ប្រធានសហគមន៍ការពារព្រៃឈើរំដួលវាសនា នៅសង្កាត់បន្សាយរាក់ ក្រុងសំរោង អះអាងថា បច្ចុប្បន្ននេះ ដីព្រៃឈើទំហំជាង ៦.០០០ហិកតារដែលក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងប្រគល់ឲ្យពួកគេការពារ គឺបានបាត់បង់ទាំងស្រុង ដោយសារតែទាហាន អ្នកមានអំណាច និងប្រជាពលរដ្ឋខ្លះទៀតដណ្ដើមយកទៅធ្វើជាដីភូមិឋាន និងដីស្រែចម្ការ។ ប៉ុន្តែរយៈពេល ២-៣ថ្ងៃមកនេះ ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនបែរជាចោទថា គឺសហគមន៍ការពារព្រៃឈើ និងទាហានទៅវិញទេដែលរំលោភយកដីស្រែចម្ការរបស់គេ ដែលធ្លាប់ធ្វើរយៈពេលជិត ១០ឆ្នាំមកហើយនោះ។
តើរឿងទំនាស់ដីធ្លីមួយនេះ អ្នកណាជាអ្នករំលោភអ្នកណាឲ្យពិតប្រាកដ?
ប្រជាពលរដ្ឋចំនួនជាង ១០០គ្រួសារនៅតំបន់ត្រពាំងត្រាវ ចំណុះឲ្យភូមិអូរបាត់ដាវ សង្កាត់បន្សាយរាក់ នៃក្រុងសំរោង ចោទប្រកាន់ថា សហគមន៍ការពារព្រៃឈើរំដួលវាសនា និងកងទាហានខ្លះ បានរារាំងមិនឲ្យពួកគេចូលទៅធ្វើស្រែចម្ការនៅលើដីដែលធ្លាប់អាស្រ័យផលបានទៀតទេ។
ពួកគេទាមទារឲ្យអាជ្ញាធររបស់រដ្ឋាភិបាលគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ជួយរកដំណោះស្រាយទៅលើបញ្ហាជម្លោះដីធ្លីដែលកំពុងតែកើតមាននេះ។
ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកមានទំនាស់ដីធ្លីនៅតំបន់ត្រពាំងត្រាវ គឺលោកស្រី គង់ សំបូរ។ លោកស្រីមានប្រសាសន៍នៅរសៀលថ្ងៃអាទិត្យ ទី៣០ ខែមេសា ថា លោកស្រីមានដីស្រែ និងចម្ការទំហំ ៤ហិកតារ ហើយតែងចូលទៅធ្វើកសិកម្មអាស្រ័យផលជិត ១០ឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែរយៈពេល ៣ឆ្នាំជាប់ៗគ្នាមកនេះ មានទាហានខ្លះ ព្រមទាំងសហគមន៍ការពារព្រៃឈើផង បានហាមឃាត់មិនឲ្យលោកស្រីចូលទៅធ្វើស្រែចម្ការបានទេ។
លោកស្រី គង់ សំបូរ បញ្ជាក់ថា ដីស្រែចម្ការរបស់គាត់ គឺមេភូមិ និងចៅសង្កាត់បន្សាយរាក់ បានធ្វើបង្កាន់ដៃកម្មសិទ្ធិឲ្យត្រឹមត្រូវកាលពីឆ្នាំ២០១៣ ប៉ុន្តែហេតុអ្វីបានជាពេលនេះ ទាហានខ្លះ ព្រមទាំងសហគមន៍ការពារព្រៃឈើរំដួលវាសនា ទៅអះអាងថាជាដីរបស់គេ និងរបស់សហគមន៍ព្រៃឈើទៅវិញ?៖ «កាលពីដីនោះនៅមានដុប នៅមានព្រៃ គឺអត់ទាន់មានសហគមន៍ព្រៃឈើ មានទាហានមកអះអាងទេ។ ដល់ខ្ញុំធ្វើដីបានស្រឡះទៅ ស្រាប់តែមានសហគមន៍ មានទាហានមកយកដីខ្ញុំទៅវិញ»។
សហគមន៍ការពារព្រៃឈើរំដួលវាសនា បានច្រានចោលភ្លាមៗទៅលើបញ្ហាដែលចោទប្រកាន់ថា សហគមន៍បានរំលោភទៅលើដីស្រែចម្ការនោះ។
ប្រធានសហគមន៍ការពារព្រៃឈើរំដួលវាសនា លោក ម្លិះ ហឿត មានប្រសាសន៍ថា ចាប់តាំងតែពីឆ្នាំ២០០៩ មក ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងប្រគល់ដីព្រៃទំហំជាង ៦.៤០០ហិកតារ ឲ្យសហគមន៍របស់លោកការពារ។ ប៉ុន្តែក្រោយពីកម្ពុជា-ថៃ មានជម្លោះព្រំដែនជាមួយគ្នានៅជិតប្រាសាទព្រះវិហារ ហើយរដ្ឋាភិបាលខ្មែរបានបញ្ជូនកងទ័ពដាក់ពង្រាយនៅតាមព្រំដែនមក គឺទាហានខ្លះបានរំលោភយកដីព្រៃសហគមន៍ជាច្រើនកន្លែង ដោយមិនអាចទប់ស្កាត់បានទេ។
លោក ម្លិះ ហឿត បញ្ជាក់ទៀតថា ចាប់តាំងពីទាហានរំលោភយកផ្នែកខ្លះរបស់ព្រៃសហគមន៍ទៅសង់លំនៅឋាន គឺកន្លែងខ្លះទៀតក៏មានប្រជាពលរដ្ឋចូលទៅដណ្ដើមកាន់កាប់ ដោយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានជាអ្នកឃុបឃិតលក់ឲ្យពលរដ្ឋទៀតផង។ ទោះយ៉ាងណា សហគមន៍ការពារព្រៃឈើនៅតែប្រកាន់ជំហរការពារដីនោះ ដោយសារតែថ្នាក់ជាតិនៅតែចាត់ទុកដីនោះ គឺជាដីព្រៃរបស់រដ្ឋនៅឡើយ៖ «មានតែបង្កាន់ដៃក្បាលដីនោះ ត្រឹមមេភូមិ មេឃុំប៉ុណ្ណោះ មិនអាចទទួលស្គាល់ជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋបានទេ។ បញ្ហាហ្នឹងដោយសារមេឃុំចង់បានអំណាច ចេះតែគាំទ្រអ្នកខុស»។
ប្រធានសហគមន៍ព្រៃឈើរំដួលវាសនា បានចោទប្រកាន់វិញថា ប្រជាពលរដ្ឋជាង ១០០គ្រួសារដែលចូលទៅរស់នៅ និងរុករានដីព្រៃសហគមន៍ធ្វើស្រែចម្ការនោះ គឺដោយសារតែឃុបឃិតគ្នាជាមួយនឹងអាជ្ញាធរភូមិ-ឃុំមិនត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់។
កាលពីឆ្នាំ២០១០ សមាជិករបស់សហគមន៍ការពារព្រៃឈើរំដួលវាសនាជាច្រើននាក់ ធ្លាប់រងរបួសដោយសារតែទាហានមួយក្រុមដែលរំលោភដីធ្លី ព្រួតគ្នាវាយសំពងក្នុងពេលដែលមន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ និងសហគមន៍ចុះទៅបណ្ដេញឲ្យចាកចេញពីតំបន់ព្រៃការពារនោះ។
ទោះជាយ៉ាងណា អាស៊ីសេរី មិនអាចសុំការអធិប្បាយពីចៅសង្កាត់បន្សាយរាក់ លោក ហែម សេដា ជុំវិញរឿងចោទប្រកាន់ថា អាជ្ញាធរភូមិ-ឃុំ គឺជាអ្នកឃុបឃិតលក់ដីព្រៃនេះទៅឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបានថាយ៉ាងណានៅឡើយ នៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ដោយលោកប្រាប់ថាជាប់រវល់ប្រជុំ។
ចំណែកអភិបាលខេត្តឧត្តរមានជ័យ លោក ស ថាវី ក៏មិនទាន់បង្ហាញជំហរឲ្យដឹងពីដំណោះស្រាយបញ្ហាដីនោះយ៉ាងណានៅឡើយ ពីព្រោះលោកក៏ប្រាប់ថា កំពុងជាប់រវល់ប្រជុំដែរ។
អ្នកសម្របសម្រួលសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) ខេត្តឧត្តរមានជ័យ លោក ស្រី ណារ៉េន សម្ដែងការព្រួយបារម្ភចំពោះរឿងទំនាស់ដីធ្លីនៅសហគមន៍ការពារព្រៃឈើរំដួលវាសនានោះ ហើយលោកមិនមានជំនឿថា អាជ្ញាធរអាចដោះស្រាយបានទេ ពីព្រោះតែលោកដឹងថា ការបាត់បង់ដីព្រៃសហគមន៍នោះ គឺដោយសារតែអាជ្ញាធរភូមិអូរបាត់ដាវ និងមន្ត្រីក្រុមប្រឹក្សាសង្កាត់បន្សាយរាក់ ខ្លះឃុបឃិតគ្នាយកទៅលក់ដូរមែន៖ «ប្រជាពលរដ្ឋខ្លះប្រាប់ថា គាត់បានដីនោះដោយសារតែគាត់ទិញគេ។ អ៊ីចឹងមានន័យថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានខ្លះមានការឃុបឃិតគ្នាលក់ដីរបស់រដ្ឋទៅឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ»។
ប្រជាពលរដ្ឋខ្លះដែលទើបតែចូលទៅកាន់កាប់ដីស្រែចម្ការនៅក្នុងតំបន់ព្រៃសហគមន៍រំដួលវាសនានោះ ពិតជាអះអាងដូចគ្នានឹងមន្ត្រីអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនិយាយនោះមែន។ ពួកគេប្រាប់ថា កាលពី ៤-៥ឆ្នាំមុន ពួកគេបានចូលទៅកាប់គាស់ព្រៃយកដីធ្វើស្រែចម្ការនោះ គឺមេភូមិអូរបាត់ដាវ បានយកប្រាក់ពីពួកគេចំនួន ៥ម៉ឺនរៀលក្នុង ១ហិកតារ ហើយនៅឆ្នាំ២០១៣ នៅពេលដែលពួកគេសុំបង្កាន់ដៃក្បាលដី ក៏ត្រូវបង់ប្រាក់ទៅឲ្យមេភូមិ និងសង្កាត់បន្សាយរាក់ ចំនួន ៥ម៉ឺនរៀលក្នុង ១ហិកតារទៀត ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ពេលនេះ គេនៅតែមានបញ្ហាជម្លោះដីធ្លី។ តើការធ្វើបង្កាន់ដៃនោះ គឺជាច្បាប់អ្វីទៅ?៕