Clik here to view.
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងអ្នកជំនាញផ្នែកបោះឆ្នោតហួសចិត្ត និងចាត់ទុកថា ជារឿងអយុត្តិធម៌នៅពេលដែលរដ្ឋសភាបានសម្រេចអនុម័តសេចក្ដីព្រាងច្បាប់វិសោធនកម្មច្បាប់មួយចំនួនស្ដីពីការបោះឆ្នោត ដែលនឹងបើកអោយមានការដកហូតអាសនៈរបស់គណបក្សប្រឆាំង។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយហៅការប៉ុនប៉ងរំលាយ និងដកហូតអាសនៈពីគណបក្សមួយដែលមានអាសនៈក្នុងរដ្ឋសភា កើតចេញពីការបោះឆ្នោតថាជាការប្លន់អំណាច។
អ្នកស្រាវជ្រាវឯករាជ្យផ្នែកសង្គម និងនយោបាយ លោកសាស្ត្រាចារ្យ ហេង ស៊្រាង បានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុក (Facebook) របស់លោកភ្លាមៗ ក្រោយការសម្រេចអនុម័តសេចក្ដីព្រាងវិសោធនកម្មច្បាប់ទាក់ទិននឹងការបោះឆ្នោតនៅព្រឹកថ្ងៃទី១៦ ខែ តុលា ថា តាំងពីលោកបានដើររៀន ដើរបង្រៀន អានសៀវភៅនយោបាយ ស្រាវជ្រាវ សរសេរបោះពុម្ពរហូតសព្វថ្ងៃ មិនដែលបានជួប បានឮអំពីការដកហូតតំណែងសភារបស់បក្សមួយ ដែលប្រជាពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឲ្យ ទៅឲ្យបក្សផ្សេង ដែលពលរដ្ឋខ្ពើមរអើមមិនបោះឆ្នោតឲ្យសូម្បីតែមួយកៅអីសោះ។
លោក ហេង ស៊្រាង បន្តថា ជួយប្រាប់ផងក្រែងមានប្រទេសណាបានធ្វើបែបនេះ? លោកថា បញ្ហានេះគឺល្បីអសោចក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រគ្មានពីរលើលោក។ លោក ថាបើធ្វើទៅរួច ទង្វើបែបនេះមិនដឹងហៅអ្វីត្រូវ? រដ្ឋប្រហារក៏មិនត្រូវ បក្សប្រហារក៏មិនត្រូវ បើថាប្លន់អំណាចអាចត្រូវ។ លោកមានចម្ងល់ថា តើប្លន់យកតំណែងសមាជិកសភាទៅចែកគ្នាដូចចែកនំឬ?
លោកបន្តថា លោកគាំទ្រតែរដ្ឋបាលដឹកនាំណា ដែលកើតចេញពីការប្រកួតប្រជែងដោយស្មើភាព និងយុត្តិធម៌ប៉ុណ្ណោះ។
ចំណែកនាយកប្រតិបត្តិអង្គការនិកហ្វិច (NICFEC) ដែលជាអង្គការឃ្លាំមើលដំណើរការបោះឆ្នោត លោក សម គន្ធាមី បានប្រាប់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកថា វាអយុត្តិធម៌សម្រាប់ម្ចាស់ឆ្នោតព្រោះពលរដ្ឋបានបោះឆ្នោត ប្រសិនបើមានការបែងចែកអាសនៈសភានៃគណបក្ស ដែលត្រូវគេរំលាយមុនចប់អាណត្តិ។ យ៉ាងនេះក្ដីលោកមើលឃើញថាច្បាប់ដែលត្រូវបានអនុម័តដោយគណបក្សកាន់អំណាចតែឯងនេះ ទំនងជាមិនត្រូវបានយកទៅអនុវត្តជាទូទៅនោះទេ ហើយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក៏ទំនងជាមិនត្រូវបានគេរំលាយនោះដែរ។
រីឯអ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេតនៃគណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែល (COMFREL)លោក កន សាវាង្ស បានសរសេរការវិភាគខ្លីមួយនៅលើហ្វេសប៊ុក របស់លោកថា វិសោធនកម្មលើ ច្បាប់ បោះឆ្នោត ចំនួន៤ ឬមួយណាក៏បាន ត្រូវបានអនុម័តតាមសំណើ ហើយគណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានរំលាយមែន នោះ សំឡេងឆ្នោតរបស់ប្រជាជន ជាង២,៩លាននាក់ក្នុងឆ្នាំ២០១៣ និងសំឡេងជាង៣លាននាក់ក្នុងឆ្នាំ២០១៧ នឹងត្រូវបានបំផ្លាញចោល។ លោកចោទសួរថា តើសំឡេងទាំងអស់នោះជាប្រជាពលរដ្ឋដែលមិនមែនជាជនជាតិខ្មែរ? តើហេតុអ្វីបានជាសំឡេងទាំងនោះត្រូវបានបំបាត់? លោកបន្តថាអ្វីដែលហួសចិត្ត គណបក្សដែលមិនត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋយល់ឃើញថាជាអ្នកដែលមានសមត្ថភាពនិងមិនពេញចិត្តសោះ ហើយដែលការបោះឆ្នោតកន្លងទៅរកតែមួយកៅអីមិនបានផង បែរជាទទួលបានអាសនៈ ដែលធ្លាក់ពីលើមេឃទៅវិញ។
លោក សាវាង្ស លើកឡើងទៀតថា ក្នុងបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រឆ្នាំ២០១៣ នៅមណ្ឌលភ្នំពេញ កូតាមួយអាសនៈត្រូវការសំឡេងជាង ៥ម៉ឺននាក់ តែនៅក្រោយពីការធ្វើវិសោធនកម្មនេះ បែរជាកូតាត្រូវការតែជាង២ពាន់នាក់តែប៉ុណ្ណោះ។
សម្រាប់នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មការខុមហ្វ្រែល (COMFREL)លោក គល់ បញ្ញា វិញលោកធ្លាប់លើកឡើងនៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាក្នុងកម្មវិធីសំឡេងសង្គមស៊ីវិលថា ការប្រកួតប្រជែងតាមរយៈការបោះឆ្នោតគឺមិនខុសគ្នាពីការប្រកួតប្រជែងយកមេដាយ ឬពានរង្វាន់នៅក្នុងល្បែងកីឡានានាឡើយ គឺគេមិនអាចទៅដកពានរង្វាន់ពីអ្នកប្រកួតឈ្នះទៅអោយអ្នកដែលមិនបានឈ្នះដោយគ្រាន់តែបង្កើតលក្ខខណ្ឌ ឬច្បាប់ថ្មីណាមួយនៅក្រោយការប្រកួតឡើយ។ លោកថា ការបោះឆ្នោតជាការប្រកួត ដែលមានចៅក្រម ជាប្រជាពលរដ្ឋរាប់លាននាក់។
រដ្ឋសភាដែលមានតែសមាជិកសភា មកតែខាងគណបក្សនៅព្រឹកថ្ងៃទី១៦ ខែ តុលា បានអនុម័តជាឯកច្ឆន្ទដោយសំឡេង៦៧ លើ៦៧ នូវច្បាប់វិសោធនកម្មចំនួន៤ គឺច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងព្រឹទ្ធសភា ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ និងច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់។ ការអនុម័តច្បាប់នេះគឺនៅក្រោយពេលដែលក្រសួងមហាផ្ទៃដាក់បណ្ដឹងរំលាយ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិទៅតុលាការកំពូលតាមបណ្ដឹងរបស់ គណបក្សតូចៗចំនួនពីរដែលគ្មានអាសនៈនៅក្នុងសភា គឺគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច(FUNCINPEC) និងគណបក្សយុវជនកម្ពុជា ដោយចោទបក្សប្រឆាំងថា មានផែនការផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលលោកហ៊ុន សែន។ ក្នុងសារព័ត៌មានជាតិ និងអន្តរជាតិមួយចំនួនបានចុះផ្សាយនូវរូបមន្តដែលផ្ដល់ដោយអ្នកជំនាញផ្នែកបោះឆ្នោតដែលថា នៅក្រោយពេលដែលគណបក្សសង្រ្គោះជាតិត្រូវរំលាយ ហើយមានការដកហូត បែងចែកអាសនៈសភាមែននោះមានគណបក្សចំនួន៥ នឹងត្រូវគេបែកចែកអាសនៈទៅអោយ ដែលក្នុងនោះរួមមាន គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច នឹងទទួលបាន៤១អាសនៈ គណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យចំនួន៦អាសនៈ គណបក្សខ្មែរឈប់ក្រ បានចំនួន៥អាសនៈ គណបក្សសញ្ជាតិកម្ពុជាបាន ២អាសនៈ និងគណបក្សខ្មែរអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច បានមួយអាសនៈ៕