សង្គមស៊ីវិលរិះគន់ក្រសួងព័ត៌មាន ដែលបន្តតែងតាំងរដ្ឋលេខាធិការ អនុរដ្ឋលេខាធិការ និងទីប្រឹក្សាទ្រង់ទ្រាយធំបន្ថែមទៀត។ ពួកគេយល់ថា ការតែងតាំងនេះ គឺជាការខ្ជះខ្ជាយថវិកាជាតិ និងនៅតែមិនអាចជំរុញការងារឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពបានដដែល។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងព័ត៌មាន ឆ្លើយតបថា ការតែងតាំងនេះ ដោយសារមានតម្រូវការជាក់ស្ដែង និងដើម្បីលើកទឹកចិត្តដល់មន្ត្រីចូលនិវត្តន៍ដែលមានស្នាដៃជួយដល់ក្រសួងកន្លងមក និងអ្នកជំនាញផ្នែកសារព័ត៌មាន។
សង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថា ក្រសួងព័ត៌មាន គ្មានភាពចាំបាច់ក្នុងការបង្កើនរដ្ឋលេខាធិការ អនុរដ្ឋលេខាធិការ និងទីប្រឹក្សាក្រសួងដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នោះទេ ហើយពួកគេក៏ព្រួយបារម្ភដល់វិជ្ជាជីវៈ សារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាផងដែរ។
ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា លោក សន ជ័យ លើកឡើងថា ទោះបីជាក្រសួងព័ត៌មានខំបង្កើនបរិមាណមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងក្រសួងច្រើនបែបណាក្តី ប៉ុន្តែនៅតែមានការចោទសួរ អំពីប្រសិទ្ធិភាពការងារ និងសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដដែល។ លោក បន្ថែមថា អ្វីដែលលោកចង់ឃើញនោះ គឺសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន ត្រូវបានគោរពពេញលេញ និងបើកឲ្យបណ្ដាញព័ត៌មានឯករាជ្យដំណើរការដោយស្របច្បាប់៖ «ធម្មតាមានមន្ត្រីច្រើន បន្ទុកនៃការចំណាយ វាច្បាស់ជាបន្ទុករបស់ក្រសួង ហើយជាការចំណាយ ដែលវាចេះតែកើនទៅៗ ប៉ុន្តែរឿងទាំងអស់នេះ វានឹងមិនមែនការចោទសួរទេ បើសិនឧទាហរណ៍ថា សេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជានោះ វាមានលក្ខណៈទូលំទូលាយ ហើយគ្រប់គ្នាធ្វើការរួមចំណែក ធ្វើម៉េចឲ្យទម្រង់នៃវិស័យសារព័ត៌មាននេះវាចេះតែធំធាត់ និងមានការសាទរពីមជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិ»។
ការលើកឡើងនេះ បន្ទាប់ពីអនុប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សាយ ឈុំ ក្នុងតួនាទីជាប្រមុខរដ្ឋស្តីទី បានចេញព្រះរាជក្រឹត្យតែងតាំងអនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព័តមាន ២រូបនិងទីប្រឹក្សាចំនួន ១៧នាក់បន្ថែមទៀត កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែកញ្ញា។ ក្នុងចំណោមអនុរដ្ឋលេខាធិការ ២រូបនោះ មានលោក ឆាយ សុផល ជាគ្រូបង្រៀនផ្នែកព័ត៌មាន និងជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅ ដែលមានខ្លឹមសារសរសើរអ្នកនយោបាយបក្សកាន់អំណាច។ នៅមុននេះ ៣ថ្ងៃ លោក សាយ ឈុំ ក៏បានចេញព្រះរាជក្រឹត្យតែងតាំងរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព័ត៌មានចំនួន ៣រួបផងដែរ រួមមាន លោក អ៊ុក សម្រេច លោក សុខ ប្រសិទ្ធិ និងលោក មុន រ៉ាម៉ាឌី ដែលជាអគ្គនាយកទូរទស្សន៍ ស៊ី.អ៊ិន.ស៊ី របស់ឧកញ៉ា គិត ម៉េង។
មាត្រា៣៥ នៃច្បាប់សហលក្ខន្តិកៈមន្ត្រីរាជការស៊ីវិលចែងថា មន្ត្រីរាជការត្រូវហាមដាច់ខាតមិនឲ្យចូលជាសមាជិកក្នុងក្រុមប្រឹក្សាភិបាល ឬគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុនឯកជនដោយផ្ទាល់ ឬប្រយោលនោះទេ។
នេះមិនមែនជាលើកទីមួយទេ ដែលមានការតែងតាំងរដ្ឋលេខាធិការ អនុរដ្ឋលេខាធិការ និងទីប្រឹក្សាក្រសួងព័ត៌មានក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំបែបនេះ។ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៨ កន្លងទៅ របបក្រុងភ្នំពេញបានតែងតាំងទីប្រឹក្សាក្រសួងព័ត៌មានជិត៥០ នាក់ និងបន្តតែងតាំង ៦៧នាក់ទៀតនៅពាក់កណ្ដាលខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩ ហើយជាងមួយខែក្រោយមក មានការតែងតាំងបន្ថែមជាង ១០០នាក់ទៀត (១០៦)។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មាន លោក មាស សុភ័ណ្ឌ មានប្រសាសន៍ដូចពេលកន្លងមកដែរថា មូលហេតុ ដែលក្រសួងបន្តស្នើសុំតែងតាំងទីប្រឹក្សាបន្ថែមនេះ គឺផ្អែកលើតម្រូវការជាក់ស្តែងសម្រាប់ ជួយផ្ដល់យោបល់ក្នុងការអភិវឌ្ឍវិស័យសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា។ លោកបន្ថែមថា មន្ត្រីដែលទទួលបានការតែងតាំងនោះ ភាគច្រើនជាមន្ត្រីចូលនិវត្តន៍ ដែលមានស្នាដៃ និងជាបុគ្គលមានបទពិសោធ និងអ្នកមានជំនាញផ្នែកវិស័យនេះ ដើម្បីមកជួយជំរុញការងារក្រសួងបន្ថែមទៀត៖ «ទី១ គាត់នឹងបំពេញនូវជំនាញបច្ចេកទេស ដែលគាត់មានកន្លងមក ហើយគាត់នឹងជួយផ្ដល់ប្រឹក្សាយោបល់ទៅអ្នកបច្ចេកទេសវ័យក្មេងរបស់យើង ទី២ គឺគាត់នឹងចូលរួមពង្រឹងនូវផ្នែកបណ្ដុះបណ្ដាលចែករំលែកបទពិសោធន៍ជូនទៅដល់មន្ត្រីវ័យក្មេង ឬអ្នកសារព័ត៌មានវ័យក្មេងរបស់យើងឲ្យយល់កាន់តែច្បាស់អំពីបច្ចេកទេស ក្នុងការរៀបចំការដឹកនាំធ្វើយ៉ាងណាឲ្យវិស័យសារព័ត៌មានកាន់តែរីកចម្រើនបន្ថែមទៀតផងដែរ។ តី៣ គឺគាត់នឹងចូលរួមផ្ដល់ប្រឹក្សាយោបល់តាក់តែងគោលនយោបាយ ឬក៏ច្បាប់នានា ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាជួយដល់ការអនុវត្ត ឬក៏បំពេញវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាន ឬក៏ការលើកកម្ពស់វិស័យសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាយើងឲ្យកាន់តែល្អប្រសើរ»។
ទោះជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងអះអាងបែបនេះក្តី ក៏គេសង្កេតឃើញថា មន្ត្រីដែលត្រូវបានតែងតាំងមួយចំនួន គឺជាមនុស្សជិតស្និទ្ធ និងតែងដើរផឹកស៊ីជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មាន លោក ខៀវ កាញារីទ្ធ និងជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំដទៃទៀតនៃក្រសួងព័ត៌មាន។ ក្រៅពីនេះ ទីប្រឹក្សាខ្លះ គឺជាអ្នកសារព័ត៌មាននៃស្ថាប័នគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល មានជាអាទិ៍ ទូរទស្សន៍បាយ័នដែលគ្រប់គ្រងដោយកូនស្រីលោក ហ៊ុន សែន ទូរទស្សន៍ ស៊ីធីអិន (CTN) របស់ឧកញ៉ា គិត ម៉េង និងទូរទស្សន៍ ហង្សមាសជាដើម ស្របពេលទីប្រឹក្សាខ្លះទៀតមកពីកាសែត ខ្មែរ ថាមស៍ និងកាសែត ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍។ អ្នកជំនាញវាយតម្លៃថា និន្នាការបែបនេះ នឹងធ្វើឱ្យស្ថាប័នព័ត៌មានទាំងនោះ មិនអាចបំពេញតួនាទី និងវិជ្ជាជីវៈត្រឹមត្រូវបាននោះទេ ព្រោះពួកគេនឹងមិនហ៊ានសរសេរអត្ថបទដែលប៉ះពាល់ដល់រដ្ឋាភិបាលឡើយ។
ប្រធានសមាគមបណ្ដាញយុវជនកម្ពុជា លោក ទឹម ម៉ាឡៃ មានប្រសាសន៍ថា នៅកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ គឺក្រសួងស្ថាប័នរដ្ឋ និងមន្ត្រីរាជការមានច្រើនហួសហេតុ រហូតដល់មន្ត្រីរាជការ និងក្រសួងខ្លះ ធ្វើការងារជាន់គ្នាទៀតផង។ លោក យល់ថា ការបង្កើនទីប្រឹក្សា និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងក្រសួងព័ត៌មាននេះ គ្មានភាពចាំបាច់នោះទេ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែជាការខ្ជះខ្ជាយថវិកាជាតិប៉ុណ្ណោះ៖ «បើជាតម្រូវការពិតប្រាកដសម្រាប់បច្ចេកទេស ធ្វើការងារ ដើម្បីប្រកួតប្រជែងទៅលើបច្ចេកទេស និងគោលនយោបាយប្រហែលជាមានភាពចាំបាច់ ប៉ុន្តែបើសិនជាជ្រើសរើសសម្រាប់ដាក់ឲ្យមានតួនាទី ហើយបំពេញការងារមន្ត្រីរាជការ ឬក្រសួងគេអាចនិយាយបានថា ជាការប្រើធនធានខ្ជះខ្ជាយចំណាយប្រាក់ខែរដ្ឋយកពន្ធពីប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹងអាចថា ខាតបង់ច្រើន។
កាលពីខែឧសភា កន្លងទៅ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មាន លោក ខៀវ កាញារីទ្ធ បានទម្លាយនៅលើហ្វេសប៊ុកថា មន្ត្រីមួយចំនួនក្នុងក្រសួងរបស់លោក មិនដែលឃើញទៅធ្វើការឡើយ ប៉ុន្តែបង្ហាញមុខនៅពេលបើកប្រាក់ខែ។ លោកបានព្រមានបង្ហោះរូបមន្ត្រីអសកម្មទាំងនោះលើហ្វេសប៊ុកទៀតផង។ ក្រោយមកនៅខែសីហា មន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មានម្នាក់ដែលសុំលាក់អត្តសញ្ញាណ បានទម្លាយប្រាប់អាស៊ីសេរីថា ក្រសួងព័ត៌មាន កំពុងញាំញីដោយអំពើពុករលួយ និងគ្រួសារនិយម ជាពិសេស ការតែងតាំងតួនាទីក្នុងក្រសួង ដែលសុទ្ធតែពូជពង្សអ្នកធំក្នុងក្រសួងព័ត៌មាន ក្នុងនោះដូចជា សែស្រឡាយ លោក ឈុំ សុជាតិ ដែលជារដ្ឋលេខាធិការ និងជានាយខុទ្ទកាល័យនៃក្រសួងព័ត៌មាន និងលោក កែវ សោភ័ណ ដែលជាអនុរដ្ឋលេខាធិការនៃក្រសួងព័ត៌មាន។ មន្រ្តីដដែលឲ្យដឹងទៀតថា ដោយសារតែអំពើពុករលួយជាលក្ខណៈប្រព័ន្ធនេះ បានធ្វើឱ្យក្រសួងព័ត៌មានមានទីប្រឹក្សាក្រសួងរហូតដល់ជាង ៥០០នាក់។ ទោះយ៉ាងនេះក្តី ក្រសួងព័ត៌មានមិនបានបើកការស៊ើបអង្កេត និងចាត់វិធានការលើរឿងនេះឡើយ ដោយក្រសួងចាត់ទុកថា ជារឿងសាមញ្ញធម្មតា។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មាន លោក មាស សុភ័ណ្ឌ ថ្លែងថា ក្រសួងសម្រេចបាននូវសមិទ្ធផលលេចធ្លោមួយចំនួននាពេលកន្លងមក មានដូចជាធ្វើឱ្យការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានកាន់តែទំនើប និងមានវិសាលភាពផ្សព្វផ្សាយកាន់តែធំទូលាយទាំងក្នុងប្រទេស និងដល់ពិភពលោក។ ចំពោះសេរីភាពសារព័ត៌មានក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញ លោកអះអាងថា កាន់តែមានភាពល្អប្រសើរពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ក្រោមហេតុផលថា កម្ពុជាមានច្បាប់សម្រាប់ការពារសិទ្ធិសេរីភាពអ្នកសារព័ត៌មាន និងមានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរាប់រយស្ថាប័ន៖ «នៅកម្ពុជាអង្គភាពសារព័ត៌មានទាំងអស់សុទ្ធតែមានឯករាជភាពទាំងអស់ ពីឯករាជភាពសារព័ត៌មាន គឺការពារដោយច្បាប់របបសារព័ត៌មាន។ អង្គភាពសារព័ត៌មានទាំងអស់ ដែលបំពេញវិជ្ជាជីវៈនៅកម្ពុជាក៏ត្រូវតែគោរពច្បាប់របស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែរ ហើយបច្ចុប្បន្ននេះសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជារបស់យើង គឺមានភាពល្អប្រសើរ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ទី១ គឺយើងមានទាំងផ្លូវច្បាប់ក្នុងការការពារ សិទ្ធិសេរីភាពរបស់សារព័ត៌មាន ហើយចំណុចទី២ គឺមធ្យោបាយនៃការផ្សព្វផ្សាយ ក៏ដូចជា ការបំពេញនូវវិជ្ជាជីវៈរបស់អ្នកសារព័ត៌មានទូលំទូលាយនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា»។
ផ្នែកសេរីភាពសារព័ត៌មានក្នុងរយៈពេល ២ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ សន្ទស្សន៍សេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកឆ្នាំ២០១៩ ដែលចេញផ្សាយដោយអង្គការអ្នករាយការណ៍គ្មានព្រំដែន (Reporters Without Border) បង្ហាញថា កម្ពុជាជាប់លេខ ១៤៣ ដែលមានន័យថា ចំណាត់ថ្នាក់នេះ កម្ពុជានៅតែស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេស ដែលមានស្ថានភាពលំបាកផ្នែកសេរីភាពសារព័ត៌មាន។ រីឯអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ កាលពីខែកក្កដាថា របបលោក ហ៊ុន សែន នៅតែចាត់ទុកអ្នកសារព័ត៌មានជាចំណាប់ខ្មាំង ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មអ្នកដែលហ៊ានរិះគន់របបរបស់លោក។ អង្គការអន្តរជាតិនេះ អំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលបរទេស និងម្ចាស់ជំនួយ ចាត់ទុកសេរីភាពសារព័ត៌មានរបស់កម្ពុជាថា បានស្លាប់ដូចគ្នានឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែរ ហើយជំរុញរបបក្រុងភ្នំពេញ ឱ្យទម្លាក់ចោលការចោទ ប្រកាន់មិនសមទំនងនេះលើអ្នកសារព័ត៌មាន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
