អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាព្រៃឈើ និងពលរដ្ឋរស់នៅជិតព្រំដែនកម្ពុជាវៀតណាម សំដែងក្ដីបារម្ភ នៅពេលឃើញបទល្មើសព្រៃឈើឆ្លងដែនទៅប្រទេសវៀតណាម នៅតែបន្តកើតមានពេញបន្ទុក បើទោះជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្ដេជ្ញាទប់ស្កាត់ច្រើនសាក្ដី។ ពលរដ្ឋអះអាងថា ជំនួញឈើឆ្លងដែនទាំងនោះ គឺជារបស់ឈ្មួញមានងារជាឧកញ៉ា ធ្លាប់តុលាការកោះហៅ។
អ្នកឃ្លាំមើលបរិស្ថាន និងពលរដ្ឋប្រទះឃើញសកម្មភាពរត់ពន្ធឈើឆ្លងដែន នៅតែបន្តកើតមានតាមច្រកអន្តរជាតិត្រពាំងស្រែ ស្រុកស្នូល និងច្រករបៀង ខែត្រក្រចេះ ដែលគេសង្ស័យថា ទំនងដឹកចេញពីខែត្រក្រចេះ និងខែត្រស្ទឹងត្រែង។ ការដឹកជញ្ជូនឈើតាមរថយន្តយីឌុបឃ្លុំព័ទ្ធ តង់កៅស៊ូជិត ឆ្លងដែនទៅប្រទេសវៀតណាម បានកើតមានច្រើននៅពេលយប់ ក្នុងមួយយប់រថយន្តចាប់ពី ៥គ្រឿង ដល់ជាង ១០គ្រឿង។
ថ្មីៗ កាសែតក្នុងចុះផ្សាយថា ឈ្មួញមានងារជាឧកញ៉ាឈ្មោះ ល័ក្ខណ ជាម្ចាស់រថយន្តយីឌុបច្រើនគ្រឿង នាំឈើចេញតាមច្រកអន្តរជាតិត្រពាំងស្រែ ខែត្រក្រចេះ ទៅប្រទេសវៀតណាម ក្នុងមួយរថយន្ត ផ្ទុកឈើ ៥៥ម៉ែត្រគូប ទៅ ៦០ម៉ែត្រគូប។ ការនាំឈើទាំងនោះបាន ដោយឈ្មួញត្រូវបង់ប្រាក់ឲ្យសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធ។
សកម្មជនការពារព្រៃឈើនៅខែត្រក្រចេះ ថ្លែងសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ឲ្យដឹងថា ពលរដ្ឋសោកស្ដាយការបាត់បង់ព្រៃធនធានធម្មជាតិ ដែលអាជ្ញាធររដ្ឋគ្មានសមត្ថភាពបង្ក្រាប រីឯឈ្មួញមានងារជាឧកញ៉ា នៅតែបន្តអាជីវកម្មឈើដដែល ពុំមានការទប់ស្កាត់។ លើសពីនេះ ការសន្យារបស់លោក ហ៊ុន សែន បានត្រឹមតែបង្ហើរសំឡេងតាមខ្យល់ នាំឲ្យពលរដ្ឋអស់ជំនឿចិត្ត។
លោកថា បច្ចុប្បន្នការដឹកជញ្ជូនឈើតាមម៉ូតូ គោយន្ត និងរថយន្ត នៅតែកើតមានជាប្រព័ន្ធចេញពីព្រៃសហគមន៍ និងព្រៃអភិរក្ស៖ «ព្រួយបារម្ភចេះតែព្រួយហើយ ប្រសិនបើអនាគតនៅតែបណ្ដោយ អ៊ីចឹងទៀតឈើព្រៃនឹងអស់។ ព្រៃសហគមន៍ និងព្រៃឡង់ប្រសិនបើយើងមិនទប់ស្កាត់វាឲ្យច្បាស់លាស់ ហើយមិនយកចិត្តទុកដាក់មិនយូរទេនឹងបាត់បង់អស់ តែបើយកចិត្តទុកដាក់នឹងគង់វង្ស»។
បុរសដដែលកត់សម្គាល់ថា ការដឹកជញ្ជូនឈើបាន ដោយសារឈ្មួញឃុបឃិតជាមួយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធជាចង្កោម ដើម្បីជាថ្នូរនៃការដឹកជញ្ជូនឈើ និងគេចពីសំណាញ់ច្បាប់។ លោកចាត់ទុកការបង្កើតគណៈកម្មការទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើរបស់រដ្ឋាភិបាលគឺត្រឹមតែល្អមើល តែធាតុពិតគឺបទល្មើសព្រៃឈើទ្រង់ទ្រាយធំ និងតូចធ្វើឡើងទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ។
អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាព្រៃឈើនៃសមាគមអាដហុក (ADHOC) លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ កត់សម្គាល់ថា កាលពីចុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៧ តុលាការខែត្រមណ្ឌលគិរី បានកោះហៅ ឧកញ៉ា សឹង្ហ សំអុល អោយស្រាយបំភ្លឺសំណុំរឿងប្រមូល និងកែច្នៃឈើប្រណិតគ្រប់ប្រភេទ ក៏ប៉ុន្តែជនសង្ស័យមិនបង្ហាញខ្លួនតាមដីការបស់តុលាការនោះទេ ដោយចាត់ឲ្យមេធាវីឆ្លើយជំនួស។ លោកថា សំណុំរឿងបទល្មើសឧក្រិដ្ឋការចាត់ឲ្យមេធាវី ឆ្លើយជំនួសគឺជាករណីខុសនីតិវិធី។ លោកសង្ស័យថា តុលាការហាក់រើសអើង ចំពោះវិធានការផ្លូវច្បាប់រវាងអ្នកមានអំណាច និងពលរដ្ឋ៖ «និយាយប្ដេជ្ញា និងសន្យារឿងទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើ ដដែលៗ តែការចាត់វិធានការរបស់មន្ត្រីជំនាញយុត្តិធម៌ ឬអ្នកដឹកនាំរដ្ឋយើង សាបរលាបមានន័យថា ឈើគេកាប់រលាយហើយ»។
កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៦ ពលរដ្ឋរស់នៅឃុំឫស្សីកែវ ស្រុកព្រែកប្រសប់ ខែត្រក្រចេះ ចំនួន ៥៤៥គ្រួសារ បានផ្ដិតមេដៃប្ដឹងឧកញ៉ា ២រូប ឈ្មោះ ប៊ុត ប៊ុនអេង ហៅ អេង និងឧកញ៉ា លឹម ប៊ុណ្ណា ហៅ ខ្នា និងអ្នកមានអំណាចមួយចំនួនពីបទកាប់រានដីព្រៃសាធារណៈរបស់រដ្ឋ ទៅសាលាដំបូងខែត្រក្រចេះ ក៏ប៉ុន្តែមកទល់ពេលនេះ តុលាការមិនទាន់មានចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់ករណីនេះនៅឡើយទេ បើទោះបីជាសហគមន៍មានភស្តុតាងច្បាស់លាស់ក្ដី។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលអះអាងថា តុលាការរើសអើង អនុវត្តច្បាប់រវាងពលរដ្ឋ ឧកញ៉ា និង គណបក្សប្រឆាំង។ គេសង្កេតឃើញថា ប្រសិនបើសំណុំរឿងចាត់ការគណបក្សប្រឆាំង តុលាការមានចំណាត់ការលឿន។ កាលចុងឆ្នាំ២០១៥ សាលាដំបូងខែត្រស្ទឹងត្រែង បានកាត់ទោសជំទប់ទី ២ ឃុំតាឡាន ស្រុកសេសាន ខែត្រស្ទឹងត្រែង មកពីគណបក្ស សម រង្ស៊ី លោក ណ ឡិត ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ ៥ឆ្នាំ ពីបទកាប់រានដីព្រៃមួយហិកតារ ពង្រីកផ្ទៃដីធ្វើកសិកម្ម។ មកទល់ពេលនេះ លោក ឡ ណិត បានជាប់ពន្ធនាគារប្រហែល ៣ឆ្នាំហើយ រីឯឧកញ៉ា និងអ្នកមានអំណាចមួយចំនួននៅតែរស់នៅក្រៅសំណាញ់ច្បាប់ បើទោះបីជា អ្នកទាំងនោះពាក់ព័ន្ធជួញដូរឈើខុសច្បាប់ក្ដី។
អ្នកនាំពាក្យកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស លោក អេង ហ៊ី ធ្លាប់បញ្ជាក់ថា គណៈកម្មការទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ កំពុងស្រាវជ្រាវរកវត្ថុតាងដែលជាបទល្មើស។ លោកបញ្ជាក់ថា វិធានការច្បាប់មិនថាតែបុគ្គលណាទេ ឲ្យតែប្រព្រឹត្តបទល្មើស គឺសុទ្ធត្រូវផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់។
យ៉ាងនេះក្ដី ពលរដ្ឋរស់នៅជិតព្រំដែនកម្ពុជាវៀតណាម ខែត្រមណ្ឌលគិរី នៅតែប្រទះឃើញការចរាចរឈើទៅប្រទេសវៀតណាម តាមច្រកអន្តរជាតិដាក់ដាំ និងច្រករបៀង។ សកម្មភាពដឹកជញ្ជូនឈើនោះភាគច្រើននៅពេលយប់ រីឯអាជ្ញាធរជំនាញឃើញចាំទទួលលុយតាមផ្លូវជាថ្នូរអនុញ្ញាតនាំឈើចេញ៖ «ខ្ញុំឃើញបទល្មើសដឹកជញ្ជូនឈើ មួយយប់ៗ ១០ឡានទៅ ២០ឡាន នៅច្រកដាក់ដាំខ្លោងទ្វារធំទៅវៀតណាម»។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលលើកឡើងថា ការបណ្ដោយឲ្យកើតមានបទល្មើសព្រៃឈើទ្រង់ទ្រាយធំ និងតូច គឺជាទម្រង់នៃអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ។ អំពើពុករលួយនេះ មិនត្រឹមតែសំដៅតែប្រាក់ដែលបង់ឲ្យសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធទេ ភាពព្រងើយកន្តើយរបស់អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាល ក៏ជាប្រភេទនៃបទល្មើសពុករលួយដែរ។ លើសពីនេះ វិធានការច្បាប់ចំពោះការដឹកជញ្ជូនឈើប្រណិត និងអាជីវកម្មឈើប្រណិតខុសច្បាប់ គួរតែមានការអនុវត្តច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយដែរ ព្រោះវាជាបទល្មើសធំធេងដែលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ធនធានព្រៃឈើ។
ច្បាប់ព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ មាត្រា១០០ ចែងថា សកម្មភាពទាំងឡាយដែលធ្វើឡើងដោយមន្ត្រីអាជ្ញាធរដែនដី មន្ត្រីនគរបាលកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធដែលបានអន្តរាគមន៍ ឬផ្ដល់ការអនុញ្ញាតដោយផ្ទាល់ ឬប្រយោលជួយដល់អាជីវកម្មព្រៃឈើ និងគំរាមកំហែងមន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ ឬរារាំងកិច្ចការរបស់មន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ គឺចាត់ទុកជាបទល្មើស ដោយត្រូវផ្ដន្ទាទោសពី ១ឆ្នាំ ទៅ ៥ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ពី ១០លានរៀល ដល់១០០លានរៀល៕