![]()
ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក មួយរយៈពេលចុងក្រោយនេះមានសភាពល្អក់កករជាខ្លាំង ជាពិសេសក្នុងឆ្នាំ២០១៧ នេះ ខណៈដែលរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញហាក់កំពុងបង្កើនការអនុវត្តជាចំហនូវនយោបាយប្រឆាំងអាមេរិក។ ក្រុមអ្នកវិភាគ និងឃ្លាំមើលនយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជា យល់ឃើញថា នេះមិនមែនជាជម្រើសដ៏ត្រឹមត្រូវ និងឆ្លាតវៃឡើយ ដែលកម្ពុជា ជ្រើសរើសយកមាគ៌ានយោបាយការបរទេសបែបនេះជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាប្រទេសមហាអំណាចកំពូលមួយនៅលើពិភពលោក។
ឆ្នាំ២០១៧ នេះ មិនមែនជាឆ្នាំល្អឡើយសម្រាប់នយោបាយទំនាក់ទំនងការបរទេសរវាងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ មានសញ្ញាណ និងព្រឹត្តិការណ៍ប្រឆាំងអាមេរិកជាច្រើន បានកើតមានឡើងនៅកម្ពុជា ដែលក្នុងនោះរួមមានតាំងពីយុទ្ធនាការទាមទារឲ្យអាមេរិកលុបចោលបំណុលដែលកម្ពុជា ជំពាក់ពីសម័យសង្គ្រាមជាង ៥០៥លានដុល្លារអាមេរិក ការលុបចោលសមយុទ្ធយោធាជាមួយអាមេរិកឈ្មោះឆ្មាំអង្គរ និងការលុបចោលកម្មវិធីជំនួយមនុស្សធម៌អាមេរិកឈ្មោះ «ឃ្មុំសមុទ្ទ» ជាដើម។
កម្តៅនយោបាយរវាងកម្ពុជា និងអាមេរិក ហាក់កើនឡើងខ្លាំងមួយរយៈចុងក្រោយនេះ ពោលគឺនៅក្រោយពេលដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សម្រេចបិទវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ (NDI) របស់អាមេរិក និងបណ្តេញបុគ្គលិកបរទេសរបស់អង្គការនេះចេញពីកម្ពុជា យ៉ាងតក់ក្រហល់។ ក្រៅពីនេះ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យតួយ៉ាងដូចជាកាសែត ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី (The Cambodia Daily) វិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA) និងវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) ជាដើម ដែលទទួលបានការគាំទ្រពីអាមេរិក បច្ចុប្បន្នក៏កំពុងទទួលរងនូវសម្ពាធនៃការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញគ្រប់បែបយ៉ាងពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងគោលដៅដើម្បីបញ្ឈប់ការផ្សព្វផ្សាយរបស់ស្ថាប័នព័ត៌មានទាំងនេះ។
![]()
ការកើនឡើងនូវសញ្ញាណអវិជ្ជមានទាំងនេះ ស្តែងឲ្យឃើញពីយុទ្ធនាការយ៉ាងសកម្មប្រឆាំងអាមេរិកដោយចំហពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា របស់លោក តាមរយៈការចោទប្រកាន់ដោយកាយវិការ សម្ដី និងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរថា អាមេរិកជាអ្នកនៅពីក្រោយចាំជួយឧបត្ថម្ភគណបក្សប្រឆាំង ដើម្បីធ្វើសកម្មភាពផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈការធ្វើបដិវត្តន៍ពណ៌ ឬការសើរើអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រសម័យសង្គ្រាម ដែលចោទថាអាមេរិកជាអ្នកបណ្តាលឲ្យមានវិនាសកម្មនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា ជាដើម។
ជាក់ស្តែង កាលពីពាក់កណ្តាលខែមេសា ឆ្នាំ២០១៧ កន្លងទៅនេះ រដ្ឋាភិបាលបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ផ្លូវការមួយក្រោមចំណងជើងថា «កម្ពុជា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស៖ ប្រាប់ពីការពិត»។ របាយការណ៍សរសេរចោទប្រកាន់ក្រុមប្រទេសបស្ចិមលោក ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយចំៗថា៖ «ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ កម្ពុជា បានទទួលរងនូវយុទ្ធនាការកាន់តែខ្លាំងឡើងដឹកនាំដោយរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការបរទេសមួយចំនួន ដែលចង់បានការផ្លាស់ប្ដូររបបនៅកម្ពុជា ទោះបីការណ៍នេះប្រឆាំងនឹងឆន្ទៈរបស់ប្រជាជនភាគច្រើននៅប្រទេសនេះក៏ដោយ។ យុទ្ធនាការនេះពោរពេញទៅដោយការមួលបង្កាច់ការពិត ភូតកុហក ការបំប៉ោងបញ្ហាតូចតាចក្នុងគោលបំណងបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ និងដាក់កំហុសទៅលើស្ថាប័នបច្ចុប្បន្នដែលស្របច្បាប់»។
ថ្មីៗនេះទៀតសោត ស្ថានបេសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍របស់កម្ពុជា ប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិ និងអង្គការអន្តរជាតិនានានៅទីក្រុងហ្សឺណែវ (Geneva) ប្រទេសស្វីស (Switzerland) បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ឆ្លើយតបចំពោះកង្វល់ដែលបានលើកឡើងដោយមន្ត្រីនាំពាក្យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកស្រី លីហ្ស ស្រូសហ្សែលល៍ (Liz Throssell) ដោយសង្កត់ធ្ងន់ត្រង់ៗថា៖ «នៅពេលនិយាយពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋ រួមបញ្ចូលទាំងសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ សេរីភាពនៃការចូលរួម និងកាតព្វកិច្ចផ្សេងៗទៀត ... កម្ពុជា មិនស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលកុមារភាពទៀតទេ។ យើងមានភាពចាស់ទុំគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការប្រឈមដោះស្រាយដោយខ្លួនឯង ដោយមិនចាំបាច់ត្រូវការប្រៀនប្រដៅគ្រប់បែបយ៉ាងនោះទេ»។
![]()
ក្រុមអ្នកវិភាគ និងឃ្លាំមើលនយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជា យល់ឃើញថា នយោបាយកម្ពុជា ប្រឆាំងនឹងអាមេរិក មិនមែនជាជម្រើសល្អ និងឆ្លាតវៃដែលកម្ពុជា គួរជ្រើសរើសយកឡើយ។
លោកបណ្ឌិត ខាល ថៃយ័រ (Carlyle Thayer) សាស្ត្រាចារ្យកិត្តិយសសភាកងទ័ពការពារជាតិអូស្ត្រាលី នៃសាកលវិទ្យាល័យ New South Wales បានថ្លែងប្រាប់អាស៊ីសេរីឲ្យដឹងតាមសារអេឡិចត្រូនិកនាពេលថ្មីៗនេះថា កម្ពុជា មិនគួរដុតបំផ្លាញស្ពានខ្លួនឯងចោលនោះឡើយ ដោយបណ្តោយឲ្យខ្លួនឯងត្រូវទៅពឹងផ្អែកទៅលើប្រទេសចិន តែមួយនោះឡើយ។ លោកបណ្ឌិត ខាល ថៃយ័រ បន្តថា ឥទ្ធិពលអវិជ្ជមាននៃការណ៍ដែលកម្ពុជា ពឹងផ្អែកតែទៅលើប្រទេសចិន តែមួយមានចំនួនពីរធំៗ។ ទីមួយ គឺថ្លៃឱកាសនៃការធ្លាក់ចុះជំនួយ និងការគាំទ្រពីសំណាក់ក្រុមប្រទេសបស្ចិមលោក។ ហើយឥទ្ធិពលទីពីរ គឺកម្ពុជា ដែលពឹងផ្អែកតែទៅលើប្រទេសចិន នឹងត្រូវធ្វើតាមអ្វីដែលក្រុងប៉េកាំង បង្គាប់បញ្ជា ដូចដែលគេឯងបានឃើញស្រាប់ហើយដែលថា លោក ហ៊ុន សែន កំពុងតែសម្របខ្លួនតាមការរំពឹងចង់បានពីសំណាក់ប្រទេសចិន។
សម្រាប់លោក ស៊ិបប៊េស្ទៀន ស្រេ្ទងជីអូ (Sebastian Strangio) អ្នកកាសែត និងជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅ «កម្ពុជា របស់លោក ហ៊ុន សែន ឬ Hun Sen’s Cambodia» វិញ បញ្ជាក់ប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមសារអេឡិចត្រូនិកថា លោកមិនគាំទ្រនយោបាយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បច្ចុប្បន្ន ដែលបង្កទំនាស់នឹងសហរដ្ឋអាមេរិកនេះទេ។ លោកមើលឃើញថា នយោបាយប្រឆាំងអាមេរិកកើតឡើងដោយសារតែមន្ត្រីមានអំណាចចង់រក្សាអំណាច។ លោក ស៊ិបប៊េស្ទៀន ស្រេ្ទងជីអូ បន្តទៀតថា លោកមើលមិនឃើញថា ក្រុមមន្ត្រីគណបក្សកាន់អំណាចទាំងនេះ នឹងមានការកែប្រែទស្សនៈរបស់ពួកគេនេះភ្លាមៗនោះឡើយ។
មិនខុសពីការយល់ឃើញខាងលើនេះដែរ សម្រាប់អ្នកវិភាគនយោបាយ និងជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅមានចំណងជើងថា ”ការពឹងផ្អែកលើជំនួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា៖ វិធីដែលជំនួយបរទេសធ្វើឱ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទន់ខ្សោយ” (Aid Dependence in Cambodia: How Foreign Assistance Undermines Democracy) លោកសាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត អៀ សុផល លោកក៏យល់ឃើញពីការធ្លាក់ចុះនៃដំណើរការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងរយៈពេល ២៥ឆ្នាំចុងក្រោយនេះដែរ។ លោកថា ការសម្រេចធ្វើដូច្នេះ នឹងមិនមែនជារឿងប្រពៃនោះឡើយសម្រាប់កម្ពុជា។ លោកបានលើកឡើងជាឧទាហរណ៍ថា មេដឹកនាំកម្ពុជា សព្វថ្ងៃចង់យកគំរូតាមរបបគ្រប់គ្រងនៅប្រទេសសិង្ហបុរី របស់លោក លី ក្វាងយូ (Lee Kuan Yew) ដែលប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលត្រូវបានគ្រប់គ្រងតាមបែបផែនរបស់ប្រទេសនេះ ចៀសវាងជ្រើសរើសយករបបកុម្មុយនីស្តដោយផ្ទាល់តែម្តង។ លោកសាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត អៀ សុផល បន្តថា ផលវិបាកសម្រាប់កម្ពុជា នឹងមានច្រើនឥតគណនា ក្នុងនោះរាប់តាំងពីការលែងមានយន្តការត្រួតពិនិត្យលើការសម្រេចចិត្ត កង្វះគណនេយ្យភាព ឬតម្លាភាព ជាដើម។
ពាក់ព័ន្ធនឹងហេតុផលដែលបណ្តាលឲ្យមានការកើនឡើងនៃនិន្នាការប្រឆាំងអាមេរិកពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នេះ ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយការបរទេសកម្ពុជា ទាំងនេះ យល់ស្របព្រមៗគ្នាថា ពិតជាមានការពាក់ព័ន្ធគ្នារវាងយុទ្ធសាស្ត្រត្រៀមសម្រាប់ការរៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខនេះ ជាមួយនឹងកត្តាប្រវត្តិសាស្ត្រដែលកម្ពុជា បានឆ្លងកាត់ក្នុងពេលអតីតកាលកន្លងទៅ។![]()
លោកសាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត ខាល ថៃយ័រ (Carlyle Thayer) កត់សម្គាល់ថា មានហេតុផលពីរដែលបណ្តាលឲ្យមានការកើនឡើងនូវនិន្នាការប្រឆាំងនឹងអាមេរិកាំងពីសំណាក់របបគ្រប់គ្រងរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅកម្ពុជា។ ហេតុផលជាក់លាក់មួយនោះ គឺថាលោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានឈ្នះការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧ កន្លងទៅនេះក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា របស់លោកមិនបានឈ្នះឆ្នោតដោយអស្ចារ្យភ្លូកទឹកភ្លូកដីនោះទេ។ លោក ហ៊ុន សែន យល់ថា កម្លាំងពីខាងក្រៅដូចជាស្ថាប័នវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ (NDI) របស់អាមេរិក និងវិទ្យុអាស៊ីសេរី ជាដើម ដែលផ្តល់ថវិកាដោយអាមេរិក កំពុងដើរតួនាទីលម្អៀងប្រកាន់បក្ខពួក។ លោកសាស្ត្រាចារ្យបន្តថា លោក ហ៊ុន សែន ចង់ឈ្នះការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខនេះឲ្យបានគួរជាទីទុកចិត្តបំផុត។ ខណៈដែលការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់បានបញ្ចប់ទៅហើយ លោក ហ៊ុន សែន កំពុងប្រើវិធីសាស្ត្របន្ទច់បង្អាក់ និងបង្ក្រាបក្រុមមនុស្សទាំងឡាយណាដែលប្រឆាំងទៅនឹងរបបគ្រប់គ្រងរបស់លោក។
ហេតុផលទីពីរវិញ គឺថាវាជាកេរដំណែលប្រវត្តិសាស្ត្រដែលលោកសាស្ត្រាចារ្យគូសបញ្ជាក់ថា សហរដ្ឋអាមេរិក និងក្រុមបស្ចិមប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យនៅអឺរ៉ុប អូស្ត្រាលី និងជប៉ុន ជាដើម តែងតែមានការយល់ឃើញជាអវិជ្ជមានមកលើរូបលោក ហ៊ុន សែន ដោយសារតែលោកធ្លាប់ជាអតីតមន្ត្រីយោធាក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ ក្រោយមកទៀត លោកជាខ្ញុំកញ្ជះរបស់ប្រទេសកុម្មុយនីស្តវៀតណាម ខណៈដែលនៅក្រោយឆ្នាំ១៩៩៣ លោកក្លាយជាឧបសគ្គចម្បងប្រឆាំងនឹងរបបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សនៅក្នុងកម្ពុជា។ និន្នាការ និងមនោសញ្ចេតនាទាំងនេះ បានលេចចេញជារូបរាងឡើងនៅរៀងរាល់ពេលបោះឆ្នោតម្តងៗតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣ មកម្ល៉េះ ហើយបានបណ្តាលឲ្យមានការគាំទ្រពីខាងក្រៅដល់បក្សប្រឆាំងនានានៅអំឡុងពេលនោះ។
ជុំវិញបញ្ហាដដែលនេះ លោកសាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត អៀ សុផល បានប្រាប់អាស៊ីសេរីផងដែរថា ហេតុផលមួយចំនួនដែលអាចបណ្តាលឲ្យមានយុទ្ធនាការប្រឆាំងអាមេរិកនេះ គឺរួមមាន ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ និងកត្តាផ្សេងៗក្រៅពីនេះ។ ក្នុងទស្សនៈរបស់ក្រុមមន្ត្រីកាន់អំណាចខ្មែរ ពួកគេយល់ថា ២៥ឆ្នាំគឺវាល្មមគ្រប់គ្រាន់ហើយសម្រាប់ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ ហើយក្រុមមន្ត្រីទាំងនោះគិតថា ពួកគេគួរតែអាចបានគ្រប់គ្រងកម្ពុជា បានទាំងស្រុងចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣ មកម្ល៉េះ ដែលថាពួកគេគួរតែឈ្នះការបោះឆ្នោតនៅពេលនោះ។ ការយល់ឃើញដែលថា ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលមិនត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋនោះ គឺជាផ្នែកមួយរបស់ក្រុមប្រឆាំង ក៏ព្រោះតែក្រុមទាំងនោះមិនបានប្រព្រឹត្តដូចតាមការចង់បានរបស់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល។ លោកបន្តថា ការណ៍នេះ គឺមិនត្រឹមត្រូវនោះឡើយ ប៉ុន្តែអ្នកអាចស្រមៃបានថា មានមនុស្សមួយចំនួនអាចមានអារម្មណ៍យ៉ាងដូច្នេះ ហើយថាវាល្មមដល់ពេលហើយដើម្បីបញ្ចប់ការប្រឆាំងទាំងឡាយនៅក្នុងស្រុក និងពីសំណាក់បស្ចិមប្រទេសទាំងអស់ ដើម្បីឲ្យពួកគេអាចរៀបចំឲ្យមានការបោះឆ្នោតតាមរបៀបដែលមិនយុត្តិធម៌ និងមិនសេរីតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។
បន្ថែមពីលើនេះ រដ្ឋាភិបាលជាយូរលង់ណាស់មកហើយជឿថា សហរដ្ឋអាមេរិក និងក្រុមប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យបស្ចិមប្រទេស តែងប្រើប្រាស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសារព័ត៌មានឯករាជ្យដើម្បីជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា។ នេះបើតាមទស្សនៈយល់ឃើញរបស់លោក ស៊ិបប៊េស្ទៀន ស្រេ្ទងជីអូ (Sebastian Strangio) ដែលអ្នកកាសែត និងជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅអំពីកម្ពុជា។ លោក ស៊ិបប៊េស្ទៀន ស្រេ្ទងជីអូ លើកឡើងថា បញ្ហានេះកើតមានឡើងតាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៨០ មកម្ល៉េះ នៅពេលដែលកាលនោះមានសម្ពន្ធភាពរវាងរដ្ឋាភិបាលបរទេសដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ព្យាយាមប៉ុនប៉ងធ្វើឲ្យរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ចុះទន់ខ្សោយ។ លោកបន្តថា ដោយសារតែហេតុនេះហើយ ហើយនឹងការពិតដែរថា សហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួនបានបន្តគាំទ្រក្រុមខ្មែរក្រហមនៅអង្គការសហប្រជាជាតិ ក្នុងអំឡុងពេញមួយទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៨០ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មានការសង្ស័យជាខ្លាំងចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស បេសកកម្មរបស់អ៊ុនតាក់ (UNTAC) និងរាល់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងអស់ ដែលបានបង្កើតឡើងនៅពេលនោះ។ គិតមកទល់ពេលនេះ បញ្ហានេះកើតមានឡើងអស់រយៈពេល ២៥ឆ្នាំហើយ។ ជំងឺបញ្ហាផ្លូវចិត្តដោយសារវិបត្តិមិនទុកចិត្តអ្នកដទៃរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវបានស្តែងឲ្យឃើញឡើងនៅពេលដែលគណបក្សប្រឆាំងបានព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូល ឬឡប់ប៊ីប្រឆាំងនឹងលោក ហ៊ុន សែន ដោយឥតសំចៃមាត់ក្នុងរដ្ឋសភាអាមេរិកាំង ដោយបានធ្វើការងារជាដៃគូជាមួយក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងអង្គការអន្តរជាតិនានាដូចជា វិទ្យាស្ថានសាធារណរដ្ឋអន្តរជាតិ (IRI) របស់អាមេរិក ដើម្បីនាំមកនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលនេះមានន័យថា ប្រឆាំងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងនាំឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរនៅប្រទេសកម្ពុជា។ លោក ស៊ិបប៊េស្ទៀន ស្រេ្ទងជីអូ ពន្យល់ថា នៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៩០ និងដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ២០០០ សមាជិកសភាមួយចំនួនមកពីគណបក្សសាធារណរដ្ឋនិយមរបស់អាមេរិក បានថែមទាំងចេញមុខអំពាវនាវយ៉ាងសកម្មឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូររបបនៅកម្ពុជា ទៀតផង។
ឆ្លើយតបនឹងសំណួរថា តើកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក គួរធ្វើយ៉ាងដូចម្តេចដើម្បីកែលំអភាពមិនទុកចិត្តគ្នានេះ និងដើម្បីចៀសវាងនូវការត្រឡប់ច្រំដែលជាន់ដានប្រវត្តិសាស្ត្រកាលពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម និងសម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ លោក ស៊ិបប៊េស្ទៀន ស្រេ្ទងជីអូ ពុំមានជំនឿទាល់តែសោះឡើយថា ប្រទេសទាំងពីរនេះអាចយល់ពីគ្នាទៅវិញទៅមកនោះបានយ៉ាងពិតប្រាកដឡើយ។ លោកបន្តថា កម្ពុជា តែងតែមើលអាមេរិក ថាមានចេតនាពីខាងក្រៅដើម្បីជ្រៀតជ្រែកប្រទេសរបស់ខ្លួន។ ដោយឡែកសហរដ្ឋអាមេរិក ហាក់បីដូចជាមើលមកកម្ពុជា វិញ តាមទិដ្ឋភាពបែបមនោគមវិជ្ជាចម្បងជាផ្នែកមួយដើម្បីប្រឆាំងនឹងរបបកុម្មុយនីស្ត ហើយក្នុងពេលថ្មីៗនេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃសមរភូមិនៃដំណើរវិវឌ្ឍន៍ជាសាកលរបស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកស្នើថា ក្រុមអ្នកធ្វើគោលនយោបាយអាមេរិក គួរព្យាយាមមើលមកកម្ពុជា ផ្អែកលើស្ថានភាពជាក់ស្តែងរបស់ប្រទេសនេះ ចៀសជាងជាផ្នែកមួយនៃរបៀបវារៈនយោបាយដ៏ទូលំទូលាយនោះ។ ចំណែកឯរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា វិញ គួរព្យាយាមហ៊ានប្រឈមមុខនឹងការពិតដែលថា មន្ត្រីអាមេរិកាំងភាគច្រើន គឺពិតជាមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងពិតប្រាកដមែនចំពោះសុខុមាលភាពរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែលោកថា ជាការគួរឲ្យសោកស្តាយដែលបច្ចុប្បន្ន ភាគីទាំងសងខាងហាក់កំពុងប្រកាន់យកវិថីត្រូវតែរៀងៗខ្លួន ហើយការណ៍នេះទំនងជានឹងបន្តបែបនេះតទៅមុខទៀត។
ចំណែកឯលោកសាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត ខាល ថៃយ័រ (Carlyle Thayer) វិញ លោកបញ្ជាក់ថា លោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump) មិនធ្លាប់ដែលបង្ហាញសញ្ញាឲ្យគេឯងដឹងទេថា លោកមានចំណាប់អារម្មណ៍មកលើប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេស ឬក្នុងការលើកតម្កើងប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សជារួមនោះទេ។ លោកថា ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក បច្ចុប្បន្ននេះពុំទាន់មានបុគ្គលិកបម្រើការងារគ្រប់គ្រាន់នៅឡើយ ហើយទំនងជានឹងមិនមានថវិកាគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។ ដូច្នេះហើយ បេសកកម្មរបស់អាមេរិកនៅកម្ពុជា មានឥទ្ធិពលតិចតួចជាងមុន។ ការណ៍ល្អបំផុតដែលសហរដ្ឋអាមេរិកអាចធ្វើទៅបាននោះ គឺត្រូវព្យាយាមមិនឲ្យមានការខូចខាតខ្លាំងក្នុងស្ថានភាពលំបាកបែបនេះ ដូចអ្វីដែលប្រទេសនេះកំពុងអនុវត្តក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន ហើយបន្តគាំទ្រដល់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងសន្តិសុខមនុស្សនៅកម្ពុជា។ សហរដ្ឋអាមេរិក គួរធ្វើការឲ្យបានជិតដិតជាមួយសហគមន៍ប្រទេសម្ចាស់ជំនួយដទៃទៀត ប្រសិនណាបើលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ គាំទ្រទស្សនវិស័យពហុភាគីនិយមសម្រាប់ផែនការយូរអង្វែងដើម្បីជួយប្រទេសកម្ពុជា និងការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រទេសនេះ។ មិនថាអ្វីដែលសហរដ្ឋអាមេរិក ត្រូវធ្វើនោះទេ លោកថាសហរដ្ឋអាមេរិក នឹងនៅតែប្រឈមមុខនឹងជញ្ជាំងថ្មនៃការគ្រប់គ្រងអំណាចដោយបក្សតែមួយនៅកម្ពុជា ពីសំណាក់មេដឹកនាំផ្ដាច់ការ គឺលោក ហ៊ុន សែន។ កេរដំណែលប្រវត្តិសាស្ត្រ នឹងនៅតែបន្តក្លាយជាស្រមោលនៅពេលអនាគតសម្រាប់កម្ពុជា ដដែល។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកសាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត អៀ សុផល ផ្តល់ចំណាប់អារម្មណ៍ថា លោកមិនជឿថា កម្ពុជា នឹងដើរជាន់ដានប្រវត្តិសាស្ត្រខ្លួនឯងឡើងវិញម្តងទៀតនោះទេ។ លោកថា មានមនុស្សមួយចំនួនបានឈានរហូតដល់ទៅរំឭកដល់ព្រឹត្តិការណ៍កាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក។ លោកចោទជាសំណួរថា ចូរកុំភ្លេចត្រូវចងចាំថា តើការនាំចេញទំនិញភាគច្រើនរបស់កម្ពុជា ឆ្ពោះទៅកាន់ទីកន្លែងណា ហើយថាតើកូនចៅរបស់វរជនខ្មែរទាំងនោះទៅរៀននៅប្រទេសណាខ្លះ? ចម្លើយ គឺគ្មានអ្វីក្រៅពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងអឺរ៉ុប នោះឡើយ ដោយលោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា កូនចៅរបស់មន្ត្រីដែលជាវរជនទាំងនោះប្រាកដជានឹងមិនទៅរៀនសូត្រនៅប្រទេសចិន ឡើយ បើទោះបីជាមានអ្នកមួយចំនួនទៅទីនោះមែន ប្រសិនបើវាថោក និងមិនគិតថ្លៃ។ ប៉ុន្តែលោកចោទជាសំណួរបន្ថែមថា តើជនជាតិចិន ទាំងនោះបញ្ជូនកូនចៅរបស់គេទៅរៀននៅប្រទេសណាដែរ ប្រសិនបើគេមានមធ្យោបាយ? ចម្លើយប្រាកដណាស់ គឺពិតជាទៅសិក្សានៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
អាស៊ីសេរី បានព្យាយាមទាក់ទងមន្ត្រីនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ផៃ ស៊ីផាន ដើម្បីស្នើសុំប្រតិកម្មតបរបស់លោកទៅនឹងការលើកឡើងរបស់ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយការបរទេសកម្ពុជា ពីខាងលើនេះ ក៏ប៉ុន្តែទូរស័ព្ទរបស់លោកពុំមានអ្នកទទួល។
គិតមកត្រឹមពេលនេះ ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-សហរដ្ឋអាមេរិក បានអូសបន្លាយអស់រយៈពេល ៦៧ឆ្នាំហើយ។ សហរដ្ឋអាមេរិក បានបង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតដោយផ្ទាល់ជាមួយកម្ពុជា ជាលើកដំបូងនៅថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥០៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
