ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសង្គមជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បង្កើតអង្គភាពពិសេសមួយសម្រាប់ស៊ើបអង្កេតករណីឧក្រិដ្ឋកម្មចាស់ៗ ដែលកប់បាត់ជាយូរមកហើយនោះ ដើម្បីវែកមុខអ្នកបញ្ជា ឬអ្នកសមគំនិតយកមកផ្ដន្ទាទោសតាមផ្លូវច្បាប់។ ប៉ុន្តែតំណាងរាស្ត្របក្សកាន់អំណាចអះអាងថា យន្តការនេះនឹងមិនអាចអនុវត្តនៅកម្ពុជា ទៅរួចនោះទេ។
អ្នកវិភាគឯករាជ្យលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានផ្ដល់អនុសាសន៍ដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថា គួរតែបង្កើតអង្គភាពព្រះរាជអាជ្ញាពិសេសមួយដើម្បីស៊ើបអង្កេតស៊ីជម្រៅយ៉ាងប្រសិទ្ធភាពលើឃាតកម្មខ្នាតធំជាច្រើនករណី ហើយបន្ទាប់មកបញ្ជូនសំណុំរឿងពីការស៊ើបអង្កេតនោះទៅតុលាការដើម្បីធ្វើការវិនិច្ឆ័យទៅតាមផ្លូវច្បាប់ជាធរមាន។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ៖ «គឺត្រូវមានច្បាប់មួយដើម្បីបង្កើតព្រះរាជអាជ្ញាពិសេសមានមុខនាទីស៊ើបអង្កេតរឿងចាស់ៗទាំងអស់។ គ្រាន់តែស៊ើបអង្កេតទេ តែប្រើតុលាការដដែល។ មានករណីពិសេសៗ ពិបាក ហើយពាក់ព័ន្ធនឹងអ្នកនយោបាយ ហើយជាពិសេសរឿងអំណាចរឿងអីហ្នឹង គេធ្វើច្បាប់មួយទូទៅតែម្ដង។ ពេលគេបង្កើតហ្នឹងអ្នកណាមានភារកិច្ចត្រូវធ្វើអីខ្លះ អ្នកណាជាអ្នកសម្រេច ហើយកាលៈទេសៈយ៉ាងម៉េច ហើយអ្នកណាអាចសម្រេចតែងតាំងព្រះរាជអាជ្ញាហ្នឹងបាន»។
លោកបន្តថា ទស្សនៈវិស័យក្នុងការបង្កើតអង្គភាពព្រះរាជអាជ្ញា ពិសេសនេះគឺជាការចម្លងពីស្តង់ដារប្រព័ន្ធច្បាប់របស់ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងដែលលោកបានសិក្សាស្រាវជ្រាវកន្លងមក ហើយថា យន្តការនេះមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការស្វែងរកពន្លឺយុត្តិធម៌ដែលតែងកប់បាត់ក្នុងភពនិទណ្ឌភាព ឬភាពគ្មានទោសពៃរ៍នោះ។
នីតិវិធីក្នុងការបង្កើតអង្គភាពព្រះរាជអាជ្ញាពិសេសនេះ គឺកើតចេញពីការជ្រើសតាំងរបស់រដ្ឋសភាក្នុងការស្វែងរកបុគ្គលណាដែលមានបុគ្គលិកលក្ខណៈជាមនុស្សគ្មាននិន្នាការនយោបាយជាមនុស្សឯករាជ្យ ហើយជាមនុស្សធ្លាប់មានបទពិសោធន៍ខ្លាំងខាងកិច្ចការព្រះរាជអាជ្ញា ឬចៅក្រមក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ។
ក្រោយពីរដ្ឋសភាជ្រើសរើស ឬតែងតាំង ព្រះរាជអាជ្ញាពិសេសនេះ ហើយព្រះរាជអាជ្ញារូបនោះមានអំណាចអាចជ្រើសរើសអ្នកជំនាញខាងច្បាប់ផ្សេងៗទៀតរួមមានមេធាវី ចៅក្រម ឬព្រះរាជអាជ្ញាដើម្បីធ្វើជាជំនួយការលើស៊ើបអង្កេតរឿងក្តីនីមួយៗ។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បន្តថា អង្គភាពនេះមានតួនាទីស៊ើបអង្កេតស៊ីជម្រៅទៅលើករណីឧក្រិដ្ឋកម្មដែលស្មុគស្មាញ ឬជាករណីរសើបពាក់ព័ន្ធជាមួយអ្នកមានអំណាច។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ តំណាងរាស្ត្រ និងជាអ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន បានច្រានចោលទស្សនៈនេះ។ លោកអះអាងថា កម្ពុជាមិនអាចយកស្តង់ដារច្បាប់ប្រទេសផ្សេងមកអនុវត្តនៅកម្ពុជា បានទេ ដោយសារតែប្រទេសនីមួយៗមានស្ថានការណ៍នយោបាយខុសៗគ្នា៖ «ខ្ញុំយល់ថា ការអនុម័តបាន ឬមិនបានហ្នឹង គឺវាអាស្រ័យទៅលើការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីបរិបទកម្ពុជា។ យើងមិនមែនឃើញប្រទេសគេធ្វើបាន ហើយថា យើងធ្វើបាននោះទេ។ លក្ខណៈ ពិសេសរបស់ប្រទេសយើង និងប្រទេសគេមានភាពខុសគ្នាដោយឡែកមិនអាចដូចគ្នាទាំងស្រុងនោះទេ»។
ប៉ុន្តែកន្លងមកកម្ពុជា បានចម្លងច្បាប់របស់ខ្លួនជាច្រើនពីបរទេស។ ប្រព័ន្ធច្បាប់របស់ប្រទេសកម្ពុជា ទាំងមូលភាគច្រើនជាប្រព័ន្ធច្បាប់ស៊ីវិលដែលចម្លងចេញពីប្រទេសបារាំង ឬហៅថា Civil Law។ ជាក់ស្ដែងច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌរបស់ខ្មែរបានចម្លងចេញពីប្រទេសបារាំង ហើយចំណែកឯច្បាប់រដ្ឋប្បវេណីភាគច្រើនបានចម្លងចេញពីប្រទេសជប៉ុន។
ជុំវិញគំនិតផ្ដួចផ្ដើមក្នុងបំណងបង្កើតអង្គភាពព្រះរាជអាជ្ញាពិសេស ស៊ើបអង្កេតឧក្រិដ្ឋកម្មខ្នាតធំៗនេះដែរ អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី អះអាងអង្គភាពនេះនឹងមិនអាចបង្កើតទៅរួចទេ ដរាបណារដ្ឋាភិបាលគ្មានសុឆន្ទៈក្នុងការស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ៖ «ករណីច្រើនណាស់ដែលត្រូវបានគេកប់ទុក។ មិនដឹងថា តុលាការហ្នឹងមិនមានសមត្ថភាពក្នុងការស៊ើបអង្កេត ឬមួយមានឥទ្ធិពលពីអ្នកនយោបាយដែលធ្វើឲ្យករណីទាំងអស់ហ្នឹងចេះតែទុកស្ងាត់ទៅៗ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែមានអារម្មណ៍ថា វានឹងតឹងបន្តិចប្រសិនបើគ្មានឆន្ទៈពីរដ្ឋាភិបាល»។
លោកបន្តថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលនៅតែព្រងើយកន្តើយបណ្ដែតបណ្ដោយឲ្យឧក្រិដ្ឋកម្មលើក្រុមអ្នករិះគន់បន្តកើតមានទៀត នោះមានន័យថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងលើកទឹកចិត្តអោយអ្នកប្រព្រឹត្តអយុត្តិធម៌អាចសម្លាប់មនុស្សតាមអំពើចិត្ត ហើយកម្ពុជានៅតែមិនគេចផុតពីការដាក់ឈ្មោះថា ជាប្រទេសនិទណ្ឌភាព ឬគ្មានទោសពៃរ៍ ហើយល្បីខាងអាក្រក់ក្នុងឆាកជាតិ និងអន្តរជាតិដដែល។
រហូតមកទល់ពេលនេះ យុត្តិធម៌ពីឧក្រិដ្ឋកម្មខ្នាតធំជាច្រើនករណីនៅតែគ្មានពន្លឺ ហើយគ្មានការស៊ើបអង្កេតឲ្យបានស៊ីជម្រៅ និងគ្មានការជឿជាក់ពីមហាជន។ ឃាតកម្មទាំងនោះរួមមានករណីអ្នកវិភាគសង្គម លោកបណ្ឌិត កែម ឡី អ្នកឃ្លាំមើលបរិស្ថាន លោក ឈុត វុទ្ធី ប្រធានសហជីពសេរីកម្មករ លោក ជា វិជ្ជា លោក ហ៊ី វុទ្ធី លោក រស់ សុវណ្ណារ៉េត ករណីតារាភាពយន្តអ្នកស្រី ពិសិដ្ឋ ពិលីកា កញ្ញា ទូច ស៊ុននិច កញ្ញា តាត ម៉ារីណា និងកញ្ញា ពៅ បញ្ញាពេជ្រ នៅតែស្ថិតក្នុងភាពអាថ៌កំបាំងនៅឡើយ។ អ្នកបញ្ជាពីក្រោយឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងនេះ កំពុងរស់នៅមានសេរីភាពក្នុងប្រទេសអច្ឆរិយៈ ខាងនិទណ្ឌភាព ឬភាពគ្មានទោសពៃរ៍មួយនេះយ៉ាងសុខសាន្ត។
ក្រៅពីឧក្រិដ្ឋកម្មខ្នាតធំទាំងនេះមិនត្រូវបានសមត្ថកិច្ចទីក្រុងភ្នំពេញ រកយុត្តិធម៌នោះ គេនៅមិនទាន់ភ្លេចនៅឡើយទេចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដ៏សាហាវមួយជ្រុងទៀត កាលពីទសវត្សឆ្នាំ១៩៩០ ដែលពេលនោះ កងទ័ពរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ បានសម្លាប់កងទ័ពរាជានិយមរាប់រយនាក់ក្នុងរដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាម និងការបោកគ្រាប់បែកមុខអតីតមន្ទីររដ្ឋសភាដែលសម្លាប់ជីវិតមនុស្ស ១៦នាក់ ការសម្លាប់សិស្ស និស្សិត និងព្រះសង្ឃក្នុងមហាបាតុកម្មឆ្នាំ១៩៩៨ និងការសម្លាប់លោក ឱម រដ្ឋសាឌី សមាជិកគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច កាលពីឆ្នាំ២០០៣ ផងនោះ ក៏គេនៅមិនទាន់ឃើញមានការបើកដំណើរការស៊ើបអង្កេតស៊ីជម្រៅដ៏មានប្រសិទ្ធភាពដើម្បីវែកមុខអ្នកបញ្ជាយកមកផ្ដន្ទាទោសនោះដែរ។
នាយកប្រតិបត្តិទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីរបស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃរ៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក ប្រ៊ែដ អាដាមស៍ (Brad Adams) បានគាំទ្ររាល់យន្តការទាំងឡាយណាដែលបើកដំណើរការស៊ើបអង្កេតឡើងវិញរាល់ករណីឧក្រិដ្ឋកម្មធំៗទាំងឡាយឡើងវិញ៖ «បទល្មើសទាំងប្រាំកំពូលៗដែលខ្ញុំចង់ឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតឡើងវិញនោះរួមមាន ទី១ គឺការបោកគ្រាប់បែកដៃកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ ទី២ គឺរាល់ការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ទាំងឡាយនៅអំឡុង និងក្រោយរដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ ទី៣ គឺការសម្លាប់ព្រះសង្ឃ កាលពីអំឡុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៨ ទី៤ គឺការសម្លាប់អ្នកសារព័ត៌មានជាច្រើន ហើយទី៥ គឺការសម្លាប់លោក ឱម រដ្ឋសាឌី»។
លោកបន្តថា ឧក្រិដ្ឋកម្មបោកគ្រាប់បែកគឺជាការបំភ័យដល់ប្រជាពលរដ្ឋមិនអោយចូលរួមក្នុងឆាកនយោបាយ។ ការធ្វើរដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈមគឺជាការបញ្ចប់ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ។ ការសម្លាប់និស្សិត និងព្រះសង្ឃកាលពីឆ្នាំ១៩៩៨ ហើយបណ្ដែតសាកសពក្នុងទឹកទន្លេនោះ គឺជាការគំរាមដល់ការហ៊ានរិះគន់លទ្ធផលឆ្នោតដែលមានការលួចបន្លំ។ ចំណែកការសម្លាប់ក្រុមអ្នកកាសែតគឺជាការព្យាយាមបិទការផ្សព្វផ្សាយអំពីការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាល៕