អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកច្បាប់មកពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល ព្រួយបារម្ភថា ស្ថានភាពកាន់តែចង្អៀតណែនក្នុងពន្ធនាគារដោយសារកើនឡើងអ្នកជាប់ឃុំពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសគ្រឿងញៀន នឹងអាចធ្វើឲ្យស្ថានភាពពន្ធនាគារគ្មានខ្យល់អាកាសចេញចូលគ្រប់គ្រាន់ ជាពិសេសនឹងនាំឲ្យមានការរាលដាលជំងឺឆ្លងកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។ ការព្រួយបារម្ភនេះ បន្ទាប់ពីយុទ្ធនាការប្រឆាំងគ្រឿងញៀនលើកទី១ របស់រដ្ឋាភិបាល គឺចាប់បានអ្នកពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសគ្រឿងញៀនរាប់ពាន់នាក់ បញ្ជូនទៅពន្ធនាគារ។
យុទ្ធនាការទ្រង់ទ្រាយធំរបស់រដ្ឋាភិបាលដើម្បីបោសសម្អាតអ្នកប្រើប្រាស់ និងចាប់ខ្លួនអ្នករត់ពន្ធគ្រឿងញៀនរយៈពេល ៦ខែ បានធ្វើឲ្យបន្ទប់ពន្ធនាគារត្រូវចង្អៀតណែន និងកំពុងក្លាយជាក្ដីព្រួយបារម្ភមួយរបស់សង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការងារផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងវិស័យសុខាភិបាល។ សង្គមស៊ីវិលទាំងនេះយល់ថា ការបណ្ដោយឲ្យមានសភាពពន្ធនាគារចង្អៀតណែននេះ គឺមិនមែនជាកន្លែងសម្រាប់កែប្រែអ្នកទោសឡើយ តែគឺជាការធ្វើទារុណកម្មមនុស្សទៅវិញ។
ប្រធានផ្នែកអង្កេតនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ (LICADHO) លោក អំ សំអាត ថ្លែងប្រាប់អាស៊ីសេរី ថា ក្នុងរយៈពេលនៃយុទ្ធនាការប្រឆាំងគ្រឿងញៀនរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលបានចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យពាក់ព័ន្ធនឹងគ្រឿងញៀនកើនឡើងរាប់ពាន់នាក់ គឺលោកសង្កេតឃើញថា បន្ទប់នៃពន្ធនាគារនីមួយៗប្រែជាចង្អៀតណែនកាន់តែខ្លាំង ហើយជាមូលហេតុនាំឲ្យអ្នកជាប់ឃុំទាំងអស់ពិបាកក្នុងការដេក សម្រាក ខ្វះអាហារបរិភោគ ខ្វះខ្យល់អាកាសចេញចូលគ្រប់គ្រាន់ ជាពិសេសប្រឈមនឹងបញ្ហាអនាម័យ ជាដើម។ លោកបញ្ជាក់ថា ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ គឺងាយធ្វើឲ្យអ្នកជាប់ឃុំទាំងនោះចម្លងជំងឺពីគ្នាទៅវិញទៅមក ស្របពេលលោកអះអាងថា អ្នកជាប់ឃុំភាគច្រើនកំពុងផ្ទុកជំងឺឆ្លងស្រាប់៖ «អ្នកជាប់ឃុំភាគច្រើនគាត់មានជំងឺទឹកនោមផ្អែម ជំងឺលើសឈាម ហើមដៃហើមជើង ដែលហៅថាស្ពឹក ហើយអ្វីដែលយើងព្រួយបារម្ភបំផុត គឺជំងឺឆ្លង រាករូស និងរបេង»។
លោកអះអាងថា ចំពោះស្ថានភាពចង្អៀតណែនដោយសារការកើនឡើងចំនួនអ្នកជាប់ឃុំនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ក៏កំពុងធ្វើឲ្យមន្ត្រីពន្ធនាគារព្រួយបារម្ភអំពីកិច្ចការពារសន្តិសុខក្នុងពន្ធនាគារដែរ។ លោក អំ សំអាត លើកទៀតថា ក្រៅពីបញ្ហាសុខភាពរបស់អ្នកជាប់ឃុំ រីឯអគាររបស់ពន្ធនាគារខ្លះទៀតដែលមានសភាពចាស់ទ្រុឌទ្រោម និងត្រូវផ្ទុកមនុស្សច្រើនលើសចំនួនបែបនេះ ក៏ជាបញ្ហាប្រឈមនាំឲ្យមានក្ដីព្រួយបារម្ភមួយទៀតដែរ។
នៅក្នុងយុទ្ធនាការប្រឆាំងគ្រឿងញៀននៅទូទាំងប្រទេសរយៈពេល ៦ខែលើកដំបូង ចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃទី១ ខែមករា ដល់ថ្ងៃទី២២ ខែមិថុនា គឺមានរយៈពេលជាង ១៧៤ថ្ងៃហើយដែលអាជ្ញាធរជំនាញបង្ក្រាបបានចំនួន ៤.១០៤ករណី និងបានឃាត់ខ្លួនជនសង្ស័យបានចំនួន ៩.៣០៤នាក់ ក្នុងនោះជាង ៤ពាន់នាក់ ត្រូវបានអាជ្ញាធររកឃើញថា បានធ្វើសកម្មភាពចរាចរណ៍ រក្សាទុក និងជួញដូរគ្រឿងញៀនខុសច្បាប់។
ជុំវិញបញ្ហានេះ លោកមេធាវី ហុង គឹមសួន ពន្យល់ថា អ្នកជាប់ពន្ធនាគារ គឺជាអ្នកដែលត្រូវយកទៅកែប្រែ អប់រំ និងបណ្ដុះបណ្ដាលប៉ុណ្ណោះ។ បន្ថែមពីនេះ លោកយល់ថា ចំពោះអ្នកគ្រាន់តែប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនក្នុងកម្រិតធ្ងន់ និងកម្រិតស្រាល គួរឲ្យពួកគេទៅបំពេញការងារឲ្យសង្គម ឬបញ្ជូនទៅមណ្ឌលកែប្រែដើម្បីបន្សាបគ្រឿងញៀន ព្រោះការធ្វើយ៉ាងនេះអាចបញ្ចៀសការកកស្ទះក្នុងពន្ធនាគារបានមួយចំនួន៖ «បើទោះជារដ្ឋាភិបាល និងមន្ត្រីពន្ធនាគារឆ្លើយថាគ្មានថវិកាពង្រីកពន្ធនាគារក៏ដោយ តែនេះគឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់រដ្ឋ របស់ជាតិ ព្រោះថាជាមណ្ឌលកែប្រែ មិនមែនជាកន្លែងធ្វើទារុណកម្មទេ។ អ៊ីចឹងថ្វីត្បិតមានការផ្ដន្ទាទោសពីតុលាការ ប៉ុន្តែការដាក់ពន្ធនាគារ គឺជាការអប់រំ កែប្រែ បណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈ។ អ៊ីចឹងវាមានទាំងការថែរក្សាសុខភាព និងបង្កើនចំណេះដឹងសម្រាប់អ្នកជាប់ពន្ធនាគារនៅពេលចេញមកវិញ ប៉ុន្តែទាំងអស់ហ្នឹងវាអត់មានធ្វើ អ៊ីចឹងហើយខ្ញុំថាយុទ្ធនាការប្រឆាំងគ្រឿងញៀនប៉ុន្មានខែ មានបញ្ហាជាច្រើនកើតឡើង»។
លោកមេធាវីរូបនេះបញ្ជាក់ថា ការផ្ទុកអ្នកជាប់ពន្ធនាគារលើសចំនួនទ្វេដងក្នុងបន្ទប់ពន្ធនាគារ គឺមិនមែនជាការយកមនុស្សទៅអប់រំ កែប្រែ និងបណ្ដុះបណ្ដាលឡើយ ផ្ទុយទៅវិញគឺជាការធ្វើទារុណកម្មមនុស្ស។ លោកថា ការធ្វើរបៀបនេះមិនត្រឹមតែធ្វើឲ្យអ្នកជាប់ពន្ធនាគារកើតជំងឺលើរាងកាយប៉ុណ្ណោះទេ តែក៏ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ជំងឺផ្លូវចិត្តថែមទៀត ហើយជាចំណុចដ៏ព្រួយបារម្ភមួយផ្សេងទៀត ប្រសិនបើអ្នកជាប់ពន្ធនាគារត្រូវបានដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពវិញ ពួកគេនឹងនៅតែអនុវត្តសកម្មភាពដូចដើម។
ចំពោះការលើកឡើងពីក្រុមសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះ ត្រូវបានមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលទទួលបន្ទុកខាងបង្ក្រាបគ្រឿងញៀន និងគ្រប់គ្រងពន្ធនាគារ អះអាងថា រដ្ឋាភិបាលតែងយកចិត្តទុកដាក់ដើម្បីរិះរកវិធីសាស្ត្រ ធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីកុំឲ្យពន្ធនាគារចង្អៀតណែនតទៅទៀត។
អគ្គនាយករងនៃអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក នុត សាវនា លើកឡើងថា នៅទូទាំងប្រទេសមានពន្ធនាគារចំនួន ២៨កន្លែង ដែលរាប់បញ្ចូលទាំងមណ្ឌលអប់រំកែប្រែចំនួន ៤កន្លែង និងពន្ធនាគារខ្មែរក្រហមចំនួន ១កន្លែង។ លោកសង្ឃឹមថា ស្ថានភាពចង្អៀតណែនក្នុងពន្ធនាគារបច្ចុប្បន្ននេះ នឹងអាចដោះស្រាយចេញនៅពេលដែលអគារធំរបស់មណ្ឌលអប់រំកែប្រែទី៤ ស្ថិតនៅភ្នំក្រវ៉ាញ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ត្រូវបានសាងសង់រួចរាល់នាពេលខាងមុខ៖ «យើងក៏មានចល័តអ្នកជាប់ឃុំទៅពន្ធនាគារផ្សេង ដែលអាចមានលទ្ធភាពទទួល»។
លោក នុត សាវនា អះអាងទៀតថា ការរស់នៅក្នុងពន្ធនាគារដ៏ចង្អៀតណែន គឺជារឿងធម្មតាដែលមិនជៀសផុតអំពីបញ្ហាអនាម័យ ជំងឺស្ពឹក និងជំងឺដែលបណ្ដាលមកពីកង្វះកម្ដៅថ្ងៃ និងកង្វះជីវជាតិអាហារមិនគ្រប់គ្រាន់។
ជាមួយគ្នានេះ អគ្គលេខាធិការអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀន ឧត្តមសេនីយ៍ឯក លោក មាស វិរិទ្ធ ក៏បានថ្លែងដែរថា អ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនដែលអាជ្ញាធរឃាត់ខ្លួនបាន គឺពុំបានបញ្ជូនទៅពន្ធនាគារដូចអ្នកដែលអាជ្ញាធររកឃើញថារក្សា និងជួញដូរគ្រឿងញៀនឡើយ៖ «ថ្វីត្បិតច្បាប់ផ្ដន្ទាទោសអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនក៏ដោយ ប៉ុន្តែយើងមិនបានអនុវត្តទេ គឺយើងឃាត់ខ្លួន ហើយបញ្ជូនទៅអាណាព្យាបាល ឬណែនាំឲ្យទៅទទួលយកការព្យាបាល ដោយយើងចាត់ទុកអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនជាជនរងគ្រោះ»។
ចំណែកនាយកប្រតិបត្តិអង្គការខាណា (KHANA) ដែលជាអង្គការធ្វើការងារផ្ដោតសំខាន់ទៅលើអ្នកប្រើប្រាស់សារធាតុញៀនតាមរយៈការចាក់ម្ជុល លោក ជួប សុខចំរើន ថ្លែងថា លោកសាទរចំពោះយុទ្ធនាការប្រឆាំងគ្រឿងញៀនរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលទទួលបានជោគជ័យនេះ ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាក្ដីកង្វល់របស់លោក និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលដទៃទៀត គឺមិនដឹងអំពីទីតាំងថ្មីរបស់អ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន ដែលត្រូវអាជ្ញាធរបង្ក្រាបយកទៅនោះ ព្រោះអ្នកទាំងនោះមួយចំនួន គឺជាអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ និងជំងឺរបេង ដែលចាំបាច់ត្រូវទទួលបានព្យាបាល និងលេបថ្នាំបង្ការជាទៀងទាត់៖ «ចំនួនដែលយើងបានធ្វើតេស្ដ អត្រាក្នុងចំណោមអ្នកចាក់ម្ជុល គឺមាន ២៥ភាគរយ បានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីមានយុទ្ធនាការនេះទៅ ធ្វើឲ្យពួកគាត់ឈប់មកទទួលកម្មវិធីព្យាបាល ហើយយើងមិនដឹងថាពួកគាត់នៅកន្លែង ឬត្រូវអាជ្ញាធរចាប់យកទៅ»។
លោក ជួប សុខចំរើន អះអាងថា បច្ចុប្បន្ន អង្គការរបស់លោកកំពុងជជែកជាមួយអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀនរបស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីឲ្យអង្គការសង្គមស៊ីវិលនានាដែលធ្វើការងារខាងវិស័យសុខភាព អាចចូលស្ដាប់នៅពេលកិច្ចប្រជុំបូកសរុបរបាយការណ៍ខាងមុខ ក្រោយយុទ្ធនាការរយៈពេល ៦បញ្ចប់ទៅ៖ «យើងអាចជួយធានាថា តើអ្នកដែលត្រូវការសេវាស្ដារនីតិសម្បទា គួរតែធ្វើយ៉ាងម៉េច? ហើយសមត្ថកិច្ចអាចជួយអ្វីបានសម្រាប់ពួកគាត់»។
លោក មាស វិរិទ្ធ អគ្គលេខាធិការអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀន បញ្ជាក់ថា តាមផែនការស្ដីពីយុទ្ធនាការប្រឆាំងគ្រឿងញៀនរយៈពេល ៦ខែ ដែលនឹងត្រូវបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី៣០ មិថុនា ខាងមុខនេះ គឺនឹងមានកិច្ចប្រជុំបូកសរុបលទ្ធផល ដើម្បីរាយការណ៍ទៅប្រធានដឹកនាំយុទ្ធនាការ លោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ៕