ក្រុមការងារ ១០០រាត្រី ដែលបន្តការងារស្រាវជ្រាវពីលោកបណ្ឌិត កែម ឡី រកឃើញថា ការអភិវឌ្ឍនៅតាមឃុំ-សង្កាត់ ទៅលើវិស័យមួយចំនួន រួមមានផ្លូវថ្នល់ជាដើម នាំឲ្យមានភាពយឺតយ៉ាវ ព្រោះតែការទម្លាក់ថវិកាពីថ្នាក់ជាតិទៅមូលដ្ឋានមានចំនួនដ៏តិចតួច។ ប្រតិកម្មនឹងចោទប្រកាន់នេះ មន្ត្រីនាំពាក្យនៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីចាត់ទុកថា ជាការស្រាវជ្រាវមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិតនៅក្នុងសង្គម និងការអភិវឌ្ឍរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។
របាយការណ៍ដែលមានកម្រាស់ ១៥ទំព័រ របស់ក្រុមការងារ ១០០រាត្រី បានស្រាវជ្រាវរកឃើញថា ថវិកាដែលរដ្ឋាភិបាលផ្ទេរទៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ គឺមិនគ្រប់ទៅតាមតម្រូវការចំពោះមុខដែលជាហេតុធ្វើឲ្យការអភិវឌ្ឍនៅតាមឃុំ-សង្កាត់ វាមិនបានជឿនលឿនពីមួយអាណត្តិទៅមួយអាណត្តិ។
របាយការណ៍ដែលដាក់ចំណងជើងថា ការស្រាវជ្រាវអំពីស្ថានភាពឃុំ-សង្កាត់ នៅប្រទេសកម្ពុជា គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៧ បានរកឃើញថា បើទោះឃុំ-សង្កាត់ ដើរតួនាទីសំខាន់បម្រើសេវាសាធារណៈយ៉ាងណាក៏ដោយចុះ មានឃុំ-សង្កាត់ខ្លះនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅមានកម្រិតក្នុងការអភិវឌ្ឍនៅមូលដ្ឋានតិចតួចបំផុតនៅឡើយ។ របាយការណ៍ឲ្យដឹងទៀតថា មានកត្តាមួយចំនួនដែលនាំឲ្យការអភិវឌ្ឍនៅតាមឃុំ-សង្កាត់យឺតយ៉ាវ ក្នុងនោះដូចជា ការរើសអើងបក្សនយោបាយ ការបិទបាំងព័ត៌មាន មេឃុំ ចៅសង្កាត់ មានកម្រិតយល់ដឹងតិចតួច ការរើសអើងពលរដ្ឋ និងវប្បធម៌បំបែកបំបាក់ជាដើម។ លើសពីនេះទៅទៀត បញ្ហាថវិកាគឺជាចំណោទធំជាងគេ ដែលជំរុញឲ្យការអភិវឌ្ឍឃុំ-សង្កាត់ មិនទៅមុខរួច ស្ទើរគ្រប់វិស័យ មានផ្លូវថ្នល់ជាដើម។
ការស្រាវជ្រាវដែលដំណើរបានដល់រាត្រីទី២១ និងរាត្រីទី២២ ក្នុងចំណោម ១០០រាត្រី ដែលបន្តវេនពីលោកបណ្ឌិត កែម ឡី ឲ្យដឹងថា ឃុំ-សង្កាត់ដែលមាន ១១អាសនៈ ទទួលបានថវិកាអភិវឌ្ឍន៍នៅមូលដ្ឋានតែជាង ១០០លានរៀល ឬប្រមាណ ២ម៉ឺន ៥ពាន់ដុល្លារអាមេរិក។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ឃុំ-សង្កាត់ដែលមានអាសនៈចំនួន ៧អាសនៈ ថវិកាដែលរដ្ឋាភិបាលទម្លាក់ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ចន្លោះពី ៥០ ទៅ ៧០លានរៀល ឬជាង ១ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក។ ដោយឡែក ឃុំ-សង្កាត់ដែលមាន ៥អាសនៈ លុយដែលផ្ទេរពីថ្នាក់ជាតិទៅថ្នាក់ក្រោមជាតិរង្វង់ចន្លោះ ៦០លានរៀល។
ប្រតិកម្មនឹងចោទប្រកាន់នេះ លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីយល់ឃើញថា របាយការណ៍ដែលដាក់បន្ទុកមកលើរដ្ឋាភិបាលនេះ គឺជាការចោទប្រកាន់ដែលគ្មានមូលដ្ឋាន និងមិនមានទិសដៅពិតប្រាកដនោះឡើយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត នេះជារបាយការណ៍ដែលមិនអាចជឿទុកចិត្តបានថែមទៀតផង ហើយឈរលើផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនច្រើនជាង៖ «ខ្ញុំជឿថា អ្នកស្រាវជ្រាវហ្នឹងគាត់ចេះតែពីនិយាយ។ គាត់មិនដឹងជាយកវិស័យអីដែលវាថាអភិវឌ្ឍន៍មិនសមស្របដែលគាត់លើកឡើង»។
យ៉ាងនេះក្ដី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ គឺលោក កឹម សុខា អះអាងកាលពីថ្ងៃទី២ ខែមីនា ថា បក្សប្រឆាំងអាចមានលទ្ធផលទម្លាក់កញ្ចប់ថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ឃុំ-សង្កាត់កន្លះលានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ។ការបញ្ជាក់ជំហរដូចនេះរបស់លោក កឹម សុខា ធ្វើឡើងនៅក្នុងពិធីសមាជវិសាមញ្ញរបស់ខ្លួន ដោយលើកឡើងថា លុយដែលនឹងផ្ដល់ជាទៀងទាត់ក្នុងមួយឆ្នាំនេះ នៅក្រោយពេលបក្សប្រឆាំងគ្រប់គ្រងអំណាច។
បន្ថែមលើរបាយការណ៍នេះ សមាជិកក្រុមការងារស្រាវជ្រាវ ១០០រាត្រី គឺលោក មួង សូនី ឲ្យដឹងថា ការអភិវឌ្ឍនៅមូលដ្ឋានដែលមិនអាចដើរទៅមុខបាន ក្រៅពីថវិកាមិនគ្រប់គ្រាន់ហើយ ជាងនេះទៅទៀត គឺទាក់ទងនឹងសមត្ថភាពរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនៅតាមឃុំ-សង្កាត់តែម្ដង។ លោក មួង សូនី យល់ឃើញថា ការមិនទាន់ទទួលស្គាល់ពីកំហុសបែបនេះ របស់រដ្ឋាភិបាលវាបានក្លាយទៅជាទម្លាប់ទៅហើយ៖ «ឃុំសង្កាត់របស់ពួកគាត់ហ្នឹងធនធានមនុស្សនៅមានកម្រិត។ កម្រិតគឺថា អត់មានមន្ត្រីជំនាញ អត់មានមន្ត្រីបច្ចេកទេស និងអត់មានមន្ត្រីនយោបាយជាដើមគឺមានត្រឹមតែស្មៀនដែលអាចបម្រើសេវាសាធារណៈហ្នឹងទេ។ ពួកគាត់បញ្ជាក់ថា គាត់ចង់ឲ្យមានថវិកាច្រើនមកដើម្បីអាចឲ្យពួកគាត់យកថវិកាហ្នឹងផ្លូវ និងទៅធ្វើអ្វីផ្សេងៗទៀតដែលមានប្រយោជន៍សម្រាប់ឃុំសង្កាត់របស់ពួកគាត់»។
ផ្ទុយពីនេះទៅវិញ មន្ត្រីនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន ធ្លាប់អះអាងថា កម្ពុជាកំពុងដើរលើគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ស្ទើរគ្រប់វិស័យ ទាំងផ្នែកផ្លូវគមនាគមន៍ អប់រំ និងសេវាដទៃទៀត។
បើទោះជាបែបណា របាយការណ៍ស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមការងារ ១០០រាត្រីនេះ រកឃើញថា ក្នុងចំណោមមេឃុំ-ចៅសង្កាត់ របស់បក្សកាន់អំណាចទាំង ១.៥៩២នាក់ និងមេឃុំបក្សប្រឆាំង បានត្អូញត្អែរថា វាពិតជាពិបាកណាស់ដែលរង់ចាំថវិកាជាតិទម្លាក់មកម្ដងៗ។ ក្រៅពីនេះ ដើម្បីបានលុយអភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងឃុំ-សង្កាត់ ថ្នាក់ក្រោមជាតិត្រូវប្រើពេលសន្សំលុយមិនតិចជាង ៣ឆ្នាំទេ ទើបអាចធ្វើផ្លូវបានមួយខ្សែ ឬសាលារៀនមួយខ្នង។
ច្បាប់ស្ដីពីការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលឃុំ-សង្កាត់ ដែលអនុម័តកាលពីដើមខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០១ ថ្វីបើពុំមានបញ្ញត្តិពីចំនួនទឹកលុយដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវទម្លាក់ឲ្យថ្នាក់ក្រោមជាតិចាត់ចែង។ ប៉ុន្តែមាត្រា៧៦ កំណត់ថា ឃុំ-សង្កាត់នីមួយៗមានសិទ្ធិទទួលបានប្រាក់កម្រៃចំពោះការអនុវត្តតួនាទី។ ការប្រគល់អំណាចមុខងាររបស់រដ្ឋមានលក្ខណៈជាអចិន្ត្រៃយ៍ទៅឲ្យឃុំ-សង្កាត់ រដ្ឋាភិបាលត្រូវធានាឲ្យមានធនធានហិរញ្ញវត្ថុ រយៈពេលយូរអង្វែងសម្រាប់ផ្ដល់ឲ្យឃុំ-សង្កាត់៕