សិស្សជាច្រើនក្រោយពីប្រលងជាប់សញ្ញាប័ត្រទុតិយភូមិ ពួកគាត់មួយចំនួនដែលមានលទ្ធភាពនឹងបន្តសិក្សានៅថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សាទៀតនោះ មិនដឹងជា ត្រូវសិក្សាពីមុខជំនាញអ្វី អ្នកខ្លះ សិក្សាទៅតាមមិត្តភ័ក្ដិ ខ្លះទៀត សិក្សាទៅតាមទីផ្សារការងារ អ្នកខ្លះទៀតរើសមុខវិជ្ជាសិក្សាដែលខ្លួនពេញចិត្ត និងអ្នកខ្លះទៀតថា ចេះតែរៀនៗទៅជាដើម។
តើសិស្សទើបតែប្រលងជាប់សញ្ញាប័ត្រទុតិយភូមិថ្មីថ្មោង គួររៀបចំខ្លួនដូចម្ដេចខ្លះ ដើម្បីបន្តការសិក្សានៅថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សា?
អ្នកធ្វើការពាក់ព័ន្ធ និងវិស័យអប់រំ ជំរុញឱ្យសិស្សនិស្សិតខិតខំអានឱ្យបានកាន់តែច្រើន និងកំណត់ពីមុខជំនាញ ដែលខ្លួនពេញចិត្តឱ្យបានច្បាស់លាស់ មុននឹងបន្តសិក្សានៅថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សា។
អតីតនិស្សិតអាហារូបករណ៍នៅក្រៅប្រទេស គឺ លោក ប៉ិច តុងហ័ន ដែលបញ្ចប់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ផ្នែកគ្រប់គ្រងពាណិជ្ជកម្ម ជំនាញគ្រប់គ្រង និងអភិវឌ្ឍន៍សហគ្រាសខ្នាតតូច និងមធ្យម នៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ មានប្រសាសន៍ថា លោកក៏មិនសូវខុសពីសិស្សដទៃទៀតដែរ គឺលោក បានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំសិក្សាថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រ ទេសចរណ៍ និងសិក្សាខាងធនាគារ ប៉ុន្តែក្រោយមក លោកព្យាយាមអានសៀវភៅ និងសិក្សាស្រាវជ្រាវ ទើបលោកកំណត់បាននូវគោលដៅជីវិតច្បាស់លាស់ ថា លោកចង់ធ្វើអ្វី នឹងត្រូវសិក្សាលើមុខវិជ្ជាអ្វីដែលជាចំណង់ចំណូលចិត្តពិតប្រាកដ។ នៅទីបំផុត លោកបានចាប់យកមុខវិជ្ជា គ្រប់គ្រងពាណិជ្ជកម្ម ជំនាញគ្រប់គ្រង និងអភិវឌ្ឍន៍សហគ្រាសខ្នាតតូច និងមធ្យម ហើយមានឱកាសទទូលបានអាហារូបករណ៍សិក្សានៅក្រៅប្រទេស។ «»
ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា បានចាប់ផ្ដើមប្រកាសលទ្ធផលប្រលងបាក់ឌុប នៅឆ្នាំ២០១៩ គឺសិស្សប្រលងជាប់សញ្ញាប័ត្រមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ឬបាក់ឌុប នៅឆ្នាំ២០១៩ នេះ មានចំនួនជិត ៨ម៉ឺននាក់ (៧៩.០៥២) ស្មើនឹងជាង ៦៨% (៦៨,៦២% នៃចំនួនបេក្ខជនចូលរួមប្រឡងជាង ១ សែននាក់។
លោក ហង់ជួន ណារ៉ុន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា ថ្លែងប្រាប់កាសែតក្នុងស្រុក ថា លទ្ធផលនៃការប្រឡង សញ្ញាប័ត្រមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិនេះ មិនមែនជាការកំណត់វាសនារបស់បេក្ខជននោះទេ គឺគ្រាន់តែជាការវាស់ស្ទង់សមត្ថភាពរបស់សិស្សក្រោយពីសិក្សារយៈពេល១២ឆ្នាំមកតែប៉ុណ្ណោះ។
ការសិក្សាមួយកាលពីឆ្នាំ២០១៥ របស់សាកលវិទ្យាល័យ (University of Massachusetts Lowell ) សហការជាមួយសាកលវិទ្យាល័យអាមេរិកាំងភ្នំពេញ បង្ហាញថា និស្សិតចំនួន៦០% ជ្រើសរើសមុខជំនាញសិក្សាទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ខ្លួន និង ៣០% សិក្សាមុខវិជ្ជាទៅតាមទីផ្សារការងារ។
ប្រធានសម្របសម្រួលកម្មវិធីបញ្ចូលគ្នានៃអង្គការ សកម្មភាពសម្រាប់ការអប់រំនៅកម្ពុជា ឬហៅថា ខេប (Kape) អ្នកស្រី ហឹម ម៉ារី មានប្រសាសន៍ថា ការចាប់យកជំនាញណាមួយដែលខ្លួនពេញចិត្តរបស់យុវសិស្សទាំងអស់តាំងពីថ្នាក់អនុវិទ្យាល័យមកគឺជារឿងសំខាន់ ដើម្បីឱ្យពួកគាត់មានមូលដ្ឋានគ្រឹះតាំងពីថ្នាក់ក្រោម មុននឹងបន្តទៅថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សា។ អ្នកស្រីបន្ថែមថា ការតម្រង់ទិសគឺជារឿងសំខាន់ ដើម្បីបង្ហាញពីភាពខ្លាំង និងភាពខ្សោយរបស់សិស្សទាំងអស់។ ហើយការសិក្សាទទួលបាននិទ្ទេសមិនល្អរបស់សិស្សនៅថ្នាក់វិទ្យាល័យនោះ មិនមែនជាឧបសគ្គនៅថ្នាក់ឧត្ដមសិក្សាឡើយ។ បញ្ហាសំខាន់នៅត្រង់ថា សិស្សទាំងនោះ ត្រូវមានគោលដៅជីវិតឱ្យបានច្បាស់លាស់ និងត្រូវសិក្សាមុខវិជ្ជាដែលខ្លួនពេញចិត្ត ដែលជាភាពខ្លាំងរបស់ខ្លួន។ «»
លោក ប៉ិច តុងហ័ន លើកឡើងថា ការសិក្សាទៅតាមមិត្តភ័ក្ដិ ឬទៅតាមក្រុមគ្រួសារបង្ខំ មិនមែនជាដំណោះស្រាយល្អ ឬធ្វើឱ្យជីវិតប្រសើរឡើងនៅពេលអនាគតឡើយ។ លោកបញ្ជាក់ថា សិស្ស និស្សិតទាំងអស់ត្រូវប្រកាន់ជំហរថា ត្រូវធ្វើអ្វី ឬរៀនអ្វីដែលខ្លួនចង់រៀន កុំសិក្សាទៅតាមបរិបទសង្គម ឬទីផ្សារការងារបច្ចុប្បន្ន។ លោករំពឹងថា កម្ពុជានៅមានការផ្លាស់ប្ដូរនៅពេលណាមួយ ដែលយុវជនទាំងអស់នឹងមានឱកាសបញ្ចេញនូវសមត្ថភាព ឬជំនាញរបស់ខ្លួនក្នុងការអភិវឌ្ឍគ្រួសារ និងសង្គមជាតិ។ «»
ក្រុមអ្នកធ្វើការទាក់ទងនិងវិស័យអប់រំ លើកឡើងថា មុខជំនាញទាំងអស់គឺមានតម្លៃស្មើគ្នា គ្មានមុខជំនាញវិជ្ជាជីវៈណាអន់ជាងមុខជំនាញណាទេ ប៉ុន្តែបញ្ហាសំខាន់ នៅត្រង់ថា សិស្សនិស្សិតទាំងអស់ត្រូវចាប់យកមុខវិជ្ជាជីវៈដែលខ្លួនពេញចិត្ត ទោះមុខជំនាញនោះ មិនសូវមានទីផ្សារក៏ដោយ ព្រោះថា ការសិក្សាត្រូវមុខនឹងចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ខ្លួន គឺជួយដល់សិស្សនិស្សិតងាយយល់ និងមានគុណភាព មិនមែនដូចពាក្យដែលគេពោលជារឿយៗថា ចេះតែរៀនៗទៅ គ្រាន់បានសញ្ញាប័ត្របិតលើជញ្ជាំង បង្អួតគេឯងនោះឡើយ៕
