់នាក់ ដែលបានចូលរួមក្នុងពិធីថ្លែងអំណរគុណម្ចាស់ឆ្នោតនៅសង្កាត់ព្រែកព្រះស្ដេច ក្រុងបាត់ដំបង ខេត្តបាត់ដំបង នៅព្រឹកថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ថា ប្រជាពលរដ្ឋនៅទីជនបទ ជាពិសេសអ្នកនៅព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ បោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ភ្លូកទឹកភ្លូកដីខុសពីអាណត្តិមុនៗ។

លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា មូលហេតុដែលពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ច្រើន ដោយសារពួកគាត់មើលឃើញការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលមានភាពអយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គមច្រើន៖ «ពេលខ្លះព័ត៌មានចេញមកនៅខេត្តឆ្ងាយនេះ ឆ្នាំ២០១២ និង ២០១៣ ព័ត៌មានមួយចំនួនមិនទាន់មកដល់ខេត្តពាយព្យនេះទេ។ ឥឡូវនេះ ព័ត៌មានដែលគេប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់យ៉ាងនោះ បានឃើញតាមរយៈហ្វេសប៊ុក។ ទាំងនេះហើយដែលធ្វើឲ្យយុវជនងាកមកគាំទ្រសង្គ្រោះជាតិ»។

ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន លើកឡើងថា នេះគ្រាន់តែជាសម្ដីបំភ័ន្តខុសការពិតរបស់មេបក្សប្រឆាំងមួយនេះ ក្នុងចេតនាដើម្បីរកសំឡេងឆ្នោតពីប្រជាពលរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ។ លោកអះអាងថា លទ្ធផលជាក់ស្ដែងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់កាលពីថ្ងៃទី៤ មិថុនា បានបង្ហាញហើយ គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មានអ្នកគាំទ្រកើនច្រើនជាងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ឆ្ងាយណាស់៖ «នៅពេលដែលគាត់កំពុងតែមានមតិបានដោយចំហ គាត់ថាគេគំរាមកំហែងគាត់។ នោះវាផ្ទុយគ្នាហើយ។ អ៊ីចឹងបានសេចក្ដីថា ឯកឧត្ដម កឹម សុខា និយាយបំផ្លើសការពិតនៅក្នុងសភាពការណ៍ជាក់ស្ដែងរបស់សង្គមកម្ពុជា។ មួយវិញទៀតនេះ ជាការឆ្លៀតឱកាសដាក់កំហុស ឬបន្ទាបបន្ថោកឥទ្ធិពលរបស់គណបក្សប្រជាជន និងរាជរដ្ឋាភិបាលតែប៉ុណ្ណោះ»។

អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា ចំនួនអ្នកគាំទ្រគណបក្សទាំងពីរកើនឡើងបន្តិចបន្តួចដូចគ្នា បើធៀបនឹងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣។ ប៉ុន្តែលោកអះអាងថា បើធៀបនឹងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១២ វិញ គណបក្សប្រឆាំងមានអ្នកគាំទ្រកើនឡើងច្រើន ចំណែកគណបក្សកាន់អំណាច ចំនួនអ្នកគាំទ្រធ្លាក់ចុះ។ លោកបណ្ឌិត មាស នី កត់សម្គាល់ទៀតថា ភាពអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គម ក៏ជាចំណែកសំខាន់មួយធ្វើឲ្យអ្នកគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាចថយចុះដែរ៖ «ហើយខ្ញុំគិតថា បើសិនជារដ្ឋាភិបាលមិនពង្រឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នេះទេ ហើយនៅតែបណ្ដោយឲ្យប្រព័ន្ធមួយនេះជ្រៀតជ្រែកដោយអ្នកនយោបាយតទៅទៀត ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាប្រិយភាពរបស់គណបក្សកាន់អំណាចបន្ថែមទៀត»។

ទោះជាយ៉ាងណា លោកបណ្ឌិត មាស នី លើកឡើងថា គណបក្សទាំងពីរហាក់ពុំមានគណបក្សណាដែលមានប្រៀប និងឈ្នះការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៨ បាននៅឡើយ។

ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី លោក កឹម សុខា ផ្ដាំផ្ញើឲ្យមេឃុំ-ចៅសង្កាត់ដែលជាប់ឆ្នោតថ្មី ត្រូវសហការធ្វើការងាររួមគ្នាជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច ដើម្បីអភិវឌ្ឍឲ្យមានការរីកចម្រើននៅក្នុងមូលដ្ឋាន។

ការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៤ នេះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ប្រកាសថាខ្លួនទទួលបានសំឡេងគាំទ្រជាង ៥១ភាគរយ ហើយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ប្រកាសថាខ្លួនទទួលបានសំឡេងគាំទ្រ ៤៦ភាគរយ។ ចំណែកឯបន្ទប់ស្ថានការណ៍សម្រាប់ការបោះឆ្នោតវិញ វាយតម្លៃជាបឋមថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទទួល ៤៨ភាគរយ និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ទទួលបាន ៤៥ភាគរយនៃសំឡេងឆ្នោតបានការសរុប៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា រៀបចំវេទិកាមួយស្ដីពីតួនាទីរបស់យុវជនក្នុងដំណើរការរៀបចំថវិកាជាតិ ដើម្បីបង្កើនចំណេះដឹង និងជំរុញឲ្យយុវជនចូលរួមក្នុងដំណើរការថវិកានៅថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ។ អ្នកជំនាញលើកឡើងដូចគ្នាថា ថវិកាជាតិជារឿងមួយដ៏សំខាន់ ដែលយុវជនមិនត្រូវមើលរំលង ដោយសារតែវាប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ទៅលើការអភិវឌ្ឍជាតិ និងបំពេញសេចក្តីត្រូវការរបស់ពលរដ្ឋគ្រប់រូប។

ការអំពាវនាវរបស់អ្នកជំនាញនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីពួកគេសង្កេតឃើញថា មានយុវជនតិចតួចដែលចាប់អារម្មណ៍នឹងរឿងថវិកាជាតិ ដែលបម្រើដល់ការអភិវឌ្ឍជាតិលើគ្រប់វិស័យទាំងអស់។

ប្រធានកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍នៃវេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា លោក ស៊ុន យូរ៉ា យល់ឃើញថា មានបញ្ហាពីរយ៉ាងដែលធ្វើឲ្យរឿងថវិកាជាតិនេះត្រូវបានមើលរំលងដោយយុវជន និងប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ។ នោះ គឺដោយសារបញ្ហាថវិកាជាតិនេះជារឿងបច្ចេកទេសដែលមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញ ហើយម្យ៉ាងទៀតគឺដោយសារខ្វះការផ្សព្វផ្សាយឲ្យបានទូលំទូលាយ៖ «»។

ចំណែកប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាព លោក យង់ គិមអេង វិញ កត់សម្គាល់ថា ការយល់ដឹង និងការចូលរួមរបស់ពលរដ្ឋ និងយុវជនក្នុងដំណើរការថវិកាជាតិនេះមានតិចតួចបំផុត ដោយសារតែកង្វះខាតព័ត៌មាន។ លោកថា ការបើកចំហព័ត៌មានដើម្បីឲ្យមានការចូលរួមពិគ្រោះយោបល់ពីពលរដ្ឋ ជុំវិញផែនការថវិកានេះ មានតែនៅថ្នាក់ឃុំ-សង្កាត់តែប៉ុណ្ណោះ ចំណែកនៅថ្នាក់ជាតិវិញ គឺមានភាពស្មុគស្មាញច្រើន ដែលពលរដ្ឋ រួមទាំងអង្គការសង្គមស៊ីវិលផង មិនអាចចូលរួមបាន៖ «»។

ថវិកាជាតិ គឺជារបាយការណ៍ផែនការចំណូល និងចំណាយរបស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីកំណត់ថា រដ្ឋាភិបាលមានប្រាក់គ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ទូទាត់ចំណាយរបស់ខ្លួននៅក្នុងឆ្នាំនីមួយៗ។

ប្រាក់ចំណូលរបស់ជាតិមានពីរ គឺចំណូលក្នុងស្រុក និងចំណូលក្រៅស្រុក។ ចំណូលក្នុងស្រុកបានមកពីចំណូលពន្ធ និងចំណូលមិនមែនពន្ធ ចំណែកចំណូលក្រៅស្រុកវិញ បានមកពីកម្ចី និងជំនួយ។

ថវិកាជាតិត្រូវបានចំណាយទៅលើប្រាក់បៀវត្សរ៍មន្ត្រីរាជការ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ មុខទំនិញសម្រាប់ផ្តល់សេវាកម្មជូនពលរដ្ឋ ដូចជាថ្នាំពេទ្យ និងសៀវភៅ ការអន្តរាគមន៍ផ្នែកសង្គម ឬសេដ្ឋកិច្ច ការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ គម្រោងអគ្គិសនី និងការទិញរថយន្តរដ្ឋ ជាដើម។

នៅកម្ពុជា ថវិកាជាតិត្រូវបានសំដៅទៅច្បាប់ស្ដីពីការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុប្រចាំឆ្នាំ ដែលត្រូវបានហៅជាទូទៅថា ច្បាប់ថវិកាជាតិ ហើយដែលត្រូវអនុម័តមួយឆ្នាំម្តង។

យុវជនមួយចំនួនបញ្ជាក់ថា ពួកគេមានការយល់ដឹងតិចតួចបំផុតពីបញ្ហាថវិកាជាតិនេះ។ អ្នកខ្លះបានដឹងពីរឿងនេះតាមរយៈមេរៀននៅសាលា ខ្លះតាមរយៈសិក្ខាសាលារបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងខ្លះទៀតតាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវដោយខ្លួនឯង៖ «»។

យុវជនទាំងនេះសំណូមពរឲ្យរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានឲ្យបានច្រើនទាក់ទងនឹងដំណើរការថវិកាជាតិ ហើយនិងរបៀបដែលយុវជន និងពលរដ្ឋទូទៅអាចចូលរួមក្នុងដំណើរការនេះបាន។ ពួកគេក៏សំណូមពរដល់យុវជនផ្សេងទៀតផងដែរ ឲ្យងាកមកចាប់អារម្មណ៍បញ្ហាថវិកាជាតិដែលជារឿងដ៏សំខាន់ប៉ះពាល់ដល់អនាគត និងការរីកចម្រើននៃប្រទេសជាតិ។

កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៦ កន្លងទៅ រដ្ឋសភាបានអនុម័តច្បាប់ស្ដីពីហិរញ្ញវត្ថុ សម្រាប់ការគ្រប់គ្រងថវិកាជាតិឆ្នាំ២០១៧ ដែលមានទំហំទឹកប្រាក់ជិត ៥ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ ចំនួននេះមានការកើនឡើងប្រមាណ ១ពាន់លានដុល្លារ បើធៀបទៅនឹងថវិកាជាតិសម្រាប់ឆ្នាំ២០១៦ ដែលមានត្រឹមជិត ៤ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។

ក្នុងចំនួនថវិកាជាតិជិត ៥ពាន់លានដុល្លារនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានបង្កើនទៅក្នុងវិស័យការពារជាតិច្រើន និងបានត្រៀមទុកដោយឡែកចំនួនជាង ៨៥០លានដុល្លារសម្រាប់ចំណាយផ្សេងៗគ្មានមុខសញ្ញាច្បាស់លាស់ ដែលធ្វើឲ្យសង្គមស៊ីវិល និងមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងបារម្ភថា កញ្ចប់ថវិកាបម្រុងនេះអាចនឹងធ្លាក់ទៅក្នុងអំពើពុករលួយ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង អះអាងថា ការរក្សាសន្តិសុខក្នុងអំឡុងពេលបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ និងថ្ងៃបោះឆ្នោត ទទួលបានជោគជ័យ ព្រោះគ្មានអ្នករបួស ស្លាប់ និងគ្មានការគំរាមកំហែងដែលប៉ះពាល់អ្នកបោះឆ្នោត។ បក្សប្រឆាំង និងសង្គមស៊ីវិល ក៏សង្កេតឃើញដូច្នេះដែរ ប៉ុន្តែស្នើឲ្យការធានាសន្តិសុខក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខ មានភាពល្អប្រសើរដូចគ្នានេះដែរ។

ការទទួលបានជោគជ័យនៃកិច្ចការពារសន្តិសុខក្នុងអំឡុងពេលបោះឆ្នោត និងជាពិសេសក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោត ត្រូវបានរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង ពន្យល់ថា ព្រោះមានការចូលរួមពីសមត្ថកិច្ចចម្រុះ កងទ័ព មន្ត្រីរាជការ គណបក្សនយោបាយ និងជាពិសេសនោះ គឺភាពចាស់ទុំផ្នែកនយោបាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ លោកថា ការរក្សាសន្តិសុខក្នុងការបោះឆ្នោតអាណត្តិនេះ គឺមានលក្ខណៈល្អប្រសើរជាងអាណត្តិមុនៗ៖ «តាមរយៈលទ្ធផលនៃការការពារសន្តិសុខនេះ បានលើកកម្ពស់កិត្យានុភាពកិត្តិយសប្រទេសកម្ពុជា យើងនៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ ខ្ញុំក៏សូមថ្លែងអំណរគុណដល់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ និងបងប្អូនជនរួមជាតិយើងទាំងអស់»។

ថ្លែងប្រាប់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មាននៅព្រឹកថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧ ក្រោយកិច្ចប្រជុំគណៈបញ្ជាការសន្តិសុខអចិន្ត្រៃយ៍កិច្ចការពារសន្តិសុខ សណ្ដាប់ធ្នាប់ និងសុវត្ថិភាព នៃដំណើរការរៀបចំការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង ថ្លែងការពារចំណាត់ការដែលដាក់ពង្រាយសមត្ថកិច្ចនៅក្នុងបរិវេណនៃការិយាល័យបោះឆ្នោតថា នេះជារឿងធម្មតាដែលដូចទៅនឹងប្រទេសដទៃទៀតដែរ ដែលប្រើកងកម្លាំងក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោត ដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោត៖ «សមត្ថកិច្ចមិនឲ្យពង្រាយ មិនដឹងថាបង្កើតកម្លាំងដើម្បីអី? ខ្ញុំយល់ថាបើកម្លាំងនេះធ្វើល្អត្រឹមត្រូវ មិនត្រូវរិះគន់ទេ»។

នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត និងយុត្តិធម៌ ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា ឬហៅថាអង្គការនិកហ្វិច (NICFEC) និងជាសមាជិកនៃបន្ទប់ស្ថានការណ៍បោះឆ្នោត លោក សំ គន្ធាមី ក៏សង្កេតឃើញពីភាពវិជ្ជមាននៃកិច្ចការពារសន្តិសុខក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោត។

យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ទោះគ្មានករណីហិង្សាដូចការលើកឡើងរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង ក្តី អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) រកឃើញថា ការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា គឺធ្វើឡើងទាំងក្នុងបរិយាកាសគំរាមកំហែងទៅដល់សិទ្ធិបញ្ចេញមតិ និងការចូលរួមក្នុងនយោបាយ ដែលអាចចាត់ទុកការបោះឆ្នោតនេះថា គឺមិនបានធ្វើឡើងដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ឡើយ។

អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អេង ឆៃអ៊ាង និយាយថា ទោះមិនឃើញមានអំពើហិង្សាកើតឡើងគួរឲ្យកត់សម្គាល់ ប៉ុន្តែលោកស្នើឲ្យបរិយាកាសនយោបាយចាប់ពីពេលនេះរហូតដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខ មានដំណើរការល្អ គ្មានការបំភិតបំភ័យ គ្មានហិង្សា និងគ្មានការគំរាមកំហែង៖ «ដើម្បីធ្វើយ៉ាងម៉េចឲ្យបរិយាកាសបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ ជាការបរិយាកាសមួយល្អ អ្នកចាញ់ ចាញ់ដោយអស់ចិត្ត ហើយអ្នកឈ្នះ ឈ្នះដោយកិត្តិយស»។

ដូចគ្នានេះដែរ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង រំពឹងថាអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ដែលបានចូលរួមក្នុងកិច្ចការពាររក្សាសន្តិសុខក្នុងអំឡុងពេលបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ នឹងបន្តចូលរួមការពារសន្តិសុខក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិករដ្ឋសភា ឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគមអាដហុក (ADHOC) ៣រូប ដែលត្រូវតុលាការឃុំខ្លួននៅមណ្ឌលកែប្រែ «ម១» ត្រូវបានក្រុមគ្រួសារអះអាងថា កំពុងធ្លាប់ខ្លួនឈឺជាទម្ងន់។ ក្រុមគ្រួសារលើកឡើងថា លោក យី សុខសាន្ត លោក ណៃ វ៉ង់ដា និងលោក នី សុខា កំពុងមានជំងឺនៅក្នុងពន្ធនាគារព្រៃស ប៉ុន្តែថ្នាំពេទ្យព្យាបាលមិនចំនឹងជំងឺ ហើយការព្យាបាលមិនបានដិតដល់ផង បណ្ដាលឲ្យពួកគេដែលកំពុងមានជំងឺប្រចាំកាយស្រាប់ផងនោះ ធ្លាក់ខ្លួនឈឺកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរទៅៗ។ មន្ត្រីនាំពាក្យនៃអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ អះអាងថា ប្រសិនបើចង់បានពេទ្យពីអង្គការ ឬទទួលការព្យាបាលឲ្យបានដិតដល់ លុះត្រាមានការសម្រេចពីតុលាការជាមុនសិន។

កូនស្រីរបស់លោក យី សុខសាន្ត ឲ្យដឹងថា ស្ថានភាពជំងឺសព្វថ្ងៃរបស់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគមអាដហុកទាំង ៣រូបនៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងព្រៃស មានស្ថានភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងៗពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ស្របពេលក្រុមគ្រូពេទ្យរបស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល មិនត្រូវបានមណ្ឌលកែប្រែអនុញ្ញាតឲ្យចូលទៅព្យាបាលនៅក្នុងមណ្ឌលកែប្រែនេះដូចមុនទៀតហើយនោះ។

កញ្ញា សាន វឌ្ឍនៈវត្តី ជាកូនរបស់លោក យី សុខសាន្ត ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ថា ដោយសារបរិយាកាសនៅក្នុងបន្ទប់ឃុំឃាំងចង្អៀតណែន និងគួបផ្សំអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកទាំងនោះមានជំងឺប្រចាំកាយផង បានជំរុញឲ្យជំងឺកាន់តែវាយលុកខ្លាំងឡើងៗ។ ជាងនេះទៅទៀត ថ្នាំពេទ្យសម្រាប់ព្យាបាលនោះ មិនត្រូវនឹងប្រភេទជំងឺ ហើយកម្រិតបច្ចេកទេសនៃការព្យាបាលមិនដិតដល់ថែមទៀត ធ្វើឲ្យជំងឺកាន់តែរួមរឹត ហើយធ្ងន់ធ្ងរជាងមុន។ កញ្ញាបន្តថា «គាត់ផឹកថ្នាំផ្ដេសផ្ដាសច្រើនពេក។ យើងអត់ដឹងថាត្រូវទិញថ្នាំអីឲ្យគាត់ ដោយសារអត់ពេទ្យ។ យើងម្ដងទិញថ្នាំនេះ ម្ដងទិញថ្នាំនោះ សាកមួយណាត្រូវយកមួយហ្នឹង។ ដល់ពេលអ៊ីចឹង គាត់មានបញ្ហាថ្លើម រួចពុលថ្នាំ។ ឥឡូវនេះ ៣ខែ យើងអត់មានពេទ្យ យើងកាន់តែពិបាក»។

សាច់ញាតិរបស់មន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ឲ្យដឹងថា ក្នុងចំណោមអ្នកទាំង៥ គឺមានលោក ណៃ វ៉ង់ដា លោក នី សុខា និងលោក យី សុខសាន្ត ដែលត្រូវតុលាការឃុំខ្លួននៅមណ្ឌលកែប្រែ «ម១» មានស្ថានភាពយ៉ាប់ជាងគេ។ មានអ្នកខ្លះក្នុងចំណោមទាំង ៣នាក់នេះ មានជំងឺលើសឈាម ហើមដៃហើមជើង និងស្ពឹកដៃស្ពឹកជើង ជាដើម។

អង្គការលីកាដូ (LICADHO) ដែលធ្លាប់បញ្ជូនក្រុមគ្រូពេទ្យជំនាញចុះព្យាបាលអ្នកជាប់ឃុំនៅតាមមណ្ឌលកែប្រែទាំង ១១ទីតាំងនៅទូទាំងប្រទេស ត្អូញត្អែរថា ឥឡូវនេះការព្យាបាលនៅតាមពន្ធនាគារ គឺមិនងាយស្រួលដូចមុនទៀតឡើយ ដោយត្រូវក្រសួងមហាផ្ទៃ បិទសិទ្ធិក្នុងការចេញចូលទៅផ្នែកខាងក្នុងនៃមណ្ឌលកែប្រែ។ ប្រធានគ្រប់គ្រងផ្នែកអង្កេតរបស់អង្គការលីកាដូ ឲ្យដឹងថា ការបញ្ចប់បេសកកម្មផ្នែកមនុស្សធម៌របស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនេះ គឺក្រសួងមហាផ្ទៃ ពុំបានបញ្ជាក់ពីមូលហេតុពិតប្រាកដទេ។

លោក អំ សំអាត ប្រធានគ្រប់គ្រងផ្នែកអង្កេតនៃអង្គការលីកាដូ យល់ឃើញថា ខាងពន្ធនាគារមិនអាចហាមឃាត់ ឬបិទសិទ្ធិសេរីភាពទណ្ឌិត ឬជនសង្ស័យណាមួយក្នុងអំឡុងពេលឃុំខ្លួន ប្រសិនបើមានសំណើពីសាច់ញាតិទៅតុលាការ ដើម្បីស្នើសុំការព្យាបាល។ លោកបន្តថា «គាត់អាចនឹងធ្វើការអនុញ្ញាត ពីព្រោះនេះវាជាស្ថានភាពសុខភាព ហើយវាជាសេវាព្យាបាលផ្នែកសុខភាព និងផ្នែកមនុស្សធម៌។ វាមិនពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿង ឬក៏ជាមួយអីផ្សេងទៀត»។

មន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគមអាដហុក ចំនួន ៤រូប និងលោក នី ចរិយា អគ្គលេខាធិការរងនៃ គ.ជ.ប ត្រូវបានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់លោក ឱម យ៉ិនទៀង ចោទប្រកាន់ និងចាប់ខ្លួន ក្រោមហេតុផលសមគំនិត និងសូកប៉ាន់សាក្សីកាលពីចុងខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦ ជុំវិញស្នេហាដែលគេចោទថារវាងលោក កឹម សុខា និងអ្នកនាង ខុម ចាន់តារាទី ហៅស្រីមុំ។

មកដល់ពេលនេះ តួអង្គសំខាន់នៅក្នុងអង្គហេតុរឿងស្នេហាផ្លូវភេទនេះរវាងលោក កឹម សុខា និងអ្នកនាង ខុម ចាន់តារាទី ត្រូវរួចខ្លួន ផ្ទុយទៅវិញអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគមអាដហុក ៤រូប និងលោក នី ចរិយា ជាប់សង្ស័យក្នុងសំណុំរឿងនេះ ត្រូវមានទោស និងបន្តត្រូវឃុំខ្លួនដោយត្រូវរង់ចាំថ្ងៃជំនុំជម្រះអស់ពេលជាច្រើនមកហើយ។

លោក ឡោ ជុនធី ដែលជាមេធាវីការពារក្ដីឲ្យអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក យល់ឃើញថា នេះជារឿងអយុត្តិធម៌មួយសម្រាប់កូនក្ដីរបស់ខ្លួន ដែលប្រែក្លាយពីជួយក្នុងន័យមនុស្សធម៌ ទៅជាមានទោសវិញ។ លោកបន្តថា «រឿងយុត្តិធម៌កាន់តែអត់យុត្តិធម៌ទៀត។ យើងគិតមើល គាត់មានទម្ងន់ស្អីជួយគេសោះ ដល់ហើយមានបញ្ហាការចោទប្រកាន់ដូច្នេះទៅហើយ ឃុំខ្លួនរហូតមកដល់ពេលនេះ។ ឃុំ ៦ខែមិនអស់ចិត្ត ថែម៦។ ៦មិនអស់ចិត្ត ថែម ៦ ទៀត»។

ក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល បានហៅករណីនេះថាគឺជារឿងនយោបាយ ហើយការប្រើប្រាស់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំងនេះ មិនមែនបង្ហាញពីការលើកស្ទួយប្រជាធិបតេយ្យ និងជំរុញឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនោះឡើយ។

យ៉ាងនេះក្ដី គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន បានចេញថ្លែងការណ៍នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ដោយអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលដោះលែងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជនដីធ្លីពីពន្ធនាគារឲ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ។ ទាក់ទងរឿងនេះ កាលពីចុងខែតុលា អតីតប្រមុខដឹកនាំបក្សប្រឆាំងធ្លាប់បានដាក់សំណើសុំឲ្យដោះលែងលោក នី ចរិយា រួមទាំងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកទោសនយោបាយផ្សេងទៀតដែរ ប៉ុន្តែសំណើនេះមិនត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលពិចារណាទេ។

អ្នកនាំពាក្យអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក នុត សវនា ឲ្យដឹងថា តាមពិតនៅក្នុងមណ្ឌលកែប្រែ ក៏មានពេទ្យព្យាបាលអ្នកជំងឺដែរ ប៉ុន្តែបើគ្រួសារត្រូវការពេទ្យពីខាងក្រៅ ឬស្នើសុំសិទ្ធិក្នុងការព្យាបាល អាចធ្វើសំណើទៅតុលាការបាន។ លោកបន្តថា «ឲ្យគាត់ស្នើទៅព្រះរាជអាជ្ញាទៅ ហើយបើព្រះរាជអាជ្ញាអនុញ្ញាត អាហ្នឹងយើងឲ្យគាត់ទៅ ព្រោះរឿងនេះវាអាស្រ័យលើព្រះរាជអាជ្ញា»។

តុលាការក្រុងភ្នំពេញ បានចេញដីកាសម្រេចបន្តឃុំខ្លួនអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ៤រូប និងលោក នី ចរិយា ចំនួន ៦ខែបន្តទៀតកាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមេសា។ ការសម្រេចរបស់តុលាការនេះ នៅពេលឃុំខ្លួនអស់ពេល ៦ខែរួចមកហើយ ប៉ុន្តែអ្នកជាប់ឃុំបានថ្លែងក្រោយចេញពីបន្ទប់សាកសួរថា តុលាការនៅបន្តរកកំហុសទៀត។ នៅក្នុងអំឡុងពេលឃុំខ្លួននេះ ក្រុមមេធាវីបានព្យាយាមដាក់បណ្ដឹងសុំនៅក្រៅឃុំជាហូរហែមកហើយ ប៉ុន្តែត្រូវបានតុលាការទាំងកំពូល និងឧទ្ធរណ៍ ច្រានចោលជាបន្តបន្ទាប់ក្រោមហេតុផលខុសៗគ្នា៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

សវនាការរបស់សាលាក្ដីខ្មែរក្រហមដែលធ្វើសេចក្ដីសន្និដ្ឋានផ្ទាល់មាត់ ដើម្បីបិទបញ្ចប់ការពិភាក្សាដេញដោលលើសំណុំរឿង០០២ វគ្គ២ ឈានចូលដល់ថ្ងៃទី៣ ហើយនៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា។ នៅថ្ងៃទីបីនេះ សហព្រះរាជអាជ្ញា សុំឲ្យតុលាការផ្ដន្ទាទោសជនជាប់ចោទ នួន ជា និង ខៀវ សំផន ដាក់គុកអស់មួយជីវិត។

ការស្នើសុំឲ្យអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង ផ្ដន្ទាទោសដាក់គុកជនជាប់ចោទ នួន ជា និង ខៀវ សំផន អស់មួយជីវិត គឺក្រោយពេលដែលសហព្រះរាជអាជ្ញាបង្ហាញអំណះអំណាងដាក់បន្ទុកលើជនជាប់ចោទអស់រយៈពេលពីរថ្ងៃ។

មុននឹងបញ្ចប់សេចក្ដីសន្និដ្ឋានរបស់ភាគីខ្លួន នៅល្ងាចថ្ងៃទី១៥ មិថុនា សហព្រះរាជអាជ្ញាជាតិ គឺអ្នកស្រី ជា លាង បង្ហាញភស្តុតាងថា ជនជាប់ចោទ នួន ជា និង ខៀវ សំផន សុទ្ធតែមានតួនាទីពាក់ព័ន្ធនឹងឧក្រិដ្ឋកម្ម ដែលបានប្រព្រឹត្តឡើងនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩៖ «»។

សហព្រះរាជអាជ្ញាអះអាងថា ជនជាប់ចោទ នួន ជា មានតួនាទីទទួលខុសត្រូវលើមន្ទីរសន្តិសុខ ជាពិសេសមន្ទីរសន្តិសុខ «ស២១» ដែលគេស្គាល់ថាគុកទួលស្លែង។ ភស្តុតាងដែលសហព្រះរាជអាជ្ញាលើកឡើង គឺចម្លើយរបស់លោក កាំង ហ្កេកអ៊ាវ ហៅឌុច អតីតប្រធានមន្ទីរ «ស២១» ហើយភស្តុតាងមួយទៀត គឺសំឡេងរបស់ជនជាប់ចោទ នួន ជា ផ្ទាល់ ដែលប្រាប់ទៅអ្នកផលិតវីដេអូ គឺលោក ថេត សម្បត្តិ៖ «»។

ដោយឡែកជនជាប់ចោទ ខៀវ សំផន ទោះបីជាមិនមានតួនាទីផ្ទាល់នៅនឹងមន្ទីរសន្តិសុខក្ដី ក៏លោកបានដឹងឮអំពីការងាររបស់មន្ទីរសន្តិសុខ «ស២១» ក្នុងតួនាទីលោកជាអ្នកដឹកនាំជាន់ខ្ពស់មួយរូបនៃរបបខ្មែរក្រហម៖ «»។

សហព្រះរាជអាជ្ញានៃសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម បង្ហាញថា មានភស្តុតាងជាច្រើនហួសពីការសង្ស័យថា ជនជាប់ចោទទាំងពីររូបមានពិរុទ្ធភាព ដែលចូលរួមក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍លើជនជាតិចាម និងជនជាតិវៀតណាម ដែលត្រូវបានសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមចោទប្រកាន់នៅក្នុងសំណុំរឿង០០២ វគ្គ២។

ប្រធានអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងនៃសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម លោកចៅក្រម និល ណុន ក្រោយការធ្វើសារណាបញ្ចប់សេចក្ដីសន្និដ្ឋានរបស់សហព្រះរាជអាជ្ញា អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង នឹងបន្តស្ដាប់សេចក្ដីសន្និដ្ឋានរបស់មេធាវីការពារក្ដីជនជាប់ចោទវិញម្ដង នៅថ្ងៃទី១៦ មិថុនា៖ «»។

ជនជាប់ចោទ នួន ជា និង ខៀវ សំផន ត្រូវបានអង្គជំនុំជម្រះសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម ផ្ដន្ទាទោសដាក់គុកអស់មួយជីវិតម្ដងហើយកាលពីក្នុងសំណុំរឿង០០២ វគ្គ១ ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មនៃការជម្លៀសពលរដ្ឋដោយបង្ខំ និងការសម្លាប់អតីតទាហាន និងមន្ត្រីរដ្ឋការរបស់របប លន់ នល់៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកវិភាគគាំទ្រគំនិតរបស់ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ដែលថ្លែងលែងឲ្យតម្លៃជំនួយបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ការលើកឡើងដូចនេះរបស់អ្នកវិភាគ ក្រោយពីលោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងថា បើទោះជាសហរដ្ឋអាមេរិក កាត់ជំនួយទាំងអស់មកកម្ពុជា ក៏កម្ពុជា គ្មានបញ្ហានោះឡើយ។

ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកវិភាគថាបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ថ្លែងមិនឲ្យតម្លៃជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលអាងមានជំនួយសន្ធឹកសន្ធាប់ពីចិន នោះ វាគឺជាគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងសម្រាប់កម្ពុជា ទៅវិញទេ។

ការលើកឡើងរបស់អ្នកវិភាគក្រោយពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្លែងរបៀបឌឺដងទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលប្រកាសមិនផ្តល់ជំនួយស្ទើរទាំងស្រុងដល់ប្រទេសមួយចំនួនលើពិភពលោក ក្នុងនោះក៏មានកម្ពុជា មួយផងដែរ។

លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងថា បើទោះជាសហរដ្ឋអាមេរិក កាត់ជំនួយ ១០០ភាគរយមកឲ្យកម្ពុជា ក៏កម្ពុជា គ្មានបញ្ហានោះដែរ។ ប៉ុន្តែលោកថា ការកាត់បន្ថយជំនួយអន្តរជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនេះ គឺដោយសារតែរដ្ឋបាលប្រធានាធិបតីលោក ដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump) ត្រូវការលុយសម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិក៖ «ខ្ញុំនិយាយរឿងមួយ ថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣ ពេលនោះខ្ញុំនិយាយនៅខ្សាច់កណ្ដាល ក្រោយការបោះឆ្នោត ៣ថ្ងៃ។ ខ្ញុំថាបើអាមេរិកកាត់ៗទៅ កុំនិយាយច្រើនពេក ហើយអ្នកដែលងាប់ មិនមែនប្រជាជនខ្មែរទេ ងាប់អ្នកណាដែលធ្វើឲ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលអាមេរិក ងាប់ទាំងអស់ មិនមែនងាប់ខ្ញុំទេ»។

ទោះជាយ៉ាងណា លោក ហ៊ុន សែន និយាយការពារពីរឿងដែលលោកតែងបញ្ឈឺចិត្តសហរដ្ឋអាមេរិក ពីការកាត់ជំនួយនេះ ដោយលោកថាបើសហរដ្ឋអាមេរិក ខ្លួនឯង មិននិយាយពីរឿងកាត់ជំនួយមកកម្ពុជា នោះទេ លោកក៏មិននិយាយដល់រឿងនេះដែរ។

ក្នុងពេលដែលលោក ហ៊ុន សែន និយាយក្នុងន័យឌឺដងហាក់មិនត្រូវការជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនេះ ចំណែករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ លោក ប្រាក់ សុខុន ក្នុងជំនួបជាមួយលោក ផាតទ្រិក មឺហ្វី (Patrick Murphy) ឧបការីរងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ទទួលបន្ទុកកិច្ចការអាស៊ីបូព៌ា និងប៉ាស៊ីហ្វិក នៅភ្នំពេញកាលពីចុងខែមេសា ដែលពេលនោះលោក ប្រាក់ សុខុន បានវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះជំនួយអភិវឌ្ឍន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសទាំងពីរ ពិសេសលើវិស័យអប់រំ សុខាភិបាល បរិស្ថាន ការដោះមីន ការទប់ស្កាត់ការជួញដូរមនុស្ស ការរត់ពន្ធគ្រឿងញៀន ការស្វែងរកអដ្ឋិធាតុទាហានអាមេរិកបាត់ខ្លួនក្នុងសម័យសង្គ្រាម ការលើកកម្ពស់សមត្ថភាពរបស់កងកម្លាំងរក្សាសន្តិភាពកម្ពុជា ព្រមទាំងការសម្រេចរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ផ្តល់ដល់កម្ពុជា នូវការលើកលែងពន្ធចំពោះមុខទំនិញសម្រាប់ធ្វើដំណើរចំនួន ២៧ប្រភេទដែលផលិតនៅកម្ពុជា។

ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក ឲ្យដឹងថា កាលពីឆ្នាំ២០១៤ សហរដ្ឋអាមេរិក បានផ្តល់ជំនួយដល់កម្ពុជា ប្រមាណ ៧៨លានដុល្លារអាមេរិក។ បច្ចុប្បន្ន ចិន កំពុងនាំមុខប្រទេសដទៃទៀតក្នុងការផ្តល់ជំនួយមកកម្ពុជា។

បញ្ហាជំនួយបរទេសនេះ ត្រូវបានប្រធានអង្គការវេទិកាអនាគត លោក អ៊ូ វីរៈ មើលឃើញថា វាគួរដល់ពេលដែលកម្ពុជា ពង្រឹងខ្លួនឯងឲ្យរឹងមាំទាំងផ្នែកនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីកុំឲ្យប្រទេសមួយនេះបន្តរស់ពឹងផ្អែកលើជំនួយបរទេសដូចពេលបច្ចុប្បន្ន មិនថាជំនួយនោះមកពីសហរដ្ឋអាមេរិក ចិន ឬប្រទេសណាផ្សេងទៀតឡើយ។

បើទោះជាគាំទ្រគំនិតរបស់លោក ហ៊ុន សែន មិនឲ្យតម្លៃជំនួយមកពីសហរដ្ឋអាមេរិកក្តី តែលោកថា បើការថ្លែងនេះដោយសារតែលោក ហ៊ុន សែន អាងមានប្រទេសចិន នៅពីក្រោយរង់ចាំផ្តល់ជំនួយនោះ វាគឺជាគ្រោះថ្នាក់កាន់តែខ្លាំងសម្រាប់កម្ពុជា ទៅវិញទេ។ ផ្ទុយទៅវិញលោកថា បើកម្ពុជា នៅតែពឹងផ្អែកលើជំនួយគេទេ លោកយល់ថាកម្ពុជា គួរពឹងផ្អែកឲ្យបានច្រើនប្រទេស ដើម្បីកុំឲ្យប្រទេសណាមួយមានឥទ្ធិពលលើប្រទេសកម្ពុជា ខ្លាំងពេក៖ «បើសិនជាគាត់គិតថាការឈប់យកជំនួយ ឬការឈប់ពឹងផ្អែកជំនួយពីសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយសារមានចិន វាគឺជាគ្រោះថ្នាក់មួយធំមែនទែន ដោយសារតែយើងពឹងផ្អែកលើគេដដែល ដោយគ្រាន់តែយើងដូរពីប្រទេសមួយទៅប្រទេសមួយផ្សេងទៀត។ យើងនៅតែចូលស៊ង បើមិនចូលស៊ងប្រទេសមួយ ក៏ចូលស៊ងប្រទេសមួយទៀតដដែល។ ខ្ញុំមើលទៅនៅតែជាការធ្វើនយោបាយទីពឹងផ្ដេកផ្ដួល មិនអាចជ្រោមជ្រែងខ្លួនឯងបាន»។

លោក អ៊ូ វីរៈ ថ្លែងថា ក្នុងកាលៈទេសៈនេះ កម្ពុជា មានសមត្ថភាពក្នុងការពង្រឹងខ្លួនឯងដោយមិនចាំបាច់រស់ពឹងលើជំនួយបរទេស។ ដើម្បីធ្វើដូចនេះបាន លោកថាទាល់តែកម្ពុជា មានស្ថិរភាពនយោបាយប្រកបដោយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ បញ្ឈប់ការហែកហួរគ្នា លុបបំបាត់អំពើពុករលួយ និងការិយាធិបតេយ្យ ពង្រឹងការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធមានភ្លើង ផ្លូវ និងទឹក ជាដើម៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

លោក សម រង្ស៊ី អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីរាត្រីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី១៥ ខែមិថុនា បានបង្ហោះសារមួយលើគណនីហ្វេសប៊ុក (Facebook) របស់លោក ឆ្លើយតបទៅអ្នកកាសែតបរទេសដែលសាកសួរលោកអំពីជំហរក្នុងការវិលត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញ របស់លោកបន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានលុបចោលបម្រាមមិនអោយក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍លក់សំបុត្រអោយលោក និងដឹកលោកមកកម្ពុជា វិញនោះ។

សារជាភាសាអង់គ្លេសដែលលោក សម រង្ស៊ី បង្ហោះនោះ មានអមដោយរូបថតលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងកាយវិការលើកដៃចង្អុល និងហារមាត់ស្រែកផង។

លោក សម រង្ស៊ី ចោទជាសំណួរថា តើបានប្រយោជន៍អ្វីទៅក្នុងការជាប់គុកដើម្បីអោយបានតែជាប់គុកនោះ? លោកបន្តថា លោកសុខចិត្តធ្វើពលីកម្មសព្វបែបយ៉ាង រួមទាំងការបូជាជីវិតលោកផង ប្រសិនបើការបូជាជីវិតនោះ គឺដើម្បីបុព្វហេតុនាំមកនូវការផ្លាស់ប្ដូរមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ហើយដោយដកលោក ហ៊ុន សែន ដែលលោកហៅថា ជាជនផ្ដាច់ការចេញពីតំណែងជាមុនសិន។

សារឆ្លើយតបរបស់លោក សម រង្ស៊ី នេះ ក៏ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បញ្ចេញសារស័ព្ទឌឺដងឡងសម្ដីទៅលោក សម រង្ស៊ី នៅក្នុងពិធីចែកសញ្ញាប័ត្រមួយនៅទីក្រុងភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា។ ថ្វីដ្បិតតែលោក ហ៊ុន សែន ហៅលោក សម រង្ស៊ី ថាជាអ្នកក្លាហាន លោកក៏លើកយកចំរៀងមួយដែលគេនិយមច្រៀងឌឺដងដល់មនុស្សកំសាក ត្រង់វគ្គដែលថា “ក្របីស៊ីស្រូវបងមិនសូវហ៊ានដេញ ក្របីដើរចេញបងដេញអោយស្រីមើល” មកច្រៀងត្រាប់អោយនិស្សិតស្ដាប់ផង។

សាររបស់លោក សម រង្ស៊ី បន្តទៀតថា ខ្ញុំមិនចង់ធ្វើដូចកូនក្មេងបៀមដៃ និងជា «វីរបុរស» ដោយខ្វះភាពប្រាកដប្រជាមួយ ហើយដែលការលះបង់របស់ខ្លួននឹងក្លាយជារឿងឥតប្រយោជន៍នោះទេ។

លោក សម រង្ស៊ី ចោទជាសំណួរទៀតថា នៅពេលដែលនិយាយពីភាពកំសាកក្នុងការតតាំងគ្នារវាងអ្នកនយោបាយពីររូប តើវាមិនមែនជារឿងកំសាកទេ ឬដែលអ្នកនយោបាយម្នាក់ប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការក្នុងស្រុក ទាហាន និងនគរបាលក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនទៅកម្ចាត់គូរបដិបក្ខរបស់ខ្លួន? តើវាមិនមែនជាការកំសាកទេឬ ដែលអ្នកនយោបាយម្នាក់ក្នុងតួនាទីជនផ្តាច់ការ និយាយជាសាធារណៈថា ខ្លួនត្រៀមនឹង «កម្ចាត់មនុស្ស ១០០ ទៅ ២០០ នាក់» ដូចអ្វីដែលខ្លួនធ្លាប់បានប្រព្រឹត្តនៅពេលធ្វើរដ្ឋប្រហារកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ កន្លងទៅ ដើម្បីការពារអំណាចរបស់ខ្លួននោះ?

កាលពីថ្ងៃអង្គារ ទី១៣ ខែមិថុនា លោក សម រង្ស៊ី មានប្រសាសន៍ក្នុងនាទីវេទិការបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គួរមានភាពក្លាហានក្នុងការដកបម្រាមរារាំងលោកមិនអោយចូលមកកម្ពុជា នោះចេញ ដើម្បីអោយលោកអាចវិលចូលមកប្រទេសកម្ពុជា ចូលរួមប្រកួតប្រជែងជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីជាមួយលោកនាយក រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

សហជីពសេរីកម្មករស្នើឲ្យបេឡាជាតិរបបសន្តិសុខសង្គម (ប.ស.ស) ជំរុញឲ្យក្រសួងសុខាភិបាល យកចិត្តទុក និងដាក់ទោសទណ្ឌចំពោះគ្រូពេទ្យដែលមានការធ្វេសប្រហែសក្នុងការព្យាបាលសមាជិកប.ស.ស។

អនុប្រធានសហជីពសេរីកម្មករនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា លោក ម៉ាន់ សេងហាក់ ស្នើឲ្យបេឡាជាតិរបបសន្តិសុខសង្គម គួរពិនិត្យមើលចំពោះកម្មការិនីជាសមាជិក ប.ស.ស ដែលបានស្លាប់ពេលសម្រាលកូន និងដាក់ទោសទណ្ឌចំពោះគ្រូពេទ្យដែលមានការធ្វេសប្រហែសមិនទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងការព្យាបាល ដោយសារកន្លងមកមានមន្ត្រីពេទ្យមិនយកចិត្តទុកដាក់នៅពេលឃើញប័ណ្ណសមាជិកប.ស.ស។ បញ្ហានេះលោកថា បានធ្វើឲ្យកម្មករកម្មការិនីរុញរាមិនហ៊ានចូលជាសមាជិកប.ស.ស៖ «ប.ស.ស ចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយពេទ្យ ប៉ុន្តែការអនុវត្តសូមឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពព្រោះពេលដែលមានគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិតឆ្លើយដាក់គ្នាទៅវិញទៅមក ពេទ្យរុញ ពិនិត្យច្រើនយកពេទ្យស្ដា គួរតែឲ្យគ្រូពេទ្យជំនាញ ឬគ្រូពេទ្យសាកល្បងទៅពិនិត្យជីវិតមនុស្ស? សូមអំពាវនាវឲ្យប.ស.ស ពង្រឹងការអនុវត្តច្បាស់ ករណីធ្វេសប្រហែសត្រូវសងសំណងដល់ជនរងគ្រោះ»។

ការលើកឡើងនេះ បន្ទាប់ពីបេឡាជាតិរបបសន្តិសុខសង្គមនៃក្រសួងការងារ និងបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈ ហៅកាត់ថា ប.ស.ស នៅថ្ងៃទី១២ មិថុនា បានចេញសេចក្ដីណែនាំស្ដីពីសិទ្ធិទទួលបានប្រាក់សម្រាកមាតុភាពចំពោះសមាជិក ប.ស.ស។

សេចក្ដីណែនាំបញ្ជាក់ថា សមាជិក ប.ស.ស ដែលបានសម្រាលកូននៅមូលដ្ឋានសុខាភិបាលមិនបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយប.ស.ស ទោះករណីសង្គ្រោះបន្ទាន់ក្ដី មិនសង្គ្រោះបន្ទាន់ក្ដី ហើយបានបំពេញកាតព្វកិច្ចបង់ភាគទានយ៉ាងតិច ៩ខែជាប់គ្នា អាចទាមទារប្រាក់បំណាច់ប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់សម្រាកមាតុភាពពីប.ស.ស បានលុះណាតែសាមីខ្លួនមកពិនិត្យតាមដានស្ថានភាពសុខភាពក្រោយសម្រាលនៅមូលដ្ឋានសុខាភិបាលដែលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀង។

ទាក់ទងបញ្ហានេះ ប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីពចលនាកម្មករ លោក ប៉ាវ ស៊ីណា គាំទ្រចំពោះការណែនាំរបស់ប.ស.ស ដែលឲ្យម្ចាស់រោងចក្រ សហគ្រាស អនុវត្តផ្ដល់ការចំណាយថ្លៃសម្រាលមាតុភាពដល់កម្មការិនីដែលនេះជាការភាពវិជ្ជមានក្នុងការដោះបន្ទុកនៃការចំណាយផ្សេងៗ និងជាការការពារផលប្រយោជន៍ដល់កម្មការិនី។

កម្មករដែលធ្វើការក្នុងវិស័យវាយនភណ្ឌកាត់ដេរនៅកម្ពុជា មានជាង ៧០ម៉ឺននាក់ ក្នុងនោះមានស្ត្រីប្រមាណ ៨០%៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អង្គការសង្គមស៊ីវិលសំខាន់ៗចំនួន ៣ សហការគ្នាអនុវត្តគម្រោងថ្មីមួយដែលហៅថា គម្រោងសំឡេងសម្រាប់ព្រៃឈើតំបន់មេគង្គ (Voices For Mekong Forests) មានរយៈពេលចំនួន ៥ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៧ ដល់ឆ្នាំ២០២១។ គម្រោងថ្មីនេះ ត្រូវបានគេអនុវត្តនៅក្នុងប្រទេសតាមដងទន្លេមេគង្គចំនួន ៥ រួមមានកម្ពុជា វៀតណាម ឡាវ មីយ៉ាន់ម៉ា ឬភូមា និងថៃ។ សម្រាប់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គម្រោងសំឡេងសម្រាប់ព្រៃឈើតំបន់មេគង្គ ត្រូវអនុវត្តដើម្បីតាមដាននៅតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃ ស្ថិតក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។

គម្រោងសំឡេងសម្រាប់ព្រៃឈើតំបន់មេគង្គ (V4MF) ដែលអនុវត្តដោយអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលជាដៃគូចំនួន ៣ រួមមានមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់មនុស្ស និងព្រៃឈើ (The Center For People and Forest) អង្គការមូលនិធិសកលសម្រាប់អភិរក្សធនធានធម្មជាតិ (WWF) និងអង្គការវេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា (The NGO Forum On Cambodia) គឺជាគម្រោងដែលមានការផ្ដល់មូលនិធិគាំទ្រដោយសហភាពអឺរ៉ុបជាង ៥លានអឺរ៉ូ។

គម្រោងនេះ មានបំណងដើម្បីពង្រឹងតំបន់អភិបាលកិច្ចព្រៃឈើ តាមរយៈបង្កើតប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអភិបាលកិច្ចព្រៃឈើ ការបង្កើនសមត្ថភាពដល់សហគមន៍ ជាពិសេសក្រុមជនជាតិដើមភាគតិច និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដើម្បីតាមដានតំបន់ទេសភាពព្រៃឈើ និងការកសាងសមត្ថភាពដល់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍គោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាល។

នាយកប្រតិបត្តិវេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា លោក តឹក វណ្ណារ៉ា ថ្លែងនៅក្នុងសិក្ខាសាលាចាប់ផ្ដើមអនុវត្តគម្រោងសំឡេងសម្រាប់ព្រៃឈើតំបន់មេគង្គ នៅឯភោជនីយដ្ឋានទន្លេបាសាក់២ នៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ថា ការកសាងសមត្ថភាពដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាន និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល គឺដើម្បីអាចឱ្យពួកគេ អាចរាយការណ៍ពាក់ព័ន្ធនឹងអភិបាលកិច្ចព្រៃឈើ ឬបទល្មើសព្រៃឈើផ្សេងៗ ដោយប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទដៃ ឬប្រព័ន្ធព័ត៌មានភូមិសាស្ត្រ ដូច្នោះការរាយការណ៍ទាំងនោះដែលមានទាំងរូបថតជាភស្តុតាងផង នឹងមានលក្ខណៈកាន់តែច្បាស់លាស់ជាងមុន ដើម្បីឱ្យរដ្ឋាភិបាលចាត់វិធានការទប់ស្កាត់៖ «ពេលដែលគាត់ចាប់ផ្ដើមអនុវត្តទៅ គាត់បានភស្តុតាងជាក់ស្ដែង ហើយនរណាក៏មិនអាចប្រកែកបានលើរបាយការណ៍ហ្នឹងទេ ព្រោះមានទាំងរូបថត និងទីតាំងភូមិសាស្ត្រ»។

ប្រជាជនប្រមាណ ៨៥លាននាក់នៃតំបន់មេគង្គ គឺរស់នៅអាស្រ័យព្រៃឈើ ហើយជាងមួយភាគបីនៃជនជាតិទាំងនេះ គឺជនជាតិភាគតិច។ ប្រជាជនចំនួន ៣០ភាគរយនៅជនបទក្នុងតំបន់មេគង្គ កំពុងរស់នៅក្នុងភាពក្រីក្រ ហើយបើគិតពីឆ្នាំ១៩៩០ មកដល់ឆ្នាំ២០១៥ ការបាត់បង់ព្រៃឈើជាមធ្យមនៅក្នុងតំបន់មេគង្គ មាន ៤,៩ភាគរយ។

ចំណែកមន្ត្រីសម្របសម្រួលគម្រោងសំឡេងសម្រាប់ព្រៃឈើតំបន់មេគង្គ មកពីអង្គការមូលនិធិសកលសម្រាប់អភិរក្សធនធានធម្មជាតិ លោក ជ័យ គូឡង់ បានថ្លែងដែរថា សហគមន៍ដែលនឹងទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលពីគម្រោងនេះ គឺមានចំនួនប្រហែល ៣០០នាក់ ហើយពួកគេនឹងបំពេញការងារនៅតំបន់គោលដៅផ្ទាល់ដើម្បីប្រមូលព័ត៌មានពីបញ្ហាព្រៃឈើផ្ដល់មកថ្នាក់ជាតិ៖ «ហើយមួយទៀត គាត់គឺជាភ្នាក់ងារចែករំលែកបទពិសោធន៍ជាក់ស្ដែង ហើយគាត់អាចអ្នកតំណាងមកដើម្បីជជែកជាមួយភាគីរដ្ឋាភិបាល ឬទៅខាងគម្រោងផ្សេងៗទៀត»។

តំបន់គោលដៅនៃគម្រោង គឺផ្ដោតសំខាន់មកលើតំបន់ទេសភាពព្រៃឈើចំនួន៣ ដូចជាតំបន់ជម្រករបស់ប្រជាសហគមន៍ តំបន់ដែនមានធនធានជីវចម្រុះខ្ពស់ និងតំបន់ដែលផ្ដល់សេវាបរិស្ថាន ដែលស្ថិតនៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃស្រែពក ភ្នំព្រិច និងកែវសីមា នៃខេត្តមណ្ឌលគិរី។

ពាក់ព័ន្ធនឹងអភិបាលកិច្ចការពារព្រៃឈើ និងអភិរក្សសត្វព្រៃនេះ អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានសហគមន៍មូលដ្ឋាននៃក្រសួងបរិស្ថាន លោក ខៀវ បូរិន ក៏បញ្ជាក់ថា តំបន់ធម្មជាតិជាង ៧លានហិកតារ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលសម្រេចដាក់ជាតំបន់អភិរក្ស ឬជាតំបន់ឧទ្យានជាតិ និងតំបន់ការពារសត្វព្រៃ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលក៏បានទប់ស្កាត់ការជួញដូរឈើទ្រង់ទ្រាយធំៗ ប៉ុន្តែនៅមានករណីសេសសល់ ដែលជាការកាប់ឈើ និងការបរបាញ់សត្វព្រៃតិចតួច ធ្វើឡើងដោយប្រជាពលរដ្ឋ៖ «ប្រជាជនដែលគាត់ពឹងអាស្រ័យ លើការបរបាញ់ និងការកាប់ឈើតិចតួច គឺយើងកំពុងចាត់វិធានការផ្សេងៗ ដើម្បីពង្រឹងគាត់»។

មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលរូបនេះបញ្ជាក់ទៀតថា ដ្បិតក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលមិនមែនរដ្ឋាភិបាលទទួលបានប្រាក់ពីសហភាពអឺរ៉ុប ដើម្បីបង្កើតគម្រោងថ្មីនេះ ប៉ុន្តែចាំបាច់ណាស់ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះ ត្រូវតែចូលរួមសហការជាមួយក្រសួងបរិស្ថាន ឬមន្ត្រីរដ្ឋបាលជលផល ដើម្បីគូសផ្សំគ្នាជាកម្លាំងតែមួយក្នុងការកែប្រែតំបន់ធនធានធម្មជាតិ កុំឱ្យក្លាយជាតំបន់កាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងតំបន់បរបាញ់សត្វព្រៃតទៅទៀត។

ភាគីអនុវត្តគម្រោងសំឡេងសម្រាប់ព្រៃឈើតំបន់មេគង្គ បានរំពឹងថា នៅឆ្នាំ២០២១ ស្ថាប័នមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនៅតំបន់ទេសភាពព្រៃឈើទាំងបី ដែលជាគោលដៅនៃគម្រោង នឹងមានលទ្ធភាពភ្ជាប់បណ្ដាញជាមួយគ្នាទៅវិញ ដើម្បីតាមដាន និងចូលរួមយ៉ាងសកម្ម ក្នុងការលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចព្រៃឈើ ជាពិសេសចូលរួមយន្តការពង្រឹងអនុវត្តច្បាប់ស្ដីពីព្រៃឈើ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ទំនាស់ដីធ្លីរវាងអ្នកភូមិចារថ្មី នៃឃុំលំទង ស្រុកអន្លង់វែង ជាមួយនឹងសហគមន៍ការពារព្រៃឈើសង្ឃរុក្ខវ័ន្ត បង្កើតឱ្យមានជាបណ្ដឹងដាក់ទៅតុលាការ ហើយតុលាការខេត្តឧត្តរមានជ័យ កំពុងកោះហៅអ្នកភូមិឱ្យចូលខ្លួនទៅឆ្លើយបំភ្លឺជាបន្តបន្ទាប់។

អ្នកភូមិចារថ្មី ចោទប្រកាន់ថា ព្រះសង្ឃដែលជាប្រធានសហគមន៍ការពារព្រៃឈើសង្ឃរុក្ខវ័ន្ត បានចេញលិខិតអនុញ្ញាតឱ្យមនុស្សចំណូលថ្មីមួយចំនួនចូលទៅរស់នៅលើដីសហគមន៍របស់ពួកគេ ប៉ុន្តែសហគមន៍សង្ឃរុក្ខវ័ន្ត បានបដិសេធចោលការចោទប្រកាន់នោះហើយថា គឺអ្នកភូមិចារថ្មី ទៅវិញទេ ដែលរំលោភបំពានមកលើដីព្រៃសហគមន៍សង្ឃរុក្ខវ័ន្ត។

ពលរដ្ឋ ៣នាក់ នៅភូមិចារថ្មី ឃុំលំទង នៃស្រុកអន្លង់វែង ព្រួយបារម្ភខ្លាចតុលាការខេត្តឧត្តរមានជ័យ ឃុំខ្លួនពួកគេនៅក្នុងពន្ធនាគារ នៅពេលដែលគេចូលទៅឆ្លើយបំភ្លឺតាមដីកាកោះហៅនៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ខាងមុខ។

ការព្រួយបារម្ភនេះ កើតមានបន្ទាប់ពីតុលាការខេត្តឧត្តរមានជ័យ បានចេញដីកាកោះហៅពួកគេទៅសាកសួរពីបទធ្វើឱ្យខូចខាតដល់ទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃមានស្ថានទម្ងន់ទោស។

អ្នកភូមិចារថ្មី ម្នាក់ ក្នុងចំណោម ២នាក់ផ្សេងទៀតដែលតុលាការកោះហៅឱ្យចូលខ្លួនទៅឆ្លើយបំភ្លឺនៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ខាងមុខ គឺលោក ម៉ៅ ហ៊ើល។ លោកមានប្រសាសន៍ទាំងភ័យព្រួយនៅរសៀលថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី១៥ ខែមិថុនា ថា កាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០១៦ រូបលោកនឹងអ្នកភូមិចំនួន ១៧០គ្រួសារ បានលើកគ្នាទៅទប់ស្កាត់សកម្មភាពលក់ដីសហគមន៍ទៅឱ្យជនចំណូលថ្មី។ កាលណោះអ្នកភូមិបានរុះរើខ្ទមរបស់អ្នកចូលទៅតាំងទីលំនៅថ្មី ៤-៥គ្រួសារនោះចោល ស្រាប់តែពេលនេះ តុលាការបានកោះហៅរូបលោក និងអ្នកភូមិមួយចំនួនទៀតទៅសាកសួរ។

លោក ម៉ៅ ហ៊ើល អះអាងថា ក្នុងនាមលោកជាប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ដែលការពារដីសហគមន៍របស់ខ្លួនហេតុអ្វីក៏មានកំហុស?

លោក ម៉ៅ ហ៊ើល ព្រួយបារម្ភអំពីប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅពេលដែលលោកចូលខ្លួនទៅបំភ្លឺនៅតុលាការខេត្តឧត្តរមានជ័យ នៅពេលខាងមុខ៖ «បើតុលាការកោះហៅខ្ញុំត្រូវតែទៅ ដោយសារពាក់ព័ន្ធនឹងទំនាស់ដីធ្លី។ បើសិនជាតុលាការនិយាយរឿងច្បាប់ ខ្ញុំមិនខ្លាចទេ ខ្លាចតែបំភ្លៃខុសពីច្បាប់»។

បុរសអ្នកភូមិចារថ្មី ម្នាក់ទៀត លោក ចក់ លឿន មានប្រសាសន៍ថា ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ អ្នកភូមិរបស់លោកបានទទួលការពារដីសហគមន៍ទំហំជាង ២.០០០ហិកតារ ក៏ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ២០១៦ គឺមានអ្នកលក់ដីសហគមន៍ទៅឱ្យអ្នកចំណូលថ្មីចូលទៅរស់នៅ ធ្វើឱ្យរូបលោក និងអ្នកភូមិទាំងអស់មិនសុខចិត្ត ក៏នាំគ្នាទៅជំទាស់។

លោក ចក់ លឿន មានការព្រួយបារម្ភនៅពេលដែលតុលាការចេញដីកាកោះហៅទៅឆ្លើយបំភ្លឺនៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា៖ «ពួកខ្ញុំព្រួយបារម្ភហើយ ពីព្រោះកាលពីខែមុន តុលាការបានកោះហៅអ្នកភូមិ ៣នាក់ ទៅសាកសួរដែរ ហើយបម្រុងចាប់ឃុំខ្លួនទៀតផង»។

ក្រុមអ្នកភូមិចារថ្មី ចង់ឱ្យតុលាការខេត្តឧត្តរមានជ័យ បញ្ចប់ការកោះហៅពួកគេទៅសាកសួរតទៅទៀត ពីព្រោះតែគេអះអាងថា សូម្បីតែអាជ្ញាធរភូមិ និងឃុំលំទង ក៏ចេញលិខិតទទួលស្គាល់ថា ដីដែលអ្នកថ្មីចូលទៅតាំងទីលំនៅនោះ គឺជាដីសហគមន៍ភូមិចារថ្មី ដែរ។

ទោះជាយ៉ាងណា អាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងមេឃុំលំទង លោក ជន រះ ដើម្បីអធិប្បាយរឿងទំនាស់ដីសហគមន៍នោះបានថាយ៉ាងណានៅឡើយ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ដោយសារតែលោកមិនទទួលទូរស័ព្ទ។

អ្នកភូមិចារថ្មី ចោទប្រកាន់ទៀតថា បញ្ហាទំនាស់ដីសហគមន៍នោះបានកើតឡើង ដោយសារតែប្រធានសហគមន៍ការពារព្រៃឈើសង្ឃរុក្ខវ័ន្ត ចេញលិខិតអនុញ្ញាតឱ្យជនចំណូលថ្មីចូលទៅរស់នៅរំលោភលើដីសហគមន៍ភូមិចារថ្មី។ ក៏ប៉ុន្តែព្រះភិក្ខុ ប៊ុន សាលួត ប្រធានសហគមន៍ការពារព្រៃឈើសង្ឃរុក្ខវ័ន្ត បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់នោះ។ ព្រះអង្គមានថេរដីកាថា អ្នកដែលចូលទៅតាំងលំនៅនោះ គឺជាគណៈកម្មការនៃសហគមន៍របស់ព្រះអង្គដែលទៅបោះជម្រកដើម្បីការពារព្រៃឈើនៅភូមិសាស្ត្រនោះ។

ភិក្ខុ ប៊ុន សាលួត បញ្ជាក់ទៀតថា ដីម្ដុំនោះ គឺជាដីព្រៃសហគមន៍សង្ឃរុក្ខវ័ន្ត ដែលព្រះអង្គបានស្នើសុំទៅអភិបាលខេត្តឧត្តរមានជ័យ ព្រមទាំងខណ្ឌរដ្ឋបាលព្រៃឈើ តាំងពីភូមិចារថ្មី មិនទាន់កើតម្ល៉េះ។ តាមពិតគឺអ្នកភូមិចារថ្មី ទៅវិញទេ ដែលរំលោភលើដីសហគមន៍របស់ព្រះអង្គ៖ «អ្នកភូមិចារថ្មី បានចូលទៅកាប់បំផ្លាញដំណាំរបស់គណៈកម្មការសហគមន៍សង្ឃរុក្ខវ័ន្ត ដែលចូលទៅសង់ខ្ទមទីនោះចោលអស់។ ការទៅធ្វើខ្ទមនោះ មិនមែនទៅរស់នៅយកដីធ្វើជាកម្មសិទ្ធិទេ គឺគ្រាន់តែនៅយាមមើលបទល្មើសព្រៃឈើប៉ុណ្ណោះ»។

កាលពីខែឧសភា កន្លងទៅ តុលាការខេត្តឧត្តរមានជ័យ បានកោះហៅអ្នកភូមិចារថ្មី ៣នាក់ ទៅសាកសួរម្ដងមកហើយ។ ទោះជាយ៉ាងណាអាស៊ីសេរី មិនអាចសុំការអធិប្បាយពីមន្ត្រីតុលាការខេត្តឧត្តរមានជ័យ ជុំវិញការកោះហៅអ្នកភូមិចារថ្មី ទៅសាកសួរនោះ បានថាយ៉ាងណានៅឡើយ។

ចំណែកអ្នកសម្របសម្រួលសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ខេត្តឧត្តរមានជ័យ លោក ស្រី ណារ៉េន ព្រួយបារម្ភចំពោះការហៅអ្នកភូមិទៅសាកសួរពីបទព្រហ្មទណ្ឌនោះ។ លោក ស្រី ណារ៉េន ស្នើសុំឱ្យតុលាការខេត្តឧត្តរមានជ័យ ពិចារណាទៅលើពាក្យបណ្ដឹងចោទប្រកាន់អ្នកភូមិចារថ្មីនោះឡើងវិញ ពីព្រោះតែពួកគេគ្រាន់តែលើកគ្នាទៅរារាំងដើម្បីការពារសហគមន៍ក្នុងបំណងរក្សាផលប្រយោជន៍រួមប៉ុណ្ណោះ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អង្គការសង្គមស៊ីវិលរកឃើញថា តុលាការបានសន្មតទុកជាមុនថា ជនជាប់ចោទគឺជាជនមានទោស។ អង្គការសង្គមស៊ីវិលស្នើឱ្យកែតម្រូវការអនុវត្តនេះឡើងវិញ ដើម្បីសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស។

អង្គការសង្គមស៊ីវិលចាត់ទុកការឱ្យជនជាប់ចោទស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ទណ្ឌិតពណ៌ខៀវឆ្នូតសពីរ នៅចំពោះមុខដំណើរការក្ដីនៃតុលាការព្រហ្មទណ្ឌ ថាជាការសន្មតទុកជាមុនថា ជនជាប់ចោទគឺជាជនមានពិរុទ្ធភាព និងនាំឱ្យជិះឥទ្ធិពលដោយចេតនា ឬអចេតនាដល់សេចក្ដីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ ឬចៅក្រម។

ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) ចេញកាលពីថ្ងៃទី២ ខែមិថុនា ដែលបានសិក្សាចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ ដល់ថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៧ រកឃើញថា ក្នុងចំណោមរឿងក្តីជិត ២៤៨ករណីនោះ មាន ២៤ករណីដែលជនជាប់ចោទចំនួន ៣០នាក់ ត្រូវបានមន្ត្រីពន្ធនាគារឱ្យពាក់ឯកសណ្ឋានជាទណ្ឌិតពណ៌ខៀវ។ អង្គការសង្គមស៊ីវិលចាត់ទុកករណីនេះថា តុលាការនៅមិនទាន់គោរពគោលការណ៍សិទ្ធិទទួលបានការសន្មតទុកជាមុនថា គ្មានទោស ដោយសារតែករណីទាំងអស់នេះ បើទោះបីជនជាប់ចោទត្រូវសាលាដំបូងបានកាត់ទោសរួចហើយក្ដី ប៉ុន្តែសេចក្ដីសម្រេចនោះកំពុងស្ថិតនៅក្នុងនីតិវិធីបណ្ដឹងឧទ្ធរណ៍ និងមិនទាន់បានចូលជាស្ថាពរនៅឡើយទេ។

អ្នកច្បាប់កម្ពុជា យល់ស្របថា ការអនុវត្តបែបនេះមិនត្រឹមត្រូវឡើយ។ ប្រធានការិយាល័យអង្គការក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា លោកមេធាវី ហុង គឹមសួន មានប្រសាសន៍ថា ការអនុវត្តឱ្យជនជាប់ចោទស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ជាអ្នកទោស គឺធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់កិត្តិយស និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស។

លោកមេធាវី ហុង គឹមសួន បន្តទៀតថា ថ្វីត្បិតតែជនទាំងនោះបាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការដើរហើរមែន ប៉ុន្តែពួកគេនៅមានសិទ្ធិជាមនុស្សនៅឡើយ ព្រោះតុលាការមិនទាន់បានកាត់ទោសជាស្ថាពរណាមួយនៅឡើយទេ៖ «ចំពោះការលើកឡើងហ្នឹងត្រឹមត្រូវហើយ សូម្បីតែខ្ញុំកាលនៅការពារក្តីនៅក្នុងតុលាការ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃហ្នឹងក៏ដោយ គឺមានតុលាការខ្លះ គឺគាត់នៅគោរពតាមគោលការណ៍ថា មិនទាន់កាត់ទោសជាស្ថាពរ គឺជនណាក៏ដោយ ត្រូវចាត់ទុកជាមនុស្សឥតទោស គឺមិនត្រូវស្លៀកពាក់ខោអាវដែលមើលថា ជាអ្នកមានទោស ឬទណ្ឌិតនោះទេ ប៉ុន្តែការដែលនៅតែឱ្យខាងពន្ធនាគារយកអ្នកដែលត្រូវមកកាត់ក្តីមកស្លៀកពាក់ខោអាវអ្នកមានទោសហ្នឹងគឺវាមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ»។

ចំណែកអ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គមវិញ ក៏មិនគាំទ្រការអនុវត្តរបស់តុលាការនេះដែរ។ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ថា ការអនុវត្តបែបនេះហាក់បីដូចជាដាក់សម្ពាធគាបសង្កត់ទៅលើផ្លូវចិត្តរបស់ជនជាប់ចោទធ្វើឱ្យជនជាប់ចោទបាត់បង់សតិបញ្ញាស្មារតី និងប៉ះពាល់ដល់សេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្សទៀតផង ព្រោះពួកគេមិនទាន់ត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសជាស្ថាពរនៅឡើយទេ។ ក្នុងករណីនេះ ជនជាប់ចោទ ឬមេធាវីការពារក្ដីត្រូវតវ៉ាថា មានបញ្ញត្តិច្បាប់ណាដែលចែងឱ្យជនជាប់ចោទស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ទណ្ឌិត៖ «ជាការល្អហើយយើងយកអាខ្នាត ឬក៏ស្តង់ដារតុលាការខ្មែរក្រហម ហើយឱ្យទាមទារឱ្យអនុវត្តអាស្តង់ដារហ្នឹង ឬនៅក្នុងតុលាការទៀត។ រួចដោយសារអី? គឺតុលាការសូម្បីតែជាតុលាការពិសេសមែន ក៏ប៉ុន្តែជាផ្នែកមួយនៃប្រព័ន្ធរបស់តុលាការនៃប្រទេសកម្ពុជា»។

ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលលើកឡើងថា ក្រសួងនៅមិនទាន់ជឿជាក់ថា របាយការណ៍នេះពិតប្រាកដត្រឹមកម្រិតណានៅឡើយទេ។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន មានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងនឹងពិនិត្យមើលជុំវិញបញ្ហានេះ ថាតើការសង្កេតការណ៍ និងការប្រមូលព័ត៌មាននេះអាចនឹងជឿជាក់ជាលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្របាន ឬទេ? ប៉ុន្តែលោកថា នឹងយកបញ្ហានេះទៅពិគ្រោះ៖ «ពេលដែលយើងទទួលបានព័ត៌មានទាំងអស់នេះច្បាស់លាស់ហើយ យើងនឹងពិភាក្សាជាមួយជាមួយគ្រប់ភាគីដែលពាក់ព័ន្ធ រួមមានខាងក្រសួងមហាផ្ទៃ ខាងពន្ធនាគារ ខាងតុលាការសាលាជម្រះក្ដីទាំងអស់ ដើម្បីពិភាក្សា និងដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដើម្បីធានាថា សិទ្ធិរបស់ជនជាប់ចោទនេះ ធានាទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញច្បាប់ដែលមានចែង»។

មាត្រា៣៨ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ចែងថា “ជនជាប់ចោទណាក៏ដោយ ត្រូវចាត់ទុកជាមនុស្សឥតទោស ដរាបណាតុលាការមិនទាន់កាត់ទោសជាស្ថាពរ”។

សិទ្ធិទទួលបានការសន្មតទុកជាមុនថា គ្មានទោស ដរាបណាតុលាការមិនទាន់កាត់ទោសជាស្ថាពរ គឺជាគោលការណ៍មូលដ្ឋានមួយនៅក្នុងច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តជាតិ ដែលត្រូវបានគោរពនៅគ្រប់ករណីទាំងអស់ចំពោះបុគ្គលដែលត្រូវបានជំនុំជម្រះអំពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌណាមួយ។ សិទ្ធិនេះត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យបង្ហាញខ្លួននៅចំពោះមុខតុលាការក្នុងសម្លៀកបំពាក់ផ្ទាល់ខ្លួនក្នុងរូបភាព និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរក្នុងនាមជាពលរដ្ឋធម្មតា និងគ្មានទោស។ ករណីជនជាប់ចោទដែលសេចក្ដីសម្រេចអំពីទោសមិនទាន់ចូលជាស្ថាពរបង្ហាញខ្លួននៅមុខតុលាការក្នុងឯកសណ្ឋានទណ្ឌិត គឺជាការអនុវត្តខុសពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ករណីបែបនេះក៏មិនស្របច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ដែលធានានូវសិទ្ធិទទួលបានការសន្មតជាមុនថា គ្មានទោស និងបទដ្ឋានអន្តជាតិ ដូចជាវិធានការអង្គការសហប្រជាជាតិ ស្ដីពីបទដ្ឋានអប្បបរមាសម្រាប់ការប្រព្រឹត្តទៅលើជនជាប់ឃុំជាដើម។

បើតាមការអនុវត្តតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិ សេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ជនជាប់ចោទត្រូវបានគោរពយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន។ នៅក្នុងអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាវិញ ជនជាប់ចោទត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេ នៅគ្រប់ដំណាក់កាលនៃដំណើរការនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌរហូតដល់តុលាការកាត់ទោសជាស្ថាពរ។

មន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន បញ្ជាក់ថា ក្នុងពន្ធនាគារជនជាប់ចោទមានឯកសណ្ឋានសម្គាល់ខ្លួនត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់។ ប៉ុន្តែលោកយល់ស្របថា គួរតែអនុញ្ញាតឱ្យជនជាប់ចោទមានជម្រើសក្នុងការស្លៀកពាក់សម្លៀកបំពាក់ធម្មតាពេលឡើងសវនាការ។ លោកបន្តថា កម្ពុជាគួរអនុវត្តតាមបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ជាពិសេសយកគំរូតាមការអនុវត្តសាលាក្ដីខ្មែរក្រមជុំវិញឱ្យជនជាប់ចោទស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ស៊ីវិលពេលឡើងសវនាការ៖ «អានុភាពនៃការអនុវត្តច្បាប់បច្ចុប្បន្នរបស់យើងក៏យើងបានបែងចែកសំលៀកបំពាក់នេះបានយ៉ាងច្បាស់លាស់ដែរ ប៉ុន្តែក៏តម្រូវឱ្យគាត់ស្លៀកពាក់ធម្មតារបស់គាត់ក៏ជាការមួយល្អដែរ យើងទទួលហើយធ្វើការពិចារណា ដោយផ្អែកទៅលើទិដ្ឋភាពច្បាប់ដែលមានបច្ចុប្បន្ន ក៏ដូចជាទិដ្ឋភាព និងស្ថានភាពសង្គមជាក់ស្ដែងរបស់យើងដែរ»។

អាស៊ីសេរីបានទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យពន្ធនាគារ និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ ប៉ុន្តែមិនទាន់បានការបំភ្លឺជុំវិញបញ្ហានេះនៅឡើយទេ។

សង្គមស៊ីវិលស្នើឱ្យក្រសួងមហាផ្ទៃ គួរអនុវត្តតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិ ដូចជាសាលាក្ដីខ្មែរក្រមដែលគេអនុញ្ញាតឱ្យជនជាប់ចោទ និងពិរុទ្ធជនស្លៀកសំលៀកបំពាក់ផ្ទាល់ខ្លួននៅគ្រប់ដំណាក់កាលទាំងអស់នៃដំណើរការនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌរហូតដល់មានសេចក្ដីសម្រេចណាមួយបានចូលជាស្ថាពរ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅឃុំត្រពាំងព្រីង ស្រុកតំបែរ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ លើកឡើងថា បញ្ហាដីព្រៃសហគមន៍របស់ពួកគេមិនទាន់ដោះស្រាយចេញ គឺបណ្ដាលឲ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគាត់។ អ្នកភូមិចង់ឱ្យមន្ត្រីឃុំថ្មី ជួយជំរុញការដោះស្រាយបញ្ហាដីសហគមន៍របស់ពួកគាត់ឱ្យបានឆាប់រហ័សជៀសវាងអូសបន្លាយពេលវេលាបន្តទៀត។

ប្រជាសហគមន៍នៅឃុំត្រពាំងព្រីង រំពឹងថា មន្ត្រីក្រុមប្រឹក្សាឃុំថ្មីនឹងជួយដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីរបស់ពួកគាត់ជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន និងដីព្រៃសហគមន៍ផ្សេងទៀតឱ្យបានឆាប់រហ័ស។ ការលើកឡើងបែបនេះ ដោយអ្នកភូមិយល់ថា ប្រសិនបើបញ្ហាដីធ្លីនៅមូលដ្ឋានរបស់ពួកគេត្រូវបានដោះស្រាយចប់ ពួកគាត់នឹងមានដីសម្រាប់បង្កបង្កើនផលត្រឹមត្រូវ ដោយគ្មានការរារាំង ព្រមទាំងជួយឱ្យពលរដ្ឋមានជីវភាពប្រសើរជាជាងដីព្រៃសហគមន៍ត្រូវធ្លាក់ទៅលើដៃក្រុមហ៊ុន និងអ្នកមានអំណាច។

ពលរដ្ឋនៅភូមិជីទ្រុន លោក ស្រឿន តែត ឱ្យដឹងថា ដីសហគមន៍របស់ពួកគាត់រាប់រយហិកតារ ដែលកំពុងមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន ឈ្មោះ ហាមិនីវេន អ៊ិនវេសមេន (Hamenivent Investment) គឺមិនទាន់មានដំណោះស្រាយឡើយ បើទោះបីជាពលរដ្ឋបានស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍តាំងពីថ្នាក់ឃុំ រហូតដល់ថ្នាក់ក្រសួងក៏ដោយ៖ «ខ្ញុំសំណូមពរថា ជាប់គណបក្សថ្មីហ្នឹង ជួយដោះស្រាយប្រជាពលរដ្ឋរឿងដីសហគមន៍ឱ្យចេញផង»។

វិវាទដីធ្លីរវាងក្រុមហ៊ុនចិន ជាមួយពលរដ្ឋនៅឃុំត្រពាំងព្រីង កើតឡើងខ្លាំងនៅឆ្នាំ២០១៤ និង២០១៥ ក្រោយពេលដីតំបន់នោះជិត ១ពាន់ហិកតារ ត្រូវបានអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានដើរប្រមូលស្នាមមេដៃពីប្រជាពលរដ្ឋ ហើយប្រគល់ប្រាក់ឱ្យពួកគាត់ក្នុងមួយគ្រួសារទទួលបានពី ៤០ម៉ឺនរៀល ទៅជាង ១លានរៀល ជាថ្នូរថាបានលក់ដីឱ្យក្រុមហ៊ុនកាលពីឆ្នាំ២០០៩ ស្របពេលប្រជាសហគមន៍មិនបានដឹងថា ដីនោះនៅចំណុចណាឡើយ។

មិនខុសគ្នានេះ ពលរដ្ឋមួយរូបទៀត លោក វឿន រ៉ាវ៉េត មានប្រសាសន៍ថា ដីដែលពលរដ្ឋបានយល់ព្រមលក់ឱ្យក្រុមហ៊ុន គឺមួយចំណែកតូចប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុនបានរំលោភលើដីសហគមន៍របស់ពួកគាត់បន្ថែមទៀត។ លោកបញ្ជាក់ថា ទំនាស់ដីព្រៃសហគមន៍មិនទាន់ដោះស្រាយចប់ បណ្ដាលឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដូចជាមិនមានដីបង្កបង្កើនផល គ្មានផ្លូវធ្វើដំណើរត្រឹមត្រូវ គ្មានកន្លែងលែងគោលក្របី និងបាត់បង់កន្លែងនេសាទ ព្រមទាំងបាត់បង់ជម្រកត្រីពងកូនជាដើម៖ «ខ្ញុំសូមសំណូមពរឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាល ឬឃុំសង្កាត់ដែលជាប់ឆ្នោតនេះ សូមជួយរកដំណោះស្រាយជូនពលរដ្ឋយកដីដែលមានទំនាស់ជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន ឱ្យពលរដ្ឋវិញ»។

ក្រៅពីវិបត្តិដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន ពលរដ្ឋនៅឃុំត្រពាំងព្រីង ក៏មានបញ្ហាប្រឈមមួយទៀត ដោយសារដីព្រៃសហគមន៍របស់អ្នកភូមិប្រមាណ ១០សហគមន៍ ដែលមានទំហំជាង ៥ពាន់ហិកតារ ត្រូវបានក្រុមអ្នកមានប្រាក់ និងមានអំណាចគ្រប់គ្រងមួយភាគធំបច្ចុប្បន្ន។ ពលរដ្ឋបានប្ដឹងករណីនេះតាំងពីថ្នាក់ឃុំរហូតថ្នាក់ជាតិ និងដាក់ពាក្យប្ដឹងទៅតុលាការថែមទៀតផង ក្នុងគោលបំណងទាមទារដីព្រៃសហគមន៍ទាំងនោះមកដាក់ជាសម្បត្តិរួមវិញ និងដាក់ទោសទណ្ឌដល់ក្រុមជនល្មើសទៀតផង ប៉ុន្តែដំណើរការដោះស្រាយនៅមិនទាន់ចេញជារូបរាងទេ។

តំណាងសហគមន៍នៅភូមិចំបក់ លោក យ៉ាំ វេង ស្នើឱ្យមេឃុំជាប់ឆ្នោតថ្មី និងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំថ្មី ជួយជំរុញការដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីទាំងនេះជូនពលរដ្ឋ បើពុំដូច្នេះ អ្នកភូមិនឹងកាន់តែបាត់បង់ជំនឿទុកចិត្តលើអាជ្ញាធរជាក់ជាមិនខាន៖ «ខ្ញុំយល់ឃើញថា ប្រសិនបើមេដឹកនាំសព្វថ្ងៃគាត់យល់ឃើញថា ដោះស្រាយដីសហគមន៍ជូនពលរដ្ឋវិញសន្លឹកឆ្នោតនឹងមិនបាត់បង់ទេ»។

លទ្ធផលបោះឆ្នោតបណ្ដោះអាសន្ននៅឃុំត្រពាំងព្រីង គឺបញ្ជាក់ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឈ្នះជាង ៣ពាន់សំឡេង ហើយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ឈ្នះបានជិត ២ពានសំឡេង។

អាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងបេក្ខជនលេខរៀងទី១ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងជាអនាគតមេឃុំត្រពាំងព្រីង អាណត្តិទី៤ លោក មុំ សាប៊ុន បានទេ នៅថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា។

យ៉ាងនេះក្ដី បេក្ខជនលេខរៀងទី១ មកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងអាចជាជំទប់ទី២ ឃុំត្រពាំងព្រីង លោក ហួត ហាន ប្ដេជ្ញាថានឹងសហការជាមួយមេឃុំថ្មី ដើម្បីជំរុញការងារនេះ ព្រមទាំងសើរើករណីដីធ្លីទាំងនោះយកមកដោះស្រាយ ឬបញ្ជូនទៅថ្នាក់លើបន្តទៀត៖ «អាចមានវិធានការស្រាវជ្រាវវិញថាតើនរណាអ្នកលក់ នរណាដូរ ឱ្យអ្នកមានលុយ អ្នកអំណាចហ្នឹង តើសមស្រប ឬអត់?»។

កាលពីខែមីនា អភិបាលរងខេត្តត្បូងឃ្មុំ ទទួលបន្ទុកដីធ្លី លោក ហាក់ សុខមករា មានប្រសាសន៍ថា សំណុំរឿងដីព្រៃសហគមន៍នៅឃុំត្រពាំងព្រីង អាជ្ញាធរនឹងដោះស្រាយនៅពេលខាងមុខ បន្ទាប់ពីដោះស្រាយបញ្ចប់ទំនាស់ដីសហគមន៍តំបន់ផ្សេងទៀតនៅឃុំមួយនេះ ជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន ជាមុនសិន។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក (ADHOC) ខេត្តត្បូងឃ្មុំ លោក នាង សុវ៉ាត មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមកអាជ្ញាធរឃុំត្រពាំងព្រីង ហាក់ឈរនៅខាងក្រុមហ៊ុន ឬខាងក្រុមអ្នកមានប្រាក់ច្រើនជាងនៅជាមួយពលរដ្ឋ។ លោកបន្តថា លទ្ធផលឆ្នោតបណ្ដោះអាសន្នកាលពីពេលថ្មីៗនេះ បង្ហាញថា គណបក្សកាន់អំណាចជ្រុះតំណែងជាមេឃុំអស់ជាង ៤០០ គឺជាការដាស់តឿនទៅមេឃុំ ឬសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំអាណត្តិថ្មី ថាត្រូវនៅការពារប្រយោជន៍ពលរដ្ឋ ឬនៅខាងក្រុមហ៊ុនបន្តទៀត៖ «រឿងនេះគឺទាក់ទងទៅនឹងគេហៅថា ជួយប្រជាពលរដ្ឋទាមទារដីរបស់រដ្ឋ ព្រោះអីដីរបស់រដ្ឋហ្នឹងគឺអាជ្ញាធរឃុំ-សង្កាត់ហ្នឹងឯងជាអាជ្ញាធរគ្រប់គ្រងដីរបស់រដ្ឋ»។

លោក នាង សុវ៉ាត មើលឃើញថា ប្រសិនបើអាណត្តិថ្មីនេះ ក្រុមអាជ្ញាធរនៅការពារប្រយោជន៍ពលរដ្ឋ ជម្លោះដីធ្លីទាំងនោះនឹងត្រូវបានដោះស្រាយបាន ប៉ុន្តែប្រសិនបើពួកគេនៅការពារប្រយោជន៍ឱ្យក្រុមហ៊ុន ឬក្រុមអ្នកមានប្រាក់បន្តទៀត ពលរដ្ឋអាចនឹងវិនិច្ឆ័យពួកគេក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨។ លោកថា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះឱ្យបានឆាប់រហ័ស រាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវដកចោលមន្ត្រីណាដែលពាក់ព័ន្ធផលប្រយោជន៍ និងធ្វើឱ្យបាត់បង់ដីព្រៃសហគមន៍រាប់ពាន់ហិកតារ ហើយដាក់ជំនួសមកវិញនូវមន្ត្រីដែលស្រលាញ់ប្រយោជន៍សហគមន៍ជាធំ៕

ពលរដ្ឋនៅស្រុកស្អាងថានឹងតវ៉ារឿងបូមខ្សាច់ជាថ្មីទៀតបើសិនគ្មានដំណោះស្រាយ

អាណាព្យាបាលរិះគន់គ្រូវិទ្យាល័យមោងឫស្សីថាបង្រៀនសិស្សមិនដិតដល់

លោក ហ៊ុន សែន ផ្ដាំទៅអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិឲ្យឈប់ចងកម្មចងពៀរ

អង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងអ្នកវិភាគថាការបែកបាក់ជាតិគួរត្រូវបញ្ចប់

អ្នកកាសែត៤នាក់ត្រូវកងរាជអាវុធហត្ថខេត្តរតនគិរីឃាត់ខ្លួនចោទកំហែងយកប្រាក់

ស្នងការខេត្តត្បូងឃ្មុំថាមន្ត្រីសមត្ថកិច្ចជំរិតយកលុយពីឡានដឹកឈើជាក្រុមអនាធិបតេយ្យ

អ្នកវិភាគ៖ អ្នកនយោបាយគួរតែឈប់ធ្វើនយោបាយដើម្បីផ្ចាញ់ផ្ចាលគ្នា

ពលរដ្ឋ៩គ្រួសារទាមទារក្រុមហ៊ុនទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានផ្ដល់សំណងប៉ះពាល់ដីស្រែ

លោក កឹម សុខា ថាអយុត្តិធម៌សង្គមធ្វើឲ្យពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឲ្យបក្សប្រឆាំងច្រើន

អ្នកជំនាញស្នើឲ្យយុវជនងាកមកចាប់អារម្មណ៍រឿងថវិកាជាតិ

លោក ស ខេង អះអាងថាជោគជ័យក្នុងការរក្សាសន្តិសុខអំឡុងពេលបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់

គ្រួសារថាមន្ត្រីអាដហុក៣រូបកំពុងប្រឈមនឹងជំងឺនៅក្នុងពន្ធនាគារព្រៃស

សហព្រះរាជអាជ្ញាសុំឲ្យតុលាការផ្ដន្ទាទោស នួន ជា និង ខៀវ សំផន ដាក់គុកមួយជីវិត

អ្នកវិភាគថាការបោះបង់ជំនួយអាមេរិកដោយអាងមានជំនួយពីចិនជារឿងគ្រោះថ្នាក់ធំ

លោក សម រង្ស៊ី៖ អ្នកដែលកំសាកគឺអ្នកប្រើតុលាការ ទាហាន ប៉ូលិសកម្ចាត់គូប្រកួត

សហជីពសេរីកម្មករស្នើប.ស.សជំរុញមន្ត្រីសុខាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់ព្យាបាលសមាជិកប.ស.ស

អង្គការសង្គមស៊ីវិល៣រួមគ្នាអនុវត្តគម្រោងតាមដានការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើនិងអភិរក្សសត្វព្រៃ

អ្នកស្រុកអន្លង់វែងជាច្រើននាក់បារម្ភក្រោយពេលតុលាការកោះហៅរឿងទំនាស់ដី

"ទម្លាប់តុលាការសន្មតទុកជាមុនថាជនជាប់ចោទជាអ្នកទោស"

ពលរដ្ឋនៅឃុំមួយក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំស្នើឱ្យមេឃុំជាប់ឆ្នោតថ្មីជំរុញការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី