ភាសារបស់ជាតិនីមួយៗមានលក្ខណៈពិសេសដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ហើយតាមរយៈភាសានេះឯងដែលមនុស្សអាចប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នា ស្វែងយល់ពីគ្នា និងផ្លាស់ប្ដូរបទពិសោធន៍គ្នាទៅវិញទៅមក ទាំងនៅក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងវប្បធម៌។ សព្វថ្ងៃនេះ ប្រជាជនជាច្រើនដែលមានឈាមជ័រជាខ្មែរ រស់នៅក្នុងខេត្តមួយចំនួននៃភាគឦសានប្រទេសថៃ នៅតែអាចរក្សាបាននូវការប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរសម្រាប់ការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាដដែល ហើយពួកគាត់ចាត់ទុកភាសាខ្មែរនេះ ថាជាភាសាដែលសំខាន់សម្រាប់មុខរបររបស់ពួកគាត់ផងដែរ។
ទោះបីជាត្រូវខ័ណ្ឌចែកដោយព្រំដែននយោបាយក្តី ក៏ជនជាតិខ្មែរភាគច្រើនដែលជាម្ចាស់ស្រុករស់នៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ បុរីរ៉ាម (បុរីរម្យ) និងស៊ីសាកេត ស្ថិតនៅភាគឦសានប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន នៅតែបន្តប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរ ជាភាសាទំនាក់ទំនងគ្នាប្រចាំថ្ងៃដដែល។ លើសពីនេះទៅទៀត ភាសាខ្មែរដែលកំពុងប្រើប្រាស់ដោយពលរដ្ឋខ្មែរច្រើនលើសលប់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះ ក៏បានក្លាយជាភាសាដែលមានសារៈសំខាន់សម្រាប់វិស័យធុរកិច្ចនៅក្នុងខេត្តទាំងនោះដែរ ជាពិសេស គឺនៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ ដោយសារតែមានជនជាតិខ្មែរជាច្រើនបានទៅពិនិត្យសុខភាព ទិញទំនិញ និងធ្វើការក្នុងខេត្តនេះ។
នេះគឺជាការអះអាងរបស់លោក ច័ន្ទ ធុនាសូរ្យ ដែលជាគ្រូបង្រៀនភាសាខ្មែរនៃវិទ្យាល័យរាមវិទ្យារជ្ជមង្គលភិសេក នៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា បច្ចុប្បន្ននេះ មានពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនដែលមកពីកម្ពុជា បានទៅព្យាបាលជំងឺ និងពិនិត្យសុខភាពនៅមន្ទីរពេទ្យក្នុងខេត្តសុរិន្ទ ធ្វើឱ្យមានតម្រូវការបុគ្គលិកពេទ្យដែលអាចនិយាយភាសាខ្មែរបាន។ ចំណែកនៅតាមផ្សារ ជាពិសេស ផ្សារទំនើបវិញ គឺអ្នកដែលចេះភាសាខ្មែរនឹងមានអាទិភាពទទួលបានការងារធ្វើ ព្រោះម្ចាស់ហាងភាគច្រើន ចង់បានអ្នកចេះនិយាយខ្មែរ ដោយសារអតិថិជនរបស់ពួកគេភាគច្រើន គឺជាជនជាតិខ្មែរដែលមកពីកម្ពុជា៖ «សព្វថ្ងៃនៅតាមផ្សារ ឬផ្សារទំនើប ពេលគេជ្រើសរើសបុគ្គលិក ប្រសិនបើអ្នកណាចេះភាសាខ្មែរ គឺគេនឹងទទួលយកទៅធ្វើការមុនគេ។ ចំណែកនៅមន្ទីរពេទ្យវិញ សព្វថ្ងៃមានបងប្អូនខ្មែរពីកម្ពុជាមកពិនិត្យសុខភាពច្រើន ក៏ត្រូវការបុគ្គលិកដែលចេះនិយាយភាសាខ្មែរដែរ។ បងប្អូនមកពីកម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងគ្នាច្រើន មកទិញទំនិញនៅតាមផ្សារទំនើបក៏ច្រើន មកមន្ទីរពេទ្យក៏ច្រើន»។
លោក ច័ន្ទ ធុនាសូរ្យ អះអាងថា បច្ចុប្បន្ននេះ ទឹកប្រាក់ដែលខ្មែរនៅកម្ពុជាបានចំណាយសម្រាប់សេវាសុខាភិបាល និងពាណិជ្ជកម្មក្នុងខេត្តសុរិន្ទ គឺជាប្រភពចំណូលសំខាន់ទីពីររបស់ខេត្តសុរិន្ទ បន្ទាប់ពីទឹកប្រាក់ដែលប្រមូលបានពីវិស័យពន្ធដារក្នុងខេត្ត។ លោកបញ្ជាក់បន្តថា ដោយសារកត្តានេះហើយដែលជំរុញឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំខេត្តសុរិន្ទ ស្នើដល់សាលានានាទូទាំងខេត្តឱ្យបន្ថែមម៉ោងបង្រៀនភាសាខ្មែរដល់សិស្សានុសិស្ស៖ «សព្វថ្ងៃនេះប្រាក់ដែលបងប្អូនពីកម្ពុជាយកមកចាយនៅមន្ទីរពេទ្យ នៅទីផ្សារ ជាប្រាក់ចំណូលលេខ២ ក្រៅពីការប្រមូលពន្ធដារខេត្តប្រមូលបាន។ ប្រាក់មកពីកម្ពុជាច្រើន មកទិញរបស់របរប្រើប្រាស់ និងពិនិត្យសុខភាព។ ចំពោះរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជាចៅហ្វាយខេត្តដែរ គេព្យាយាមរឹតតែនឹងឱ្យសាលារៀនបន្ថែមម៉ោងរៀនភាសាខ្មែរ ឱ្យបានច្រើន ឱ្យបានល្អ។ ដូចខ្ញុំផ្ទាល់ ក្រៅពីបង្រៀននៅសាលាហើយ នៅថ្ងៃសៅរ៍ និងអាទិត្យ ខ្ញុំត្រូវទៅបង្រៀននៅតាមផ្សារទំនើបឱ្យបុគ្គលិកគេចេះភាសាខ្មែរ ស្រួលបងប្អូនមកពីកម្ពុជាមកទិញរបស់របរ និងផ្ដល់ចំណេះដឹងដល់បុគ្គលិកនៅតាមមន្ទីរពេទ្យឱ្យចេះនិយាយភាសាខ្មែរក្នុងការទាក់ទងគ្នា»។
លោកកត់សម្គាល់ថា សិស្សថ្នាក់ទី១២ ភាគច្រើនដែលលោកបានបង្រៀន ចាប់អារម្មណ៍នឹងមុខវិជ្ជាភាសាខ្មែរ ដោយសារពួកគេមើលឃើញឱកាសការងារច្រើន នៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ ប្រសិនបើពួកគេអាចប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរបានមែននោះ។
សព្វថ្ងៃនេះ ភាសាខ្មែរត្រូវបានសាកលវិទ្យាល័យមួយចំនួនក្នុងខេត្តភាគឦសានប្រទេសថៃ ដាក់បញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សានៅក្នុងសាលារបស់គេ ហើយមុខវិជ្ជានេះតែងមាននិស្សិតចូលរៀនរៀងរាល់ឆ្នាំ។
កញ្ញា កិត្តិនន្ទ ចៃត្រង់ មកពីខេត្តស៊ីសាកេត គឺជានិស្សិតឆ្នាំទី២ ផ្នែកភាសាខ្មែរ នៃសាកលវិទ្យាល័យអ៊ូប៊ុន រាជធានី ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តអ៊ូប៊ុន រាជធានី ភាគឦសានប្រទេសថៃ។ នាងថ្លែងថា នាងសម្រេចចិត្តជ្រើសរើសមុខវិជ្ជាភាសាខ្មែរ ជាមុខវិជ្ជាសិក្សាគោល ព្រោះនាងមើលឃើញពីឱកាសការងារ និងមានបំណងធ្វើជំនួញផ្ទាល់ខ្លួន តាមរយៈការប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរនេះឯង៖ «ខ្ញុំចង់ទៅធ្វើការនៅប្រទេសកម្ពុជា គឺការធ្វើធុរកិច្ចផ្ទាល់ខ្លួន ពីព្រោះសេដ្ឋកិច្ចខ្មែរអាចនឹងល្អប្រសើរឡើងពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ដូច្នេះខ្ញុំក៏ចង់ទៅធ្វើធុរកិច្ចនៅកម្ពុជា»។
មូលហេតុសំខាន់មួយទៀតដែលធ្វើឱ្យកញ្ញា កិត្តិនន្ទ ចៃត្រង់ សម្រេចចិត្តរៀនភាសាខ្មែរ គឺដោយសារតែមានការពេញចិត្ត និងគាំទ្រពីក្រុមគ្រួសាររបស់នាង ដែលពួកគាត់ទាំងអស់សុទ្ធសឹងតែមានឈាមជ័រជាខ្មែរ និងនិយាយភាសាខ្មែរ ព្រមទាំងចង់ឱ្យកូនចៅរបស់ខ្លួនថែរក្សាភាសាកំណើតមួយនេះកុំឱ្យបាត់បង់។
ទោះបីជាយ៉ាងណា បញ្ហាមួយសំខាន់ដែលចោទឡើងទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរនៅខេត្តភាគឦសានប្រទេសថៃនេះ គឺការចេះនិយាយ តែមិនចេះសរសេរ។ អ្នកជំនាញចង់ឃើញស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធរបស់កម្ពុជា គិតគូរជួយដល់ជាតិសាសន៍ខ្មែរតែមួយ ដែលបានក្លាយជាជនជាតិដើមភាគតិចនៅលើទឹកដីកំណើត និងខ្មែររាប់សិបម៉ឺននាក់ផ្សេងទៀតដែលកំពុងធ្វើការនៅក្នុងប្រទេសថៃ។
អ្នកស្រាវជ្រាវអំពីវប្បធម៌ អរិយធម៌ អក្សរសិល្ប៍ និងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ក្នុងខេត្តសុរិន្ទ លោក ជ័យ មង្គល ថ្លែងថា ក្រសួងអប់រំកម្ពុជាគួរតែបង្កើតសាលាបង្រៀនភាសាខ្មែរ ដោយសហការជាមួយអាជ្ញាធរថៃ ដូចដែលប្រទេសភូមាបានធ្វើនៅខេត្តមួយចំនួនក្នុងទឹកដីថៃ សម្រាប់ជាប្រយោជន៍ដល់ជនជាតិគេយ៉ាងដូច្នោះដែរ៖ «ពលករខ្មែរមកធ្វើការចំណេះចេះដឹងក៏មិនសូវច្រើន អ៊ីចឹងយើងគួររៀនតាមអនឡាញ (Online Learning) ឬតាមមជ្ឈមណ្ឌលភាសា ដូចជាអ្វីដែលភូមាគេបានធ្វើ។ ភូមាគេមានសាលារៀន មានថ្នាក់រៀនរបស់គេ នៅខេត្តសមុទ្រសាខន គេធ្វើបាន គេសហការជាមួយក្រសួងអប់រំថៃ។ ខ្មែរយើងត្រូវតែធ្វើ ដោយសារខ្មែរមកធ្វើការនៅថៃរាប់លាននាក់ ដូចជានៅបាងកក នៅតំបន់ផ្សារប្រាទូណាម (Pratunam) ជាដើម យើងមិនអាចទៅប្រើភាសាខ្មែរជេរអ្នកផ្សេងបានទេ ព្រោះគេយល់។ ក្រសួងអប់រំគួរតែបង្កើតឱ្យមានកម្មវិធីអប់រំរយៈពេលវែង ដោយសហការជាមួយក្រសួងអប់រំថៃទៅ»។
ចំណែកឯគ្រូបង្រៀនភាសាខ្មែរនៃវិទ្យាល័យរាមវិទ្យារជ្ជមង្គលភិសេក លោក ច័ន្ទ ធុនាសូរ្យ វិញ ក៏ចង់ឱ្យស្ថាប័នអប់រំនៅកម្ពុជាងាកមកចាប់អារម្មណ៍ និងជួយពង្រឹងភាសាខ្មែរនៅដែនដីភាគឦសានប្រទេសថៃ ជាពិសេស ក្នុងខេត្តសុរិន្ទនេះដែរ ដើម្បីឱ្យភាសាខ្មែរអាចស្ថិតនៅគង់វង្សយូរអង្វែងតទៅទៀត។ ការជួយនោះ គឺតាមរយៈមធ្យោបាយនៃការបញ្ជូនគ្រូបង្រៀន និងឯកសារផ្សេងៗ ដើម្បីមកបណ្ដុះបណ្ដាលកូនចៅអ្នកស្រុកសុរិន្ទ និងដែនដីផ្សេងទៀត ដែលធ្លាប់ជាអតីតទឹកដីរបស់ខ្មែរ និងដែលបច្ចុប្បន្នស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ប្រទេសថៃនេះឯង៕