ជនជាតិដើមភាគតិចចារ៉ាយ រស់នៅឃុំប៉ាតេ ស្រុកអូរយ៉ាដាវ ខែត្ររតនគិរី ទាមទារឲ្យអាជ្ញាធរបញ្ឈប់សកម្មភាពស្រាវជ្រាវរ៉ែមាសដោយក្រុមហ៊ុន អង្គរ ហ្គោល (Angkor Gold) របស់ឥណ្ឌា។ សហគមន៍បារម្ភថា អាជីវកម្មនេះនឹងគំរាមកំហែងធនធានធម្មជាតិ និងជីវភាពរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចនៅតំបន់នោះ។ ចំណែកអាជ្ញាធរឃុំអះអាងថា ការស្រាវជ្រាវនោះពុំទាន់ប៉ះពាល់ដល់ប្រយោជន៍ពលរដ្ឋនោះទេ។
ជនជាតិដើមភាគតិចចារ៉ាយ ចំនួន ៤ភូមិ ក្នុងឃុំប៉ាតេ ប្រមាណជាង ៧០០នាក់ បានបដិសេធជាថ្មីទៀតមិនឲ្យក្រុមហ៊ុនអង្គរ ហ្គោល សិក្សាស្រាវជ្រាវរ៉ែតាមអាជ្ញាប័ណ្ណដែលក្រសួងសាមីបានអនុញ្ញាតនោះទេ។ កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែតុលា សហគមន៍បានលើកគ្នាតវ៉ានៅមុខសាលាឃុំប៉ាតេ ដោយបង្ហាញជំហរប្រឆាំងគម្រោងសិក្សាស្រាវជ្រាវរ៉ែនេះ ដែលពួកគាត់ចាត់ទុកថា ប៉ះពាល់ធនធានធម្មជាតិ និងសិទ្ធិរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
ជនជាតិដើមភាគតិចចារ៉ាយ ដែលចូលរួមតវ៉ានោះ រស់នៅភូមិគងធំ ក្នុងឃុំប៉ាតេ លោក លេះ វីរៈ ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី០១ វិច្ឆិកា ថា ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុននេះចូលទៅស្រាវជ្រាវរ៉ែនៅតំបន់ពួកគាត់រស់នៅ នឹងបង្កផលប៉ះពាល់រួមមាន ការបាត់បង់ព្រៃឈើ ការរំលោភសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច និងផលប៉ះពាល់ផ្នែកបរិស្ថាន។ លោកថា បើទោះបីជាក្រុមហ៊ុននេះមានអាជ្ញាប័ណ្ណពីក្រសួងរ៉ែក្ដី ហើយអាជ្ញាធរជំនាញបានធានាស្វែងរកដំណោះស្រាយនានា ជូនពលរដ្ឋយ៉ាងណាក្ដី ក៏សហគមន៍នៅតែប្រកាន់ជំហរបដិសេធមិនឲ្យក្រុមហ៊ុនចូលជាដាច់ខាត៖ «គាត់និយាយទៅកាន់ខាងខ្ញុំថា ការរុករកមិនប៉ះពាល់ទេ អ៊ីចឹងដឹងថា មានមាស មានរ៉ែ អត់? ខ្ញុំថា បើមានមាស មានរ៉ែ ខាងក្រុមហ៊ុននឹងផ្ទេរសិទ្ធិឲ្យគេ»។
ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ២០១៦ សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនៅឃុំប៉ាតេ បានតវ៉ាទាមទារឲ្យក្រុមការងារស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមហ៊ុនដកទីតាំងចេញពីភូមិ និងបដិសេធច្រើនលើកមិនឯកភាពឲ្យក្រុមហ៊ុនស្រាវជ្រាវនៅតំបន់អ្នកភូមិរស់នៅ។ ចំណែកក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានបានព្យាយាមបង្ហាញពីលក្ខណៈបច្ចេកទេស និងធានាមិនប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងគម្រោងសិក្សាស្រាវជ្រាវរ៉ែនេះ។
យុវជនរស់នៅភូមិប្លង់ ឃុំប៉ាតេ លោក រចំ ទ្វីវ យល់ថា សហគមន៍ពុំមានជំនឿលើដំណោះស្រាយរបស់អាជ្ញាធរ និងក្រុមហ៊ុននោះទេ បើទោះបីជាក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរបានព្យាយាមបង្ហាញពីលក្ខណៈបច្ចេកទេស និងធានាមិនប៉ះពាល់បរិស្ថានក្តី។ លោកថា កន្លងទៅក្រុមហ៊ុននេះធ្លាប់ស្រាវជ្រាវនៅឃុំមួយចំនួនក្នុងខែត្ររតនគិរី ដោយក្រោយពីការស្រាវជ្រាវរួច ក្រុមហ៊ុនអង្គរ ហ្គោល បានវិនិយោគបន្តឲ្យក្រុមហ៊ុនផ្សេងមួយទៀតធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែ បង្កផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន រួមមានប៉ះពាល់ទឹកអូរធម្មជាតិ ការបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិ និងរំលោភសិទ្ធិរស់នៅរបស់សហគមន៍៖ «រ៉ែហ្នឹងមានផលប៉ះពាល់ច្រើនបានខ្ញុំព្រួយបារម្ភ។ ព្រោះអីជនជាតិដើមភាគតិចរស់ដោយសារធនធានធម្មជាតិ បើអត់មានធនធានធម្មជាតិរស់អត់បានទេ បើរ៉ែចូលរុករកទៅ អត់មានអីធ្វើបាន ខ្ញុំព្រួយបារម្ភ»។
អាស៊ីសេរី មិនអាចរកប្រភពទាក់ទងតំណាងក្រុមហ៊ុនអង្គរ ហ្គោល ដើម្បីសុំការបញ្ជាក់បញ្ហានេះបានទេ នៅថ្ងៃទី០១ ខែវិច្ឆិកា។
មេឃុំប៉ាតេ ក្នុងស្រុកអូរយ៉ាដាវ លោក ឆាយ ធី មានប្រសាសន៍ថា ក្រុមហ៊ុនអង្គរ ហ្គោល មានអាជ្ញាប័ណ្ណពីក្រសួងរ៉ែ ក្នុងការស្រាវជ្រាវរ៉ែតាំងពីមុនឆ្នាំ២០១៥ ក៏ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុននេះបានផ្អាកមួយរយៈ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៥ បន្ទាប់ពីមានការបដិសេធពីសហគមន៍ ហើយមកទល់ពេលនេះ ក្រុមហ៊ុនអង្គរ ថ្គោល នៅមិនទាន់ចុះស្រាវជ្រាវរ៉ែនៅតំបន់នោះនៅឡើយទេ ហើយពលរដ្ឋដែលមកតវ៉ាកន្លងមក គ្រាន់តែសម្ដែងក្ដីបារម្ភ។
លោកបញ្ជាក់ថា ការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមហ៊ុននេះ មិនទាន់ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ផលប្រយោជន៍ពលរដ្ឋណាម្នាក់នៅឡើយទេ នៅឃុំប៉ាតេ ហើយអាជ្ញាធរឃុំបានបញ្ជូនជំទប់ទី១ និងទី២ ចុះទៅពិនិត្យ និងតាមដានបញ្ហានេះរួចហើយ៖ «គាត់ចេះតែដាក់ញត្តិថា កុំឲ្យមានក្រុមហ៊ុន អង្គរ ហ្គោល ក្នុងដីគាត់ហ្នឹងវាត្រឹមត្រូវហើយ សិទ្ធិគាត់! ប៉ុន្តែទាល់តែមានសកម្មភាពអីប៉ះពាល់ ឬក៏គេធ្វើអី ហ្នឹងបានយើងរកដំណោះស្រាយបាន តែបើគេមិនទាន់ធ្វើ»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា លោក សន ជយ យល់ថា ការចរចាត្រីភាគីរវាងក្រុមហ៊ុន អាជ្ញាធរ និងសហគមន៍ គឺជាកត្តាសំខាន់ក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយនានា ដែលធានាថា នឹងមិនប៉ះពាល់ប្រយោជន៍ពលរដ្ឋ។ លោកថា តំណាងក្រុមហ៊ុនអង្គរ ហ្គោល ធ្លាប់លើកឡើងពីបទពិសោធន៍របស់ខ្លួន និងរបៀបធ្វើកិច្ចការងារនេះ៖ «ក្រុមហ៊ុនអង្គរ ហ្គោល អាចនឹងទទួលយកការសំណូមពររបស់ពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់។ រឿងដែលសំខាន់គួរតែមានការចរចាគ្នារវាងក្រុមហ៊ុន និងពលរដ្ឋ អញ្ជើញខាងរដ្ឋាភិបាលឲ្យចូលរួមដែរ»។
អ្នកភូមិអោយដឹងថា ក្រសួងរ៉ែ បានចេញអាជ្ញាប័ណ្ណឲ្យក្រុមហ៊ុន អង្គរ ហ្គោល សិក្សាស្រាវជ្រាវរ៉ែលោហៈ លើផ្ទៃដីទំហំ ១៨៧គីឡូម៉ែត្រក្រឡា នៅតំបន់បរខាំ ស្រុកអណ្ដូងមាស ស្រុកបរកែវ និងស្រុកអូរយ៉ាដាវ និងហាមឃាត់ដាច់ខាតការស្រាវជ្រាវទៅលើដីកម្មសិទ្ធិរបស់រដ្ឋ ដែលកំណត់ថា ជាតំបន់វប្បធម៌ ទីតាំងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងតំបន់បេតិកភណ្ឌជាតិ។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកភូមិមិនអាចទទួលយល់ព្រមលើគម្រោងស្រាវជ្រាវរករ៉ែលោហៈនេះបានទេ ដោយសារការរុករករ៉ែកន្លងមកបានបង្កផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន រួមមានប៉ះពាល់ទឹកអូរធម្មជាតិ ការបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិ និងរំលោភសិទ្ធិរស់នៅសហគមន៍របស់ពួកគាត់៕