![]()
កាលពីឆ្នាំរកា ស្ថានភាពនយោបាយខ្មែរ ជាពិសេសការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ មានសភាពធ្ងន់ធ្ងរ រហូតផ្អើលសហគមន៍អន្តរជាតិ នាំគ្នាថ្កោលទោសរបបលោក ហ៊ុន សែន ជុំទិស។ មន្រ្តីបក្សប្រឆាំង ប្រឹងប្រែងស្វះស្វែងរកការចរចា ដើម្បីបញ្ចប់វិបត្តិនយោបាយនេះ ប៉ុន្តែ មន្រ្តីបក្សកាន់អំណាចប្រកែកមិនព្រមចរចា ដោយអះអាងថា ស្រុកខ្មែរបានសុខ បើអស់អ្នកប្រឆាំង។
ឆ្នាំរកា គឺជាឆ្នាំប្រវត្តិសាស្រ្តមួយ ដែលរឿងមិនគួរកើតឡើង បានកើតឡើងពេញបន្ទុក។ រឿងរ៉ាវដែលកើតឡើងទាំងនេះ ប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំង ទៅដល់ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស និងមុខមាត់ប្រទេសកម្ពុជា លើឆាកអន្តរជាតិ ដូចជាការធ្វើច្បាប់ ដើម្បីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញគណបក្សប្រឆាំងការចាប់ខ្លួនប្រធានគណបក្សប្រឆាំងលោក កឹម សុខា ការយកកៅអីស្របច្បាប់ របស់តំណាងរាស្រ្តគណបក្សប្រឆាំងទៅចែកគ្នា ការបំបិទសំឡេងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ ការចាប់អ្នកកាសែតដាក់ពន្ធនាគារ ការបណ្តេញអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងការប្រែក្លាយប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យទៅជាប្រទេសឯកបក្សជាដើម។
គ្រាន់តែចូលឆ្នាំរកាបានមួយខែ គឺនៅខែឧសភា អង្គការអន្តរជាតិនៅទីក្រុងឡុងដ៍ (London) ប្រទេសអង់គ្លេស ឈ្មោះទីភ្នាក់ងារស៊ើបអង្កេតបរិស្ថាន ឬ អ៊ី.អាយ.អេ (EIA) បានចេញរបាយការណ៍មួយ ដោយក្រុមស៊ើបអង្កេត រកឃើញថា មន្ត្រីអាជ្ញាធរពុករលួយ នៃប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសវៀតណាម បានទទួលយកប្រាក់សំណូក រាប់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ពីឈ្មួញឈើ ជាថ្នូរឲ្យកាប់ព្រៃឈើ នៅក្នុងតំបន់ព្រៃអភិរក្ស ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដូចជានៅតំបន់ឧទ្យានជាតិវីរជ័យ និងអនុញ្ញាតឲ្យនាំឈើខុសច្បាប់ ចេញទៅប្រទេសវៀតណាម រួមទាំងជួយប្រែក្លាយឈើខុសច្បាប់ទាំងនោះ ទៅជាឈើស្របច្បាប់វិញ។
មួយខែក្រោយមក នៅខែមិថុនា ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ ត្រូវបានរៀបចំឡើង។ ការបោះឆ្នោតលើកនេះ គឺជាលើកទីមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តដែរ ដែលលោក ហ៊ុន សែន ចេញឃោសនាដោយផ្ទាល់ និងជួលទូរទស្សន៍ក្នុងស្រុក យ៉ាងហោចណាស់ ៨ ប៉ុស្តិ៍ ដើម្បីឲ្យផ្សព្វផ្សាយបន្តផ្ទាល់ យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតលើកនេះ។ នេះក៏ជាការបោះឆ្នោតលើកទីមួយ ដែលមានការរឹតត្បិត ក្នុងការដង្ហែក្បួនឃោសនា។ ពលរដ្ឋចេញទៅបោះឆ្នោត មានរហូតដល់ជាង ៧លាននាក់ ឬស្មើនឹងជាង ៩០% នៃចំនួនអ្នកដែលបានទៅចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតសរុប។ ជាលទ្ធផលគណបក្សសង្គ្រោះ ជាតិជាប់ឆ្នោត ដើម្បីគ្រប់គ្រងឃុំសង្កាត់ជិត ៥០០ (៤៨៩) ឃុំសង្កាត់នៅទូទាំងប្រទេស និងជាប់ជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ចំនួនជាងប្រាំពាន់ (៥,០០៧) នាក់ ដែលមានសំឡេងឆ្នោតគាំទ្រជាង បីលាននាក់ ឬស្មើនឹងជិត ៤៤% (៤៣,៨៣%) នៃចំនួនអ្នកចេញទៅបោះឆ្នោត។
ក្រោយពីការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧ភ្លាម បន្ទប់ស្ថានការណ៍ ដែលជាក្រុមសង្គមស៊ីវិលឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតឯករាជ្យ បានរកឃើញថា ការបោះឆ្នោតនេះ មិនទាន់អាចចាត់ទុកថា សេរី និងយុត្តិធម៌ពេញលេញបាននៅឡើយទេ ដូចជាបរិយាកាសគាបសង្កត់ មុនការបោះឆ្នោត និងខ្វះតម្លាភាព និងតុល្យភាពផ្នែកថវិកាសម្រាប់ឃោសនា បើទោះជាមានភាពប្រសើរឡើងនូវការងាររបស់ គ.ជ.ប យ៉ាងណាក្តី។ បួនថ្ងៃក្រោយមក លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានស្នើសុំឲ្យក្រសួងមហាផ្ទៃ ស៊ើបអង្កេតក្រុមនេះ ហើយបានជំរុញឲ្យមើលពីភាពស្របច្បាប់ និងបានចោទក្រុមនេះ ថាលម្អៀងទៅខាងគណបក្សប្រឆាំង។ ប្រាំពីរថ្ងៃក្រោយមក ក្រសួងមហាផ្ទៃ បានចេញបញ្ជាបញ្ចប់សកម្មភាពបន្ទប់ស្ថានការណ៍ ពីព្រោះក្រសួងអះអាងថា មិនបានចុះបញ្ជិកាត្រឹមត្រូវ ដែលបានបំពានច្បាប់ស្ដីពីអង្គការសមាគម។
ក្រោយពីបិទបន្ទប់ស្ថានការណ៍បោះឆ្នោតមិនបានប៉ុន្មានផង រដ្ឋាភិបាលសម្រេចបញ្ឈប់សកម្មភាព របស់វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ ហៅកាត់ថា NDI របស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងបណ្ដេញបុគ្គលិកបរទេសរបស់វិទ្យាស្ថាននេះ ចេញពីប្រទេសកម្ពុជា នៅខែសីហា ដោយចោទថា អង្គការនេះ រៀបចំយុទ្ធសាស្រ្តជួយបក្សប្រឆាំង ដើម្បីផ្តួលរំលំបក្សកាន់អំណាច។ ប៉ុន្តែអង្គការ NDI បដិសេធថា ខ្លួនមិនបានលម្អៀងទៅរកគណបក្សនយោបាយណាមួយឡើយ ក្នុងការបំពេញមុខងាររបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា។ NDI អះអាងថា ពួកគេជាស្ថាប័នឯករាជ្យ មិនលម្អៀង និងជាដៃគូរបស់គ្រប់គណបក្សនយោបាយទាំងអស់ មិនថាបក្សកាន់អំណាច ឬបក្សប្រឆាំងឡើយ។
អស់ពីបិទអង្គការ NDI របបលោក ហ៊ុន សែន បានបង្គាប់ឲ្យសារព័ត៌មាន ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី (The Cambodia Daily) ដែលជាសារព័ត៌មានឯករាជ្យ បង់ពន្ធជាង ៦លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលរបបនេះ អះអាងថា ស្ថាប័នសារព័ត៌មាននេះ ជំពាក់ជាង ១០ឆ្នាំមកហើយ។ ម្ចាស់កាសែត ខេមបូឌា ដេលី អ្នកស្រី ដេប្រ៉ា គ្រីស័រស្ទៀល (Deborah Krisher-Steele) ចាត់ទុកអំណាចពន្ធខ្ពស់កប់ពពកបែបនេះ គឺជាអំណាច ដែលមានចេតនាបំផ្លាញ។ អ្នកស្រីត្រូវបង្ខំចិត្ត បិទការិយាល័យកាសែតនេះទាំងស្រុង នៅថ្ងៃទី៤ ខែកញ្ញា។
ចំណែកវិទ្យុអាស៊ីសេរីវិញ ក៏ត្រូវបង្ខំចិត្តបិទការិយាល័យរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជាផងដែរ ដោយសារមិនអាចស៊ូទ្រាំ នឹងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីរដ្ឋាភិបាល ក្រោយបញ្ហាធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ក្នុងរឿងពន្ធដារនេះ និងបញ្ហាបញ្ជិកា ក្រោយបើកដំណើរការនៅកម្ពុជាជិត ២០ ឆ្នាំរួមមក។ ក្រោយបិទវិទ្យុអាស៊ីសេរី បុគ្គលិកអាស៊ីសេរីទាំងអស់នៅកម្ពុជា ត្រូវបញ្ចប់កិច្ចសន្យាការងារ។ ប៉ុន្តែ របបលោក ហ៊ុន សែន នៅតែរកលេសធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើអតីតបុគ្គលិកអាស៊ីសេរីពីររូប គឺលោក អ៊ួន ឈិន និងលោក យាង សុធារិន ហៅ យាង សុជាមេត្តា ដោយចាប់ពួកលោក និងដាក់ពន្ធនាគាររហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ក្រោមការចោទប្រកាន់ពីបទផលិតព័ត៌មាន ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខជាតិ បញ្ជូនទៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
មិនត្រឹមតែវិទ្យុអាស៊ីសេរី និងកាសែត ឌឹ ខែមបូឌា ដេលី ប៉ុណ្ណោះទេ ដែលរងការធ្វើទុក្ខម្នេញ តាមរបាយការណ៍របស់អង្គការ លីកាដូ គិតត្រឹមចុងខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧ របបលោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាឲ្យបិទស្ថានីយ៍ និងប៉ុស្តិ៍វិទ្យុ FM ក្នុងស្រុក ចំនួន ៣២ នៅទូទាំង ២០ខេត្តក្រុង។ ដោយសារការបិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនេះ ធ្វើឲ្យកម្មវិធីផ្សាយបន្តរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក និងវិទ្យុដទៃទៀត ខានបានផ្សាយតាមវិទ្យុ FM ដើម្បីឲ្យបានឮដល់ពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសពលរដ្ឋនៅតាមទីជនបទដាច់ស្រយាល។
ក្រោយវិទ្យុអាស៊ីសេរីបិទការិយាល័យ និងអតីតបុគ្គលិក ត្រូវជាប់ពន្ធនាគារ លោក ហ៊ុន សែន និងរោងចក្រផលិតព័ត៌មានក្លែងក្លាយរបស់លោក បង្កើនការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ មកលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យមួយនេះ ដោយប្រឹងបន្សាបព័ត៌មាន ដែលផ្សាយចេញពីវិទ្យុអាស៊ីសេរី និងព្យាយាមលាបពណ៌ស្ថាប័នវិទ្យុនេះ ដោយចោទប្រកាន់ថា អនុប្រធានវិទ្យុអាស៊ីសេរីលោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ ជាភ្នាក់ងារចារកិច្ចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ជាដើម។ ទោះបីអាស៊ីសេរី បានព្យាយាមអញ្ជើញលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីរបស់លោកជាច្រើនលើកច្រើនសា ដើម្បីសុំសម្ភាស និងសុំឲ្យពួកលោកបំភ្លឺនូវការចោទប្រកាន់ទាំងអស់នោះ ប៉ុន្តែលោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីរបស់លោក មិនព្រមផ្ដល់បទសម្ភាសន៍ទេ តែបែរជាជ្រើសរើសយកវិធីមិនសុចរិតបំភ័ន្តមតិ ដើម្បីបង្កើនការបង្ក្រាបលើសេរីភាពសារព័ត៌មានបែបនេះទៅវិញ។
ក្រោយបណ្តេញអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងបិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ បានសម្រេចរបបលោក ហ៊ុន សែន ឈានមួយជំហានទៀត ទៅបំបិទសំឡេងប្រឆាំងទាំងស្រុងតែម្តង តាមរយៈការរម្លាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាស្ថាបពរ កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា។ អំណាចនៃសាលដីកាតុលាការកំពូល ដែលបិទផ្លូវតវ៉ានេះ បានហាមឃាត់សិទ្ធិធ្វើនយោបាយ ដល់តំណាងរាស្រ្ត និង មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិចំនួន ១១៨រូប និងយកអាសនៈស្របច្បាប់ទាំង ៥៥អាសនៈ របស់តំណាងរាស្រ្តគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ទៅចែកឲ្យគណបក្សតូចៗ ដទៃទៀត ដែលមិនបានជាប់ឆ្នោត និងចែកជាមួយគណបក្សកាន់អំណាចផងដែរ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ តំណែងក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ជាប់ឆ្នោតទាំង ៥.០០៧ នៅទូទាំងប្រទេស ត្រូវបានបែងចែកទៅឲ្យបក្សផ្សេងៗ និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលផ្ទុយទៅនឹងឆន្ទៈរបស់ពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោតជាងបីលាននាក់។
មុនរម្លាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានសម្រេច សមត្ថកិច្ចបានចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា និងអង្គរក្សរបស់លោកចំនួន ៨នាក់ នៅម៉ោងជាង ១២រំលងអាធ្រាត្រ និងដោយកម្រោលដោយគ្មានដីកាចាប់ខ្លួន កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា។ អង្គរក្សទាំងនោះ ត្រូវបានដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពវិញ ប៉ុន្តែលោក កឹម សុខា នៅបន្តជាប់ឃុំនៅពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ក្បែរព្រំដែនវៀតណាម រហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ដោយជាប់ចោទពីបទ “ក្បត់ជាតិ” ដោយសារតែវីដេអូឃ្លីប ដែលលោក កឹម សុខា បានថ្លែងទៅកាន់អ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅប្រទេសអូស្រ្តាលី កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៣។ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានតុលាការរបបលោក ហ៊ុន សែន បន្តឃុំខ្លួនបន្ថែម ៦ខែទៀត បើទោះបីជាលោកកំពុងមានជំងឺប្រចាំកាយធ្ងន់ ដែលទាមទារឲ្យមានការយកចិត្តទុកដាក់ព្យាបាលពីគ្រូពេទ្យខាងក្រៅក៏ដោយ។
ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសកម្ពុជា ជាមួយអន្តរជាតិ ជាពិសេសជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង នៅក្នុងឆ្នាំរកាកន្លងទៅនេះ។ ទណ្ឌកម្មអន្តរជាតិលើរបបលោក ហ៊ុន សែន បានចាប់ផ្ដើមដាក់ជាហូរហែ។ សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហគមន៍អឺរ៉ុប បានកាត់ផ្ដាច់ជំនួយផ្នែកបោះឆ្នោត និងពន្លឿនចំណាត់ការដាក់ទណ្ឌកម្មលើកម្ពុជា បន្ថែមទៀត។ មុនកាត់ផ្តាច់ជំនួយទៅរបបលោក ហ៊ុន សែន រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានសម្រេចបិទទិដ្ឋាការដល់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងក្រុមគ្រួសារ ដែលមានជាប់ពាក់ព័ន្ធការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងការបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ មិនឲ្យជាន់ដីសហរដ្ឋអាមេរិក។ ពេលនេះ សហរដ្ឋអាមេរិក កំពុងស្រង់បញ្ជីឈ្មោះបុគ្គលមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល និងក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្ម ដើម្បីឈានទៅបង្កក និងរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ និងបញ្ឈប់កិច្ចសន្យាពាណិជ្ជកម្ម ព្រមទាំងផ្អាកការអនុគ្រោះពន្ធនាំចេញផលិតផលពីកម្ពុជា ទៅទីផ្សារអាមេរិកផងដែរ។
ទាំងសហគមន៍អឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក សុទ្ធតែបញ្ជាក់ជំហរយ៉ាងច្បាស់លាស់ណាស់ថា ចំណាត់ការដាក់ទណ្ឌកម្មនេះ គឺដោយសារតែទង្វើរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដែលរបបលោក ហ៊ុន សែន បានប្រព្រឹត្តមកលើគណបក្សប្រឆាំង អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យនៅកម្ពុជានេះឯង។
ពីរខែជិតដាច់ឆ្នាំរកា ពោលគឺក្នុងខែកុម្ភៈ រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកសម្រេចកាត់ផ្ដាច់ជំនួយទៅរបបលោក ហ៊ុន សែន។ ជំនួយសំខាន់ៗ ដែលអាមេរិក សម្រេចឈប់ផ្ដល់ដល់របបលោក ហ៊ុន សែន តទៅទៀត រួមមានកម្មវិធីជំនួយបរទេស ជំនួយតាមរយៈកម្មវិធីរបស់ទីភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិក សម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ (USAID) និងកម្មវិធីជំនួយផ្នែកយោធាអាមេរិក ដែលធ្លាប់ផ្ដល់ឲ្យរបបលោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការជួយដល់អគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារ ជួយដល់ការកសាងសមត្ថភាពអាជ្ញាធររដ្ឋនៅតាមមូលដ្ឋាន និងជួយដល់កងយោធពលខេមរភូមិន្ទ នៅពេលកន្លងមក។ ការផ្ដាច់ជំនួយទៅដល់ផ្នែកសំខាន់ៗទាំងអស់នេះ ខាងរដ្ឋាភិបាលអាមេរិក បញ្ជាក់ថា គឺមកពីស្ថាប័នទាំងអស់នេះ សុទ្ធតែមានជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ ការសម្រេចផ្ដាច់ជំនួយដល់របបក្រុងភ្នំពេញ ពីសេតវិមានប្រធានាធិបតីអាមេរិក កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែកុម្ភៈ គឺធ្វើឡើងតែពីរថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ក្រោយការបោះឆ្នោតព្រឹទ្ធសភា ដែលគណបក្សកាន់អំណាចប្រមូលយកអាសនៈទាំង ៥៨ ព្រោះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ត្រូវបានរម្លាយ និងតំណាងរាស្ត្រ រួមទាំងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សនេះ ត្រូវបានហាមឃាត់សិទ្ធិនយោបាយរយៈពេល ៥ឆ្នាំ។
ក្នុងអំឡុងខែមីនា ពលរដ្ឋនៅឯនាយសមុទ្រ ជាពិសេសពលរដ្ឋខ្មែរ-អូស្រ្តាលី នាំគ្នាធ្វើបាតុកម្ម ដុតរូបទីងមោងលោក ហ៊ុន សែន យ៉ាងកក្រើក ដើម្បីបង្ហាញអំពីការមិនពេញចិត្ត ចំពោះការដឹកនាំបែបផ្តាច់ការ និងការបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យបែបនេះ។ ម្យ៉ាងទៀត ពួកគាត់នាំគ្នាតវ៉ា ដុតរូបទីងមោងរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺដើម្បីជាការបង្ហាញ អំពីការមិនខ្លាចរអា ចំពោះការណ៍ដែលលោក ហ៊ុន សែន ហ៊ានថ្លែងសារគំរាមកំហែង តាមវាយដល់ផ្ទះ បើនរណាហ៊ានដុតរូបទីងមោងលោក។
ចំណែកឯសមាជិកសភាអូស្រ្តាលីជាច្រើនរូប ក៏បានថ្លែងសារថ្កោលទោសចំណាត់ការរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែរ។ សមាជិកសភាពីខាងគណបក្សពលករមួយរូប គឺលោក ម៉ាក ប៉ាត់លើរ (Mark Butler) ថែមទាំងស្នើសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលអូស្រ្តាលី រិះរកវិធានការដាក់ទណ្ឌកម្មលើរបបលោក ហ៊ុន សែន ឲ្យដូចចំណាត់ការរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។
នៅក្នុងខែមីនាដដែល ប្រទេស ៤៥ មានប្រទេសបារាំង កាណាដា សហរដ្ឋអាមេរិក ចក្រភពអង់គ្លេស អូស្ត្រាលី ជាដើម ដែលជាសមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួម ថ្កោលទោសរបបលោក ហ៊ុន សែន។ ប្រទេសទាំង ៤៥នេះ បានទាមទារពីរចំណុចធំៗ។ ទីមួយ គឺទាមទារឲ្យផ្តល់នីតិសម្បទា ជូនមន្រ្តីជាប់ឆ្នោតរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំងអស់ឡើងវិញ រួមមានសមាជិកសភា និងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នៅទូទាំងប្រទេស។ ទីពីរ ទាមទារឲ្យលុបចោលវិសោធនកម្មច្បាប់ ស្តីពីគណបក្សនយោបាយ ដែលជាដើមហេតុនាំឲ្យរម្លាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនោះ។ ប្រទេសទាំងនេះ ក៏បានអំពាវនាវឲ្យរបបលោក ហ៊ុន សែន ចាត់វិធានការចាំបាច់នានា ឲ្យបានប្រញាប់ មុននឹងអ្វីៗ ត្រូវហួសពេលសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិនាខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខនេះ។
អរិភាពរវាងលោក ហ៊ុន សែន នឹងសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏ចាប់ផ្តើមកើនឡើងខ្លាំង នៅពាក់កណ្តាលខែមីនា ជិតដាច់ឆ្នាំរកានោះ ដោយសារតែលោក ហ៊ុន សែន ហ៊ានចោទប្រកាន់ ជាសាធារណៈដោយគ្មានភ័ស្តុតាងទៅលើសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយចោទថា ភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍សម្ងាត់អាមេរិក CIA ជាអ្នកសម្លាប់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី ជាដើម។ ការចោទប្រកាន់នេះ ធ្វើឲ្យមន្រ្តីទូតអាមេរិកប្រតិកម្មតបវិញខ្លាំងៗ។ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា លោក វីល្លៀម ហៃដ៍ (William Heidt) ចាត់ទុកសម្ដីចោទប្រកាន់ ដោយគ្មានភ័ស្តុតាង របស់មេដឹកនាំខ្មែររូបនេះថា ជារឿងមិនគួរគប្បី និងជាការប្រមាថមួយ ដល់សហរដ្ឋអាមេរិក។
នៅដើមខែមេសានេះ ពោលគឺ នៅតែប៉ុន្មានថ្ងៃមុនដាច់ឆ្នាំរកា ចូលឆ្នាំ ច លោក ហ៊ុន សែន ធ្វើរឿងមួយដ៏ភ្ញាក់ផ្អើលមួយទៀត នៅពេលដែលលោកប្រកាសបដិសេធដាច់អហង្ការ ចំពោះចេតនារបស់មន្រ្តីបក្សប្រឆាំង និងប្រទេសជប៉ុន ដែលចង់ឲ្យមានការចរចា ឬផ្សះផ្សារជាតិរវាងអ្នកនយោបាយខ្មែរ ដើម្បីរកដំណោះស្រាយបញ្ចប់វិបត្តិនយោបាយបច្ចុប្បន្ននេះ។ លោក ហ៊ុន សែន ថែមទាំងព្យាយាមលាក់បាំងព័ត៌មាន មិនចង់ឲ្យសាធារណៈជនដឹង អំពីជំហររដ្ឋាភិបាលជប៉ុន ដែលព្រួយបារម្ភ អំពីស្ថានការណ៍នយោបាយបច្ចុប្បន្ននេះទេ ទោះប្រទេសជប៉ុនលើកយកបញ្ហាព្រួយបារម្ភ អំពីបញ្ហានយោបាយពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតជាតិខាងមុខ មកជជែកជាមួយរបបលោក ហ៊ុន សែន ក៏ដោយ ក៏លោក ហ៊ុន សែន លាក់ព័ត៌មាននេះ។ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា អំពីជំនួបជាមួយរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសជប៉ុន គ្មាននិយាយអ្វីសូម្បីតែមួយម៉ាត់ អំពីជំហរជប៉ុន ដែលបានលើកឡើងក្នុងជំនួបនោះ ដែលជប៉ុនចង់ឃើញការបោះឆ្នោតមួយ ដែលមានលក្ខណៈសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ ដោយមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគី។ លោក ហ៊ុន សែន រហូតហ៊ានចេញមុខប្រកាសផ្ទុយពីការពិត ជំនួសប្រទេសជប៉ុន តាំងពីនៅមុនជំនួបនោះថា ជប៉ុនមិនខ្វល់រឿងនយោបាយខ្មែរ ថែមទៀតផង។
ការមិនចង់រកដំណោះស្រាយផ្សះផ្សារជាតិនេះ វាផ្ទុយទៅនឹងអ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន តែងតែអះអាងថា លោកស្រលាញ់សន្តិភាព។ តាមរយៈនៃសារជូនពរឆ្នាំថ្មី ថ្នាំ ច ២០១៨ ពីលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ដែលជាប្រធានគណបក្សកាន់អំណាចផងនោះ បានបង្កប់នូវភាពជាសត្រូវ និងការចងអាឃាតនឹងគ្នា ជាមួយក្រុមអ្នកនយោបាយ នៃបក្សម្ខាងទៀត ដែលលោក ហ៊ុន សែន បានលាបពណ៌ឲ្យថា ជាក្រុមបដិវត្តពណ៌ ឃុបឃិតជាមួយបរទេស ប៉ុនប៉ងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ជាដើម។ លោក ហ៊ុន សែន សម្តែងមោទនភាពយ៉ាងក្រៃលែង ចំពោះការរម្លាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បណ្តេញអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងបិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យនៅកម្ពុជាបានសម្រេច។ លោកហៅចំណាត់ការ ដែលសហគមន៍អន្តរជាតិថ្កោលទោស និងដាក់ទណ្ឌកម្មជុំទិសនេះថា ជាជោគជ័យ ក្នុងការអនុវត្តវិធានការណ៍ច្បាប់យ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ ដើម្បីទប់ស្កាត់អ្វីដែលលោកហៅថា ជាឧបាយកលបដវិត្តពណ៌របស់គណបក្សប្រឆាំង។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ លោក ហ៊ុន សែន ចាត់ទុកឆ្នាំរកាកន្លងទៅនេះថា ជាឆ្នាំដែលបដិវត្តពណ៌ ត្រូវទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ នៅកម្ពុជាទៅវិញ។
ប៉ុន្តែអតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងជាប្រធានចលនាសង្គ្រោះជាតិលោក សម រង្ស៊ី បានថ្លែងមួយថ្ងៃមុនថ្ងៃឆ្លងឆ្នាំរកា ចូលឆ្នាំ ច ពីទីក្រុងតូក្យូប្រទេសជប៉ុនថា សុខសន្តិភាព និងស្ថេរភាពសង្គមអាចកើតមានទៅបាន ទាល់តែមានប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ តាមរយៈការបោះឆ្នោតមួយ ស្របតាមឆន្ទៈពិតប្រាកដរបស់ពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោត។
ទោះបីជាឆ្នាំរកា ញាំញីដោយវិបត្តិនយោបាយ ដោះស្រាយមិនទាន់ចេញយ៉ាងណាក្តី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក កឹម សុខា ដែលកំពុងស្ថិតក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងនៅឡើយនោះ នៅតែមិនយកទោសពៃរ៍អ្នកសាងអំពើបាបមកលើរូបលោកឡើយ ហើយលោកថែមទាំងអំពាវនាវឲ្យអ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំងអស់ កុំឲ្យអស់សង្ឃឹម។ ថ្លែងនៅក្នុងសារលិខិតក្នុងឱកាសឆ្នាំថ្មីឆ្នាំចនេះ លោក កឹម សុខា ប្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ កុំបោះបង់ចោលការតស៊ូព្យាយាមរបស់ខ្លួន ក្នុងការទាមទារឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរនោះឲ្យសោះ។ លោក កឹម សុខា បញ្ជាក់ថា អ្វីៗ តែងតែមានការផ្លាស់ប្តូរមិនអាចប្រកែកបាន ដោយលោកសម្អាងថា សូម្បីតែទេវតាឆ្នាំចាស់ ក៏ត្រូវផ្លាស់ប្តូរជំនួសដោយទេវតាឆ្នាំថ្មីដែរ។ លោកអហោសិកម្ម ចំពោះការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទាំងឡាយមកលើរូបលោក។ លោកផ្តាំទៅអ្នកនយោបាយខ្មែរ ឲ្យបោះបង់ចោលនូវការចងអាឃាត និងឈប់យកប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនធ្វើជាសត្រូវ។ ជាចុងក្រោយ លោក កឹម សុខា បញ្ជាក់ថា ពេលវេលាវិលត្រឡប់ទៅរកការផ្សះផ្សារជាតិ មិនចេះហួសពេលទេ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
