Clik here to view.
អ្នកវិភាគលើកឡើងថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន កំពុងដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជា ងាកទៅរកទសវត្សឆ្នាំ១៩៦៣ ដែលអតីតព្រះមហាក្សត្រ សម្ដេចព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ងាកទៅរកចិន ហើយផ្ដាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយប្រទេសលោកខាងលិច។ ក៏ប៉ុន្តែសម្រាប់កម្ពុជាសតវត្សទី២១នេះវិញ អ្នកវិភាគមើលឃើញថា លោក ហ៊ុន សែន នឹងមិនទទួលបានជោគជ័យលើផែនការចង់កម្ទេចរបបប្រជាធិបតេយ្យ និងផ្ដាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកបានឡើយ។
អ្នកវិភាគអះអាងថា លោក ហ៊ុន សែន បិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងការប៉ុនប៉ុនបិទអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលទទួលជំនួយថវិកាពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហគមន៍អឺរ៉ុបនោះ គឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីចង់កែប្រែការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបែបប្រជាធិបតេយ្យ ទៅជាការគ្រប់គ្រងបែបយោធា គ្រួសារនិយម និងផ្ដាច់ការ។
អ្នកវិភាគឯករាជ្យលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កំពុងសម្អាតគុណតម្លៃរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ឲ្យអស់ពីកម្ពុជា ហើយងាកទៅចាប់រដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនិស្តចិន និងរុស្សីវិញ។ លោកបញ្ជាក់ទៀតថា លោក ហ៊ុន សែន ចង់ធ្វើដូចអតីតកាល គឺនៅក្នុងរបបសង្គមរាស្ត្រនិយម របស់សម្ដេចព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ដែលផ្ដាច់ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីឆ្នាំ១៩៦៣ ហើយចិន ផ្ដល់ជំនួយសព្វបែបយ៉ាង មិនខុសពីអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលកំពុងតែធ្វើនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះទេ៖ «»។
ការលើកឡើងរបស់អ្នកវិភាគនេះ ធ្វើឡើងស្របពេលរដ្ឋាភិបាលបិទវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យ (NDI) កាសែត ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី (The Cambodia Daily) ការបិទស្ថានីយវិទ្យុដែលផ្សាយបន្តព័ត៌មានវិទ្យុអាស៊ីសេរី វិទ្យុផ្សាយសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) និងវិទ្យុសំឡេងដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ (VOD) ការចាប់អតីតអ្នកកាសែតអាស៊ីសេរី ការរំលាយគណបក្សប្រឆាំង ដែលទាំងអស់នេះត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិមើលឃើញថា ជាយុទ្ធនាការរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីបំបិទសំឡេងប្រឆាំង និងសង្គមស៊ីវិល មុនពេលបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៨។ ចុងក្រោយ ការព្យាយាមបិទមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សដ៏ធំមួយនេះ គឺលោក ហ៊ុន សែន ធ្វើឡើងរយៈពេល ១០ថ្ងៃ ក្រោយពីការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីថ្ងៃទី១៦ វិច្ឆិកា។
កាលពីថ្ងៃទី២៦ វិច្ឆិកា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានស្នើឲ្យក្រសួងមហាផ្ទៃ ពិនិត្យ និងពិចារណាក្នុងការបិទទ្វារមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR)។ ក្រោយចេញសារព្រមានភ្លាមៗបែបនេះរបស់លោក ហ៊ុន សែន មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលគួរមានការពិគ្រោះយោបល់ និងសន្ទនាប្រកបដោយអត្ថន័យ ចៀសវាងការចោទប្រកាន់មិនត្រឹមត្រូវ។
ការចោទប្រកាន់របស់លោក ហ៊ុន សែន ប្រឆាំងនឹងមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជានេះ ដោយលោកសំអាងលើសារនយោបាយរបស់លោក កឹម សុខា នៅបរទេស កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៣ ដែលលោក ហ៊ុន សែន សង្ស័យថា មានជនបរទេសនៅពីក្រោយនៃការបង្កើតស្ថាប័នផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយនេះ។
នេះជាបទបញ្ជាថ្មីមួយទៀតរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលអ្នកវិភាគនយោបាយយល់ឃើញថា ប្រធានគណបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ កំពុងព្យាយាមបោសសំអាតសំឡេងប្រឆាំង និងសំឡេងសង្គមស៊ីវិលឲ្យអស់។
នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា មានកម្រាស់ជាង ២ទំព័រ បញ្ជាក់ថា ស្ថាប័ននេះ ប្រកាន់គោលការណ៍អព្យាក្រឹត ឯករាជ្យ និងមិនស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលបក្សនយោបាយណាទាំងអស់ ហើយអ្វីដែលមជ្ឈមណ្ឌលមាន គឺធ្វើកិច្ចការលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស ការផ្ដល់អំណាចដល់សហគមន៍ជនបទដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយវិវាទដីធ្លី។ កិច្ចការចម្បងដទៃទៀត គឺផ្ដល់ជំនួយផ្នែកច្បាប់ដោយឥតគិតថ្លៃ។ កិច្ចគាំពារទាំងនេះ គឺជាការរួមចំណែកដោយផ្ទាល់ និងយ៉ាងច្រើនដល់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចិរភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ត្រូវបានលោក កឹម សុខា បង្កើតឡើងតាងពីឆ្នាំ២០០២។ ក្នុងរយៈពេលប្រមាណ ១៥ឆ្នាំមកនេះ មានមនុស្សជាច្រើនដែលធ្លាប់បម្រើការងារនៅមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្ស បានក្លាយជាអ្នកនយោបាយ។ អ្នកនយោបាយទាំងនោះមាននៅក្នុងគណបក្សប្រឆាំងផង និងគណបក្សកាន់អំណាចផង។
នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួនមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លើកឡើងថា បើទោះជាស្ថាប័នក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយនេះ គាំទ្រសិទ្ធិបុគ្គលគ្រប់រូបដែលចូលប្រឡូកក្នុងវិស័យនយោបាយក្ដី មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ពុំដែលទទួលរងឥទ្ធិពលអ្វីទាំងអស់ពីអតីតបុគ្គលិកដែលចូលប្រឡូកក្នុងវិស័យនយោបាយ ទោះតាមមធ្យោបាយណាក៏ដោយ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) អំពាវនាវដល់ប្រទេសអ្នកផ្ដល់ជំនួយ ឲ្យអន្តរាគមន៍ជាបន្ទាន់ទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឱ្យបញ្ឈប់ការប៉ុនប៉ងបិទទ្វារមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) ដោយគ្មានមូលដ្ឋាន។
នាយកអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ប្រចាំតំបន់អាស៊ី លោក ប្រ៊ែដ អាដាម (Brad Adams) ថ្លែងក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី២៧ វិច្ឆិកា ថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កំពុងតែបង្ហាញអំពីការភ័យខ្លាចរបស់គាត់ មិនត្រឹមតែចំពោះការបោះឆ្នោតដោយសេរីនោះទេ គឺលោកក៏ភ័យខ្លាចចំពោះការបញ្ចេញមតិដោយសេរី និងការចូលរួមអង្គការសមាគមផងដែរ។
ចំពោះអ្នកច្បាប់វិញពន្យល់ថា រដ្ឋាភិបាលមិនអាចរំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់ជាតិ អន្តរជាតិ ម្ដងហើយម្ដងទៀតបានទេ។
លោកមេធាវី ហែម សុជាតិ អះអាងថា ការបង្កើតអង្គការសង្គមស៊ីវិល ត្រូវបានធានានៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ម្យ៉ាងទៀត បើសិនជារដ្ឋាភិបាលចង់បិទអង្គការណាមួយបាន លុះត្រាតែស្ថាប័ននោះធ្វើសកម្មភាពខុសច្បាប់របស់កម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោកមើលមិនឃើញថា បានធ្វើសកម្មភាពខុសនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញស្ថាប័ននេះ បានធ្វើការលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស ពង្រឹងនីតិរដ្ឋ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ៖ «»។
មហាអំណាចចិន និងរុស្សី ដែលអតីតជាសហភាពសូវៀត កំពុងប្រទាញប្រទង់កម្ពុជា ឲ្យងាកចេញពីលោកខាងលិច ពិសេសតាមរយៈការផ្ដល់ជំនួយជាដើម។ នរណាក៏ដឹងដែរថា ចិន ជាម្ចាស់បំណុល និងជាម្ចាស់ជំនួយដ៏ធំរបស់កម្ពុជា។ ទន្ទឹមនឹងនេះ រុស្ស៊ី ក៏ផ្ដល់ជំនួយសម្រាប់រៀបចំការបោះឆ្នោតថែមទៀត។ ស្ថានភាពនយោបាយរបស់កម្ពុជានៅមុនឆ្នាំ១៩៦៣នោះ គឺមិនខុសពីបច្ចុប្បន្ននេះដែរ គឺទំនាក់ទំនងរវាងសម្ដេចព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ និងសហរដ្ឋអាមេរិកមានភាព ល្អក់កករនឹងគ្នារហូតដល់មានចលនានិស្សិតធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក នឹងឈានទៅដល់ការបិទស្ថានទូតនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៣ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦៥ ទើបកម្ពុជាស្ដារទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរឡើងវិញ។
ទិសដៅសំខាន់របស់លោក ហ៊ុន សែន នៅពេលនេះ អ្នកវិភាគពន្យល់ថា លោក ហ៊ុន សែន ចង់កម្ចាត់ឲ្យអស់ស្ថាប័នណាដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ឬទទួលថវិកាពីសហរដ្ឋអាមេរិក។ ការកម្ចាត់ស្ថាប័នដែលគាំទ្រពីសហរដ្ឋអាមេរិកនោះ គឺគោលបំណងសំខាន់លោក ហ៊ុន សែន ចង់កម្ទេចរបបប្រជាធិបតេយ្យ នីតិរដ្ឋ និងសិទ្ធិមនុស្ស ព្រោះថា បច្ចុប្បន្ននេះ លោក ហ៊ុន សែន បានប្រើប្រាស់អំណាចរបស់ខ្លួនលើសលប់ ក្នុងនាមរដ្ឋាភិបាល និងក្នុងនាមគណបក្សសម្រេចគោលបំណងនេះ ដើម្បីត្រៀមខ្លួនផ្ទេរអំណាចឲ្យកូនៗរបស់លោកនៅពេលខាងមុខ។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បន្ថែមថា ទោះបីជាលោក ហ៊ុន សែន ចង់ងាកចេញពីសហរដ្ឋអាមេរិក នៅពេលក្ដីនេះ ប៉ុន្តែផែនការនេះ មិនអាចទៅរួចទេ ព្រោះថា សហគមន៍អន្តរជាតិ នឹងដាក់គំនាបកាន់តែខ្លាំងលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទាំងសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ។ លើសពីនេះទៀត នៅក្នុងយុគសម័យបច្ចេកវិទ្យាទំនើបនេះ ខុសពីរបបសង្គមរាស្ត្រនិយម គឺពលរដ្ឋដឹងរឿងរ៉ាវជាច្រើនដែលលោក ហ៊ុន សែន លាក់បាំង និងកំពុងអនុវត្តក្រោមហេតុផលអនុវត្តច្បាប់ ដើម្បីបំផ្លាញគេឯង បំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាដើម។
ម្យ៉ាងទៀត នៅគ្រាដែលលោក ហ៊ុន សែន កំពុងលួងលោមកម្មករឲ្យអាណិតលោកផងនោះ ទំនងជាលោក ហ៊ុន សែន នឹងពិបាកដោះស្រាយជាមួយកម្មករ បើសិនជាលោកចង់ងាកចេញពីសហរដ្ឋអាមេរិកនោះ ព្រោះថា បើសិនជាសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហគមន៍អឺរ៉ុប បិទការទិញសំលៀកបំពាក់ពីកម្ពុជា គឺកម្មករជិត ៧សែននាក់ នឹងគ្មានការងារធ្វើ គួបផ្សំនឹងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្សេងៗលើពលរដ្ឋ នៅពេលនោះ ចលនាបះបោរប្រឆាំងនឹងលោក អាចនឹងកើតឡើងក៏ថាបាន៕