ព័ត៌មានថ្មីៗ

កម្ពុជា-ចិន នឹងចុះអនុស្សរណៈយោគយល់ស្ដីពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្មនុយក្លេអ៊ែរ ដើម្បីបណ្ដុះបណ្ដាលមន្ត្រីកម្ពុជា ឲ្យយល់ដឹងអំពីបច្ចេកទេសនៃការគ្រប់គ្រងម៉ាស៊ីនដែលផ្ទុកសារធាតុនុយក្លេអ៊ែរ (Nuclear Material)។

អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានថាមពល និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល លោក វ៉ិចទ័រ ហ្សូណា ថ្លែងប្រាប់អាស៊ីសេរីថា ការត្រៀមចុះអនុស្សរណៈនេះ គឺផ្ដោតលើការអប់រំអំពីផលប៉ះពាល់ ការគ្រប់គ្រង និងការផ្ទេរបច្ចេកវិទ្យា ទាក់ទងនឹងម៉ាស៊ីនស្កេនផ្ទុកសារធាតុនុយក្លេអ៊ែរ ដែលប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យសុខាភិបាល វិស័យឧស្សាហកម្ម មាននៅតាមមន្ទីរពេទ្យ កំពង់ផែ និងព្រលានយន្តហោះជាដើម និងមិនមែនជាគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍នុយក្លេអ៊ែរប្រើជាថាមពលអគ្គិសនីឡើយ៖ «ធម្មតានៅពេលយើងយកអីធម្មតាទៅថត គឺថតអត់ចេញទេ ប៉ុន្តែ Materiel nuclear អាចថតឃើញដោយឆ្លងកាត់ដែក និងឆ្លងកាត់វត្ថុមួយចំនួនទៀត ដូចកាបូប កាតាបដែលអាចវត្ថុខុសច្បាប់ ហើយនៅក្នុងសុខាភិបាល គេយកវាទៅប្រើប្រាស់ដើម្បីសម្លាប់មេរោគ ប៉ុន្តែបើយើងទុកដាក់ និងគ្រប់គ្រងមិនបានត្រឹមត្រូវ វាអាចសាយភាយវិទ្យុសកម្ម ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់មនុស្សយើង។ យើងអត់មានសាលាបង្រៀនអាហ្នឹងទេ ប៉ុន្តែគេអាចបណ្ដុះបណ្ដាលយើងឲ្យយល់ដឹងអំពី និងក្ដាប់អំពីការប្រើប្រាស់»។

លោកបន្តថា កន្លងទៅស្ថិតក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី និងពហុភាគី មន្ត្រីកម្ពុជា មួយចំនួន ជាពិសេសមន្ត្រីនៅក្រសួងរ៉ែ ក៏ធ្លាប់ទទួលបានវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលបែបនេះជាបន្តបន្ទាប់ ទាំងនៅក្នុងប្រទេសចិន ប្រទេសជប៉ុន និងប្រទេសកូរ៉េ ផងដែរ។ គេហទំព័ររបស់ក្រសួងបរិស្ថាន ក៏បានផ្សាយថា នៅថ្ងៃទី១២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ អនុស្សរណៈយោគយល់ស្ដីពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្មនុយក្លេអ៊ែរ នឹងដាក់ជូនទៅប្រមុខដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជា-ចិន ដើម្បីចុះហត្ថលេខា។

កាលពីអំឡុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៥ កម្ពុជា-រុស្ស៊ី បានចុះហត្ថលេខាលើអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នាស្ដីពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៃការប្រើប្រាស់ថាមពលអាតូមិចដោយសន្តិភាព (Memorandum of cooperation for the peaceful uses of atomic energy) ដោយប្រទេសរុស្ស៊ី សន្យាថានឹងផ្ដល់ជំនួយបច្ចេកទេស ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងការបណ្ដុះបណ្ដាលដល់ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីដំឡើងរោងចក្រថាមពលអគ្គិសនីដើរដោយថាមពលនុយក្លេអ៊ែរ។

ទោះជាយ៉ាងណា លោក វ៉ិចទ័រ ហ្សូណា បញ្ជាក់ថា ព្រោះចាប់ពីពេលនេះរហូតទៅដល់ឆ្នាំ២០៣០ កម្ពុជា គ្មានផែនការដើម្បីអភិវឌ្ឍនុយក្លេអ៊ែរធ្វើជាថាមពលអគ្គិសនីនោះទេ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អាជ្ញាធរខេត្តរតនគិរី បដិសេធមិនឲ្យមន្ត្រីសមាគមអាដហុក (ADHOC) ធ្វើសិក្ខាសាលាទាក់ទិនករណីសិក្សាពីជម្លោះដីធ្លី ៤ករណី បើទោះបីអាជ្ញាធរខេត្តបានឯកភាពជាគោលការណ៍តាមលិខិតជូនដំណឹងរបស់អាជ្ញាធរខេត្តតាំងពីខែកក្កដា ម្តងរួចទៅហើយ។ មន្ត្រីសមាគមអាដហុកចាត់ទុកករណីនេះថាការគេចវេះមិនទទួលខុសត្រូវរបស់អាជ្ញាធរខេត្ត ក្នុងការចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហាកើតមានចំពោះពលរដ្ឋ។

តំណាងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន ៤ភូមិនៅខេត្តរតនគិរី អំពាវនាវឲ្យអាជ្ញាធរខេត្តបើកឱកាសឲ្យពលរដ្ឋ អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងមន្ត្រីអាជ្ញាធរ ជួបពិគ្រោះយោបល់ក្នុងសិក្ខាសាលាដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាកំពុងកើតមានរបស់ពលរដ្ឋ។

ការអំពាវនាវនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពេលអាជ្ញាធរខេត្តរតនគិរី កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែសីហា មិនឯកភាពឲ្យសមាគមអាដហុកធ្វើសិក្ខាសាលាស្ដីពីការអនុវត្តច្បាប់ និងការលើកកម្ពស់សិទ្ធិដីធ្លីធនធានធម្មជាតិ ដែលគ្រោងលើកករណីជម្លោះដីធ្លីព្រៃឈើរបស់សហគមន៍ចំនួន៤ មកធ្វើការបង្ហាញ និងពិភាក្សាក្នុងសិក្ខាសាលានោះ។

ប្រធានសហគមន៍ភូមិសមុទ្រលើ លោក ទុយ ញ៉េប បញ្ជាក់ថា សហគមន៍នេះមានជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុន រ័ត្ន សុខន តាំងពីឆ្នាំ២០១៤ ពាក់ព័ន្ធដីត្រៀមបម្រុងដែលសហគមន៍ស្នើសុំទុកចំនួន ២ពាន់ហិកតារ ក៏ប៉ុន្តែទំនាស់នេះអូសបន្លាយរហូតបច្ចុប្បន្ន បើទោះបីអាជ្ញាធរ និងអង្គការពាក់ព័ន្ធជួយដោះស្រាយច្រើនលើកហើយក្តី។ លោកចង់ឲ្យសហគមន៍ និងមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធជួបជុំពិគ្រោះយោបល់ជាថ្មីក្នុងសិក្ខាសាលាដែលរៀបចំដោយសមាគមអាដហុក ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយបន្តទៀត៖ «សហគមន៍បានដាក់ពាក្យលិខិតដល់អភិបាលខេត្ត ឲ្យគាត់ជួយអន្តរាគមន៍ ដល់សព្វថ្ងៃអត់ទាន់បានធ្វើអ្វីផង ធ្វើម៉េចឲ្យដោះស្រាយ ទោះបីដីហ្នឹងអត់ឲ្យសហគមន៍ ក៏ឲ្យគាត់ប្រាប់ថាដីហ្នឹងឲ្យក្រុមហ៊ុន ឲ្យគាត់ថាអ៊ីចឹងទៅ»។

ក្រៅពីសហគមន៍ភូមិសមុទ្រលើ សហគមន៍ភូមិឡែ ឃុំលំជ័រ សហគមន៍ភូមិបរឡយ និងសហគមន៍ភូមិប៉ាអរ ឃុំកិចុង បានអះអាងដូចគ្នាថា ទំនាស់ដែលកើតមានក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេ អាជ្ញាធរបានដោះស្រាយបានមួយកម្រិត ប៉ុន្តែមិនទាន់រួចរាល់ទាំងស្រុងទេ។ ហេតុនេះ អ្នកភូមិចង់ជួបពិគ្រោះយោបល់ក្នុងសិក្ខាសាលាបន្ថែមទៀត ដើម្បីជំរុញឲ្យអាជ្ញាធរដោះស្រាយបញ្ចប់បញ្ហារបស់អ្នកភូមិដែលអូសបន្លាយច្រើនឆ្នាំមកហើយ៖ «ក្រុមហ៊ុន៧៥ ដែលពាក់ព័ន្ធដីហុកសិបចិតសិបហិកតារ អត់មានស្អីបន្តទេ ប៉ុន្តែបើហ៊ាន សុជាតិ គេនៅបន្តណា! គេប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋថាប្រាំងហ្នឹងគេយកតុលាការមកហើយ»។

អភិបាលខេត្តរតនគិរី លោក ថង សាវុន បានធ្វើលិខិតបដិសេធមិនឯកភាពឲ្យមន្ត្រីសមាគមអាដហុកខេត្តរតនគិរី ប្រារព្ធសិក្ខាសាលាដែលគ្រោងធ្វើនៅថ្ងៃទី២៥ ខែសីហា ក្រោមហេតុផលថា ករណីសិក្សាទាក់ទិនទំនាស់របស់សហគមន៍ទាំងបួន អាជ្ញាធរបានដោះស្រាយបានមួយកម្រិតធំ ចំណែកបញ្ហានៅសេសសល់ សមត្ថកិច្ចកំពុងបន្តដោះស្រាយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការលើកករណីទាំង៤ មកធ្វើសិក្ខាសាលា អាចនឹងធ្វើឲ្យពលរដ្ឋយល់ច្រឡំឈានទៅបង្កហេតុជ្រួលច្របល់អនាធិបតេយ្យ ប៉ះពាល់សណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ។

មន្ត្រីកម្មវិធីបណ្ដាញសហគមន៍នៃសមាគមអាដហុក លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ បញ្ជាក់ថា សិក្ខាសាលាបែបនេះ អាជ្ញាធរនៅគ្រប់ខេត្តមិនបានហាមឃាត់នោះទេ ជាពិសេសអាជ្ញាធរខេត្តរតនគិរី ក៏បានសហការឲ្យសមាគមអាដហុកប្រារព្ធសិក្ខាសាលាដូចគ្នាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ លោកថា នេះជាការគេចវេះរបស់អាជ្ញាធរ ទាក់ទិនការស្វែងរកដំណោះស្រាយជូនពលរដ្ឋ៖ «ពេលហ្នឹងយើងទុកឱកាសឲ្យបងប្អូនសហគមន៍គាត់ប្រមូលផ្តុំទាមទារទៅអភិបាលខេត្តតែម្តង»។

អ្នកនាំពាក្យ និងជាអភិបាលស្តីទីខេត្តរតនគិរី លោក ញ៉ែម សំអឿន កាលពីខែកក្កដា បានឯកភាពជាគោលការណ៍តបលិខិតជូនដំណឹងបើកសិក្ខាសាលារបស់សមាគមអាដហុក ខេត្តរតនគិរី ប៉ុន្តែទាមទារឲ្យសមាគមនេះបង្ហាញឯកសារដែលត្រូវយកមកបង្ហាញ និងពិភាក្សាក្នុងសិក្ខាសាលា។

ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ តំណាងសហគមន៍ទាំង៤ ទទូចឲ្យអាជ្ញាធរខេត្តផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពទាក់ទិនការបើកសិក្ខាសាលានេះ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ធនាគារពិភពលោក លើកឡើងថា រយៈពេលពីរទសវត្សរ៍ចុងក្រោយ ស្ថានភាពកម្ពុជា ស្ទុះងើបគួរឲ្យកត់សម្គាល់ រាប់ចាប់ពីការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ការបង្កើតការងារ និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ក៏ប៉ុន្តែអ្នកសេដ្ឋកិច្ចនៃធនាគារនេះរកឃើញពីបញ្ហាប្រឈម ដែលកំពុងគំរាមកំហែងដល់សុខភាពសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ដូចជាភាពលំបាកធ្វើអាជីវកម្ម គុណភាពអប់រំនៅទន់ខ្សោយ និងភាពរិចរិលនៃធនធានធម្មជាតិ ដែលបញ្ហាទាំងនេះតម្រូវឲ្យមានការចាត់វិធានការទប់ស្កាត់ ដើម្បីរក្សាបាននូវកំណើនរឹងមាំ និងមាននិរន្តរភាព។

ធនាគារពិភពលោក កត់សម្គាល់ថា ការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់ និងវិស័យទេសចរណ៍ បានចូលរួមចំណែកខ្លាំងក្នុងការជំរុញសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានអត្រាកំណើនជាមធ្យម ៧,៦ភាគរយ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៤ ដល់ឆ្នាំ២០១៥។

តាមរយៈកំណើននេះ ការងារចំនួនប្រមាណ ៣លាន ៦សែនកន្លែងក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម និងសេវាកម្ម ត្រូវបានបង្កើនឡើងក្នុងរយៈពេលជាង ២០ឆ្នាំមកនេះ ហើយវាបានកាត់បន្ថយអត្រាពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្រោមបន្ទាត់ភាពក្រីក្រពី ៤៧,៨ភាគរយ នៅឆ្នាំ២០០៧ មក ១៣,៥ភាគរយកាលពីឆ្នាំ២០១៤។

បន្ថែមលើនេះ កម្ពុជា បានសម្រេចគោលដៅមួយចំនួននៃផែនការសកល (គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្ស) ដូចជាការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និងមរណភាពមាតាបានជាងពាក់កណ្តាល ហើយការចូលរៀនថ្នាក់បឋមសិក្សា ក៏សម្រេចបានស្ទើរជិតគោលដៅដែលបានកំណត់ ព្រមទាំងការរីកចម្រើនគួរឲ្យកត់សម្គាល់នៃការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគអេដស៍ជំងឺអេដស៍។

កាលពីឆ្នាំ២០១៥ កម្ពុជា ត្រូវបានដំឡើងពីប្រទេសមានប្រាក់ចំណូលទាប ទៅជាប្រទេសមានប្រាក់ចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប។ ប្រាក់ចំណូលប្រចាំឆ្នាំរបស់ប្រជាជនម្នាក់នៅឆ្នាំ១៩៩៤ មាន ៣០០ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកឡើងដល់ ១,០៧០ដុល្លារនៅឆ្នាំ២០១៥។

របាយការណ៍ទិដ្ឋភាពរួមស្ដីពី «កម្ពុជា៖ ការរក្សាកំណើនរឹងមាំ ដើម្បីប្រយោជន៍ទាំងអស់គ្នា» ដែលធនាគារទើបចេញផ្សាយ លើកឡើងថា ខណៈការរីកចម្រើននេះ កម្ពុជា កំពុងពើបប្រទះនឹងបញ្ហាថ្មីៗដាក់សម្ពាធឲ្យកម្ពុជា រកកត្តាថ្មីៗដើម្បីរក្សាលំនឹងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយចីរភាពរឹងមាំ។

លោក មីហ្គែល អេ. សាន់ឆេស (Miguel E. Sanchez) អ្នកនិពន្ធម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកនិពន្ធរបាយការណ៍ផ្សេងទៀត ថ្លែងក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាននៅថ្ងៃទី១៧ សីហា នារាជធានីភ្នំពេញថា ការដែលកម្ពុជា អភិវឌ្ឍពីប្រទេសមានប្រាក់ចំណូលទាប ទៅជាប្រទេសមានប្រាក់ចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប មានន័យថា ការអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ឬពន្ធគយសម្រាប់ការនាំចេញ និងការទទួលបានប្រាក់ជំនួយពីបរទេស នឹងត្រូវកាត់បន្ថយជាបណ្តើរៗ។

កម្ពុជា ក៏នឹងត្រូវបង្កើនផលិតភាពការងារនៅពេលមានការដំឡើងប្រាក់ខែបុគ្គលិក ដើម្បីឈរប្រកួតប្រជែងនឹងទីផ្សារក្បែរខាង។ ទិន្នន័យរបស់ធនាគារពិភពលោក បានបង្ហាញថា កម្រិតផលិតភាពសម្លៀកបំពាក់របស់កម្ពុជា នៅខ្សោយជាងប្រទេសបង់ក្លាដេស ហ្វីលីពីន ថៃ និងវៀតណាម។

ឧបសគ្គមួយទៀតនោះ គឺការចាប់ផ្តើមអាជីវកម្មនៅប្រទេសកម្ពុជា ស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់លេខ១៨០ ក្នុងចំណោម១៨៥។ ឧទាហរណ៍ អ្នករកស៊ីនៅប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវការពេលចំនួន ៤៧ថ្ងៃ តែនៅប្រទេសតំបន់អាស៊ីបូព៌ា និងប៉ាស៊ីហ្វិក ត្រូវការរយៈពេលជាមធ្យម ២៥,៩ថ្ងៃ។

ការសិក្សារបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលជាមូលធនមនុស្ស (human capital) នៅមានកម្រិតទាបខ្លាំង។ ជាក់ស្តែង នៅកម្ពុជា អត្រាបញ្ចប់ការសិក្សាមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិ ឬថ្នាក់ទី៩ មាន ៤៣ភាគរយ នៅឆ្នាំ២០១៣ ធៀបនឹង ៧១ភាគរយ នៃប្រទេសដែលមានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាបដទៃទៀត។ ហើយការវាយតម្លៃថ្នាក់ជាតិអំពីសមិទ្ធផលរបស់សិស្ស បានរកឃើញថា សិស្សថ្នាក់ទី៦ ចំនួន ៣៩ភាគរយ មានពិន្ទុទាបចំពោះសមត្ថភាពអានភាសាខ្មែរកម្រិតបឋម។

ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងការសឹករិចរិលធម្មជាតិ ក៏បានបង្កហានិភ័យដល់និរន្តរភាពសេដ្ឋកិច្ច។ ការប៉ាន់ស្មាននៅឆ្នាំ២០១៦ របស់អង្គការឃ្លាំមើលអាល្លឺម៉ង់ (German watch) បានរកឃើញថា ការខូចខាតជាមធ្យមពីគ្រោះមហន្តរាយមានតម្លៃចំនួនប្រមាណ ២៣៥លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។

ធនាគារពិភពលោក អះអាងថា សម្បត្តិធម្មជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា កំពុងត្រូវបានរិចរិលយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដោយសារសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចដែលគ្មាននិរន្តរភាព។ ដើម្បីជួយឲ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា បន្តរឹងមាំ និងមាននិរន្តរភាពសម្រាប់ផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជនកម្ពុជា ខណៈការងើបឡើងនៃហានិភ័យទាំងនេះ ធនាគារពិភពលោក បានកំណត់គន្លង និងវិធីសាស្ត្រមួយចំនួន។

សេដ្ឋវិទូយល់ថា ការបង្កើនភាពប្រកួតប្រជែង ដូចជាការកាត់បន្ថយចំណាយនៃការបង្កើត និងដំណើរការអាជីវកម្ម និងការជំរុញវិនិយោគសាធារណៈ និងឯកជន ព្រមទាំងការពង្រឹងភាពរឹងមាំនៃវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ និងការគ្រប់គ្រងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច គឺជាគន្លឹះ។ ទីពីរ ការវិនិយោគលើជំនាញតាមរយៈការលើកកម្ពស់ការទទួលស្គាល់យន្តការធានាគុណភាពអប់រំនៅកម្រិតមធ្យមសិក្សា និងឧត្តមសិក្សា។ ការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញវិជ្ជាជីវៈបច្ចេកទេស (TVET) និងការកាត់បន្ថយបញ្ហាខ្វះអាហារូបត្ថម្ភ ក៏នឹងកែប្រែស្ថានការណ៍ឲ្យប្រសើរឡើង។

អនុសាសន៍ចុងក្រោយ គឺការរក្សា និងអភិវឌ្ឍធនធានធម្មជាតិ និងការពង្រឹងភាពធន់នឹងអាកាសធាតុ ដូចជាការគ្រប់គ្រងតំបន់ និងព្រៃការពារប្រកបដោយចីរភាព និងការអនុវត្តរបៀបវារៈរៀបចំផែនការទីក្រុងរឹងមាំ។

ធនាគារពិភពលោក បញ្ជាក់ថា ការអនុវត្តនូវអនុសាសន៍កំណែទម្រង់ និងកែលំអការផ្តល់សេវាវិស័យសាធារណៈ ត្រូវការសមត្ថភាពខ្ពស់៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ក្រសួងព័ត៌មាន ស្នើឲ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយចូលរួមផ្ដល់គំនិតដើម្បីរុះរើច្បាប់របបសារព័ត៌មានជាថ្មី ឲ្យស្របទៅតាមស្ថានការណ៍វិស័យសារព័ត៌មានសព្វថ្ងៃ។ គ្រូកាសែតដែលធ្វើការទាក់ទងវិស័យសារព័ត៌មានស្វាគមន៍ការបើកទូលាយឲ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធចូលរួមធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់របបសារព័ត៌មានរបស់ក្រសួងព័ត៌មាន នៅពេលនេះ។

ការប្រកាសចង់បានទស្សនៈពីអ្នកពាក់ព័ន្ធផ្នែកសារព័ត៌មានចូលរួមផ្ដល់គំនិតដើម្បីកែប្រែ ឬធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីរបបសារព័ត៌មានរបស់ក្រសួងព័ត៌មាន បែបនេះ ខណៈក្រសួងថា ដល់ពេលត្រូវកែច្បាប់របបសារព័ត៌មានជាថ្មី។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មាន ថ្លែងអះអាងថា ការរុះរើច្បាប់របបសារព័ត៌មានឲ្យក្លាយជាច្បាប់ថ្មី គឺជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការវិវឌ្ឍន៍នៃវិស័យសារព័ត៌មាន។

ឲ្យក្រុមអ្នកកាសែតដឹងកាលថ្ងៃទី១៦ ខែសីហា កន្លងទៅនេះ អនុរដ្ឋលេខាធិការ និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មាន លោក អ៊ុក គឹមសេង លើកឡើងថា ក្រសួងត្រូវការដៃគូនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងការផ្ដល់មតិយោបល់នៃដំណើរការកែប្រែច្បាប់នេះ។ លោកបញ្ជាក់ថា ការធ្វើវិសោធនកម្មនេះ មិនមែនជាការបង្កើតការគាបសង្កត់លើស្ថាប័នសារព័ត៌មានទេ ប៉ុន្តែគឺជាការធ្វើច្បាប់យ៉ាងណាឲ្យស្របទៅនឹងការរីកចម្រើននៃបច្ចេកវិទ្យានៃសារព័ត៌មាន៖ «ជារួមយើងបានមូលមតិគ្នាថា មានការចាំបាច់ក្នុងការកែប្រែច្បាប់ហ្នឹង (ច្បាប់របបសារព័ត៌មាន) ក៏ដូចជារៀបចំបែបបទនានា ដើម្បីអនុវត្តទាំងអស់គ្នាឲ្យស្របទៅនឹងការអនុវត្តច្បាប់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា»។

ទោះជាយ៉ាងណា មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលរូបនេះ មិនទាន់ប្រាប់ពីតម្រុយថា នឹងកែប្រែមាត្រាណាខ្លះ ឬបន្ថែមចំណុចណាខ្លះនៅឡើយទេ។ លោកគ្រាន់តែបញ្ជាក់ថា ច្បាប់ថ្មីនៅតែធានាសិទ្ធិសេរីភាពអ្នកសារព័ត៌មានដដែល ដោយអ្នកសារព័ត៌មាននៅតែអាចលាក់ប្រភព និងគ្មានការត្រួតពិនិត្យមុនការផ្សាយ។

នាយកវិទ្យាស្ថានកម្ពុជា សម្រាប់ការសិក្សាផ្នែកសារព័ត៌មាន លោក មឿន ឈានណារិទ្ធិ និយាយថា លោកគាំទ្រចំពោះការបើកទូលាយរបស់ក្រសួងព័ត៌មានឲ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធចូលរួមផ្ដល់មតិយោបល់ក្នុងការកែច្បាប់។ អ្នកធ្វើការផ្នែកសារព័ត៌មានរូបនេះ សង្កេតឃើញថា ច្បាប់របបសារព័ត៌មានសព្វថ្ងៃមានមាត្រាខ្លះផ្ដល់សេរីភាពដល់អ្នកសារព័ត៌មានរួចហើយ ប៉ុន្តែមាត្រាផ្សេងទៀតមានការចែងទូលាយពេក ជាឧទាហរណ៍៖ ការហាមប្រាមការសរសេរប៉ះពាល់សន្តិសុខជាតិ ស្ថិរភាពនយោបាយ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ដែលការហាមឃាត់នេះ មិនបាននិយាយថា ព័ត៌មានប្រភេទណាខ្លះប៉ះពាល់សន្តិសុខជាតិ ស្ថិរភាពនយោបាយ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ៖ «អ៊ីចឹងអ្វីដែលយើងចង់បាននោះ គឺការផ្ដល់និយមន័យជាក់លាក់ដើម្បីឲ្យអ្នកសារព័ត៌មានយើងងាយស្រួលក្នុងការអនុវត្តតាម និងជៀសវាងនូវកំហុសឆ្គង»។

ច្បាប់របបសារព័ត៌មានដែលបានកើតបង្កើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៥ មកដល់ពេលនេះ ត្រូវបានអ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មាន លោក អ៊ុក គឹមសេង លើកឡើងថា មិនបានក្ដោបទូលំទូលាយលើសារព័ត៌មានសព្វថ្ងៃនេះទេ ខណៈច្បាប់នេះ និយាយត្រឹមតែការបោះពុម្ពផ្សាយព័ត៌មានលើក្រដាស ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន វិស័យនេះរីកសាយការផ្សាយរបស់ខ្លួនតាម ប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត ដែលអាចផ្សាយជាអក្សរ សំឡេង រូបភាព និងជាវីដេអូ ទៀតផង៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

គ្រូបង្រៀនមួយចំនួននៃអនុវិទ្យាល័យ ហ៊ុន សែន ជ័យធំ ស្ថិតក្នុងស្រុកខ្សាច់កណ្ដាល ខេត្តកណ្ដាល ប្រតិកម្មរឿងនាយកសាលាដែលចាយប្រាក់កម្មវិធីអាទិភាពរបស់ក្រសួងអប់រំ ដែលហៅកាត់ថា ភី.ប៊ី (PB) មិនមានតម្លាភាព និងតែងយកលុយពីកូនសិស្សម្នាក់ ១ម៉ឺនរៀល ជាថ្នូរនឹងបានសញ្ញាប័ត្រមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិ។ នាយកសាលាទទួលស្គាល់ថា លោកពិតជាយកលុយពីកូនសិស្សមែន ប៉ុន្តែលោកច្រានចោលរឿងចោទថា ចាយវាយប្រាក់ ភី.ប៊ី មិនតម្លាភាព។

គ្រូបង្រៀននៅអនុវិទ្យាល័យ ហ៊ុន សែន ជ័យធំ មួយចំនួន ដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ស្នើសុំឲ្យក្រសួងអប់រំ ចុះត្រួតពិនិត្យ និងដោះស្រាយបញ្ហានាយកសាលាមានការកេងប្រវ័ញ្ចប្រាក់ ភី.ប៊ី តាមរយៈការធ្វើវិក្កយបត្រចំណាយក្លែងបន្លំ។

គ្រូបង្រៀនទាំងនោះបន្តថា ប្រាក់ ភី.ប៊ី សម្រាប់សាលាដែលបើកមកម្ដងៗ ពេលខ្លះបាត់ប្រហែល ១០ម៉ឺនរៀល និងមានត្រីមាសខ្លះ យកមកសងនាយកសាលាសឹងមិនគ្រប់ចំនួនផង ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យបុគ្គលិកមិនពេញចិត្ត។

ទន្ទឹមគ្នានេះ លោកនាយកសាលាក៏តែងតែយកលុយពីកូនសិស្សម្នាក់ ១ម៉ឺនរៀលជា ថ្នូរនឹងការដកយកសញ្ញាប័ត្រមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិ ឬឌីប្លូម ក្រោមហេតុផលថា ជាថ្លៃសោហ៊ុយទៅដកសញ្ញាប័ត្រនៅខេត្តកណ្ដាល។ ប្រការនេះក៏បានបណ្ដាលឲ្យអាណាព្យាបាលសិស្សមិនពេញចិត្ត និងស្នើឲ្យបញ្ឈប់ទង្វើនេះជាបន្ទាន់។

ឆ្លើយតបការចោទប្រកាន់នេះ នាយកអនុវិទ្យាល័យ ហ៊ុន សែន ជ័យធំ លោក សាត សាវឿន ច្រានចោលការចោទប្រកាន់ដែលថា លោកកិបកេងប្រាក់ ភី.ប៊ី។ លោកបកស្រាយថា មុននឹងចំណាយប្រាក់ ភី.ប៊ី នោះ គឺលោកត្រូវធ្វើលិខិតស្នើសុំត្រឹមត្រូវពីបេឡាដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងលុយ ហើយការចំណាយម្ដងៗ តែងតែប្រជុំគ្នាជាមុនជាមួយគ្រូទាំងអស់។ លោកថា រឿងដកប្រាក់ ភី.ប៊ី សងលោកវិញនោះ ព្រោះលោកបានដកប្រាក់ផ្ទាល់ខ្លួនទិញសម្ភារៈសិក្សា និងតម្រូវការផ្សេងៗ សម្រាប់សាលាដោយសារប្រាក់ ភី.ប៊ី បើកយឺតយ៉ាវ៖ «រឿងប្រាក់ ភី.ប៊ី យើងប្រជុំធម្មតាអត់មានរឿងមិនតម្លាភាពទេ គឺប្រជុំចំណាយទៅលើអី ដឹងទាំងអស់គ្នា។ ចំពោះសញ្ញាប័ត្រក៏ខ្ញុំទទួលយកមែន ដោយសារទី១ ខាងមន្ទីរគាត់សុំ ៥ពាន់រៀលដែរ ហើយ ៥ពាន់ទៀត គ្រាន់តែថា ធ្វើសោហ៊ុយឡើងចុះ ហើយនឹងចំណាយលើឯកសារផ្សេងៗនៅកន្លែងហ្នឹង»។

អនុវិទ្យាល័យ ហ៊ុន សែន ជ័យធំ នេះ គឺស្ថិតក្នុងឃុំជ័យធំ ស្រុកខ្សាច់កណ្ដាល ខេត្តកណ្ដាល។

អាស៊ីសេរី មិនអាចសុំការឆ្លើយតបពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងអប់រំ លោក រស់ សាលីន បានទេ ដោយទូរស័ព្ទចូលពុំមានអ្នកទទួល។

រីឯប្រធានស្តីទីសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ លោកស្រី អ៊ុក ឆាយ៉ាវី មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងគោលការណ៍ក្រសួងអប់រំ គឺមិនអនុញ្ញាតឲ្យនាយកសាលាយកលុយពីសិស្សឡើយ ព្រោះថា ប្រាក់ ភី.ប៊ី មានខ្ទង់ចំណាយសម្រាប់តម្រូវការរបស់សាលារួចទៅហើយ។ លោកស្រីមើលឃើញថា ការយកលុយពីសិស្សនេះ គឺកើតមានស្ទើរគ្រប់សាលារបស់រដ្ឋទាំងអស់ ដោយសារពួកគេលើកហេតុផលថា កញ្ចប់ប្រាក់ ភី.ប៊ី ចាយមិនគ្រប់គ្រាន់៖ «រឿងនេះដែលសមាគមតែងតែរិះគន់ ប៉ុន្តែក្រសួងអប់រំ មិនដែលយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការដែលកំណែទម្រង់ ឬក៏សម្រួលបញ្ហាដែលកំពុងតែជួបប្រទះសព្វថ្ងៃទេ ហាក់បីដូចជាក្រសួង អោយដៃទៅតាមនាយកសាលាដែរ»។

មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលអះអាងថា បច្ចុប្បន្ននៅតាមសាលាជាច្រើន គឺមានការចាយប្រាក់ ភី.ប៊ី របស់រដ្ឋមិនត្រឹមត្រូវ និងអ្នកគ្រប់គ្រងសាលាខ្លះ ពិតជាកេងប្រវ័ញ្ចប្រាក់នោះមែន ហើយជាហូរហែគឺក្រសួងអប់រំ តែងចុះធ្វើអធិការកិច្ច ប៉ុន្តែកន្លែងខ្លះក៏មានដំណោះស្រាយ ចំណែកកន្លែងខ្លះទៀតមិនមានដំណោះស្រាយទេ។ ទោះយ៉ាងណា ពួកគេស្នើឲ្យក្រសួងតាមដាន និងដោះស្រាយរឿងនេះ ឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព ព្រោះវាអាចបង្កឲ្យប៉ះពាល់គុណភាពនៃការអប់រំដល់សិស្សានុសិស្ស និងស្មារតីបង្រៀនរបស់លោកគ្រូ អ្នកគ្រូទៀតផង៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅសង្កាត់កំពង់រទេះ ក្រុងស្ទឹងសែន ខេត្តកំពង់ធំ ត្អូញត្អែរចំពោះការទុកដាក់សំរាមមិនបានត្រឹមត្រូវបណ្ដាលឱ្យប៉ះពាល់ផ្លូវធ្វើដំណើរ និងមានក្លិនមិនល្អ ប៉ះពាល់ដល់សុខភាពរស់នៅរបស់ពួកគាត់។ បញ្ហានេះ ពលរដ្ឋស្នើឱ្យអាជ្ញាធរខេត្ត ពិភាក្សាជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជនដែលប្រមូលសំរាមរកទីតាំងថ្មី ឆ្ងាយពីទីប្រជុំជន ដើម្បីបញ្ចៀសផលប៉ះពាល់ដល់ការរស់នៅរបស់ពួកគាត់។

ពលរដ្ឋរស់នៅក្រុងស្ទឹងសែន លើកឡើងថា ការទុកដាក់សំរាមនៅក្នុងក្រុងមិនបានត្រឹមត្រូវ មិនត្រឹមតែបណ្ដាលឱ្យប៉ះពាល់សុខភាពប្រជាជនប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងប៉ះពាល់មុខមាត់របស់អាជ្ញាធរខេត្តទៀតផង។ បន្ថែមពីនេះ ក៏ប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន ដូចជាសំរាមអាចហូរចូលស្រែពលរដ្ឋ និងទឹកស្ទឹងជាដើម។

ពលរដ្ឋម្នាក់រស់នៅសង្កាត់កំពង់រទេះក្បែរគំនរសំរាម លោក ធុន ផល្លា រៀបរាប់ថា ក្នុងមួយរយៈពេលចុងក្រោយនេះ ក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយដែលប្រមូលសំរាមក្នុងក្រុង ទុកដាក់សំរាមមិនបានត្រឹមត្រូវឡើយ ដូចជាចាក់លើផ្លូវធ្វើដំណើររបស់ពលរដ្ឋដែលឆ្លងកាត់ពីភូមិមួយទៅភូមិមួយ ហើយសំរាមទាំងនោះហៀរហូរចូលដីស្រែរបស់កសិករទៀតផង៖ «ពេលខ្យល់អ៊ីចឹងមានក្លិនស្អុយប៉ះពាល់ដល់គាត់។ ទីពីរនៅពេលទឹកហ្នឹងវាហៀរហូរមកទៅ សំរាមហ្នឹងបក់បោកទៅវាប៉ះពាល់សុខភាពគាត់ ជាពិសេសគាត់ធ្វើស្រែប្រាំងនៅជិតហ្នឹង»។

ពលរដ្ឋមួយរូបទៀត កញ្ញា ខេង រីណា លើកឡើងថា កាលពីមុនខាងបុគ្គលិកក្រុមប្រមូលសំរាមបានរៀបចំទុកដាក់សំរាមត្រឹមត្រូវ ប៉ុន្តែប្រមាណ ១ខែមកនេះ ពួកគេយកសំរាមចាក់គរតាមផ្លូវ ហើយនៅពេលពលរដ្ឋត្អូញត្អែររឿងនេះ ពួកគេប្រាប់ថា ដោយសារគ្រឿងចក្រខូច។ កញ្ញាថា សំរាមរលួយមានក្លិនស្អុយបណ្ដាលឱ្យប៉ះពាល់ពលរដ្ឋជាច្រើនគ្រួសាររស់នៅក្បែរនោះ។ ពលរដ្ឋដដែលស្នើឱ្យអាជ្ញាធររកទីតាំងថ្មីឆ្ងាយពីក្រុងដើម្បីទុកដាក់សំរាមឱ្យបានត្រឹមត្រូវ៖ «ខាងគាត់ដែលពាក់ព័ន្ធ គឺចង់ឱ្យគាត់ប្ដូរទីកន្លែងចាក់សំរាមហ្នឹងឱ្យបានឆ្ងាយ ពីទីប្រជុំជន យ៉ាងតិច ៥គីឡូម៉ែត្រ ទៅ ១០គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុង»។

គំនរសំរាមដែលពលរដ្ឋត្អូញត្អែរនេះ គឺស្ថិតនៅមិនឆ្ងាយពីសាលាក្រុងស្ទឹងសែន ប៉ុន្មានទេ ពោលគឺប្រហែល ៥០០ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។

ឆ្លើយតបបញ្ហានេះ អភិបាលខេត្តកំពង់ធំ លោក សុខ លូ មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី១៧ ខែសីហា ថា ក្រុមហ៊ុនដែលបានចុះកិច្ចសន្យាប្រមូលសំរាមក្នុងទីរួមខេត្តជាមួយអាជ្ញាធរក្រុងស្ទឹងសែន គឺមានឈ្មោះក្រុមហ៊ុន ហ្គាយ៉ា (Gaya)។ លោកបន្តថា ក្រុមហ៊ុននេះ បានអនុវត្តនឹងប្រមូលសំរាមទៅរក្សាទុកនៅកន្លែងនោះជាង ២០ឆ្នាំមកហើយ តាំងពីតំបន់នោះស្ថិតនៅជាយក្រុង។ បន្ថែមពីនេះ កន្លែងចាក់សំរាមមិនមានពលរដ្ឋរស់នៅក្បែរច្រើនទេ និងមិនស្ថិតនៅជាប់ស្ទឹងសែន ដូចការលើកឡើងដែរ។ យ៉ាងនេះក្ដី អាជ្ញាធរខេត្តបានប្រជុំពិភាក្សាគ្នាចំពោះបញ្ហានេះ ហើយសម្រេចថា ជ្រើសរើសទីតាំងថ្មី ឆ្ងាយពីទីក្រុង ឬទីប្រជុំជនដើម្បីទុកដាក់សំរាម ប៉ុន្តែត្រូវការពិនិត្យឱ្យបានច្បាស់លាស់ស្របតាមលក្ខណៈបច្ចេកទេស ជៀសវាងប៉ះពាល់ពលរដ្ឋបន្តទៀត៖ «ហើយយើងក៏មានគោលការណ៍ដើម្បីយកកន្លែងនេះចេញ យើងបានប្រជុំគ្នាជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីឈប់ចាក់សំរាមទីនេះ»។

អភិបាលខេត្តរូបនេះ អះអាងថា គម្រោងប្ដូរទីតាំងចាក់សំរាមនេះ អាចនឹងចាប់ផ្តើមនៅចុងឆ្នាំ២០១៧ ឬនៅដើមឆ្នាំ២០១៨ យ៉ាងយូរ។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលស្ដីទីអង្គការលីកាដូ (LICADHO) ខេត្តកំពង់ធំ លោក ឈួម រុណ យល់ថា បច្ចុប្បន្នអាជ្ញាធរខេត្ត និងក្រុមហ៊ុនឯកជន ត្រូវពង្រឹងការយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហាអនាម័យ បរិស្ថាន និងរៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ព្រមទាំងសោភ័ណភាពក្រុងឱ្យបានប្រសើរឡើង ពីព្រោះមានភ្ញៀវទេសចរកាន់តែច្រើនចាប់ផ្ដើមមកលេងកម្សាន្តខេត្តមួយនេះ។ លោកថា ការរៀបចំសោភ័ណភាពក្រុង និងទុកដាក់សំរាមបានត្រឹមត្រូវ មិនត្រឹមតែកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់សុខភាពប្រជាជនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាមុខមាត់ និងកិត្តិយសរបស់អាជ្ញាធរខេត្តកំពង់ធំ ទៀតផង៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលតាមដានអំពីការទទួលខុសត្រូវ និងតម្លាភាពក្នុងសង្គម ជំរុញឲ្យសមត្ថកិច្ចបើកការស៊ើបអង្កេតករណីពុករលួយនៃគ្រួសារ មេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈការរកឃើញរបស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក (GW) កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ដែលបើកកកាយពីរបររកស៊ីជាប្រព័ន្ធរបស់គ្រួសារលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីបញ្ចប់នូវភាពមន្ទិលសង្ស័យរបស់មហាជន និងជាការផ្ដល់នូវក្ដីសង្ឃឹមថ្មីដល់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌របស់ប្រទេស។

របាយការណ៍ និងភស្តុតាងរបស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក គ្លបល វីនេស (Global Witness) កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ដែលមានចំណងជើងថា ការត្រួតត្រាសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស ដែលបង្ហាញពីអធិរាជត្រកូល "ហ៊ុន" កំពុងក្ដោបក្ដាប់សេដ្ឋកិច្ចធំៗរបស់កម្ពុជា ដោយអំពើពុករលួយ រំលោភអំណាច និងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនោះ ត្រូវគេមើលឃើញថា ហាក់កប់ចោលបាត់ស្រមោលឆ្ងាយពីការស៊ើបអង្កេតរបស់អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ។

ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា លោក សន ជ័យ មានប្រសាសន៍ថា ភាពព្រងើយកន្តើយរបស់សមត្ថកិច្ចទីក្រុងភ្នំពេញ ចំពោះរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក គ្លបល វីនេស ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយរបស់គ្រួសារត្រកូល "ហ៊ុន" នោះនៅតែផ្ដល់ភាពមន្ទិលសង្ស័យដល់មហាជនមិនចេះចប់។

លោកបន្តថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនបើកការស៊ើបអង្កេតករណីគ្រួសារអធិរាជត្រកូល "ហ៊ុន" នេះទេ នោះប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌របស់កម្ពុជា ហាក់គ្មានន័យអ្វី ឬគ្មានសង្ឃឹមអ្វីទាំងទាំងអស់ចំពោះពលរដ្ឋ៖ «ខ្ញុំយល់ថា ការរកឃើញណាមួយដោយអង្គការជាតិក្ដី ដោយអង្គការអន្តរជាតិក្ដី គួរតែមានការបំភ្លឺ ហើយវាក៏ជាតម្រុយនៃការស៊ើបអង្កេតដែរ ឬការសិក្សាបន្ថែម ហើយអាជ្ញាធរក្រោយពីការស៊ើបអង្កេតពេលរកឃើញពិត ឬមិនពិតគេចាំបាច់ត្រូវតែបង្ហាញនូវរបាយការណ៍ ឬលទ្ធផលនៃការស៊ើបអង្កេតហ្នឹង ដើម្បីប្រយោជន៍នៃរបៀបនៃការឆ្លើយតបទៅនឹងការលើកឡើង។ ការដែលទុកឲ្យរឿងហ្នឹងនៅស្ងាត់ស្ងៀម មិនមានការបំភ្លឺណាមួយអាហ្នឹងធ្វើឲ្យមតិមហាជនហ្នឹងគេវាយតម្លៃទៅលើហេតុផលផ្សេងៗគ្នា»។

គ្លបល វីនេស រកឃើញថា គ្រួសារត្រកូល "ហ៊ុន" បានកាន់កាប់ផ្ទាល់ ឬកាន់កាប់ដោយផ្នែកក្នុងក្រុមហ៊ុនជាច្រើនដែលមានដើមទុនចុះបញ្ជីជាង ២០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយបានដាក់ភាគហ៊ុនជាមួយក្រុមហ៊ុនបរទេសដែលមានយីហោល្បីៗដូចជា Apple Unilever Visa Nestle Honda និងក្រុមហ៊ុនចំនួន ១១៤ផ្សេងទៀតនៅក្នុងប្រទេស។

សហស្ថាបនិករបស់អង្គការ គ្លបល វីនេស លោក ផាទ្រីក អាលី (Patrick Alley) ធ្លាប់ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា ក្រៅពីឪពុករបស់ពួកគេកំពុងគ្រប់គ្រងយោធា ប៉ូលិស តុលាការ រដ្ឋសភា និងស្ថាប័នរបស់រដ្ឋទាំងឡាយហើយនោះ ចំណែកកូនៗ និងសាច់ញាតិរបស់គាត់ជាច្រើនទៀតកំពុងគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ចសំខាន់ៗរបស់ប្រទេសទាំងមូលតែម្ដង។ លោកបន្តថា ពួកគេគួរតែប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្លួនជាសាធារណៈ ស្របតាមច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់កម្ពុជា។ ប៉ុន្តែរហូតមកទល់ពេលនេះ លោកមិនដែលឃើញមានការបង្ហាញប្រាក់ចំណូលទាំងនោះទេ។

សមាសភាពនៃអធិរាជគ្រួសារត្រកូល "ហ៊ុន" ដែលកំពុងរកស៊ីកាក់កបក្នុងប្រទេសកម្ពុជា រួមមាន អ្នកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ហ៊ុន ម៉ានី ហ៊ុន ម៉ានិត ហ៊ុន ម៉ាណា ហ៊ុន ម៉ាលី ហ៊ុន ចិន្តាវី ហ៊ុន តូ ឌី វិជ្ជា ហ៊ុន ជា ហ៊ុន គិមលេង ហ៊ុន ចន្ធូ សុខ ពុទ្ធិវុធ សេង ឃាង ឌី ចូច ឌី ប្រឹម និងមនុស្សមួយគំនររាប់មិនអស់ទៀត។ ពួកគេកំពុងគ្រប់គ្រង និងមានភាគហ៊ុនក្នុងក្រុមហ៊ុនផ្នែកឧស្សាហកម្ម កសិកម្ម រ៉ែ ព្រៃឈើ ថាមពល រោងចក្រ កន្លែងកម្សាន្ត តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស សណ្ឋាគារ ទេសចរណ៍ រោងចក្រ ល្បែងស៊ីសង ដឹកជញ្ជូន ហិរញ្ញវត្ថុ សារព័ត៌មាន និងក្រុមហ៊ុនជាច្រើនទៀត។ នេះបើតាមការស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការ គ្លបល វីនេស។

ប្រធានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ លោក ឱម យ៉ិនទៀង មិនអាចធ្វើសេចក្ដីអត្ថាធិប្បាយជុំវិញការរកឃើញរបស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក គ្លបល វីនេស នេះទេ។

ក្រៅពីគ្មានចំណាត់ការស៊ើបអង្កេតករណីពុករលួយខ្នាតកំពូលនេះ កន្លងមកមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ក៏ធ្លាប់បានចាត់ទុករបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោកមួយនេះថា ជារបាយការណ៍ដែលមានចរិតនយោបាយ និងជារបាយការណ៍ដែលវាយប្រហាររដ្ឋាភិបាល។ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលនិយាយថា ដោយសារតែគ្មានសមត្ថកិច្ចណាមួយហ៊ានចេញមុខបើកការស៊ើបអង្កេតបញ្ហាពុករលួយខ្នាតធំទាំងនេះហើយ បានជាអំពើពុករលួយនៅតែស្ថិតក្នុងភាពអាថ៌កំបាំងនៅឡើយ។

អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោកកន្លងមកក៏បានវាយតម្លៃផងដែរថា អំពើពុករលួយជាលក្ខណៈប្រព័ន្ធលំដាប់កំពូលនៅកម្ពុជា កើតឡើងដោយសារតែសំណាញ់អំណាចគ្រួសារ និងបក្សពួកនិយម។ អង្គការនេះបានរកឃើញអំពីរចនាសម្ព័ន្ធអំណាចត្រកូល "ហ៊ុន" ដែលចងក្រឡាដូចសំបុកពីងពាងជាមួយគ្រួសាររបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ កំពូលៗក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលរួមមាន។

កូនប្រុសច្បងរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានរៀបការជាមួយអ្នកស្រី ពេជ្រ ចាន់មុន្នី កូនស្រីរបស់លោក ពេជ្រ សុភ័ណ្ឌ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការងារ និងជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ចំណែកអ្នកស្រី ហ៊ុន ម៉ាណ កូនស្រីបន្ទាប់របស់លោក ហ៊ុន សែន រៀបការជាមួយលោក ឌី វិជ្ជា កូនប្រុសរបស់លោក ហុក ឡង់ឌី អតីតមេបញ្ជាការនគរបាលជាតិ។

អ្នកស្រី ហ៊ុន ម៉ាណា កាលពីដើមឡើយរៀបការជាមួយលោក ម៉ឹង កុម្ភៈ កូនប្រុសរបស់លោក ម៉ឹង សំផន ឧត្ដមសេនីយ៍ផ្កាយបីនៃក្រសួងការពារជាតិ ប្រធានអគ្គនាយកដ្ឋានភស្តុភារ និងហិរញ្ញវត្ថុ។ ហើយ ឌី វិជ្ជា ក៏ជាអតីតប្ដីរបស់អ្នកស្រី ហ៊ុន ចន្ថា កូនស្រីរបស់លោក ហ៊ុន ណេង ដែលជាបងប្រុសបង្កើតរបស់លោក ហ៊ុន សែន។

ចំណែក ម៉ា និត កូនប្រុសកណ្ដាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែរនោះបានរៀបការជាមួយអ្នកស្រី ឌី ចិន្តាវី ដែលជាប្អូនស្រីរបស់លោក ឌី វិជ្ជា។

រីឯកូនប្រុសពៅរបស់លោក លោកគឺលោក ហ៊ុន ម៉ានី ឯណោះវិញ រៀបការជាមួយកូនស្រីរបស់លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី យឹម ឆៃលី ហើយកូនស្រីពៅរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺអ្នកស្រី ហ៊ុន ម៉ាលី រៀបការជាមួយលោក សុខ ពុទ្ធិវុធ កូនប្រុសរបស់លោក សុខ អាន អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលជាមន្ត្រីជំនិតបំផុតរបស់លោក ហ៊ុន សែន។

ជាងនេះទៅទៀត ក្មួយស្រីលោក ហ៊ុន សែន គឺអ្នកស្រី ហ៊ុន គឹមលេង រៀបការជាមួយលោក នេត សាវឿន អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ ខណៈប្អូនប្រុសរបស់អ្នកស្រី ហ៊ុន គឹមលេង ឈ្មោះ ហ៊ុន សៀងហេង រៀបការជាមួយអ្នកស្រី សុខ សុភ័គ កូនស្រីរបស់លោកឧត្ដមសេនីយ៍ សុខ ផល ដែលជានាយប៉ូលិសដ៏មានឥទ្ធិពលទទួលបន្ទុកប្រធាននាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន្ត។

អង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក គ្លបល វីនេស ចាត់ទុកថា ចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់សាច់សាលោហិតលោក ហ៊ុន សែន ទាំងនេះ ធ្វើឡើងសម្រាប់ការពារផលប្រយោជន៍គ្រួសារត្រកូល "ហ៊ុន" ដើម្បីអាចរក្សាក្ដោបក្ដាប់អំណាច សេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ និងសង្គមក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកវិភាគឯករាជ្យលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា ស្ថាប័នរដ្ឋគួរចេញមុខក្នុងការជំរុញទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធដើម្បីបើកការស៊ើបអង្កេតលើបញ្ហានេះ បើមិនដូច្នេះទេករណីពុករលួយរបស់ក្រុមអ្នកមានអំណាចនឹងកប់បាត់ចោលតែម្ដង៖ «ទាល់តែមានស្ថាប័នរដ្ឋសភាមានការចូលរួម ហើយទាមទារឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតជាបន្ត ហើយទាមទារឲ្យសមត្ថកិច្ចធ្វើរបាយការណ៍ជូនសភាហ្នឹងទៅ។ ប៉ុន្តែសភាយើងស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលគណបក្សកាន់អំណាច»។

អ្នកនាំពាក្យរបស់រដ្ឋសភាជាតិជាសភាមួយដែលមានសមាជិកភាគច្រើនពីខាងគណបក្សកាន់អំណាច មិនទាន់អាចបញ្ជាក់អំពីចំណាត់ការរបស់សភាលើបញ្ហាពុករលួយដែលរកឃើញដោយអង្គការឃ្លាំមើលពិភពលោក នោះទេ។

ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាតម្លាភាពសង្គមរិះគន់ថា បញ្ហាសាច់សាលោហិតសាច់ញាតិរបស់ថ្នាក់ដឹកកំពូលៗដែលកំពុងបម្រើការ ក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋគឺជាឧបសគ្គដល់កំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅក្នុងការធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនៃស្ថាប័នរដ្ឋចាកផុតពីបញ្ហាពុករលួយ។

អង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា កាលពីឆ្នាំ២០១៦ បានវាយតម្លៃថា កម្ពុជាស្ថិតក្នុងលេខរៀងទី ១៥៦ ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន ១៧៦ លើពិភពលោកដែលមានអំពើពុករលួយអាក្រក់ជាងគេ ដោយសារតែប្រព័ន្ធតុលាការទន់ខ្សោយមិនឯករាជ្យបញ្ហាបក្សពួក និងគ្រួសារនិយម ខ្វះឯករាជភាពនៃអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ និងបញ្ហាជាច្រើនទៀត។

លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ព្រមានថា បើសង្គមមួយគ្មានយុត្តិធម៌ សង្គមនោះនឹងរលាយដោយសារភាពអយុត្តិធម៌ ហើយនាំឲ្យមានទំនាស់ក្នុងសង្គមមិនចេះចប់៖ «បញ្ហាទាំងអស់នេះ វាធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់សង្គមជាតិយើងណាស់ គឺអយុត្តិធម៌ធ្ងន់ធ្ងរ។ អយុត្តិធម៌ហ្នឹងចេះតែកើនទៅៗពីមួយទៅមួយៗ បូកសរុបកាន់តែច្រើន។ ក្នុងសង្គមមួយដែលគ្មានយុត្តិធម៌ មានតែអយុត្តិធម៌ច្រើន សង្គមនោះនឹងច្របូកច្របល់ អត់មានសណ្ដាប់ធ្នាប់ អត់មានសន្តិសុខ ហើយមិនយូរមិនឆាប់នឹងរលាយ»។

របាយការណ៍ស្ដីពីការវាស់វែងអំពីអំពើពុករលួយជាសកលឆ្នាំ២០១៦ របស់អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ ចេញផ្សាយកាលពីចុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៧ រកឃើញថា ពលរដ្ឋខ្មែរចាត់ទុកមន្ត្រីតុលាការ ប៉ូលិស និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ពុករលួយខ្លាំងជាងគេ។

លទ្ធផលនៃរបាយការណ៍នេះបង្ហាញថា ស្ថាប័នសាធារណៈដែលបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងផ្ដល់យុត្តិធម៌ និងលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស ត្រូវបានមហាជនមើលឃើញថា ជាស្ថាប័នដែលរំលោភអំណាច និងមុខងារទៅវិញ។ ស្ថាប័នទាំងនោះរួមមានតុលាការ ប៉ូលិស និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) ថ្លែងថា ប្រទេសកម្ពុជា ហាក់កំពុងខិតទៅជិតស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់។ ការថ្លែងនេះ ធ្វើឡើងក្នុងពេលអ្នកស្រីធ្វើសន្និសីទសារព័ត៌មានបូកសរុបលទ្ធផលការងារនៃដំណើរទស្សនកិច្ចលើកទី៤ របស់អ្នកស្រីនៅកម្ពុជា។

ចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់ជាច្រើនប្រឆាំងអ្នកនយោបាយ ការចោទប្រកាន់ពីការរំលោភលើអព្យាក្រឹត្យខាងនយោបាយរបស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល សវនាការសម្រេចពន្យារពេលការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ន ការបំភិតបំភ័យ និងការភ័យខ្លាចទាំងអស់នេះ គឺជាកត្តាសំខាន់ៗមួយចំនួនដែលធ្វើឲ្យអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត យល់ថា ប្រទេសកម្ពុជា ហាក់កំពុងខិតទៅជិតស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់នោះ។

អ្នកស្រីសង្កត់ធ្ងន់ថា កត្តាទាំងអស់នេះហើយដែលធ្វើឲ្យស្ថានភាពទូទៅនៅប្រទេសកម្ពុជា នៅមានភាពតានតឹង ហើយដែលអ្នកស្រីយល់ឃើញថា វានឹងមិនធ្វើឲ្យបរិយាកាសការបោះឆ្នោតនៅពេលខាងមុខមានភាពសេរីនោះទេ។ អ្នកស្រីជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលធានាថា គ្រប់ភាគីទាំងអស់មានលទ្ធភាពក្នុងការសួរដេញដោលគ្នា និងពិភាក្សាគ្នាដោយចំហលើបញ្ហាដែលជាកង្វល់របស់ពលរដ្ឋខ្មែរទាំងមូល។នៅក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រីលើកទី៤ នៅកម្ពុជា ដែលបិទបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានជួបពិភាក្សាជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធជាច្រើន រួមមានមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល មន្ត្រីបក្សប្រឆាំង សង្គមស៊ីវិល និងទៅមើលអ្នកជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាការ និងមណ្ឌលកែប្រែជាដើម។

ក្នុងកិច្ចពិភាក្សាជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់នេះ អ្នកស្រីបានលើកឡើងពីបញ្ហាប្រឈមរបស់កុមារ ស្ថានភាពជនជាតិដើមភាគតិច ជនដែលរស់នៅតាមចិញ្ចើមផ្លូវ អ្នកញៀនគ្រឿងញៀន និងការបង្ក្រាបគ្រឿងញៀន បញ្ហារបស់ជនជាតិដើមភាគតិចម៉ុងតាញ៉ាវៀតណាម ដែលកំពុងស្វែងរកសិទ្ធិជ្រកកោននៅកម្ពុជា ពីនីតិរដ្ឋ និងការគ្រប់គ្រងវិស័យយុត្តិធម៌ និងលំហប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ជាដើម។

ទាក់ទងលំហប្រជាធិបតេយ្យ អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត លើកឡើងថា បើទោះជាអ្នកស្រីស្វាគមន៍ចំពោះការដោះលែងមន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សសមាគមអាដហុក (ADHOC) ៤រូប និងមន្ត្រី គ.ជ.ប ១រូប កាលពីពេលកន្លងទៅក្តី ប៉ុន្តែអ្នកស្រីយល់ថា អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនៅតែត្រូវបានគេដៅជាមុខសញ្ញាកាន់តែច្រើនឡើង។ ច្បាប់ជាច្រើនប្រភេទត្រូវបានយកមកប្រើប្រាស់ដើម្បីរឹតត្បិតអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល ហើយការបង្អាក់ការពិភាក្សាដេញដោលផ្នែកនយោបាយនៅតែបន្តកើតមានឡើងជាច្រើន។

អ្នកស្រីបារម្ភពីការអនុវត្តច្បាប់បាតុកម្មដោយសន្តិវិធី ដែលអ្នកស្រីថា មិនទាន់ត្រូវបានអាជ្ញាធរអនុវត្តពេញលេញនៅឡើយនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន ហើយក្រសួងមហាផ្ទៃ ថែមទាំងបានតម្រូវឲ្យសង្គមស៊ីវិលរាយការណ៍សកម្មភាពទាំងអស់របស់ពួកគេទៅឲ្យអាជ្ញាធរឃុំ និងស្រុកទៀត។

អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត កត់សម្គាល់ដែរថា បើទោះជាកម្ពុជា មានភាពជោគជ័យក្នុងការរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ កាលពីខែមិថុនា ក្តី អ្នកស្រីនៅតែមានកង្វល់ពីការប្រើប្រាស់ពាក្យសម្ដីហិង្សាថ្លែងដោយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល និងមន្ត្រីយោធាដែលគាំទ្របក្សកាន់អំណាច។ អ្នកស្រីថា មតិយោបល់បែបនេះមិនគួរត្រូវបានធ្វើឡើងដោយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលឡើយ សូម្បីតែក្នុងភាពឯកជនក៏ដោយ ជាពិសេសនោះមិនត្រូវឲ្យមាននៅក្នុងសង្គមមួយដែលកំពុងមានសន្តិភាពដូចកម្ពុជា នោះទេ។

អ្នកស្រីសង្កត់ធ្ងន់ថា មន្ត្រីរាជការ កម្លាំងកម្លាំងនគរបាល និងយោធា ត្រូវប្រកាន់ជំហរអព្យាក្រឹតចំពោះរឿងនយោបាយ។
អ្នកស្រីក៏បារម្ភពីការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ស្តីពីគណបក្សនយោបាយដោយតំណាងរាស្ត្របក្សកាន់អំណាច ដែលហាមឃាត់គណបក្សមិនឲ្យប្រើរូបភាព សំឡេង ឬឯកសារជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ និងសកម្មភាពនានារបស់ទណ្ឌិត។ ការបារម្ភនេះ ដោយសារអ្នកស្រីមើលឃើញថា អ្នកដឹកនាំល្បីៗលើពិភពលោកជាច្រើន ត្រូវបានគេផ្ដន្ទាទោសនៅពេលណាមួយក៏បាន។

ទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតវិញ អ្នកស្រីស្វាគមន៍ការចូលរួមរបស់បន្ទប់ស្ថានការណ៍សម្រាប់ការបោះឆ្នោតដែលបង្កើតឡើងដោយបណ្ដុំសង្គមស៊ីវិលដើម្បីឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតក្នុងពេលកន្លងទៅ។ អ្នកស្រីថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍មិនមែនជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយនោះទេ ដូច្នេះអ្នកស្រីថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍មិនមានកាតព្វកិច្ចទៅតាមច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលឡើយដែលនេះប្រហែលជាអ្នកស្រីសំដៅលើចំណាត់ការរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍មិនបានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ទើបត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលបិទមិនអោយបន្តការងាររបស់ខ្លួនទៀត។

នៅទីបញ្ចប់ អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត សង្ឃឹមថា ដើម្បីធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅមុខ ប្រទេសកម្ពុជា នឹងខិតខំចាកចេញពីស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់ទាំងអស់នេះ ដោយបញ្ចៀសមិនឲ្យមានទៀតនូវការគំរាមកំហែង អំពើហិង្សា ការបង្ក្រាបដោយការប្រើកម្លាំង ឬសង្គ្រាម ឬបង្កើតឲ្យមានសេចក្ដីថ្លែងទាំងឡាយណាមានលក្ខណៈអុចអាលពូជសាសន៍៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ចៅក្រមសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង សម្រេចប្រគល់សិទ្ធិគ្រប់គ្រងដី និងវិហារឥស្លាមមួយកន្លែងឋិតនៅភូមិខ្នាយកកោះ ឃុំសែប ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ទៅភាគីសមាគមអាម៉ាឌីយ៉ាស់ ដែលមានប្រភពពីចក្រភពអង់គ្លេស។ ភាគីតំណាងឲ្យសាសនិកឥស្លាមចំនួន ៥១០គ្រួសារ ប្រតិកម្មនឹងការសម្រេចនេះ ហើយថា នឹងប្ដឹងទៅសាលាឧទ្ធរណ៍ដើម្បីទាមទារដី និងវិហារឲ្យពលរដ្ឋគ្រប់គ្រងវិញ។

ភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាក្នុងការថ្វាយបង្គំតាមបែបសាសនាឥស្លាម បានធ្វើឲ្យសាសនិកឥស្លាម ពីរក្រុមប្ដឹងផ្ដល់គ្នាឡើងតុលាការ ដើម្បីសុំសិទ្ធិគ្រប់គ្រងវិហារ និងដីជុំវិញវិហារទំហំជិត ១ហិកតារ។សាសនិកឥស្លាមពីរនាក់ អមដំណើរដោយជនជាតិចាមប្រមាណ ៣០នាក់ផ្សេងទៀតនាំគ្នាឡើងជិះឡានដឹកទំនិញមួយគ្រឿងត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញទាំងមិនអស់ចិត្ត នៅថ្ងៃទី១៦ ខែសីហា ក្រោយដឹងថា ពួកគេចាញ់ក្ដីភាគីសមាគម។

ប្រធានគណៈកម្មការទ្រទ្រង់វិហារឥស្លាម ភូមិខ្នាយកកោះ លោក លី កុប មានប្រសាសន៍ថា ចៅក្រមអ្នកស្រី ខៀវ ផាន់ណា មិនបានផ្ដល់ភាពយុត្តិធម៌ដល់រូបលោក និងសាសនិកជាង ៥០០គ្រួសារផ្សេងទៀតដែលធ្លាប់គ្រប់គ្រង និងចូលថ្វាយបង្គំក្នុងវិហារនេះតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៨ នោះមកឡើយ។ បន្ទាប់ពីស្នើសុំសម្រង់សាលក្រមបាន លោកនឹងប្ដឹងជំទាស់ការសម្រេចនេះទៅសាលាឧទ្ធរណ៍៖ «ពួកខ្ញុំទាំងអស់គ្នានេះ ត្រូវពឹងពាក់ខាងច្បាប់ ដើម្បីរកដំណោះស្រាយនេះជូនប្រជាពលរដ្ឋខ្ញុំវិញ។ ព្រោះហេតុផលដែលខ្ញុំធ្វើការកន្លងមកនេះមិនមែនធ្វើដោយនឹកឃើញណា ព្រោះធ្វើនេះជាការជាក់ស្ដែង ព្រោះដីនេះមុននឹងបានមកដោយសារកម្លាំងប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងភូមិ ហើយគាត់កំពុងតែបាត់បង់ដីនេះមិនសុខចិត្ដឲ្យអាម៉ាឌីយ៉ាយកទេ។ វិហារនេះបានចុះបញ្ជីនៅក្នុងក្រសួងធម្មការ និងសាសនា ដើម្បីឲ្យសាសនិកឥស្លាម នៅភូមិខ្នាយកកោះប្រតិបត្តិ»។

លោករំលឹកថា ដី និងវិហារ គឺជាកម្មសិទ្ធិរបស់សាសនិកឥស្លាមក្នុងឃុំសែប បានកាប់គាស់ដី និងសាងសង់ដោយខ្លួនឯង ប៉ុន្តែសមាគមអាម៉ាឌីយ៉ា ជួយធ្វើពិតានផ្នែកខាងលើវិហារបានបន្តិចបន្តួចបែរជាចង់បានសិទ្ធិគ្រប់គ្រង។ មកដល់ឆ្នាំ២០១៦ ភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាកើតមានកាន់តែខ្លាំង ព្រោះភាគីទាំងពីរប្រតិបត្តិការថ្វាយបង្គំខុសគ្នា ហើយពុំមានភាគីណាមួយធ្វើតាមភាគីណាមួយនោះទេ។

ចំណែកសាសនិកឥស្លាមម្នាក់ទៀត លោក ក្រឹម សា ថាតំណាងសមាគមអាម៉ាឌីយ៉ា លោក ម៉ាន ម៉ាត់ ក៏ធ្លាប់ប្ដឹងរូបលោក និងប្រធានគណៈកម្មការទ្រទ្រង់វិហារ លោក លី កុប ទៅតុលាការពីបទអុកឡុកការថ្វាយបង្គំក្រុមអាម៉ាឌីយ៉ាដែរ ប៉ុន្តែពួកលោកមិនបានធ្វើដូចការចោទឡើយ។

លោកថា អ្នកភូមិរាប់រយនាក់ កំពុងជួបការលំបាកដោយមិនអាចចូលវិហារធ្វើបុណ្យ ឬថ្វាយបង្គំបាន៖ «ខាងអាម៉ាឌីយ៉ា អត់ឲ្យខាងខ្ញុំចូលថ្វាយបង្គំ ឬធ្វើបុណ្យធ្វើទានក្នុងនោះ។ (សំណួរ៖ ចុះថាមានការថ្វាយបង្គំមានលក្ខណៈខុសគ្នាយ៉ាងម៉េច?) ថ្វាយបង្គំហ្នឹង បើខាងខ្ញុំធ្វើអ៊ីម៉ាំខាងគាត់អត់ធ្វើតាមទេ បើសិនជាខាងគាត់ធ្វើអ៊ីម៉ាំខាងខ្ញុំអាចតាមបាន មូលហេតុហ្នឹងហើយដែលគាត់ដាក់ពាក្យបណ្ដឹងមករូបខ្ញុំផ្ទាល់នេះ។ និយាយរួមទៅខ្ញុំអត់ទៅអុកឡុកទេ តាមធម្មតាអ្នកទៅថ្វាយបង្គំអត់ទៅអុកឡុក ឬរករឿងគ្នាទេ អ្នកថ្វាយបង្គំគឺអ្នកទៅធ្វើបុណ្យដើម្បីសន្សំកុសល»។

ចៅក្រមសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ដែលជំនុំជម្រះសំណុំរឿងនេះ អ្នកស្រី ខៀវ ផាន់ណា បដិសេធមិនអត្ថាធិប្បាយជាមួយអាស៊ីសេរីឡើយ ដោយជំរុញឲ្យទៅសួរអ្នកនាំពាក្យ។ ចំណែកអ្នកនាំពាក្យសាលាដំបូងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក ឈួន ស៊ីវិន មិនអាចទាក់ទងបានទេ នៅថ្ងៃទី១៦ ខែសីហា ខណៈដែលតំណាងសមាគមអាម៉ាឌីយ៉ា លោក ម៉ាន ម៉ាត់ មិនទាន់អាចរកប្រភពទាក់ទងដើម្បីឆ្លើយបំភ្លឺ។

ទោះជាយ៉ាងណាតំណាងសាសនិកឥស្លាម លោក លី កុប ថា ចៅក្រមបានប្រាប់លោកថា តុលាការកាត់ក្ដីឲ្យភាគីសមាគមឈ្នះ ដោយសារសមាគមមានប្លង់កម្មសិទ្ធិលើដីនោះត្រឹមត្រូវ។ លោកសង្ស័យថា ភាគីសមាគមលួចធ្វើប្លង់កាន់កាប់ក្រោយឆ្នាំ២០១២ ព្រោះកាលណោះភាគីទាំងពីរធ្លាប់មានបញ្ហាម្ដងហើយ ប៉ុន្តែរឿងរ៉ាវបានស្ងប់ស្ងាត់មួយរយៈ ទើបកក្រើកឡើងម្ដងទៀតនៅឆ្នាំ២០១៦៖ «អាម៉ាឌីយ៉ានេះថា គាត់ឥស្លាមដែរ ប៉ុន្តែគាត់មិនថ្វាយបង្គំតាមឥស្លាមនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងចាងហ្វាង។ អ៊ីចឹងការយកដីនៅខ្នាយកកោះ នេះ គោលបំណងរបស់គាត់កំពុងតែទន្ទ្រានយកដីរបស់ពលរដ្ឋហើយ មិនមែនអភិវឌ្ឍជួយប្រជាពលរដ្ឋទេ»។

ក្រៅពីមានលិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់វិហារពីអាជ្ញាធរ សាសនិកឥស្លាមនៅភូមិខ្នាយកកោះ ក៏មានលិខិតចុះថ្ងៃទី២៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៩ របស់អាជ្ញាធរឃុំសែបបញ្ជាក់ថា ដីវិហារនៅភូមិខ្នាយកកោះ ឃុំសែប ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ដែលមានទំហំទទឹង ៩០ម៉ែត្រ និងបណ្ដោយ ១៥០ម៉ែត្រ គឺជាដីកម្មសិទ្ធិរបស់វិហារឥស្លាម ក្នុងភូមិខ្នាយកកោះ ពិតប្រាកដមែន មិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងកម្មសិទ្ធិបុគ្គលណាឡើយ។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលអង្គការការពារសិទ្ធិជនជាតិភាគតិច (MIRO) ប្រចាំខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក ទត គឹមស្រូយ យល់ថា សាសនិកឥស្លាម ដែលគាំទ្រដោយសមាគមអាម៉ាឌីយ៉ា របស់ចក្រភពអង់គ្លេស ដែលមានសំឡេងភាគតិច ឬមានអ្នកថ្វាយបង្គំ និងធ្វើបុណ្យតិចជាងភាគីម្ខាងទៀត ត្រូវសម្របខ្លួនទៅតាមភាគីដែលមានសំឡេងភាគច្រើនក្នុងវិហារ ដើម្បីអាចធ្វើបុណ្យ ឬថ្វាយបង្គំរួមគ្នា៖ «ដោយសារវិហារនេះប្រជាពលរដ្ឋជាង ៥០០គ្រួសារ ជាអ្នកសាងសង់ពីដំបូងមក ហើយបើសិនជាខ្លួនតាងនាមជាសមាគម ហើយជាឥស្លាមដូចគ្នា គួរតែគោរពតាមនិកាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើន កុំយកនិកាយខ្លួនឯងភាគតិចនោះធ្វើតាមអំពើចិត្ត»។

ក្រុមសាសនិកឥស្លាម នៅភូមិខ្នាយកកោះ ឃុំសែប អះអាងថា សព្វថ្ងៃមានអ្នកគាំទ្រ ឬថ្វាយបង្គំតាមលំនាំរបស់សមាគមអាម៉ាឌីយ៉ា ប្រមាណ ៥០នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកអ្នកគាំទ្រការថ្វាយបង្គំតាមរបៀបដើមដែលអ្នកភូមិខ្នាយកកោះ ធ្លាប់ប្រតិបត្តិមានលើសពី ៥០០នាក់។ ក្រុមអ្នកភូមិខ្នាយកកោះ នៅតែប្រកាសដាច់ខាតថា នឹងយកវិហារ និងដីបរិវេណក្បែរនោះមកគ្រប់គ្រង និងថ្វាយបង្គំដូចដើមវិញ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា អះអាងដោយមិនសំដៅចំបក្សនយោបាយថា អ្នកនយោបាយតែងឆ្លៀតប្រើប្រាស់បញ្ហាព្រំដែនដើម្បីកេងចំណេញនយោបាយរបស់ខ្លួនជានិច្ច។ លោក សុខ ទូច ឲ្យដឹងថា ក្នុងនាមជាអ្នកស្រាវជ្រាវ រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា នឹងបោះពុម្ពសៀវភៅមួយក្បាលស្ដីពីទីតាំងដែលមានជម្លោះដោយយោធាជាមួយឡាវ លើទឹកដីកម្ពុជា ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង ដើម្បីបញ្ចប់ការកេងចំណេញរបស់អ្នកនយោបាយមួយចំនួន។

អ្នកឃ្លាំមើលពីបញ្ហាសង្គមយល់ឃើញថា ការបញ្ចប់ត្រឹមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ នឹងមិនអាចបិទផ្លូវអ្នកនយោបាយមិនឲ្យនឹកនាដល់ព្រំដែនបានទេ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលនៅតែមិនអាចគ្របគ្រងខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនឲ្យបានស្រួលបួលនោះ។

ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ដែលទើបតែចូលកាន់តំណែងថ្មីសន្យាថា នៅក្នុងអំឡុង ២ខែខាងមុខទៀតនេះ នឹងបោះពុម្ពឯកសារប្រវត្តិនៅត្រង់ទីតាំងដែលមានជម្លោះដោយយោធាក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ជាមួយនឹងយោធាឡាវ ប្រយោជន៍ដើម្បីបិទមាត់អ្នកនយោបាយខ្លះដែលតែងប្រើប្រាស់វេទិកានយោបាយពីរឿងព្រំដែននេះ នាំឲ្យពុលដល់បរិយាកាសសង្គម។

ការថ្លែងដូចនេះរបស់លោក សុខ ទូច ធ្វើឡើងនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាននៅរាជបណ្ឌិត្យសភា កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា។ ក្នុងឋានៈជាបណ្ឌិតសភាចារ្យនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ដែលទើបចូលកាន់តួនាទីថ្មីៗនេះផង លោក សុខ ទូច យល់ឃើញថា ប្រសិនបើមិនបោះពុម្ពឯកសារប្រវត្តិទុកទេ បញ្ហាព្រំដែននេះអ្នកនយោបាយមួយចំនួននឹងនៅតែប្រើប្រាស់ទៀតដើម្បីឈ្នះចាញ់ ដោយគ្មានមូលដ្ឋានត្រឹមត្រូវ៖ «»។

ផ្អែកការពិនិត្យជាក់ស្ដែង លោក សុខ ទូច អះអាងថា តំបន់អូរតាង៉ាវ ដែលស្ថិតនៅក្នុងស្រុកសៀមប៉ាង ខេត្តស្ទឹងត្រែង នេះ គឺពុំមានយោធាឡាវ ឈរជើងទេ ផ្ទុយពីតំបន់អូរអាឡៃ ដែលមានកងទ័ពឡាវ ឈរជើងរហូត ១០ទីតាំង ចំនួន ៩២នាក់។ ក្រៅពីនេះទៀត ឡាវ បានបង្កើតភូមិដែលមានដំណាំចេក ការដ្ឋានចិញ្ចឹមគោ ដែលមានរដ្ឋមន្ត្រីកសិកម្មឡាវ ជាម្ចាស់ និងមានអាជីវកម្មបូមខ្សាច់ថែមទៀត។

ឆ្លើយនឹងសំណួរថា តើហេតុអ្វីបានលោក ហ៊ុន សែន ទើបចាត់វិធានការពេលនេះ ហើយប្រកាសសង្គ្រាមមុនចរចាជាមួយឡាវ ទៅវិញ? បញ្ហានេះត្រូវបានលោក សុខ ទូច ថ្លែងការពារថា នេះជាយុទ្ធសាស្ត្រយោធា ហើយបើភាគីឡាវ មិនព្រមដកថយទេ សង្គ្រាមនឹងផ្ទុះតែម្ដង។

ទាក់ទិននឹងបញ្ហាព្រំដែននេះដែរ លោក សុខ ទូច បានចោទប្រកាន់ប្រធានរដ្ឋសភា លោក ហេង សំរិន ថាជាអ្នកដែលចូលទៅរស់នៅលើទឹកដីវៀតណាម មិនមែនវៀតណាម លេបទឹកដីកម្ពុជាទេ។ការអះអាងដូចនេះរបស់ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភា លោក សុខ ទូច ស្របពេលលោកឆ្លើយនឹងសំណួររបស់អ្នកកាសែតដែលចោទសួរថា តើមូលហេតុអ្វីបានការអន្តរាគមរបស់លោក ហ៊ុន សែន ចំពោះឡាវ ហាក់ផ្ទុយពីប្រទេសវៀតណាម ក្នុងរឿងព្រំដែនដូចគ្នានេះ។

បើទោះជាបែបណា អ្នកស្រាវជ្រាវទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ និងអភិវឌ្ឍន៍ភាពជាអ្នកដឹកនាំលោក ឆាំ ប៊ុនថេត មិនមានជំនឿថា ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ នឹងអាចបិទមាត់អ្នកនយោបាយបានទេ នៅពេលណាអ្នកនយោបាយមើលឃើញពីភាពចន្លោះប្រហោងនៃការគ្រប់គ្រងនៅតាមខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែននេះ៖ «»។

ជុំវិញការរិះគន់ជម្លោះយោធាកម្ពុជា-ឡាវ នៅត្រង់ស្រុកសៀមប៉ាង ខេត្តស្ទឹងត្រែង នេះ ប្រធានគណបក្សអំណាចខ្មែរ លោក សួន សេរីរដ្ឋា ត្រូវកម្លាំងនគរបាលចាប់ និងឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារព្រៃស តាមអំណាចដីកាបង្គាប់ឲ្យចាប់ខ្លួនរបស់តំណាងអយ្យការនៃតុលាការក្រុងភ្នំពេញ លោក សៀង សុខ។

ទាក់ទិនរឿងព្រំដែននេះដែរ កន្លងទៅអតីតប្រធានគណបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី ក៏ត្រូវចោទប្រកាន់តាមផ្លូវតុលាការដែរ ព្រោះតែដកតម្រុយបង្គោលព្រំដែននៅស្រុកចន្ទ្រា ខេត្តស្វាយរៀង។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ មានសកម្មជនព្រំដែន និងអ្នកនយោបាយមួយចំនួន ត្រូវរងការគំរាមកំហែង និងចាប់ដាក់គុក ព្រោះតែហ៊ានរិះគន់អំពីព្រំដែននេះ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អយ្យការសាលាដំបូងខេត្តរតនគិរី ចេញដីកាកោះហៅតំណាងសហគមន៍ភូមិសមុទ្រក្រោម ឃុំសេដា ស្រុកលំផាត់ ឲ្យចូលបំភ្លឺទាក់ទិនបណ្ដឹងបរិហារមន្ត្រីមូលដ្ឋាន និងមន្ត្រីជំនាញដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ ៧នាក់ ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធបទល្មើសព្រៃឈើក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃ។ អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាព្រៃឈើសមាគមអាដហុក (ADHOC) ស្វាគមន៍ចំណាត់ការនេះ។

តំណាងសហគមន៍ភូមិសមុទ្រក្រោម ឃុំសេដា ស្វាគមន៍ចំណាត់ការរបស់អយ្យការសាលាដំបូងខេត្តរតនគិរី ដែលបើកអង្កេតបឋមទៅលើបណ្ដឹងទាក់ទិនបទល្មើសព្រៃឈើក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ បន្ទាប់ពីអ្នកភូមិដាក់បណ្ដឹងបរិហារមន្ត្រីមូលដ្ឋាន និងមន្ត្រីអនុរក្សដែនជម្រកសត្វចំនួន ៧នាក់ ពាក់ព័ន្ធបណ្ដែតបណ្ដោយធ្វេសប្រហែស និងប្រព្រឹត្តខុសតួនាទីរបស់ខ្លួន។

តំណាងសហគមន៍ភូមិសមុទ្រក្រោម ចំនួន ៩នាក់ កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែសីហា បានទទួលដីកាកោះហៅចំនួន ៩ផ្សេងៗគ្នា ពីមន្ត្រីនគរបាលប៉ុស្តិ៍ឲ្យចូលខ្លួនទៅបំភ្លឺនៅការិយាល័យអយ្យការនៅថ្ងៃទី២១ ខែសីហា ចំនួន ២នាក់ ថ្ងៃទី២២ សីហា ចំនួន ៣នាក់ និងថ្ងៃទី២៣ ចំនួន ៤នាក់ ក្នុងនាមជាដើមបណ្ដឹង។

តំណាងម្នាក់ គឺលោក តូច ផល្លា បញ្ជាក់នៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា ថា ពួកគាត់បានត្រៀមខ្លួន និងឯកសារវត្ថុតាងដើម្បីបង្ហាញជូនតុលាការ។ លោករំពឹងថា អយ្យការសាលាដំបូងនឹងស៊ើបអង្កេតផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់ពលរដ្ឋដែលខិតខំការពារដីធ្លី ព្រៃឈើ ទ្រព្យសម្បត្តិជាតិ៖ «ខ្ញុំនឹងមានភស្តុតាងដូចជាព្រៃឈើដែលគេកាប់បំផ្លាញនេះ និងព្រៃឈើប្រណិតនៅលើកំពូលភ្នំអាត និងគ្រឿងចក្រឈូសឆាយតំបន់នោះធ្វើជាផ្លូវចាប់ពីកំពូលភ្នំរហូតជើងភ្នំ»។

ចាប់ពីចុងខែមិថុនា រហូតបច្ចុប្បន្ន សហគមន៍ភូមិសមុទ្រក្រោម រកឃើញបទល្មើសកាប់រានព្រៃឈើនៅតំបន់ភ្នំអាត ចំនួន ៣លើកផ្សេងគ្នា ក្នុងនោះព្រៃឈើចាប់ពីខាងជើងភ្នំអាត ក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃដែលសហគមន៍អភិរក្សសម្រាប់កាត់ចេញជាព្រៃអភិរក្សសហគមន៍រងការកាប់រានអស់ជាង ១០០ហិកតារ។ ក្រៅពីនោះ សហគមន៍រកឃើញឯកសារទិញលក់ឈើមូលនៅតំបន់ភ្នំអាត មានតម្លៃ ១ម៉ឺន ៥ពាន់ដុល្លារ មានស្នាមមេដៃប្រធាន និងអនុប្រធានភូមិ រួមទាំងប្រធានអនុប្រធានសហគមន៍ជាអ្នកលក់ទៅឲ្យឈ្មួញ។

អ្នកនាំពាក្យសាលាដំបូង និងជាព្រះរាជអាជ្ញារងកាន់សំណុំរឿងក្ដីនេះ លោក ហាក់ ហ័ន ទទួលស្គាល់ថា លោកបានចេញដីកាកោះហៅភាគីដើមចោទ និងចុងចោទរួចរាល់ ហើយដើម្បីមកសាកសួរ និងឆ្លើយបំភ្លឺជុំវិញរឿងក្ដីនេះ។ លោកបន្តថា រឿងក្ដីនេះដើមចោទ ក៏មានបណ្ដឹងចោទពីក្រុមអាជ្ញាធរវិញ ទាក់ទិនបទល្មើសព្រៃឈើ និងដីធ្លីនៅតំបន់នោះដែរ ក៏ប៉ុន្តែលោកមិនបានបញ្ជាក់ថា តើសហគមន៍ប៉ុន្មាននាក់ដែលត្រូវអាជ្ញាធរប្ដឹងវិញនោះទេ៖ «សំណុំរឿងគាត់ហ្នឹងមានគាត់ប្ដឹងគេ និងគេប្ដឹងគាត់ ចាប់ពីថ្ងៃទី២១ ទៅបានឲ្យគាត់ចូល។ បាទ! ជាការស៊ើបអង្កេតបឋមហើយអាហ្នឹង»។

ចុងចោទម្នាក់គឺនាយនគរបាលប៉ុស្តិ៍ឃុំសេដា លោក គិរ ចាន់ណារិទ្ធ ទទួលស្គាល់ថា ភាគីចុងចោទទាំង ៧នាក់ ក៏បានទទួលដីកាកោះហៅឲ្យចូលខ្លួនទៅឆ្លើយបំភ្លឺនៅអយ្យការសាលាដំបូងដូចគ្នា។ លោកថា នឹងចូលខ្លួនតាមដីកាកោះ និងបំភ្លឺពីហេតុការពិតក្នុងរឿងក្ដីនេះ។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក ខេត្តរតនគិរី លោក ឌិន ខុន្នី បញ្ជាក់ថា សមាគមអាដហុក នឹងផ្ដល់មេធាវីជួយការពារក្ដីសហគមន៍។ លើសពីនេះលោកស្វាគមន៍ចំណាត់ការរបស់អយ្យការសាលាដំបូងដែលបើកការស៊ើបអង្កេតបឋមរឿងក្ដីនេះ។ លោកកត់សំគាល់ថា រឿងក្ដីនេះប៉ះពាល់ការអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ មានព្រៃឈើ និងដីធ្លីសហគមន៍ជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់រដ្ឋ៖ «ករណីជាទូទៅគាត់ប្ដឹងសុទ្ធជាមន្ត្រីអាជ្ញាធរ វាគួរណាស់ដាក់មេធាវីការពារពួកគាត់ក្នុងនាមពួកគាត់ធ្វើការដើម្បីសម្បត្តិសាធារណៈរបស់រដ្ឋ»។

នៅព្រឹកថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា តំណាងសហគមន៍ទាំង ៩នាក់ បានធ្វើដំណើរមកការិយាល័យសមាគមអាដហុក ខេត្តរតនគិរី ដើម្បីប្រឹក្សាបញ្ហាច្បាប់ និងសុំឲ្យសមាគមនេះផ្ដល់មេធាវីសម្រាប់ការពារក្ដីសហគមន៍៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រកាសថា កម្ពុជានឹងបោះឆ្នោតឲ្យបេក្ខជនចិន ក្នុងការជ្រើសរើសប្រធានគណៈកម្មាធិការប៉ារ៉ាឡាំពិក អន្តរជាតិ (International Paralympic Committee) នៅខែក្រោយ ដោយសារចិន គឺជាមិត្តដ៏សំខាន់របស់កម្ពុជា។

ថ្លែងក្នុងពិធីបំពាក់មេដាយ និងជូនរង្វាន់ដល់កីឡាករជយលាភី ក្នុងការប្រកួតកីឡាប៉ារ៉ាឡាំពិក យុវជនជនពិការរដូវក្ដៅនៅសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ និងសំណេះសំណាលជាមួយប្រតិភូកីឡាប៉ារ៉ាឡាំពិក កម្ពុជា ទៅចូលរួមប្រកួតកីឡាជនពិការអាស៊ាន លើកទី៩ នៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។

នៅឯវិមានសន្តិភាព ថ្ងៃទី១៨ សីហា ឆ្នាំ២០១៧ លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា ដោយសារតែប្រទេសចិន គឺជាមិត្តដ៏សំខាន់របស់កម្ពុជា ដែលបានជួយឧបត្ថម្ភយ៉ាងច្រើនកន្លងមក៖ «ចំណុចនេះគឺជាចំណុចដែលយើងត្រូវឃើញ កុំថាឡើយសិទ្ធិបោះឆ្នោតនៅក្នុងប្រទេស សិទ្ធិបោះឆ្នោតនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌអន្តរជាតិក៏យើងមានដែរ។ គេត្រូវការពឹងពាក់មកយើង យើងបោះឆ្នោតគាំទ្រគេ ហើយក្នុងនោះវាធម្មតាទេ មានផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក។ មិត្តចិន បានផ្ដល់ជំនួយឱ្យយើងច្រើន យើងក៏ផ្ដល់ការគាំទ្រចំពោះគាត់វិញជាការធម្មតា។ នៅពេលគេត្រូវការចង់ធ្វើប្រធានគេមកពឹងយើងខ្ញុំប្រាប់ថា ខ្ញុំបោះឆ្នោតឲ្យអ្នកឯង ប៉ុន្តែថ្ងៃក្រោយអ្នកត្រូវបោះឆ្នោតឲ្យខ្ញុំវិញដោះដូរគ្នា»។

ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានគណៈកម្មាធិការប៉ារ៉ាឡាំពិកអន្តរជាតិ ឆ្នាំ២០១៧ គ្រោងធ្វើឡើងនៅប្រទេសអារ៉ាប់រួម ថ្ងៃទី៨ ខែកញ្ញា។ ក្នុងចំណោមបេក្ខជន ៤រូប ដែលត្រូវឈរឈ្មោះជាប្រធានគណៈកម្មាធិការប៉ារ៉ាឡាំពិក អន្តរជាតិ ក៏មានបេក្ខជនមកពីប្រទេសចិន ផងដែរ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ពលរដ្ឋប្រមាណ ១០០នាក់ដែលមានទំនាស់ដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនស្ករអំពៅ នៅខេត្តកោះកុង សង្ឃឹមជាថ្មីថា វិវាទដីធ្លីរ៉ាំរ៉ៃប្រមាណ ១១ឆ្នាំនេះ នឹងទទួលបានដំណោះស្រាយជាស្ថាពរក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ។

តំណាងពលរដ្ឋមានទំនាស់ដីធ្លីមកពីខេត្តកោះកុង ម្នាក់ គឺលោកស្រី ផាវ ញ៉ឺង លើកឡើងបែបនេះ បន្ទាប់ពីមន្ត្រីខុទ្ទកាល័យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី គឺលោក គង់ ចំរើន ព្រមទទួលយកលិខិតរបស់ក្រុមពលរដ្ឋដែលស្នើសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅរសៀលថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា៖ «រយៈពេល ១១ឆ្នាំគត់ដែលពួកយើងតែងតែដើររកកន្លែងអន្តរាគមន៍ និងដំណោះស្រាយផ្សេងៗ ដើម្បីឲ្យជួយដោះស្រាយឲ្យពួកយើង ហេតុនេះពួកយើងសង្ឃឹមថា បញ្ហាដីធ្លីរបស់យើងដែលមានទំនាស់ជាមួយឧកញ៉ា ហេង ហ៊ុយ និងឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់ ដែលគាត់បានផ្ទេរកម្មសិទ្ធិនេះទៅក្រុមហ៊ុនកោះកុង ស៊ូរហ្គើរ (Koh Kong Sugar) និងកោះកុង ផ្លែន ថេហ្សិន (Koh Kong Plantation) នឹងអាចឈានទៅដល់ការបញ្ចប់ ប៉ុន្តែនេះជាការយល់សុបិនរបស់ពួកខ្ញុំទេ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា សម្រេចបានឮសំឡេងសារនេះ សម្ដេចនឹងធ្វើកិច្ចអន្តរាគមន៍ មិនឲ្យកូនចៅគាត់ពិបាកទៀតទេ»។

លោកស្រី ផាវ ញ៉ឺង ឲ្យដឹងទៀតថា ក្នុងពេលជួបជាមួយលោក គង់ ចំរើន លោកស្រីទទួលបានការសន្យាតាមទូរស័ព្ទពីលោក ប៉ាល់ ចន្ទដារា ដែលជាប្រធានក្រុមការងារដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីនៃខុទ្ទកាល័យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ថានឹងផ្ដល់ដំណឹងនៃការអន្តរាគមន៍ឲ្យពលរដ្ឋបានដឹងវិញនៅរសៀលថ្ងៃច័ន្ទ ទី២១ ខែសីហា។

ជំនួបរវាងពលរដ្ឋ និងលោក គង់ ចំរើន គឺធ្វើឡើងនៅក្នុងរោងមួយដែលស្ថិតក្រោមដើមពោធិ៍ ដែលគេចាត់ទុកថា ជាខុទ្ទកាល័យរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។

លោកស្រី ផាវ ញ៉ឺង ឲ្យដឹងថា ពលរដ្ឋដែលប៉ះពាល់មានចំនួន ១៧៥គ្រួសារ ដោយឡែកពលរដ្ឋដែលមានឈ្មោះក្នុងលិខិតអន្តរាគមន៍ថ្មីៗនេះ គឺមានតែចំនួន ១២៥គ្រួសារតែប៉ុណ្ណោះ។ លោកស្រីសង្ឃឹមថា រាជរដ្ឋាភិបាលនឹងដោះស្រាយបញ្ហារបស់ពួកគេបញ្ចប់ តាមការសន្យាររបស់ក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ដែលបានព្រមព្រៀងផ្ដល់សំណងជំងឺចិត្តក្នុងមួយគ្រួសារជាដី ៣ហិកតារ និងថវិកា ២.៥០០ដុល្លារ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

មន្ត្រីជំនាញសុខាភិបាលខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ចុះអប់រំពលរដ្ឋក្នុងភូមិស្មាច់ ឃុំទឹកជោរ ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ ឲ្យប្រុងប្រយ័ត្នពីការហូបត្រីក្រពត ក្រោយពលរដ្ឋម្នាក់ក្នុងភូមិនេះស្លាប់ និង៦នាក់ទៀតពុល បន្ទាប់ពីពួកគេទទួលទានត្រីក្រពត ក្លែមជាមួយស្រា។

ប្រធានមន្ទីរសុខាភិបាលខេត្តបន្ទាយមានជ័យ លោក កែវ សុភ័ត្រា ថ្លែងប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមទូរស័ព្ទនៅថ្ងៃទី១៨ សីហា ថា កាលពីយប់ថ្ងៃទី១៦ សីហា មានពលរដ្ឋចំនួន៧នាក់បានពុល និងក្អួតចង្អោរ បន្ទាប់ពីពួកគេហូបត្រីក្រពតបំពង ដែលអ្នកភូមិរកបានពីបឹងក្បែរផ្ទះ។

លោកថា ក្នុងចំណោម៧នាក់ មានមនុស្សតែម្នាក់គត់បានស្លាប់ បន្ទាប់ពីបុរសម្នាក់នោះបានបន្តហូបត្រីកំពតជាមួយបាយថែមទៀត មុនចូលសម្រាន្តនៅពេលយប់។ រហូតដល់ជិតពាក់កណ្ដាលយប់ បុរសរូបនោះមានអាការៈក្អួតចង្អោរ ចុកស្រពន់ដៃជើង។ ប៉ុន្តែគាត់មិនចាប់អារម្មណ៍ ដោយគិតថា ត្រឹមជាអាការៈមិនស្រួលខ្លួន ឬខ្យល់ចាប់ធម្មតា។ នៅពេលស្ថានភាពកាន់តែធ្ងន់ទៅៗ គ្រួសារក៏បញ្ជូនទៅមន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុកភ្នំស្រុក ដើម្បីសង្គ្រោះបន្ទាន់ តែបុរសរូបនោះបានស្លាប់នៅពេលគ្រូពេទ្យរៀបចំបញ្ជូនបន្តទៅមន្ទីរពេទ្យខេត្ត។

ប្រធានមន្ទីរសុខាភិបាលដដែលបន្តថា មនុស្ស៦នាក់ផ្សេងទៀត ក្នុងនោះមានកុមារ២នាក់ផង បានធូរស្រាលក្រោយបញ្ជូនទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យខេត្តបន្ទាយមានជ័យ។

ក្រោយមានករណីនេះ មន្ត្រីជំនាញសុខាភិបាលខេត្តបន្ទាយមានជ័យ សហការជាមួយក្រសួងសុខាភិបាល និងអង្គការសុខភាពពិភពលោក ចុះប្រមូលសំណាកត្រីក្រពតដើម្បីវិភាគ និងអប់រំពលរដ្ឋឲ្យជៀសវាងហូបត្រីក្រពតជាបណ្ដោះអាសន្ន ក្រោយមានលទ្ធផលនៃការវិភាគត្រីក្រពតនោះ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ក្រសួងមហាផ្ទៃ បញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេតលើអង្គការរបស់អាមេរិក ឈ្មោះ មេត្រីអន្តរជាតិ (AIM) និងប្រគល់របាយការណ៍នោះជូនទៅលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីសម្រេចចិត្តផ្លូវការថា គួរទុក ឬបិទអង្គការនេះ? មន្ត្រីនៃអង្គការ AIM រំពឹងថា លោក ហ៊ុន សែន នឹងសម្រេចចិត្តទុកឲ្យអង្គការនេះនៅតែអាចបន្តបេសកកម្មជួយជនរងគ្រោះនៅកម្ពុជា ដដែល។

រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ប៉ុល លឹម ឲ្យអាស៊ីសេរី ដឹងនៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា ថា កាលពីប៉ុន្មានថ្ងៃមុន ក្រសួងមហាផ្ទៃ បានបើកកិច្ចប្រជុំមួយជាមួយក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ៥ក្រសួង ដើម្បីពិនិត្យមើលសកម្មភាពរបស់អង្គការមេត្រីអន្តរជាតិ។ អ្វីលើសពីនេះ លោកមិនធ្វើទាន់បង្ហាញឲ្យដឹងនៅឡើយទេ។

យ៉ាងក៏ដោយចុះ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ប្រាប់អាស៊ីសេរី ក្នុងលក្ខខណ្ឌមិនបញ្ចេញឈ្មោះថា ការស្រាវជ្រាវនោះទំនងមិនបង្ហាញលទ្ធផលអវិជ្ជមានពេកនោះទេ។

ចំណែករដ្ឋលេខាធិការនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ អ្នកស្រី ជូ ប៊ុនអេង និយាយជាមួយកាសែត ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី (The Cambodia Daily) ថា ក្រសួងមហាផ្ទៃ កំពុងរៀបចំរបាយការណ៍ស្ដីពីលទ្ធផលដែលខ្លួនបានរកឃើញដាក់ជូនលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីផ្ដល់ការសម្រេចថា គួរទុកឲ្យអង្គការនេះបន្តបេសកកម្មរបស់ខ្លួន ឬបញ្ឈប់សកម្មភាពរបស់អង្គការនេះ។ អ្នកស្រីថែមទាំងប្រាប់ថា អង្គការ AIM បានផ្ញើលិខិតសុំទោសរដ្ឋាភិបាល ប្រសិនបើអ្វីដែលខ្លួនបានធ្វើកន្លងមកប៉ះពាល់ដល់ស្ត្រីខ្មែរ ឬពលរដ្ឋកម្ពុជា។

អាស៊ីសេរីមិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយបន្ថែមពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ និងរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ អ្នកស្រី ជូ ប៊ុនអេង បានទេ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា ដោយទូរស័ព្ទមិនអាចហៅចូលបាន។

ចំណែករដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលកាន់សំណុំរឿងនេះ លោក ប៉ុល លឹម ប្រាប់ថា ដោយសារប៉ុន្មានថ្ងៃចុងក្រោយនេះលោកត្រូវបំពេញបេសកកម្មការងារនៅខេត្ត ដូច្នេះលោកមិនទាន់បានដឹងពីការវិវឌ្ឍន៍ក្រោយនេះបានទេ៖ «ខ្ញុំគ្មានយោបល់យ៉ាងម៉េចទេ ខ្ញុំរវល់ចុះខេត្ត ចង់ដឹងយ៉ាងម៉េចសួរទៅលោក ខៀវ សុភ័គ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ»។

មន្ត្រីនៃអង្គការមេត្រីអន្តរជាតិ ប្រចាំក្រុងភ្នំពេញ ដែលថ្លែងសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះមានប្រសាសន៍ដោយក្ដីរំពឹងថា លោក ហ៊ុន សែន នឹងបន្តទុកឲ្យអង្គការ AIM បន្តបេសកកម្មរបស់ខ្លួនបន្តទៀត។

កាលពីថ្ងៃទី១ ខែសីហា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ព្រមានថា លោកមិនអាចទទួលយកបានឡើយនូវការប្រមាថរបស់អង្គការ AIM បន្ទាប់ពីអង្គការមួយនេះបានផ្ដល់ព័ត៌មានដល់ទូរទស្សន៍ ស៊ី.អិន.អិន (CNN) របស់អាមេរិក និង អេ.ប៊ី.ស៊ី អូស្ត្រាលី (ABC NEWS) ដែលបានផ្សាយថា "ក្មេងស្រីកម្ពុជា ត្រូវបានម្ដាយលក់ឲ្យបម្រើផ្លូវភេទ"។

លោក ហ៊ុន សែន ចោទថា ការផ្ដល់ព័ត៌មាន និងការចុះផ្សាយបែបនេះ គឺជាការប្រមាថកិត្តិយសស្ត្រីខ្មែរដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយ ហើយលោកបានបញ្ជាឲ្យក្រសួងមហាផ្ទៃ និងក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ បិទអង្គការមួយនេះ ដោយមិនអាចអត់ឱនឲ្យបានឡើយ។

ប្រធានគ្រប់គ្រងផ្នែកអង្កេតនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ (LICADHO) លោក អំ សំអាត យល់ថា រដ្ឋាភិបាលគួរមានវិធានការរដ្ឋបាលណាមួយលើអង្គការ AIM ជាជាងការបិទអង្គការនេះចោល៖ «អ៊ីចឹងខ្ញុំគិតថា ប្រសិនជាបិទអង្គការពិតជាមានការគួរឲ្យសោកស្ដាយ ប៉ុន្តែយើងមានវិធានការត្រឹមកម្រិតណាមួយជាការល្អណាស់»។

អង្គការមេត្រីអន្តរជាតិ ឬហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា Agape International Mission ដែលមានទីតាំងនៅសង្កាត់ស្វាយប៉ាក ខណ្ឌឫស្សីកែវ រាជធានីភ្នំពេញ ជាតំបន់ធ្លាប់ល្បីឈ្មោះករណីជួញដូរផ្លូវភេទ។ អង្គការនេះបានជួយច្រើនដល់កុមារ និងស្ត្រីតាមរយៈការបង្រៀន និងផ្ដល់ជំនាញ។ អង្គការនេះមានច្រើនអគារបណ្ដុះបណ្ដាល ដូចជាសាលារៀន កន្លែងកាត់ដេរ និងកន្លែងស្នាក់នៅជាដើម។

ដូចគ្នានេះដែរ គេហទំព័រផ្លូវការរបស់អង្គការមេត្រីអន្តរជាតិ បង្ហាញថា អង្គការនេះមានក្លឹបកុមារមជ្ឈមណ្ឌលវេជ្ជសាស្ត្រ និងសាលបង្វឹកប្រដាល់ និងកន្លែងហាត់ប្រាណជាដើម។ អង្គការ AIM ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ត្រូវបានបង្កើតឡើងកាលពីឆ្នាំ១៩៨៨ ធ្វើការផ្នែកមនុស្សធម៌ និងបានផ្ដើមបេសកកម្មខ្លាំងប្រឆាំងនឹងការជួញដូរផ្លូវភេទនៅកម្ពុជា ពីឆ្នាំ២០០៥ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ក្រុមជនពិការមួយចំនួនលើកឡើងថា ការប្រគំតន្ត្រីនៅលើទីតាំងចំនួន៣ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដែលរដ្ឋាភិបាលកំណត់ឱ្យនោះ ពុំទទួលបានជោគជ័យឡើយ ដោយសារទីតាំងទាំងនោះគ្មានអ្នកទៅគាំទ្រ។ ពួកគាត់បន្ថែមថា មានជនពិការមួយចំនួនប្ដូរទៅច្រៀងនៅកន្លែងផ្សេងវិញ ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។

ចាប់តាំងពីសាលារាជធានីភ្នំពេញ សម្រេចមិនឱ្យជនពិការប្រគំតន្ត្រីនៅតាមភ្លើងស្ដុប ក្រុមជនពិការខ្លះអះអាងថា ការប្រគំតន្ត្រីរបស់ពួកគាត់នៅលើទីតាំងទាំង៣ ដូចជានៅរមណីយដ្ឋានវត្តភ្នំ និងសួនច្បារវត្តបទុមវតី ជាដើម មិនទទួលបានការគាំទ្រច្រើនពីសំណាក់មហាជនឡើយ។

ប្រធានសមាគមតន្ត្រីជនពិការកម្ពុជា លោក ជា ហន លើកឡើងថា ការរៃអង្គាសប្រាក់ក្នុងការប្រគំតន្ត្រីជនពិការនៅទីតាំងវត្តភ្នំ និងសួនច្បារវត្តបទុមវតី កន្លងមកនេះ មានថ្ងៃខ្លះទទួលបានប្រាក់ជាង ១០ម៉ឺនរៀល និងថ្ងៃខ្លះទៀតទទួលបានប្រាក់មិនដល់ ១០ម៉ឺនរៀល ដែលទឹកប្រាក់ទាំងនេះ មិនគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការចំណាយលើថ្លៃដឹកជញ្ជូនឧបករណ៍ភ្លេង និងការរៀបចំឆាកនោះទេ៖ «»។

កាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានស្នើឱ្យអាជ្ញាធរជ្រើសទីតាំងរមណីយដ្ឋានវត្តភ្នំ ធ្វើជាកន្លែងប្រគំតន្ត្រីសម្រាប់ជនពិការ ព្រោះលោកថា ការបណ្ដោយឱ្យជនពិការនាំគ្នាប្រគំតន្ត្រីរៃអង្គាសថវិកានៅតាមភ្លើងស្ដុបនានា ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ អាចបង្កឱ្យមានបញ្ហាសណ្ដាប់ធ្នាប់ និងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ ក្រោយមកនៅថ្ងៃទី២៦ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៧ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសង្គមកិច្ច អតីតយុទ្ធជន និងយុវនីតិសម្បទា លោក វង សូត បានប្រគល់ឧបករណ៍តន្ត្រីដែលជាជំនួយរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទៅជនពិការចំនួន ៥ក្រុម ដែលឧបករណ៍ទាំងនេះសុទ្ធតែជារបស់ថ្មី និងទាន់សម័យ។

ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះ មន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងសង្គមកិច្ច អតីតយុទ្ធជន និងយុវនីតិសម្បទា លោក ឯម ច័ន្ទមករា ថ្លែងថា នៅទីតាំងទាំង៣ ក្រុមជនពិការមានសិទ្ធិជ្រើសរើសដោយខ្លួនឯង ដើម្បីសម្ដែងស្វែងរកប្រាក់កម្រៃ។ លោកបន្តថា ក្រៅពីការផ្ដល់ឧបករណ៍តន្ត្រី រដ្ឋាភិបាលក៏បានផ្ដល់ថវិកាមួយលានរៀលជាប្រចាំខែ សម្រាប់ក្រុមតន្ត្រីជនពិការនីមួយៗផងដែរ៖ «»។

ទោះជាយ៉ាងណា ប្រធានសមាគមតន្ត្រីជនពិការកម្ពុជា លោក ជា ហន បញ្ជាក់ថា ក្នុងចំណោមក្រុមតន្ត្រីជនពិការទាំង ៥ក្រុម គឺមានតែ ៣ក្រុមប៉ុណ្ណោះ ដែលទទួលបានទឹកប្រាក់ឧបត្ថម្ភប្រចាំខែចំនួន ១លានរៀល រីឯចំនួន ២ក្រុមទៀតដែលពុំមានការចុះសម្រុងគ្នា ពុំទទួលបានទឹកប្រាក់ឧបត្ថម្ភនេះឡើយ។ លោកបញ្ជាក់ថា ក្នុងរយៈពេល ២ខែចុងក្រោយ ទឹកប្រាក់ឧបត្ថម្ភចំនួន ១លានរៀលប្រចាំខែនេះ ហាក់ពុំទាន់មានដំណឹងនៅឡើយ៖ «»។

ស្របពេលការប្រគំតន្ត្រីនៅតាមទីតាំងទាំង៣ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ មិនអាចដោះស្រាយជីវភាពសម្រាប់ជនពិការបាននៅនេះ លោក ជា ហន អះអាងថា ជម្រើសចុងក្រោយរបស់ក្រុមតន្ត្រីជនពិការមួយចំនួន បានលួចទៅច្រៀងតាមភ្លើងស្ដុបឡើយវិញ និងទៅសុំអង្វរច្រៀងតាមភោជនីយដ្ឋាន រីឯក្រុមតន្ត្រីជនពិការខ្លះទៀត បាននាំគ្នាទៅប្រគំតាមផ្សារ និងខាងមុខរោងចក្រនានា ព្រោះលោកថា ការប្រគំនៅទីតាំងទាំងនេះ មិនចាំបាច់រៀបចំឆាក និងត្រូវការសមាជិកតិច ហើយប្រាក់រៃអង្គាសបានវិញ ក៏ច្រើនល្មមអាចដោះស្រាយជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។

រីឯប្រធានសមាគមតន្ត្រីសំនៀងជនពិការ លោក ចាប តូ ក៏បានថ្លែងថា ក្រុមតន្ត្រីជនពិការរបស់លោកកំពុងត្រៀមចេញទៅសម្ដែងនៅតាមខេត្តវិញ។ លោកបន្តថា បើពឹងអាស្រ័យលើការរៃអង្គាសថវិកាពីការប្រគំតន្ត្រីលើទីតាំងដែលរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់ឱ្យមិនអាចដោះស្រាយជីវភាពរបស់ជនពិការខ្លះដែលត្រូវចំណាយលើថ្លៃទឹកភ្លើង ម្ហូបអាហារ និងថ្លៃផ្ទះជួលជាប្រចាំខែ៖ «»។

លោកបញ្ជាក់ថា ក្រៅពីចុះទៅសម្ដែងនៅតាមខេត្ត ក្រុមតន្ត្រីជនពិការរបស់លោកក៏អាចសម្ដែងនៅតាមរោងបុណ្យនានា និងនៅក្នុងពិធីមង្គលការជាដើម៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកភូមិ នៃឃុំអន្លង់រាប ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ សង្ស័យអាជ្ញាធរ និងមន្ត្រីជំនាញបរិស្ថាន បើកដៃឲ្យក្រុមឈ្មួញកាប់ឈើចេញពីចន្លោះភ្នំសំកុស និងភ្នំ១០០៥ ដែលជាតំបន់នៅសល់ឈើល្អច្រើនដើម្បីធ្វើអាជីវកម្ម។ ពលរដ្ឋអះអាងថា ឈើទាំងនោះត្រូវបានគេដឹកចេញពីដែនអភិរក្សចូលទៅក្នុងក្រុមហ៊ុន អឹម.ឌី.អេស (MDS) ទី២ ប៉ុន្តែតំណាងក្រុមហ៊ុនបដិសេធចំពោះការអះអាងនេះ។

ឈើមូលមុខកាត់ចន្លោះពី ១កន្លះ ទៅជិត ២ម៉ែត្រ និងបណ្ដោយប្រវែងយ៉ាងតិច ៨ម៉ែត្រ ត្រូវឈ្មួញដឹកតាមឡានសណ្ដោងកន្ទុយយ៉ាងតិច ៣ជើងក្នុង១យប់ ដោយពុំមានអាជ្ញាធរ ឬសមត្ថកិច្ចចុះបង្ក្រាប។

អ្នកភូមិនៃឃុំអន្លង់រាបម្នាក់ ដែលថ្លែងក្នុងលក្ខខណ្ឌសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ និងសំឡេងដោយបារម្ភពីសុវត្ថិភាពឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា ថា ឈ្មួញបានយកគ្រឿងចក្រកាយដីធ្វើផ្លូវចូលទៅចន្លោះភ្នំទាំងពីរ ដើម្បីកាប់ឈើរួចអូសមកទម្លាក់ទុកនៅក្បែរមាត់ផ្លូវលេខ៥៥ ហើយម៉ោងប្រហែល ៧កន្លះយប់ ទើបលើកដាក់ឡានដឹកចូលក្រុមហ៊ុន អឹម.ឌី.អេស ឋិតនៅភូមិចម្ការជ្រៃខាងជើង ឃុំអន្លង់រាប។

ឆ្លើយតបនឹងការអះអាងនេះ នាយកប្រតិបត្តិក្រុមហ៊ុន អឹម.ឌី.អេស មណ្ឌលខេត្តពោធិ៍សាត់ លោក ឃៀង សុជីវ័ន្ដ បដិសេធថា ក្រុមហ៊ុនលោកមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធ ឬបានដឹងករណីកាប់ឈើពីក្នុងដែនអភិរក្សចូលក្រុមហ៊ុនដូចដែលពលរដ្ឋអះអាងនោះទេ។ ក្រុមហ៊ុនកំពុងឈូសឆាយដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចបន្ថែមដើម្បីដាំកៅស៊ូ ហើយឈើនៅក្នុងដីសម្បទានក្រុមហ៊ុនមានសិទ្ធិចាត់ចែង៖ «នៅក្នុងដីសម្បទានអាហ្នឹងយើងមានការឈូសឆាយ ដើម្បីដាំដុះកៅស៊ូបន្ត តែបើថា នៅណាភ្នំ១០០៥ ឬ១០០៦ ខ្ញុំអត់បានពាក់ព័ន្ធ អត់បានដឹងអីក្នុងរឿងហ្នឹងទេ។ ធម្មតាក្នុងដីសម្បទានយើងមានសិទ្ធិឈូសឆាយ ដើម្បីដាំដុះទៅលើដំណាំកសិ-ឧស្សាហកម្ម អ៊ីចឹងអ្វីដែលយើងបានឈូសឆាយហ្នឹង គឺបង់ពន្ធជូនរដ្ឋទៅតាមអ្វីដែលយើងត្រូវការធ្វើហ្នឹង»។

ចំណែកមន្ត្រីឧទ្យានុរក្សដែនជម្រកសត្វព្រៃភ្នំសំកុស ដែលថ្លែងក្នុងលក្ខខណ្ឌសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ និងសំឡេងម្នាក់បង្ហើបថា បទល្មើសអាចនឹងកើតមានខ្លះ ដោយសារមន្ត្រីរបស់លោកមានគ្នាតិច និងខ្វះខាតមធ្យោបាយធ្វើដំណើរចុះល្បាតបានទៀងទាត់។ ប៉ុន្តែលោកថា ក្រុមលោក និងសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើច្រើនករណីដែរ ហើយនាំគ្នាចុះល្បាតតាមគោលដៅតាមលទ្ធភាព។

អភិបាលស្រុក និងជាប្រធានគណៈបញ្ជាការឯកភាពរដ្ឋបាលស្រុកវាលវែង លោក ហេង សុភាណា បញ្ជាក់ថា លោកបានចាត់ឲ្យមន្ត្រីចុះពិនិត្យករណីនេះហើយ បន្ទាប់ពីទទួលបានព័ត៌មានភ្លាម។ ក្នុងនាមរដ្ឋបាលស្រុកលោកបានចុះអប់រំផ្សព្វផ្សាយដល់ពលរដ្ឋពីវិធានការទប់ស្កាត់បទល្មើសធនធានធម្មជាតិ និងព្រៃឈើជារឿយៗ ហើយបន្តសហការជាមួយមន្ត្រីជំនាញទប់ស្កាត់បទល្មើស៖ «ខ្ញុំបានឲ្យជំនាញពិនិត្យមើលទាក់ទងការងារហ្នឹង ហើយទាំងការកាប់រានដីព្រៃ ឬក៏បទល្មើសព្រៃឈើ។ និយាយរួមយើងអនុវត្តជាប្រចាំ យើងធ្វើយ៉ាងម៉េចតាមយន្តការអាជ្ញាធរផង និងកម្លាំងជំនាញដើម្បីកុំឲ្យមានការកាប់រានយកដីនៅតំបន់ហ្នឹង»។

បទល្មើសឈើប្រណីត និងឈើកែច្នៃតាមរោងសិប្បកម្មនៅស្រុកវាលវែង កើតមានច្រើនករណី ហើយអ្នកស្រុកតែងតែសង្ស័យថា បទល្មើសទាំងនេះប្រព្រឹត្តដោយអាជ្ញាធរមានអំណាច ឬក្រុមហ៊ុនអឹម.ឌី.អេស របស់លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព។ ប៉ុន្តែតំណាងក្រុមហ៊ុនបដិសេធដាច់អហង្ការថា ក្រុមហ៊ុនមិនពាក់ព័ន្ធបទល្មើសទេ ហើយថា ឈ្មួញឈើខ្លះឆ្លៀតប្រព្រឹត្តបទល្មើស រួចទម្លាក់កំហុសមកលើក្រុមហ៊ុន៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលដែលតាមដាន និងធ្វើការងារពាក់ព័ន្ធវិស័យធនធានធម្មជាតិ នៅប្រទេសកម្ពុជា មើលឃើញកាន់តែច្បាស់ថា វិធានការរបស់គណៈកម្មការជាតិទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ បិទការរត់ពន្ធឈើទៅក្រៅប្រទេស គឺបរាជ័យទាំងស្រុង។ ការអះអាងបែបនេះ ក្រោយពេលការនាំឈើចេញទៅក្រៅប្រទេសនៅតែកើតមានឡើង ហើយរបាយការណ៍អង្គការអន្តរជាតិបង្ហាញថា ស្ថានភាពនាំឈើចេញទៅប្រទេសវៀតណាម កាន់តែអាក្រក់ឡើង។

មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល មើលឃើញថា មិនត្រឹមតែស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលបរាជ័យចំពោះកិច្ចការពារព្រៃឈើ និងការរត់ពន្ធឈើចេញទៅក្រៅប្រទេសប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែស្ថាប័នតុលាការក៏បរាជ័យដូចគ្នាដែរ។ ការលើកឡើងបែបនេះ ព្រោះចាប់តាំងពីរាជរដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតគណៈកម្មការជាតិ ទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៦ មក ឈើខុសច្បាប់រាប់ម៉ឺនម៉ែត្រគូបត្រូវបានសមត្ថកិច្ចរឹបអូស និងបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅតុលាការ ប៉ុន្តែមកទល់ពេលនេះ គ្មានជនល្មើសណាម្នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួនយកទៅផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់ឡើយ។

មន្ត្រីកម្មវិធីពង្រឹងសិទ្ធិអំណាចសហគមន៍នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ មានប្រសាសន៍ថា ការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលចំពោះកិច្ចការពារព្រៃឈើ និងទប់ស្កាត់មិនឱ្យរត់ពន្ធឈើចេញទៅក្រៅប្រទេសមានច្រើន ប៉ុន្តែមិនមានប្រសិទ្ធភាពយូរអង្វែងទេ។ ជាក់ស្ដែងរបាយការណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិបង្ហាញពីចំនួនឈើនាំចេញទៅប្រទេសវៀតណាម គឺមានច្រើនដដែល បើទោះបីជារាជរដ្ឋាភិបាលចេញបម្រាមមិនឱ្យនាំឈើចេញទៅក្រៅប្រទេសក្តី។

លោកបន្ថែមថា កន្លងមកទិន្នន័យគយវៀតណាម និងកម្ពុជា បង្ហាញពីភាពខុសគ្នាស្រឡះដូចមេឃនិងដីដែលបញ្ជាក់ថា ចំនួនឈើនាំចូលទៅប្រទេសវៀតណាម យ៉ាងច្រើនគឺជាឈើខុសច្បាប់៖ «បើយើងវិភាគទៅជាការបរាជ័យរបស់គណៈកម្មការជាតិបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ រួមជាមួយនឹងស្ថាប័នតុលាការ ដែលជាស្ថាប័នផ្ដន្ទាទោសឧក្រិដ្ឋជនពាក់ព័ន្ធបទល្មើសព្រៃឈើ»។

កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែឧសភា អង្គការទីភ្នាក់ងារស៊ើបអង្កេតបរិស្ថានអន្តរជាតិហៅកាត់ថា អ៊ី.អាយ.អេ (EIA) បានផ្សាយរបាយការណ៍ "ជនល្មើសមុខដដែល" ហើយក្រុមស៊ើបអង្កេតបានរកឃើញថា ឈើមូលប្រមាណ ៣០ម៉ឺនម៉ែត្រគូបត្រូវបានវៀតណាម នាំចូលពីប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេកាប់ពីតំបន់ព្រៃអភិរក្សកម្ពុជា ចន្លោះពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ ដល់ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៧។ អង្គការដដែលនេះ រកឃើញថា គ្រាន់តែពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៦ ដល់ត្រឹមខែមីនា ឆ្នាំ២០១៧ មន្ត្រីគយវៀតណាម បានកត់ត្រាឯកសារពន្ធគយលើការនាំឈើ និងគ្រឿងធ្វើអំពីឈើចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ទៅកាន់វៀតណាម មានទឹកប្រាក់រហូតជិត ៣០០លានដុល្លារអាមេរិក។ ទីភ្នាក់ងារមួយនេះ បានចោទមន្ត្រីអាជ្ញាធរនៃប្រទេសទាំងពីរ យកលុយសំណូករាប់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ពីឈ្មួញឈើ ជាថ្នូរការបើកទ្វារឲ្យកាប់ឈើ និងជួញដូរឈើខុសច្បាប់។

ជាងនេះទៀត កាលពីពេលថ្មីៗនេះ អង្គការអន្តរជាតិមួយឈ្មោះ ហ្វ័រ៉េស ត្រេន (Forest Trend) ដែលទទួលបានទិន្នន័យពីគយវៀតណាម ស្តីពីការនាំឈើចេញពីប្រទេសកម្ពុជា បង្ហាញថា រយៈពេល ១ឆមាសដើមឆ្នាំ២០១៧ ឈើដែលនាំចូលពីប្រទេសកម្ពុជា គឺមានចំនួនជាង ៣សែនម៉ែត្រគូប (៣១៣.០០០) និងមានតម្លៃ ១៤២ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។ ចំនួននេះ ត្រូវបានចុះបញ្ជីដោយគយវៀតណាម ចន្លោះពីខែមករា ដល់ខែមិថុនា ហើយចំនួននេះ គឺប្រហាក់ប្រហែលគ្នាទៅនឹងចំនួននាំឈើចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ពេញមួយឆ្នាំ កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ដែលមានចំនួនខុសគ្នាប្រមាណ ៥ពាន់ម៉ែត្រគូបប៉ុណ្ណោះ (៣១៨.២៣២)។ នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយរបស់កាសែតភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ (Phnom Penh Post) កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែសីហា។

អាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស និងជាអ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មការជាតិ ទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ លោក អេង ហ៊ី ព្រមទាំងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក សៅ សុភាព បានទេ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា។

កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៦ រាជរដ្ឋាភិបាលសម្រេចបង្កើតគណៈកម្មការជាតិ ទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើឡើង គឺដើម្បីទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបសកម្មភាពកាប់ឈើ ការនាំឈើចេញទៅក្រៅប្រទេសដោយខុសច្បាប់ និងបទល្មើសព្រៃឈើផ្សេងៗទៀត នៅភាគឦសាន ប៉ុន្តែក្រោយមកបានពង្រីកវិសាលភាពការងាររបស់ខ្លួននៅទូទាំងប្រទេស។

ជាងមួយឆ្នាំមកហើយដែលគណៈកម្មការជាតិមួយនេះបង្កើតឡើង ហើយបង្ក្រាបបានឈើប្រណិតជាង ៧ម៉ឺនម៉ែត្រគូប ក្នុងរយៈពេលប្រមាណ ៣ ដំបូង និងត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបាលដាក់ដេញថ្លៃលក់ថែមទៀតផង ប៉ុន្តែជនល្មើសពាក់ព័ន្ធសំណុំរឿងទាំងនេះ ដែលរួមមានទាំងឧកញ៉ាមួយចំនួនផង មិនត្រូវបានចាប់ខ្លួនយកទៅផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់ទេ។

លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ អះអាងថា មូលហេតុបណ្ដាលឱ្យបទល្មើសព្រៃឈើ និងការរត់ពន្ធឈើចេញទៅប្រទេសវៀតណាម នៅតែកើតមានឡើង គឺដោយសារវប្បធម៌និទ្ទណ្ឌភាពតែម្ដង៖ «ភាពរួចទោសហ្នឹងហើយដែលធ្វើឱ្យក្រុមឧកញ៉ា ក្រុមឈ្មួញ ឬក៏មន្ត្រីៗ ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធបទល្មើសហ្នឹង លោកមិនមានការភ័យខ្លាចទៅនឹងការអនុវត្តច្បាប់»។

នៅពេលគណៈកម្មការជាតិ ទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ ចាប់រថយន្តដឹកឈើ និងចុះដល់កន្លែងស្តុកទុកឈើជាច្រើននៅខេត្តមួយចំនួន ដូចជាខេត្តត្បូងឃ្មុំ ក្រចេះ ស្ទឹងត្រែង មណ្ឌលគិរី និងខេត្តរតនគិរី កន្លងមក មានសេចក្ដីរាយការណ៍ជាច្រើនលើកឡើងចំឈ្មោះឧកញ៉ាមួយចំនួនដែលពាក់ព័ន្ធបទល្មើសទាំងនោះ ដូចជាឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ឧកញ៉ា លីម ប៊ុណ្ណា ហៅ ខ្នា ឧកញ៉ា សឹង សំអុល ឧកញ៉ាថៃ នៅស្រុកអូររាំងឪ និងឈ្មួញជាច្រើនទៀត។

អ្នកនាំពាក្យអយ្យការអមសាលាដំបូង ខេត្តត្បូងឃ្មុំ លោក ហាក់ សៀកលីម មិនទាន់អាចនិយាយអំពីដំណើរការនីតិវិធីជុំវិញសំណុំរឿងទាំងនេះបានទេ ដោយលោកបញ្ជាក់ដូចសព្វដងថា លោកត្រូវការពេលវេលាដើម្បីសាកសួរអ្នកកាន់សំណុំរឿងទាំងនោះជាមុនសិន៖ «ដល់អ៊ីចឹង ខ្ញុំមិនដឹងថា ខ្ញុំអាចប្រមូលព័ត៌មានកម្រិតណាដែរ ប៉ុន្តែខ្ញុំនឹងព្យាយាម រកព័ត៌មានមកជូនតាមលទ្ធភាពរបស់ខ្ញុំ»។

ទោះបីជាមានទិន្នន័យ និងរបាយការណ៍ស្តីពីវិនាសកម្មព្រៃឈើនៅប្រទេសកម្ពុជា ជាបន្តបន្ទាប់ក្តី ប៉ុន្តែកន្លងមកមន្ត្រីរាជរដ្ឋាភិបាលតែងបដិសេធជានិច្ច។

អ្នកសម្របសម្រួលលេខាធិការដ្ឋានបណ្តាញការពារព្រៃឡង់ លោក សេង សុខហេង បារម្ភថា វាសនាព្រៃឈើនឹងវិនាសហិនហោចក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី ប្រសិនបើរាជរដ្ឋាភិបាលមិនអាចចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់ចំពោះឧក្រិដ្ឋជនធំៗ ដែលពាក់ព័ន្ធការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងនាំឈើចេញទៅក្រៅប្រទេសដោយខុសច្បាប់បានទេ។ លោកយល់ថា ការបដិសេធចំពោះរាល់របាយការណ៍ និងការរកឃើញរបស់អង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិពីសំណាក់មន្ត្រីរាជរដ្ឋាភិបាលនោះ គឺគ្រាន់តែដើម្បីបិតបាំងភាពបរាជ័យរបស់ខ្លួនក្នុងកិច្ចការពារព្រៃឈើប៉ុណ្ណោះ៖ «អ៊ីចឹងគាត់បានប្តេជ្ញាថា នឹងបិទអាជីវកម្ម ប្តេជ្ញាថា ទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើគ្រប់រូបភាពទាំងអស់ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ មកទល់ពេលនេះ ការធ្វើអាជីវកម្មឈើមិនត្រូវបានថយចុះទេ»។

សង្គមស៊ីវិលរូបនេះមើលឃើញថា ការអនុវត្តច្បាប់ចំពោះជនល្មើស ពិសេសមន្ត្រី ឧកញ៉ាធំៗ គឺមានភាពស្មុគស្មាញ ដោយសារបញ្ហានយោបាយ និងការរំលោភអំណាចផង ពោលគឺមន្ត្រីទាំងនោះមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និតជាមួយមន្ត្រីកំពូលៗ ក្នុងជួររាជរដ្ឋាភិបាល។ បន្ថែមពីនេះ អំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ គឺជាមូលហេតុធ្វើឱ្យជនល្មើសរួចផុតពីសំណាញ់ច្បាប់ ហើយព្រៃឈើកាន់តែប្រឈមក្ដីមហន្តរាយ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

ឃុំត្រពាំងធំ នៃស្រុកប្រាសាទបាគង ស្ថិតនៅចម្ងាយជាង ២៥គីឡូម៉ែត្រ ភាគខាងកើតពីទីរួមខេត្តសៀមរាប។ បច្ចុប្បន្នឃុំនោះ ថ្វីដ្បិតតែមានសាលាឃុំនៅជាប់នឹងផ្លូវជាតិលេខ៦ ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែបណ្ដាញផ្លូវលំជាច្រើនដែលចូលទៅភូមិនានា មានជង្ហុក និងផ្លូវខ្លះដាច់ដោយសារទឹកហូរច្រោះ ធ្វើឱ្យពលរដ្ឋខ្លះត្អូញត្អែរអំពីការពិបាកធ្វើដំណើរ។

ពលរដ្ឋជាច្រើនគ្រួសារដែលរស់នៅភូមិភ្នំដី និងភូមិល្វា នៃឃុំត្រពាំងធំ កំពុងទទូចឱ្យអាជ្ញាធរឃុំ និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត ជួយកែលំអផ្លូវលំ១ខ្សែ ដែលខូចខាតធ្ងន់ធ្ងរ ពិបាកធ្វើដំណើរនៅក្នុងភូមិរបស់ពួកគេ។

ក្រុមអ្នកភូមិនិយាយថា ផ្លូវលំ១ខ្សែប្រវែងជាង ៣គីឡូម៉ែត្រដែលតភ្ជាប់ពីភូមិភ្នំដី មកភូមិល្វា បច្ចុប្បន្នមិនអាចឱ្យរថយន្តធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់បានទេ ដោយសារតែផ្លូវដាច់ជាច្រើនកន្លែង ហើយគ្មានស្ពាន។ចំណែកឯអ្នកភូមិខ្លួនឯង ក៏ពិបាកធ្វើដំណើរនៅរដូវវស្សាដោយសារតែលិចទឹក ព្រមទាំងដីស្អិត។

ស្ត្រីអ្នកភូមិល្វា ម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកភូមិជាច្រើនទៀត គឺអ្នកស្រី ឃុត នីម។ អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ក្នុងពេលអង្គុយនៅលើកាំជណ្ដើរមុខផ្ទះថា រាល់ថ្ងៃឱ្យតែមានភ្លៀងធ្លាក់ម្ដងៗ គឺគាត់ពិបាកចិត្តជាខ្លាំងចំពោះបញ្ហាផ្លូវ ដែលកូនៗពិបាកដើរទៅសាលារៀន ឯរូបគាត់ក៏ពិបាកចេញចូលទៅផ្សារដើម្បីទិញម្ហូបចំណីប្រចាំថ្ងៃ។

អ្នកស្រី ឃុត នីម បញ្ជាក់ថា ផ្លូវលំ១ខ្សែ ដែលឆ្លងកាត់ភូមិនេះ នៅពេលដែលមានភ្លៀងធ្លាក់ហើយដក់ទឹកច្រើន គឺមិនអាចជិះកង់ ឬក៏ម៉ូតូបានទេ មានតែដើរតាមភ្លឺស្រែដោយថ្មើជើងប៉ុណ្ណោះ៖ «ខែភ្លៀងម្ដងៗ ឱ្យតែទឹកជោកជាំគឺជាប់ភក់។ គ្រាន់តែខ្ញុំដើរក៏ជាប់ភក់ដែរ ចំណែកអ្នកជិះកង់ ម៉ូតូគឺមកមិនរួចទេ ពិបាកផ្ញើទុកនៅតាមផ្ទះគេ ហើយដើរដោយថ្មើរជើងដដែល»។

អ្នកភូមិល្វា ម្នាក់ទៀត អ្នកស្រី ឃុត ណៃ មានប្រសាសន៍ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា ផ្លូវលំ១ខ្សែនេះ តែដល់រដូវទឹកច្រើន គឺជន់លិចភូមិខ្លះ និងវាលស្រែខ្លះ ដោយសារតែពុំមានប្រព័ន្ធលូរំដោះទឹក។ ស្ត្រីដដែលបញ្ជាក់ថា ដោយសារតែស្ថានភាពផ្លូវពិបាកធ្វើដំណើរ ពេលបច្ចុប្បន្ននេះអ្នកស្រីបានឱ្យកូនតូចៗ ឈប់ទៅរៀនភាសាអង់គ្លេស ពីព្រោះតែគ្មានអ្នកជួយពរឆ្លងទឹកនៅពេលភ្លៀងម្ដងៗ៖ «ពិបាកខ្លាំងណាស់ បច្ចុប្បន្នមានផ្លូវហើយតែកូនចៅដើរទៅរៀនក៏មិនកើត។ ពេលមានទឹកគឺឪពុកវាជញ្ជូនកូនៗយកទៅដាក់នៅថ្នល់ជាតិឱ្យទៅសាលា»។

បច្ចុប្បន្ននេះ ផ្លូវលំ១ខ្សែដែលតភ្ជាប់ពីភូមិភ្នំដី ទៅភូមិល្វា បានដាច់ជាច្រើន កំណាត់ដោយគ្មានស្ពានសម្រាប់ឱ្យរថយន្តគ្រប់ប្រភេទ អាចចេញចូលបានទេ មានតែកំណាត់ឈើតូចៗ ដែលអ្នកភូមិបានយកទៅដាក់សម្រាប់ជិះកង់ និងម៉ូតូឆ្លងប៉ុណ្ណោះ៖ «រថយន្តមួយចំនួនអាចបើកឆ្លងកាត់ភូមិនេះ បាននៅពេលដែលគ្មានភ្លៀង ក៏ប៉ុន្តែត្រូវបើកចុះតាមវាលស្រែ នៅពេលណាទៅដល់កន្លែងផ្លូវដាច់ ហើយពុំមានស្ពានឆ្លងម្ដងៗ»។

អាជ្ញាធរឃុំត្រពាំងធំ ឱ្យដឹងថា ផ្លូវលំជនបទ១ខ្សែនេះ បានដាច់ជាច្រើនកំណាត់រយៈពេល ២ឆ្នាំមកហើយ ដោយសារតែប្រជាពលរដ្ឋកាប់ដីឱ្យទឹកហូរ ពីព្រោះតែកំណាត់ផ្លូវនោះ សាងសង់ឡើងមិនមានដាក់ប្រព័ន្ធលូបង្ហូរទឹកឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។

មេឃុំត្រពាំងធំ ដែលទើបតែឡើងកាន់តំណែងថ្មីរយៈពេលជាង ២ខែ លោក សយ សីហា មានប្រសាសន៍ថា ដោយសារស្ថានភាពផ្លូវនោះ ខូចខាតគឺមិនមែនតែពលរដ្ឋទេ ដែលពិបាកធ្វើដំណើរសូម្បីតែរូបលោក ពេលខ្លះក៏ត្រូវលាត់ជើងខោចុះដើរកាត់ទឹកដែរ។ មេឃុំដដែលបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្នដោយសារតែផ្លូវនេះខូចខាត មិនត្រឹមតែធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ពលរដ្ឋនៅភូមិភ្នំដី និងភូមិល្វា ចំនួនជាង ៥០០គ្រួសារប៉ុណ្ណោះទេ គឺវាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ពលរដ្ឋនៅភូមិជាច្រើនទៀតដែលត្រូវការធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់៖ «ប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹងមិនមែនត្រឹមតែប៉ះពាល់ ២ភូមិនៅក្នុងឃុំត្រពាំងធំទេ គឺពលរដ្ឋនៅឃុំដទៃទៀតដែលត្រូវការឆ្លងកាត់ក៏ប៉ះពាល់ដែរ»។

ក្រុមប្រឹក្សាឃុំត្រពាំងធំ ឱ្យដឹងថា ក្នុង១ឆ្នាំៗ ឃុំនេះបានទទួលកញ្ចប់ថវិកាសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រហែល ៦៨-៦៩លានរៀល ស្មើនឹងជិត ២ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិកនោះ គឺមិនគ្រប់គ្រាន់ទៅតាមតម្រូវការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យជាច្រើនឡើយ។

លោក សយ សីហា អំពាវនាវដល់សប្បុរសជននានា ប្រសិនបើមានបំណងចង់ជួយអភិវឌ្ឍន៍ឃុំរបស់លោក គឺលោកនឹងស្វាគមន៍ដោយរីករាយ៖ «កញ្ចប់ថវិការបស់ឃុំសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍមិនគ្រប់គ្រាន់ ដូច្នេះខ្ញុំអំពាវនាវទៅសប្បុរសជនមេត្តាជួយជាថវិកាជាសម្ភារៈ ឬក៏បច្ចេកទេសក្ដី»។

អនុប្រធាននាយកដ្ឋានកិច្ចការរដ្ឋបាលក្រុង ស្រុក ឃុំ សង្កាត់ របស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក សុខ ជឿន មានប្រសាសន៍ថា កញ្ចប់ថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ឃុំ-សង្កាត់ សម្រាប់ឆ្នាំ២០១៧ គឺបានផ្ដល់ជូនទៅតាមឃុំ-សង្កាត់ ជាជំហានទី៣ រួចហើយ នៅសល់តែជំហានចុងក្រោយដែលនឹងគ្រោងបើកឱ្យនៅខែកញ្ញា ខាងមុខនេះទេ៖ «ដល់ខែ៩នេះ យើងចាប់ផ្ដើមទម្លាក់ថវិកាជំហានទី៤ហើយ។ ហ្នឹងជំហានចុងក្រោយនៃមូលនិធិ ១០០% សម្រាប់ឆ្នាំ២០១៧»។

មន្ត្រីដដែលបញ្ជាក់ថា ក្រសួងមហាផ្ទៃ កំពុងឱ្យឃុំ-សង្កាត់ រៀបចំគម្រោងសម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍មូលដ្ឋានឆ្នាំថ្មីឆ្នាំ២០១៨ ហើយក្រសួងក៏បានជូនដំណឹងទៅដល់ឃុំ-សង្កាត់ នៅទូទាំងប្រទេសរួចហើយដែរថា តើឃុំ-សង្កាត់ណា ត្រូវទទួលបានកញ្ចប់ថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ចំនួនប៉ុន្មានលានរៀល គឺអាស្រ័យទៅលើចំនួនពលរដ្ឋ និងកម្រិតនៃភាពក្រីក្ររបស់ឃុំ-សង្កាត់ទាំងនោះ៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

តំបន់កោះស្រឡៅ នៃឃុំកោះកាពិ ស្រុកកោះកុង ខេត្តកោះកុង គឺជាទីកន្លែងដែលមានការបូមខ្សាច់ខ្នាតធំអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ ខុសពីការវិនិយោគផ្សេងទៀត ដែលអាចផ្ដល់ការងារឱ្យពលរដ្ឋមូលដ្ឋាន អាជីវកម្មខ្សាច់នេះមិនបានផ្ដល់ផលចំណេញអ្វីដល់ពលរដ្ឋនៃសហគមន៍កោះស្រឡៅ ឡើយ ពោលគឺមានតែធ្វើឱ្យជីវភាពរបស់ពួកគាត់ធ្លាក់ចុះដុនដាបទៅវិញ។ ប្រជាសហគមន៍នៅតែប្រកាន់ជំហរលែងឱ្យមានការបូមខ្សាច់នៅតំបន់ជុំវិញនោះទៀត ទោះបីជាអាជីវកម្មនោះជាអាជីវកម្មខ្នាតធំ ខ្នាតមធ្យម ឬ ខ្នាតតូចក្ដី។

ម៉ោង ៦ព្រឹក ព្រះអាទិត្យបញ្ចេញរស្មីយ៉ាងភ្លឺចិញ្ចាចចិញ្ចែង គ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃទឹក និងភូមិម្កររបស់អ្នកស្រុកកោះស្រឡៅ ដែលហ៊ុមព័ទ្ធដោយភ្នំ និងព្រៃកោងកាង។ អ្នកភូមិបានចាប់ផ្ដើមសកម្មភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគាត់ ដូចជាចេញទៅនេសាទ និងរៀបចំលក់ដូរជាដើម ចំណែកឯក្មេងៗវិញ ក៏បានរៀបចំខ្លួនដើរទៅរៀនដោយទឹកមុខស្រស់បស់។

«សំឡេងអ៊ូអរក្នុងភូមិ»។

នេះក៏ជាពេលវេលាដែលស្ត្រីវ័យកណ្ដាលម្នាក់ គឺលោកស្រី សម្បត្តិ វ៉ាត រៀបចំគ្រឿងហូបចុក និងនំចំណី ដែលលោកស្រីបានក្រោកធ្វើតាំងពីព្រលឹមយកទៅលក់នៅតាមផ្ទះពលរដ្ឋក្នុងភូមិកោះស្រឡៅ ផងដែរ។ លោកស្រីលក់គ្រឿងហូបចុក និងនំចំណីជាច្រើនមុខ ដូចជាជ្រក់ស្ពៃ នំអន្សម ប្រហិតចៀន សណ្ដែកដីស្ងោរ និងទឹកអំពៅ ជាដើម។

«សំឡេងដើរពពាយនាយលក់»។

ការលក់ដូរនេះចាប់ផ្ដើមតាំងពីពេលព្រឹករហូតដល់យប់ ទើបលោកស្រីត្រឡប់មកផ្ទះវិញ។

មានសម្បុរស្រអែម ទឹកមុខជាមនុស្សស្លូតបូត តែម៉ឺងម៉ាត់ លោកស្រី សម្បត្តិ វ៉ាត ក្នុងវ័យ ៣៨ឆ្នាំ ត្រូវបានអ្នកជិតខាង និងអ្នករាប់អានគ្នាចាត់ទុកថា ជាមាតាដៃ ១០០ ដោយសារតែលោកស្រីត្រូវរែកពុនអម្រែកដ៏ធ្ងន់ គឺរកប្រាក់ចិញ្ចឹម និងផ្គត់ផ្គង់ការសិក្សារបស់កូនចំនួន ៤នាក់។

កូនទីមួយរបស់លោកស្រីរៀនថ្នាក់ទី១២ នៅវិទ្យាល័យក្នុងក្រុងខេមរភូមិន្ទ ខេត្តកោះកុង។ កូនទីពីរ រៀនថ្នាក់ទី១១ កំពុងស្នាក់នៅជាមួយប្អូនរបស់លោកស្រីនៅខេត្តព្រះវិហារ ចំណែកឯកូនទីបី និងកូនពៅកំពុងរៀននៅថ្នាក់អនុវិទ្យាល័យ និងមតេ្តយ្យនៅក្នុងភូមិកោះស្រឡៅ។

និយាយបណ្ដើរ ដៃចាប់ជ្រក់ស្ពៃដាក់ថង់បណ្ដើរ លោកស្រី សម្បត្តិ វ៉ាត ថ្លែងថា លោកស្រីប្រឹងប្រែងដូចសព្វថ្ងៃនេះ គឺដើម្បីតែអនាគតកូនៗរបស់លោកស្រីតែប៉ុណ្ណោះ៖ «»។

លោកស្រី សម្បត្តិ វ៉ាត អះអាងថា កាលពីមុនជីវិតរបស់លោកស្រីមិនមែនស្ថិតក្នុងស្ថានភាពលំបាកបែបនេះឡើយ ហើយលោកស្រីក៏មិនសូវហត់នឿយទាំងថ្ងៃទាំងយប់ដូចបច្ចុប្បន្ននេះដែរ។ លោកស្រីធ្លាប់រស់នៅជួបជុំជាមួយស្វាមី និងកូនៗ ហើយប្រកបរបរជាអ្នកនេសាទសមុទ្រ ក៏ប៉ុន្តែសុភមង្គលក្នុងក្រុមគ្រួសាររបស់លោកស្រី ត្រូវបានបំផ្លាញស្ទើរតែទាំងស្រុងដោយសារតែអាជីវកម្មខ្សាច់ភ្លូកទឹកភ្លូកដីនៅតាមប្រព័ន្ធស្ទឹងផ្នែកខាងលើ និងនៅក្បែរតំបន់កោះស្រឡៅ។

លោកស្រីរៀបរាប់ដោយដកដង្ហើមធំៗថា នៅមុនពេលមានការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់ លោកស្រី និងស្វាមីកាក់កបនឹងរបរនេសាទណាស់ ដោយក្នុងមួយថ្ងៃៗ យ៉ាងហោចណាស់ក៏លោកស្រីអាចរកចំណូលបានជាង ១០ម៉ឺនរៀលដែរ ក៏ប៉ុន្តែក្រោយពេលមានការបូមខ្សាច់ ផលនេសាទបានធ្លាក់ចុះជាលំដាប់ រហូតដល់ពេលមួយ របរនេសាទនេះលែងអាចផ្ដល់ផលចំណេញ គឺបានត្រឹមតែបង់ខាតកម្លាំងកាយ និងប្រេងសាំងតែប៉ុណ្ណោះ៖ «»។

ពេលនោះហើយដែលស្វាមីរបស់លោកស្រីចាប់ផ្ដើមបាក់ទឹកចិត្ត និងធ្លាក់ខ្លួនជាអ្នកសេពសុរាជាប្រចាំ ហើយជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍រយៈពេលជាង ១០ឆ្នាំ ក៏ត្រូវបានបញ្ចប់។ លោកស្រីក៏បានសម្រេចចិត្តបោះបង់ចោលមុខរបរជាអ្នកនេសាទដោយក្តីសោកស្ដាយជាទីបំផុត ហើយចាប់យករបរលក់ដូរនំចំណីវិញ៖ «»។

អ្នកភូមិកោះស្រឡៅ ភាគច្រើនបំផុតប្រកបរបរនេសាទ។ អ្នកភូមិអះអាងថា កាលពីជាង ១០ឆ្នាំមុន ពួកគាត់រស់នៅក្នុងជីវភាពធូរធារ ដោយសារតែកាក់កបនឹងរបរនេសាទ ក៏ប៉ុន្តែចាប់ពីឆ្នាំ២០០៦ ដែលជាឆ្នាំមានការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់នោះមក ពួកគាត់សង្កេតឃើញថា បរិមាណក្ដាម ត្រី និងបង្គា បានថយចុះជាគំហុក ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរបស់ពួកគាត់ជាខ្លាំង។

លោក ហាក់ ពិទូ គឺជាប្រជានេសាទម្នាក់នៃសហគមន៍កោះស្រឡៅ ដែលបានជូនក្រុមការងារអាស៊ីសេរី ជិះទូកមើលស្ថានភាពរស់នៅរបស់អ្នកភូមិ និងកន្លែងដែលធ្លាប់មានការបូមខ្សាច់។ លោកបញ្ជាក់ថា ការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់តាមប្រព័ន្ធស្ទឹងផ្នែកខាងលើ និងក្បែរតំបន់កោះស្រឡៅ បានកើតឡើងពេញបន្ទុកចាប់ពីឆ្នាំ២០០៦ ដល់ចុងឆ្នាំ២០១៦។ លោកបន្តថា គ្រឿងចក្រ និងសាឡង់ដឹកខ្សាច់ជាច្រើនគ្រឿងបានបញ្ចេញជាតិប្រេងចូលក្នុងទឹក ព្រមទាំងមានសំឡេងលឺខ្លាំង ដែលបានបំពុល និងបង្កការរំខានដល់ពពួកត្រី ក្រាម និងបង្គា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការបូមខ្សាច់ធ្វើឱ្យទឹកកាន់តែជ្រៅ និងល្អក់ មិនអំណោយផលដល់ការរស់នៅរបស់ពពួកសត្វសមុទ្រឡើយ ជាពិសេស វាបានធ្វើឱ្យបាត់បង់ព្រៃកោងកាង ដែលជាទីជម្រករបស់សត្វទាំងនោះ៖ «»។

ដោយសារតែមើលឃើញពីផលប៉ះពាល់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបែបនេះ ទើបប្រជាពលរដ្ឋនៅសហគមន៍កោះស្រឡៅ បាននាំគ្នាងើបឡើងតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់ជាបន្តបន្ទាប់ ដោយមានការជួយជ្រោមជ្រែងផ្នែកច្បាប់ពីអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួននៅខេត្តកោះកុង។

ជាលទ្ធផល នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧ កន្លងទៅនេះ ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល បានបញ្ឈប់ជាស្ថាពរការអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើអាជីវកម្មនាំខ្សាច់សំណង់ និងខ្សាច់ល្បាយភក់ ចេញពីខេត្តកោះកុង ទៅក្រៅប្រទេស។ ពលរដ្ឋនៅសហគមន៍កោះស្រឡៅ បានសាទរចំពោះការសម្រេចនេះ ក៏ប៉ុន្តែពួកគាត់នៅតែមិនទាន់ជឿជាក់ទាំងស្រុងនៅឡើយទេ ដោយសារតែការដ្ឋានលាងខ្សាច់មួយកន្លែងស្ថិតក្នុងតំបន់អភិរក្សជម្រកសត្វព្រៃតាតៃ មិនទាន់ត្រូវបានរុះរើចេញនៅឡើយ៖ «»។

ក្រៅពីពលរដ្ឋនៃសហគមន៍កោះស្រឡៅ អង្គការសង្គមស៊ីវិលផ្នែកបរិស្ថានក៏បានបញ្ជាក់ជំហរដែរថា ពួកគេនឹងនៅតាមដានការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់នៅខេត្តកោះកុង នេះជាបន្តទៀត ទោះបីជាក្រសួងបានប្រកាសបញ្ឈប់ជាស្ថាពរក្តី។

សំខាន់ជាងនេះទៅទៀត គឺពួកគេនៅតែទាមទារឱ្យស្ថាប័នជំនាញរបស់រដ្ឋាភិបាលបង្ហាញពីតម្លាភាពនៃការនាំចេញខ្សាច់ទៅក្រៅប្រទេសកាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុនដដែល។ នោះគឺជាការនាំចេញខ្សាច់ចាក់បំពេញ និងខ្សាច់សំណង់ទៅសិង្ហបុរី និងឥណ្ឌា ដែលត្រូវបានរកឃើញថា កម្ពុជាខាតបង់ទឹកប្រាក់ជាង ៧០០លានដុល្លារអាមេរិក ហើយថ្មីៗនេះគឺការនាំចេញខ្សាច់ស៊ីលីកា ដែលសកម្មជនបរិស្ថានរកឃើញថា កម្ពុជាអាចនឹងខាតបង់ទឹកប្រាក់រាប់សិបលានដុល្លារបន្ថែមទៀតពីវិស័យមួយនេះ។

អ្នកសម្របសម្រួលបណ្ដាញស្ត្រីនៃអង្គការមាតាធម្មជាតិ អ្នកនាង លឹម គីមស័រ ថ្លែងសាទរចំពោះការសម្រេចរបស់ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល។ នាងបន្តថា នេះជាជោគជ័យរបស់ពលរដ្ឋដែលហ៊ានងើបឡើងប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនក្នុងការតស៊ូមតិប្រឆាំងនឹងការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់ ដែលបានបង្កផលប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន និងការរស់នៅរបស់ពួកគាត់៖ «»។

បច្ចុប្បន្ននេះ ការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់ខ្នាតធំនៅតាមប្រព័ន្ធស្ទឹងផ្នែកខាងលើ និងក្បែរតំបន់កោះស្រឡៅ ត្រូវបានបញ្ឈប់ជាស្ថាពរដូចការប្រកាសរបស់ក្រសួងហើយ ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាផលវិបាកនោះ គឺព្រៃកោងកាង បានដួលរលំ និងងាប់ជាច្រើនកន្លែង ទឹកថ្លាប្រែជាល្អក់ ទឹករាក់ប្រែជាជ្រៅ ដែលបញ្ហាទាំងអស់នេះបង្កហានិភ័យជាច្រើនដល់សហគមន៍នេសាទ។

ប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមិកោះស្រឡៅ មិនមានដីស្រែចម្ការ ដើម្បីដាំដុះបង្កបង្កើនផល ដូចពលរដ្ឋនៅតំបន់ដទៃនោះទេ ពោលគឺជីវិតរបស់ពួកគាត់ត្រូវពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើរបរនេសាទ។ ការថែរក្សាធនធានខ្សាច់ និងព្រៃកោងកាង ដែលជាទីជម្រក និងជាទីបង្កកំណើតរបស់ពពួកក្ដាម ត្រី និងបង្គា គឺមានន័យស្មើនឹងការថែរក្សាឆ្នាំងបាយរបស់ពួកគាត់យ៉ាងដូច្នេះដែរ។

សម្រាប់លោកស្រី សម្បត្តិ វ៉ាត លោកស្រីប្រកាន់ជំហរប្រឆាំងដាច់ខាត មិនឱ្យមានការបូមខ្សាច់នៅតំបន់កោះស្រឡៅ ជាថ្មីទៀតឡើយ ហើយបើមានកម្មវិធី ឬយុទ្ធនាការអ្វីដែលទាក់ទងនឹងការប្រឆាំងការបូមខ្សាច់ ទោះជារវល់ប៉ុណ្ណាក៏ដោយ ក៏លោកស្រីសុខចិត្តទៅចូលរួមដែរ ដោយសារតែលោកស្រីគិតថា ការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់នេះហើយ ដែលបានបំផ្លាញសុភមង្គលគ្រួសារលោកស្រី និងជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍កោះស្រឡៅ៖ «»៕

ចិននឹងបណ្ដុះបណ្ដាលមន្ត្រីកម្ពុជាពីការប្រើប្រាស់ម៉ាស៊ីនផ្ទុកសារធាតុនុយក្លេអ៊ែរ

អាជ្ញាធរខេត្តរតនគិរីបដិសេធសំណើសុំបើកសិក្ខាសាលារបស់អាដហុករឿងដីធ្លី

កម្ពុជាត្រូវពង្រឹងគុណភាពអប់រំនិងការប្រកួតប្រជែងសេដ្ឋកិច្ចដើម្បីរក្សាកំណើនសេដ្ឋកិច្ច

ក្រសួងព័ត៌មានស្នើអ្នកពាក់ព័ន្ធចូលរួមផ្ដល់គំនិតកែប្រែច្បាប់របបសារព័ត៌មានជាថ្មី

គ្រូបង្រៀននៅខេត្តកណ្ដាលប្រតិកម្មរឿងនាយកសាលាមួយចាយលុយមិនតម្លាភាព

ពលរដ្ឋនៅខេត្តកំពង់ធំស្នើឱ្យអាជ្ញាធររកកន្លែងទុកដាក់សំរាមឆ្ងាយពីទីក្រុង

អ្នកឃ្លាំមើលជំរុញឲ្យសមត្ថកិច្ចអង្កេតករណីពុករលួយដែលអង្គការ GW រកឃើញឆ្នាំ២០១៦

អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ថាកម្ពុជាហាក់កំពុងខិតទៅជិតស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់

តុលាការខេត្តកំពង់ឆ្នាំងសម្រេចឲ្យសមាគមរបស់ចក្រភពអង់គ្លេសគ្រប់គ្រងវិហារចាមមួយកន្លែង

លោក សុខ ទូច៖ ការបកស្រាយរឿងជម្លោះជាមួយឡាវដើម្បីកុំឲ្យអ្នកនយោបាយខ្លះយកចំណេញ

អយ្យការសាលាដំបូងបើកការស៊ើបអង្កេតបណ្ដឹងចោទមន្ត្រីនៅខេត្តរតនគិរី៧នាក់

"កម្ពុជានឹងបោះឆ្នោតឲ្យចិនក្នុងការជ្រើសរើសប្រធានគណៈកម្មាធិការប៉ារ៉ាឡាំពិកអន្តរជាតិ"

ពលរដ្ឋមានទំនាស់ដីជាមួយក្រុមហ៊ុនស្ករអំពៅសង្ឃឹមជាថ្មីថានឹងទទួលបានដំណោះស្រាយ

មន្ត្រីជំនាញចុះអប់រំពលរដ្ឋក្រោយបុរសម្នាក់ស្លាប់ដោយពុលត្រីក្រពត

ក្រសួងមហាផ្ទៃទុកឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ជាអ្នកសម្រេចថាទុក ឬបិទអង្គការ AIM

ជនពិការថាការប្រគំតន្ត្រីលើទីតាំងដែលសាលាក្រុងកំណត់ឱ្យមិនអាចដោះស្រាយជីវភាពបាន

ឈើមូលជាច្រើនដើមត្រូវបានឈ្មួញកាប់និងដឹកចេញពីដែនអភិរក្សភ្នំសំកុសខេត្តពោធិ៍សាត់

សង្គមស៊ីវិលថារដ្ឋាភិបាលបរាជ័យចំពោះបេសកកម្មទប់ស្កាត់ការរត់ពន្ធឈើទៅវៀតណាម

មេឃុំទើបកាន់តំណែងថ្មីនៅស្រុកប្រាសាទបាគងខ្វល់រឿងខ្វះថវិកាជួសជុលកំណាត់ផ្លូវលំ

"អាជីវកម្មខ្សាច់បំផ្លាញសុភមង្គលអ្នកភូមិកោះស្រឡៅខេត្តកោះកុង"