អ្នកជំនាញផ្នែកកសិកម្ម ផ្ដល់យោបល់មួយចំនួនឆ្លើយតបចំពោះការអំពាវនាវរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលអោយពលរដ្ឋពិចារណាឈប់ទិញទំនិញ ជាពិសេសផលិតផលកសិកម្មដែលមានសារធាតុគីមី។
លោក ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី២ ខែតុលា បានថ្លែងជាសាធារណៈថា ករណីបន្លែបង្ការដែលមានផ្ទុកសារធាតុគីមី មានដាក់លក់នៅតាមទីផ្សារ មិនមែនជាបញ្ហាដែលត្រូវបន្ទាសរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកឡើយ គឺជាការទទួលខុសត្រូវរបស់ពលរដ្ឋគ្រប់រូប ដោយលោកលើកឡើងថា បើគ្មានអ្នកសម្រុកទៅទិញក៏គ្មានអ្នកយកមកលក់ដែរ។
ប៉ុន្តែចំពោះអ្នកសិក្សាការអភិវឌ្ឍសង្គម និងអ្នកជំនាញផ្នែកកសិកម្មនៅតែចាត់ទុកបញ្ហានេះជាការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ចំណែកក្នុងច្បាប់កំពូលរបស់ជាតិក៏មានចែងដែរថា រដ្ឋាភិបាលគឺជាអ្នកធានាសុខុមាលភាពរបស់ពលរដ្ឋ។
ទាំងអ្នកជំនាញផ្នែកកសិកម្ម និងអ្នកសិក្សាការអភិវឌ្ឍន៍នៅតែមើលឃើញថាអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលពាក់ព័ន្ធមួយចំនួន គឺត្រូវទទួលខុសត្រូវក្នុងការទប់ស្កាត់ទំនិញ បន្លែ ត្រីសាច់ ដែលមានផ្ទុកសារធាតុគីមីនាំអោយប៉ះពាល់ដល់សុខភាពពលរដ្ឋ។
អ្នកសិក្សាការអភិវឌ្ឍសង្គមលោក បណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងនាមជាពលរដ្ឋម្នាក់លោកថា ការទប់ស្កាត់នាំចូលបន្លែបង្ការ អាហារមានសារជាតិគីមី គឺជាការទទួលខុសត្រូវរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ហើយពលរដ្ឋគ្មានសមត្ថកិច្ចណាមួយទេ៖ «យើងមិនដឹងថា គាត់ទទួលខុសត្រូវឬ មិនទទួលខុសត្រូវទេ ប៉ុន្តែសម្រាប់ពលរដ្ឋយើងមើលឃើញថា នេះ ជាការទទួលខុសត្រូវរាជរដ្ឋាភិបាល។ បើយើងនិយាយឱ្យចំទៅ ព្រោះអីពលរដ្ឋមិនអាចទៅបញ្ឈប់បន្លែទាំងអស់នេះបានទេ»។
មិនខុសគ្នាពីលោក មាស នី ទេ ពលរដ្ឋមួយចំនួន ដែលកំពុងប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក បានលើកឡើងដែរថា ពលរដ្ឋភាគច្រើនពុំមានជម្រើសផ្សេងពីការទិញផលិតផលទាំងនោះទេ លើសពីនេះពួកគាត់ពុំមានចំណេះ ជំនាញ ឬបច្ចេកទេសណាទៅពិនិត្យសារធាតុគីមីនៅលើផលិតផលទាំងនោះថែមទៀត។ ស្របគ្នានេះចំពោះអ្នកលក់បន្លែ បង្ការ ត្រីសាច់ក៏តែងលើកឡើងថាការនាំចូលទំនិញពីក្រៅប្រទេសដែលមានផ្ទុកសារធាតុគីមី គឺជារឿងដែលមិនអាចចៀសផុត នៅពេលដែល ការផលិតក្នុងស្រុកនៅមិនទាន់អាចផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារបានទាន់ពេល ទាន់តម្រូវការនៅឡើយ នេះមិនទាន់និយាយដល់ផលិតផលកសិកម្មដែលជាប្រភេទដាំដុះដោយធម្មជាតិ ដែលត្រូវការពេលយូរ និងពិបាកក្នុងការថែទាំនោះផង។
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានថ្លែងជាសាធារណៈកាលពីថ្ងៃទី២ ខែ តុលា នៅក្នុងឱកាសសម្ពោធសណ្ឋាគារសុខា សៀមរាប នាខេត្តសៀមរាបថា សុំឱ្យពលរដ្ឋបញ្ឈប់ការទិញបន្លែបង្ការ អាហារមានសារធាតុគីមី ដើម្បីបញ្ចប់ការនាំចូលផលិតផល ដែលមានសារធាតុជាតិគីមីទាំងនោះ ហើយមុននឹងទិញត្រូវពិនិត្យឱ្យបានច្បាស់លាស់៖ «ដោយសារតែយើងសម្រុកទៅទិញអាគីមីហ្នឹង ដូច្នេះ គេចេះតែលក់តទៅទៀតហើយ។ រួចហើយមកចោទតែរដ្ឋាភិបាល។ រួចចុះខ្លួនឯងអ្នកទទួលទានហ្នឹងម្ដេចក៏មិនមើលផង។ រួចចេះតែ ចោទរដ្ឋាភិបាលថា ចេះតែទុកអោយអ្នកនោះផលិតដោយដាក់ជីគីមីច្រើន ឬមានការនាំចូលបន្លែបង្ការ ដោយមានគីមីច្រើន។ ចុះបើយើងអ្នកទៅទិញកុំទៅទិញទៅវាមានម៉េច? អាហ្នឹងមិនមែនរបស់យើងយកទៅចែកឯណា!»។
លោកក៏បានអំពាវនាវឱ្យពលរដ្ឋជំរុញការដាំដុះបន្លែគ្មានជាតិគីមី ការចិញ្ចឹមសត្វ និងផលិតផលផ្សេងទៀត ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់នៅតាមសណ្ឋាគារ និងកន្លែងផ្ដល់សេវាកម្មទេសចរ។ លោកបន្ថែមថា សំណូមពររបស់ពលរដ្ឋខ្លះគឺជារឿងជ្រុលហួសហេតុ ត្បិតនៅពេលទៅទិញបន្លែ បង្ការ ឬចំណីអាហារ គឺពួកគាត់ទិញដោយខ្លួនឯង ប៉ុន្តែបែរជាមកបន្ទោសរាជរដ្ឋាភិបាល៖ «ឥឡូវខ្ញុំសុំត្រឡប់ទៅវិញសុំប្រជាពលរដ្ឋរួមគ្នា ពហិការកុំទិញរបស់ណា អ្នកលក់ណាដែលដាក់លក់ ដោយមានសារធាតុគីមី មុននឹងទិញពិនិត្យមើលអោយវាច្បាស់ទៅមើល។ ពេលខ្លះខ្ញុំថាវាដូចជា(ជ្រុល)ពេកហើយទេដឹង សំណូមពរខ្លះដូចជាជ្រុលពេក ក្រែងទៅទិញ ទិញខ្លួនឯង ស្លក៏ស្លខ្លួនឯង បន្ទោសតែ រដ្ឋាភិបាលតែមួយមុខ បើរបស់ហ្នឹងរដ្ឋាភិបាលយកទៅចែក អាហ្នឹងចាំបន្ទោស»។
អ្នកជំនាញផ្នែកកសិកម្ម និងជាប្រធានគណៈកម្មាធិការនាយកគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន លោកបណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ ត្រូវគេហទំព័ររបស់គណបក្សនេះស្រង់សម្ដីមកចុះផ្សាយថា ការអំពាវនាវឱ្យប្រជាពលរដ្ឋដាំដុះបន្លែបង្ការ និងចិញ្ចឹមសត្វ និងបញ្ចប់ការនាំចូលបន្លែ ដែលមានសារធាតុគីមី ពីប្រទេសជិតខាងគឺជារឿងល្អ។ ប៉ុន្តែការស្ដីបន្ទោសពលរដ្ឋគឺហាក់បង្ហាញពីការមិនទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាល។ លោកថាក្រសួងជំនាញរបស់ដ្ឋាភិបាលរួមមានក្រសួងកសិកម្ម និងក្រសួងពាណិជ្ជកម្មជាពិសេសកាំកុងត្រូល ត្រូវមានភារកិច្ចពន្យល់ពលរដ្ឋ និងត្រូវពិនិត្យទប់ស្កាត់ការនាំចូលចំណីអាហារមានជាតិគីមី ហើយបន្ទោសទៅលើតែពលរដ្ឋ តើបង្កើតក្រសួងទាំងនេះមកធ្វើអ្វី?
នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញជំពូកទី៥ ស្ដីពីសេដ្ឋកិច្ចត្រង់មាត្រា៦២ ៦៣ និង៦៤ ចែងថា រដ្ឋយកចិត្តជួយដោះស្រាយមធ្យោបាយផលិត ការពារថ្លៃផលិតផល និងជួយរកទីផ្សារ។ រដ្ឋយកចិត្តទុកដាក់គ្រប់គ្រងទីផ្សារ ជួយអោយជីវភាពពលរដ្ឋមានកម្រិតសមរម្យ។ រដ្ឋហាមឃាត់ និងផ្ដន្ទាទោសជាទម្ងន់ ដល់ជនណា ដែលនាំចូល លក់ដូរគ្រឿងញៀន ទំនិញក្លែងក្លាយ ហួសរយៈពេលប្រើដែលប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតអ្នកប្រើ។ រីឯជំពូកទី៦ ស្ដីពីអប់រំ វប្បធម៌ និងសង្គមកិច្ចត្រង់មាត្រា៧២ ចែងថា សុខភាពរបស់ពលរដ្ឋត្រូវបានធានា។ រដ្ឋយកចិត្តទុកដាក់ដល់ការការពារជំងឺ និងព្យាបាលជំងឺ។
ចំណែកអគ្គលេខាធិការសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា (CCFC) លោក ថេង សាវឿន បានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកនៅថ្ងៃទី៣ ខែតុលា ថា គឺរដ្ឋាភិបាលត្រូវជាអ្នកមានតួនាទីបិទការនាំចូលបន្លែ និងសាច់ ដែលមានជាតិគីមីពីប្រទេសជិតខាង ហើយឲ្យមន្ត្រីគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ចុះដឹកនាំកសិករនៅតាមសហគមន៍ដាំបន្លែ និងបង្រៀនអំពីបច្ចេកទេសវេចខ្ចប់។ លោក សាវឿន ក៏បានលើកឡើងពីយុទ្ធសាស្ត្រមួយចំនួនទៀតដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវអនុវត្តក្នុងការបង្កើនផលិតភាពកសិកម្មក្នុងស្រុកដែលក្នុងនោះរួមមាន បង្កើនថវិកាជាតិសម្រាប់គាំទ្រដល់កសិករទាំងទុន និងបច្ចេកទេសដើម្បីដាំបន្លែធម្មជាតិ បង្កើតគោលនយោបាយច្បាស់លាស់ពីទីផ្សារបន្លែធម្មជាតិសហគមន៍ ស្ដារប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រដែលមានស្រាប់ និងដោះដូរបទពិសោធន៍ជាមួយប្រទេសដែលជោគជ័យផលិតបន្លែសរីរាង្គ។
រីឯលោកបណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ ក៏បានសរសេរនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកនៅថ្ងៃទី៣ ខែ តុលា ដែរថា ដើម្បីលើកស្ទួយសុវត្ថិភាពចំណីអាហារ សុខភាពសាធារណៈ និងសេដ្ឋកិច្ចជាតិមានចំណុចសំខាន់៣ ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់រួមមាន៖ គាំទ្រដល់ការអភិវឌ្ឍកសិកម្មសរីរាង្គទាំងផ្នែកបច្ចេកទេស ទុន និងទីផ្សារ រៀបចំឲ្យមានស្តង់ដារសុវត្ថិភាពចំណីអាហារនិងស្តង់ដារកសិកម្មសរីរាង្គជាតិ ព្រមទាំងការពារកុំឲ្យមានការនាំចូល និងធ្វើពាណិជ្ជកម្មនូវចំណីអាហារ ដែលខុសស្តង់ដារសុវត្ថិភាពចំណីអាហារ។
ដោយឡែកនាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សា និងអភិវឌ្ឍន៍កសិកម្មកម្ពុជា ហៅកាត់ថា សេដាក (CEDAC) លោក សម វិទូ ធ្លាប់បានប្រាប់អាស៊ីសេរី កាលពីខែមិថុនា ថា បើនិយាយពីការជំរុញអោយពលរដ្ឋដាំដុះបន្លែបង្ការ ដើម្បីបំពេញតាមតម្រូវការទីផ្សា ប្រាកដណាស់គឺជាតួនាទីរបស់រដ្ឋាភិបាល ដ្បិតរដ្ឋាភិបាលមានទាំងថវិកា មានទាំងមន្ត្រីជំនាញ ដែលអាចជួយដល់ពលរដ្ឋនៅទូទាំងប្រទេស៖ «អាណត្តិរបស់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលគឺតាមរយៈជំនួយបរទេស។ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាល គឺក្រសួងកសិកម្មដើរតួនាទីហ្នឹង ហើយរៀបចំផែនការផលិតក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារ យើងមិនចាំបាច់ថាទីផ្សារក្នុងក្រុងភ្នំពេញទេ តែទីផ្សារក្នុងតំបន់ ដូចជានៅស្អាង កោះធំ ថាគាត់ត្រូវការអីខ្លះ? ហើយរៀបចំការផលិតអោយទៀងទៅតាមស្រុកនីមួយៗហ្នឹងទៅគឺកសិករគាត់អាចធ្វើបាន ហើយអាចផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារក្នុងស្រុករបស់យើងបាន»។
អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បង្ហាញថា បរិមាណបន្លែដែលផ្គត់ផ្គង់ប្រចាំឆ្នាំនៅកម្ពុជា ចំនួនជិត ១លាន (០,៩៣លាន)តោន ក្នុងនោះបរិមាណបន្លែក្នុងស្រុក៤៤% ចំណែកបន្លែនាំចូលពីក្រៅប្រទេស៥៦%។ ការសិក្សាដោយឡែកមួយបង្ហាញដែរថា បរិមាណបន្លែរបស់ប្រទេសជិតខាងដែលនាំចូលមកក្រុងភ្នំពេញ ប្រមាណ២០០តោន ទៅ៣០០តោន ក្នុងមួយថ្ងៃ។
ទាក់ទិននឹងការបង្កើនលទ្ធភាពផលិតក្នុងស្រុកនេះក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម កាលពីខែឧសភា បានចាប់ផ្ដើមគម្រោងជំរុញទីផ្សារសម្រាប់កសិកម្មខ្នាតតូច ឬអែមស៍ (AIMS=Accelerating Inclusive Markets for Smallholders) ដែលក្រសួងរំពឹងថា នឹងជំរុញការផ្គត់ផ្គង់ផលិតផលកសិកម្ម ដូចជាបន្លែ សាច់មាន់ សម្រាប់ទីផ្សារក្នុងស្រុក ដែលបច្ចុប្បន្នគ្របដណ្ដប់ដោយផលិតផលនាំចូលពីក្រៅបរទេស។ ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបញ្ជាក់ថា គម្រោងនេះមានតម្លៃ ៦១លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក អនុវត្តរយៈពេល ៦ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ២០១៧ ដល់ឆ្នាំ២០២២ ហើយគ្រួសារចំនួន ៧,៥ម៉ឺនគ្រួសារទូទាំងប្រទេស នឹងទទួលបានប្រយោជន៍ពីគម្រោងនេះ៕