អង្គការអន្តរជាតិនៅទីក្រុងឡុងដ៍ (London) ប្រទេសអង់គ្លេស ឈ្មោះ ទីភ្នាក់ងារស៊ើបអង្កេតបរិស្ថាន ឬ អ៊ី.អាយ.អេ (EIA) បានចេញរបាយការណ៍មួយកាលពីថ្ងៃទី៨ ឧសភា។ ក្រុមស៊ើបអង្កេតដែលធ្វើរបាយការណ៍នេះរកឃើញថា មន្ត្រីអាជ្ញាធរពុករលួយនៃប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសវៀតណាម បានទទួលយកប្រាក់សំណូករាប់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ពីឈ្មួញឈើ ជាថ្នូរឲ្យកាប់ព្រៃឈើនៅក្នុងតំបន់ព្រៃអភិរក្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដូចជានៅតំបន់ឧទ្យានជាតិវីរជ័យ និងអនុញ្ញាតឲ្យនាំឈើខុសច្បាប់ចេញទៅប្រទេសវៀតណាម រួមទាំងជួយប្រែក្លាយធ្វើឲ្យឈើខុសច្បាប់ទាំងនោះទៅជាឈើស្របច្បាប់វិញ។
បើទោះជាក្រសួងបរិស្ថាន និងក្រសួងការពារជាតិ បានអះអាងថា ឥតមានការកាប់ឈើខុសច្បាប់នៅក្នុងតំបន់ការពារ ចាប់តាំងពីរដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតក្រុមការងារពិសេស ដើម្បីបង្ក្រាប និងទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើក៏ដោយ ក៏ក្រសួងបរិស្ថាន បញ្ជាក់ឲ្យអាស៊ីសេរី ដឹងថា ក្រសួងកំពុងពិនិត្យសិក្សាឲ្យបានលម្អិតលើរបាយការណ៍នេះ។
លោក សាន សែល បានសម្ភាសលោក ចាហ្គូ វ៉ាធ្លី (Jago Wadley) មន្ត្រីយុទ្ធនាការជាន់ខ្ពស់ផ្នែកព្រៃឈើនៃអង្គការទីភ្នាក់ងារស៊ើបអង្កេតបរិស្ថាន (EIA) កាលពីថ្ងៃទី៧ ឧសភា ដើម្បីសាកសួរបន្ថែមអំពីរបាយការណ៍នេះ។
លោក សាន សែល៖ តើសកម្មភាពរបស់អាជ្ញាធរកម្ពុជា និងវៀតណាម ដែលទទួលយកសំណូកប្រាក់រាប់លានដុល្លារ ជាថ្នូរនឹងការអនុញ្ញាតឲ្យកាប់ឈើនៅតំបន់អភិរក្ស និងនាំទៅប្រទេសវៀតណាម ដោយស្របច្បាប់ ដែលអង្គការលោកបានស៊ើបអង្កេតឃើញ ប៉ះពាល់អ្វីខ្លះដល់ព្រៃឈើនៅប្រទេសកម្ពុជា?
លោក ចាហ្គូ វ៉ាធ្លី៖ ផលប៉ះពាល់ទីមួយនោះ គឺការរំលោភច្បាប់ព្រៃឈើកម្ពុជា តាមរយៈការឲ្យលុយសំណូកទៅមន្ត្រីពុករលួយកម្ពុជា ហើយទុកច្បាប់កម្ពុជា ឲ្យគេដើររំលង។ សកម្មភាពនេះ វាមិនផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ព្រៃឈើនៅប្រទេសណាក៏ដោយ។ ជាទូទៅ សកម្មភាពបែបនេះវាធ្វើឲ្យមានការកាប់ព្រៃឈើខុសច្បាប់ក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំនៅតាមតំបន់ធំៗទូទាំងប្រទេស។
បើមើលពីជ្រុងម្ខាងទៀត តំបន់ឧទ្យានជាតិ និងទីតាំងអភិរក្សសត្វព្រៃ មិនគួរឲ្យមានការកាប់ព្រៃឈើ ឬយកធ្វើជាទិសដៅនៃការធ្វើអាជីវកម្មទាល់តែសោះ ទោះជានរណាក៏ដោយ។
តំបន់ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានចាត់បញ្ចូលជាតំបន់អភិរក្ស ដើម្បីរក្សាគម្របព្រៃឈើនូវគុណភាពជាមូលដ្ឋាន គឺជាធនធានផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជនកម្ពុជា។ សកម្មភាពនេះ ជាការប្លន់ឈើដោយឈ្មួញឈើខុសច្បាប់។
លោក សាន សែល៖ ដើម្បីបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៦ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានសម្រេចបង្កើតគណៈកម្មការជាតិពិសេសមួយ ដោយតែងតាំងលោក សៅ សុខា ដែលជាមេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេសធ្វើជាប្រធាន។ គណៈកម្មការនេះមានបេសកកម្មការពារព្រៃឈើ និងបង្ក្រាបសកម្មភាពខុសច្បាប់នៅក្នុងតំបន់ព្រៃឈើ ពិសេសឧទ្យានជាតិ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យអាជ្ញាធរបាញ់គ្រាប់រ៉ុកកែត ដើម្បីបង្ក្រាបឈ្មួញកាប់ព្រៃឈើ។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក៏បានចេញបម្រាមឈប់ឲ្យនាំឈើកម្ពុជា ចេញទៅប្រទេសវៀតណាម។ ក៏ប៉ុន្តែការស៊ើបអង្កេតរបស់អង្គការលោក បានរកឃើញថា បទល្មើសព្រៃឈើ និងការនាំចេញឈើទៅប្រទេសវៀតណាម នៅបន្តកើតឡើង។ ជាក់ស្តែងចន្លោះពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ ដល់ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៧ ឈើជាង ៣០ម៉ឺនម៉ែត្រគូប ត្រូវបាននាំចេញពីតំបន់ព្រៃអភិរក្សកម្ពុជា ទៅប្រទេសវៀតណាម។
តើលោកយល់ឃើញយ៉ាងណាចំពោះចំណាត់ការរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើនេះ?
លោក ចាហ្គូ វ៉ាធ្លី៖ នៅប្រទេសកម្ពុជា វាស្ដែងឲ្យឃើញថា ការអនុវត្តច្បាប់មិនមានប្រសិទ្ធភាពទេ ខ្វះប្រសិទ្ធភាពនៃការអនុវត្តច្បាប់ ពោលច្បាប់ត្រូវគេជាន់ឈ្លី។ អាចនិយាយថា ច្បាប់ត្រូវបានគេអនុវត្ត ក៏ប៉ុន្តែមិនរៀងរាល់ពេលនោះទេ។
រឹតតែច្បាស់ទៀតនោះ សកម្មភាពជួញដូរឈើបន្តកើតមាននៅខេត្តរតនគិរី និងខេត្តយ៉ាឡាយ នៃប្រទេសវៀតណាម។ វាជាភស្តុតាងបង្ហាញថាគ្មានការអនុវត្តច្បាប់។
ពាក្យស្លោកអង់គ្លេស យើងនិយាយថា «ទង្គិចក្បាលខ្លះរួមគ្នា (knock some heads together)»។ គេមិនអាចបិទបាំងសកម្មភាពជួញដូរឈើខុសច្បាប់នោះទេ។ ពេលឥឡូវនេះ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវតែធ្វើអ្វីម្យ៉ាងដើម្បីបញ្ជាក់ថា ខ្លួនពិតជាមិនបានពាក់ព័ន្ធមែន។
ចំណែកខាងភាគីឈ្មួញឈើវៀតណាម ត្រូវចេញមុខពន្យល់អង្គការទីភ្នាក់ងារស៊ើបអង្កេតបរិស្ថានយើង ពីរបៀបដែលលុយសំណូករាប់លានដុល្លារ ត្រូវយកទៅសូកមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីទទួលបានការបើកផ្លូវកាប់ឈើ និងជួញដូរឈើប្រទេសកម្ពុជា។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មានបញ្ហាអំពើពុករលួយ ហើយការជួញដូរឈើនេះជាភស្តុតាងមួយ។ រដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើយុទ្ធនាការប្រឆាំងទ្រង់ទ្រាយធំមួយ ដើម្បីកម្ចាត់ឧក្រិដ្ឋកម្មព្រៃឈើនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោក សាន សែល៖ លោក ចាហ្គូ តើក្រុមស៊ើបអង្កេតរបស់លោកប្រើមធ្យោបាយអ្វីខ្លះ ដើម្បីសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងផលិតរបាយការណ៍នេះ?
លោក ចាហ្គូ វ៉ាធ្លី៖ ក្រុមការងាររបស់យើងបានចុះទៅអង្កេតនៅទីតាំងផ្ទាល់ (field survey) ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយយើងបានបន្លំខ្លួន ដើម្បីជួបជាមួយឈ្មួញឈើនៅប្រទេសវៀតណាម។ ក្រុមការងារយើង បានក្លែងធ្វើជាអ្នកដើរទិញឈើ។ បន្ទាប់មក រៀបចំគម្រោងដើម្បីជួបជាមួយឈ្មួញឈើវៀតណាម ដែលអាចទទួលអត្ថប្រយោជន៍ពីកូតានាំចូលឈើយកមកពីប្រទេសកម្ពុជា ដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បានបង្កើតឡើង។
តាមរយៈព័ត៌មានដែលយើងប្រមូលបានពីសកម្មភាពនៅមូលដ្ឋានទាំងនេះ យើងបានចំណាយពេលបន្ថែមដើម្បីស្រាវជ្រាវឯកសារ ទិន្នន័យពីភាគីកម្ពុជា និងវៀតណាម ដើម្បីឲ្យច្បាស់ថា ព័ត៌មានដែលយើងប្រមូលបានពីមូលដ្ឋានមក វាត្រឹមត្រូវ។
លោក សាន សែល៖ តើក្រុមស៊ើបអង្កេតរបស់លោកបានចំណាយពេលប៉ុន្មាន ដើម្បីផលិតរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតមួយនេះ?
លោក ចាហ្គូ វ៉ាធ្លី៖ ការចុះទៅប្រមូលព័ត៌មាននៅខេត្តរតនគិរី បានធ្វើឡើងកាលពីខែវិច្ឆិកា ធ្នូ រហូតដល់ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៦។ ក្នុងរយៈពេលនេះ យើងចុះឡើងខេត្តរតនគិរី។ អ៊ីចឹងយើងធ្វើអង្កេតនៅមូលដ្ឋានចំនួន ៤ខែ។ តែមិនមែនពេញទាំងបួនខែទេ។ យើងចុះឡើង។ យើងបានចំណាយពេលមួយខែទៀតនៅប្រទេសវៀតណាម ដើម្បីធ្វើការស្រាវជ្រាវប្រមូលព័ត៌មាន។
លោក សាន សែល៖ អរគុណច្រើន លោក ចាហ្គូ សម្រាប់មតិយោបល់ទាំងនេះ។
លោក ចាហ្គូ វ៉ាធ្លី៖ បាទ! មិនអីទេ។ អរគុណច្រើន។ ជម្រាបលា!