កសិកររស់នៅស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខែត្រស្ទឹងត្រែង ត្អូញត្អែរពីវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដែលកំពុងគាបសង្កត់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគេធ្ងន់ធ្ងរ បន្ទាប់ពីតម្លៃកសិផលធ្លាក់ថ្លៃ និងគ្មានទីផ្សារ។ បញ្ហានេះ បានរុញច្រានឲ្យកសិករក្លាយជាកូនបំណុលធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុនានា ខណៈកសិករភាគច្រើនបានខ្ចីប្រាក់ពីស្ថាប័នផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីទាំងនោះមកធ្វើដើមទុន។
ជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋនៅខែត្រស្ទឹងត្រែង បច្ចុប្បន្ន បើមើលពីសម្បកក្រៅមានសភាពធម្មតា តែក្នុងចិត្តរបស់ពួកគេបង្កប់ដោយក្ដីព្រួយបារម្ភ ដោយសារការស្វែងរកប្រាក់ចំណូលធ្លាក់ចុះពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ កសិករមួយចំនួនត្រូវធនាគាររឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ ហើយខ្លះទៀតបានរត់ចោលស្រុក។ បញ្ហានេះ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលចាត់ទុកថា ជាហានិភ័យទ្រង់ទ្រាយធំរបស់កសិករដែលទាមទារឲ្យប្រមុខរដ្ឋាភិបាលរកមធ្យោបាយដោះស្រាយដែលធានាថា ទទួលប្រយោជន៍ទាំងស្ថាប័នផ្ដល់ប្រាក់កម្ចី និងពលរដ្ឋ។
កសិកររស់នៅឃុំសំអាង ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ លោកស្រី ញ៉ែម គឹមស្រេង ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី២០ ខែមីនា ថា គ្រួសារលោកស្រីបានខ្ចីប្រាក់ពីមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ១ម៉ឺនដុល្លារដើម្បីធ្វើដើមទុនកសិកម្ម ដោយចំណាយទិញសម្ភារៈកសិកម្ម សំអាតដីធ្វើចម្ការដោយរំពឹងថា នឹងទទួលបានប្រាក់ចំណេញពីការលក់កសិផលដើម្បីបង្វិលសងម្ចាស់បំណុលវិញ តែផ្ទុយទៅវិញ ពួកគេត្រូវខាតបង់ដោយសារកសិផលមួយចំនួនគ្មានទីផ្សារ ដូចជាពោត សណ្ដែក ដំឡូងមី ជាដើម។ បញ្ហានេះបានរុញច្រានឲ្យជីវភាពរបស់ពួកគាត់កាន់តែលិចលង់មួយកម្រិតទៀត ត្រូវធ្វើការទាំងយប់ថ្ងៃ ហើយកសិករខ្លះទៀតបានបង្ខំចិត្តឲ្យកូនចៅ ឈប់រៀនដើម្បីជួយរកប្រាក់ដើម្បីដោះបំណុល។
លោកស្រីអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់ចុះមូលដ្ឋាន សិក្សាធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីជួយរកមធ្យោបាយសម្រាលជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋ ផ្ដល់ជំនាញកសិកម្ម និងកំណត់តម្លៃទីផ្សារទិញកសិផលជាក់លាក់ជូនកសិករ៖ «ដល់យួនឲ្យតែយើងថោក មិនរួចថ្ងៃកម្មករ ដល់អ៊ីចឹងប្រជាជនស្រុតចុះហើយ ខ្ញុំជំពាក់បំណុលធនាគារមួយម៉ឺនដុល្លារ។ របរលក់ផ្សំទៅបញ្ចូលអាគុយផងទៅបានមួយរួចខ្លួនមួយខែៗ តែថាឲ្យសល់វាអត់សល់។ ខ្ញុំចង់ថា សេដ្ឋកិច្ចប្រជាជនធ្វើបានលក់មានតម្លៃខ្ពស់ទៅកុំឲ្យទាបពេក ព្រោះសព្វថ្ងៃប្រជាជនពិបាកណាស់។ របស់ធ្វើបានគ្មានអ្នកទិញ»។
កសិករម្នាក់ទៀតរស់នៅឃុំស្រែឫស្សី ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ លោក សុខ ធឿង ព្យាករថា ពលរដ្ឋរស់នៅឃុំនេះជាង ៩០ភាគរយកំពុងផុងខ្លួននឹងបំណុលមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ និងធនាគារ ហើយកសិករមួយចំនួនបានរត់ចោលស្រុក ខ្លះចំណាកស្រុកទៅក្រៅប្រទេស និងខ្លះទៀតត្រូវបង្ខំចិត្តប្រព្រឹត្តអំពើល្មើសច្បាប់ដើម្បីដោះបំណុល ដូចជាដឹកជញ្ជូនឈើប្រណិត ស៊ីឈ្នួលកាប់ព្រៃរានយកដីលក់ បរបាញ់សត្វព្រៃជាដើម។
លោកថា កសិករមួយចំនួនធំបានខ្ចីបុលពីធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីធ្វើដើមទុកធ្វើកសិកម្ម និងអាជីវកម្ម ដែលរំពឹងថា បានប្រាក់ចំណេញ តែផ្ទុយទៅវិញ ពួកគេត្រូវខាតបង់។ ការខាតបង់ទាំងនេះ មួយផ្នែកបណ្ដាលមកពីកសិករប្រើប្រាស់ធនធានមិនចំទិសដៅ ខ្វះចំណេះដឹង ខ្វះជំនាញកសិកម្ម រួមផ្សំនឹងតម្លៃកសិផលមិនឋិតថេរផង៖ «ស្មានតែថា យកលុយធនាគារមកសងបានស្រួលចាយបានស្រួល និងសងបានស្រួលដែរ ប៉ុន្តែចុងក្រោយគាត់លង់ មានតែខ្ចីបន្តទៀតពីមួយទៅមួយ គាត់មិនចេញទៅ មានតែទៅពឹងពាក់បងប្អូនហ្នឹង ដល់ពឹងបងប្អូន បងប្អូនក៏ជំពាក់ យើងក៏ជំពាក់ មិនដឹងពីណាដោះស្រាយពីណានៅជាន់កគ្នារាល់ថ្ងៃ»។
លោក សុខ ធឿង កត់សម្គាល់ថា រដ្ឋាភិបាលពុំបានកំណត់តម្លៃទីផ្សារទិញកសិផលច្បាស់លាស់នោះទេ នៅពេលកសិករប្រមូលផលត្រូវឈ្មួញកណ្ដាលកំណត់តម្លៃតាមអំពើចិត្ត។ លើសពីនេះ កសិករភាគច្រើនពុំមានជំនាញធ្វើកសិកម្មផ្អែកលើបច្ចេកទេសត្រឹមត្រូវទេ ពោលពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ការដាំដុះរបស់កសិករកាន់តែធ្លាក់ចុះ ម្យ៉ាងពួកគេធ្វើកសិកម្មប្រវាស់មេឃ។
អ្នកជំនាញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចលើកឡើងថា ការរីកចម្រើននៃចរន្តសេដ្ឋកិច្ចក្នុងខែត្រស្ទឹងត្រែង នេះ គឺបានមកពីសង្វាក់ផលិតកម្មឈើប្រណិត និងគ្រឿងសង្ហារិម ធនធានជលផល វិស័យកសិកម្ម ឧស្សាហកម្ម រួមមានផលដំឡូងមី គ្រាប់ស្វាយចន្ទី កៅស៊ូ និងសណ្ដែកសៀង ជាដើម ក៏ប៉ុន្តែចាប់ពីឆ្នាំ២០១៤ រហូតបច្ចុប្បន្ន ចរន្តសេដ្ឋកិច្ចឈើប្រណិត ឬគ្រឿងសង្ហារិមមានសភាពកាន់តែខ្សត់បន្តិចម្ដងៗ ខណៈដែលក្រុមហ៊ុនវិនិយោគធំៗបានបោះទុនវិនិយោគដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដោយមានថៅកែជនជាតិវៀតណាម និងជនជាតិចិន មកវិនិយោគឈើប្រណិត និងគ្រឿងសង្ហារិមកាន់តែកើនឡើង និងនាំចេញទៅក្រៅប្រទេស បណ្ដាលឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនពុំសូវរកប្រាក់ចំណូលពីវិស័យនេះជាដុំកំភួនឡើយ ពោលគឺអាចរកបានតែមួយក្រពះ។
ខែត្រស្ទឹងត្រែង មានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ឬស្ថាប័នផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីដល់ពលរដ្ឋជិត ២០ស្ថាប័ន មិនរាប់បញ្ចូលកន្លែងផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីជាលក្ខណៈគ្រួសារនោះទេ ដែលកំពុងប្រតិបត្តិការហិរញ្ញវត្ថុ ឬផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីដល់ពលរដ្ឋក្នុងខែត្រនេះរាប់ម៉ឺននាក់។
មេឃុំស្រែឫស្សី លោក លូន ណាន ទទួលស្គាល់ថា កសិករភាគច្រើនកំពុងវ័ណ្ឌក និងបំណុលលំបាករើបម្រះ ហើយមានកសិករខ្លះជំពាក់បំណុលមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុចាប់ពី ២ស្ថាប័ន ដល់ ៤ស្ថាប័ន។ លោកថា ពលរដ្ឋរស់នៅឃុំស្រែឫស្សី ប្រមាណ ៥គ្រួសារហើយត្រូវធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ ហើយពលរដ្ឋមួយចំនួនតូចរត់ចោលស្រុក។ លោកចាត់ទុកវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចកំពុងក្លាយជាបញ្ហាចោទដ៏ចម្រូងចម្រាសរបស់សហគមន៍ ក្នុងនោះមួយផ្នែកបណ្ដាលមកពីតម្លៃកសិផលធ្លាក់ថ្លៃ និងគ្មានទីផ្សារ រួមផ្សំពលរដ្ឋខ្វះចំណេះដឹងផង។
លោកបន្ថែមថា ក្នុងនាមអាជ្ញាធរឃុំពុំអាចមានលទ្ធភាពជួយកសិករឲ្យរួចផុតពីបំណុលនេះបានទេ គឺបានត្រឹមអប់រំណែនាំពួកគាត់ឲ្យយល់ដឹងខ្លះៗពីការប្រើប្រាស់ថវិកាចំទិសដៅ៖ «ខ្លះគាត់កម្ចីអង្គការនេះទៅសងអង្គការនោះ យកពីអង្គការនោះ ទៅកម្ចីធនាគារនោះទៀត បន្តបន្ទាប់គ្នារបៀបថា អត់ធ្វើអីសម្រាប់ថាវិលជុំ។ ដល់ថាវិលជុំទៅ ធនាគារអេស៊ីលីដា កម្ចីអីនេះហើយ ទៅសងអានេះ វាគ្រាន់ដែរ នេះកម្ចីទុកពាក់កណ្ដាលជាប់អង្គការ ពីរ ទៅ បីទៅមិនដឹងថា រកអីសង»។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា មាត្រា ៦២ និង មានត្រា ៦៣ ចែងថា រដ្ឋត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ជួយដោះស្រាយមធ្យោបាយផលិត ការពារថ្លៃផលិតផលជូនកសិករ សិប្បករ និងជួយរកទីផ្សារលក់ផលិតផលជាដើម។ លើសពីនេះ រដ្ឋត្រូវយកចិត្តទុកគ្រប់គ្រងទីផ្សារជួយអោយជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋមានកម្រិតសមរម្យ។ យ៉ាងណាមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថា ការចេញមុខដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ហាក់មានកម្រិតខ្សោយនៅឡើយ ពោលគឺរដ្ឋាភិបាលហាក់គ្មានសមត្ថភាពលើកកម្ពស់កសិផលរបស់កសិករនោះទេ។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលរកឃើញថា វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរបស់សហគមន៍ដែលកំពុងចាក់ស្រែះធ្ងន់ធ្ងរនេះ កំពុងប៉ះពាល់ដល់ការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិជាប្រព័ន្ធ ជាពិសេសពលរដ្ឋមួយចំនួនធំកំពុងធ្លាក់ចុះក្នុងបន្ទាត់ភាពក្រីក្រ ហើយពលរដ្ឋខ្លះទៀតកាន់តែក្រីក្រមួយកម្រិតទៀត។
ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា (ANSA) លោក សន ជ័យ យល់ថា ការបណ្ដោយឲ្យកសិករប្រឈមបញ្ហាខ្វះទីផ្សារ និងកសិផលមានតម្លៃទាប អាចជាផ្នែកមួយបណ្ដាលមកពីរដ្ឋាភិបាលពុំមានសមត្ថភាពក្នុងការលើកកម្ពស់កសិផលរបស់កសិករទាំងទីផ្សារក្នុងស្រុក និងទីផ្សារអន្តរជាតិ។ លោកផ្ដល់មតិថា ដើម្បីកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និងកាត់បន្ថយបញ្ហាប្រឈមរបស់កសិករ រដ្ឋាភិបាលចាំបាច់ត្រូវបង្កើតមូលនិធិទ្រទ្រង់ជាតិមួយសម្រាប់ជួយកសិករ និងខិតខំរកទីផ្សារក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក។ មួយវិញទៀត ស្ថាប័នផ្ដល់ប្រាក់កម្ចី និងរដ្ឋាភិបាលគួររកមធ្យោបាយរួមគ្នាពង្រឹងសមត្ថភាពប្រជាកសិករដែលធានាថា ពលរដ្ឋមានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រងថវិកា និងមានផែនការអាជីវកម្មច្បាស់លាស់ ជាពិសេសគឺប្រើប្រាស់ប្រាក់កម្ចីចំគោលដៅ។
លោក សន ជ័យ៖ «គាត់រស់នៅស្រុកភូមិ គាត់ងាយរងគ្រោះហើយ ទម្រាំគាត់ធ្វើចំណាកស្រុកទៀត ទៅធ្វើការងារជាកម្មករ ជាពលករនៅក្រៅប្រទេស សួរថា កម្រិតនៃភាពងាយរងគ្រោះខ្ពស់ប៉ុណ្ណា? សុទ្ធតែជាការបារម្ភទាក់ទងជាមួយនឹងសុខុមាលភាព ឬទាក់ទងស្បៀងអាហារសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយវាប៉ះពាល់លដល់សេដ្ឋកិច្ចដោយថា កម្លាំងផលិតបានចេញពីប្រទេសអស់ វាធ្វើឲ្យការធ្លាក់ចុះនៃផលិតផលក្នុងស្រុក»។
លោក សន ជ័យ បន្ថែមថា តម្លៃកសិផលធ្លាក់ចុះអាចបណ្ដាលមកពីរូបមន្តឈ្មួញកណ្ដាលធ្វើព្យុះភ្លៀង ឬក៏អាចបណ្ដាលមកពីភាពចន្លោះប្រហោងរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការជួយកសិករ។ លោកយល់ថា ដើម្បីសង្គ្រោះវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរបស់កសិករ រដ្ឋាភិបាលអាចប្រើប្រាស់កញ្ចប់ថវិកាជាតិទិញកសិផលពីកសិករទុក និងជំរុញឲ្យអ្នកវិនិយោគបរទេសដែលមកវិនិយោគនៅកម្ពុជា មានការទទួលខុសត្រូវលើកកម្ពស់កសិផល និងអភិវឌ្ឍន៍វិស័យកសិកម្ម៕