កសិករធ្វើចម្ការនៅតាមដងទន្លេសាប នៃខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ត្អូញត្អែរថា ទិន្នផលសណ្ដែកបាយឆ្នាំនេះថយចុះខ្លាំង ហើយតម្លៃក៏ថោកជាងឆ្នាំមុន ធ្វើឲ្យកសិករខាតបង់ដើមទុន និងជំពាក់បំណុលគេ។
មន្ត្រីជំនាញកសិកម្ម ទទួលស្គាល់ថា តម្លៃគ្រាប់សណ្ដែកបាយឆ្នាំនេះពិតជាធ្លាក់ថ្លៃបន្តិច ប៉ុន្តែចំពោះគុណភាពដំណាំ ឬទិន្នផលសណ្ដែកនៅតំបន់មួយចំនួន មានភាពល្អប្រសើរជាងឆ្នាំមុនទៅទៀត។
នៅដើមរដូវប្រមូលផលសណ្ដែកបាយ ឆ្នាំ២០១៧ នេះ មានកសិករជាច្រើនមកពីឃុំផ្សេងគ្នា នៃស្រុកកំពង់លែង និងក្រុងកំពង់ឆ្នាំង អះអាងថា ខ្លួនបានខាតបង់ប្រាក់ ដោយធ្វើសណ្ដែកមិនរួចថ្លៃដើម។
កសិករម្នាក់នៅឃុំកំពង់អុស ស្រុកជលគីរី លោកស្រី សុខ អូន មានប្រសាសន៍ថា ឆ្នាំនេះគ្រួសារគាត់ព្រោះសណ្ដែកបានបីហិកតារ ហើយទទួលបានផលសណ្ដែកប្រមាណ ៨០០គីឡូក្រាមប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយហិកតារ ដែលថយចុះជាងរាល់ឆ្នាំដែលធ្លាប់បានមួយតោន ឬលើសមួយតោន ក្នុងមួយហិកតារ។
លោកស្រីថា ទិន្នផលសណ្ដែកថយចុះដោយសារមានជំងឺ និងសត្វចង្រៃបំផ្លាញ៖ «សណ្ដែកឆ្នាំនេះអត់សូវកើតទេ បាត់ផលពាក់កណ្ដាល ព្រោះសត្វល្អិតធ្វើទុក្ខពេក។ សត្វល្អិត ហើយស្មៅ ដល់យើងបាញ់ថ្នាំទៅអស់សោហ៊ុយ (ដើមទុន) ច្រើន ចម្ការមួយៗអស់ជិតពីរពាន់ដុល្លារ។ មានជំងឺសណ្ដែក បាញ់ទៅវាអត់កើត ហើយឆ្នាំនេះអត់សូវមានជំនោរអីផងនោះ ដល់ពេលបានផលមកលក់ចុះថោកទៀត មានលុយអីសងថ្លៃថ្នាំ»។
ក្រុមកសិករថា ដំណាំខូចខាតមិនទទួលបានទិន្នផលដូចរាល់ឆ្នាំ ជាការខាតបង់មួយសម្រាប់កសិករ ប៉ុន្តែពួកគេកាន់តែខាតបង់ធ្ងន់ធ្ងរទៅទៀត នៅពេលដែលតម្លៃគ្រាប់សណ្ដែកពួកគេលក់បានថោក។
ចំណែកកសិករម្នាក់ទៀតមកពីឃុំប្រឡាយមាស ស្រុកកំពង់លែង កំពុងអង្គុយគិតលុយថ្លៃលក់គ្រាប់សណ្ដែកជាមួយឈ្មួញកណ្ដាលនៅផ្សារក្រោម ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង លោកស្រី ជួប ឈិន ឲ្យដឹងថា គ្រាប់សណ្ដែកពូជទិញពីផ្សារទៅព្រោះមានតម្លៃមួយម៉ឺនរៀលក្នុងមួយគីឡូក្រាម ប៉ុន្តែពេលកសិករធ្វើបានផល ហើយដឹកមកលក់វិញបានតែជាងប្រាំពាន់រៀលសម្រាប់គ្រាប់សណ្ដែកច្រូត និងវាយសំអាតយកគ្រាប់ដោយដៃ ចំណែកគ្រាប់សណ្ដែកដែលច្រូតដោយម៉ាស៊ីន គឺលក់បានតែជាងពីរពាន់រៀលប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយគីឡូក្រាម។
លោកស្រីថា កសិករចំណាយដើមទុនច្រើន តែលក់បានតម្លៃថោក៖ «ថ្លៃថ្នាំក៏ថ្លៃ សណ្ដែកក៏ថោកអ៊ីចឹង! សងអង្គការក៏មិនរួច សងថ្លៃថ្នាំក៏មិនរួច បើសណ្ដែកធ្លាប់បានមួយហិកតារ ពីរតោនជាងអ៊ីចឹងទៅ ដល់ឥឡូវខ្លះបាន ៣០០គីឡូ ខ្លះទៅបាន ៥០០គីឡូ។ (ជិន ជេដ្ឋា៖ចុះឆ្នាំក្រោយធ្វើទៀតទេ?) ធ្វើរាល់តែឆ្នាំហ្នឹង បើមិនធ្វើបានអីហូប បើគ្នាអ្នកចម្ការរស់នៅតែប៉ុណ្ណឹងហើយ។ ឲ្យរដ្ឋាភិបាលជួយពលរដ្ឋតាមដងទន្លេដែលធ្វើចម្ការជួយសណ្ដែកឲ្យបានតម្លៃ ហើយឲ្យរកបានផង វរៗងាប់អស់ហើយប្រជាជនតាមដងទន្លេនោះ»។
ឈ្មួញទិញគ្រាប់សណ្ដែកសាញ ឬឲ្យតម្លៃថោកចំពោះគ្រាប់សណ្ដែកដែលច្រូត និងសម្អាតយកគ្រាប់ដោយម៉ាស៊ីន ព្រោះគ្រាប់សណ្ដែកដែលចេញពីម៉ាស៊ីនអាចបាក់បណ្ដូលក្នុងគ្រាប់មិនអាចយកទៅបណ្ដុះធ្វើសណ្ដែកបណ្ដុះ ឬធ្វើពូជបន្តទៀតបាន។ សណ្ដែកដែលកសិករនិយមធ្វើច្រើនជាងគេ គឺប្រភេទសណ្ដែកប្រេង បាយ និងលឿង ហើយកសិករលក់បានកាន់តែថោក បើប្រើម៉ាស៊ីនច្រូតវា។
អាជីវករ និងជាឈ្មួញកណ្ដាលប្រមូលទិញគ្រាប់សណ្ដែកនៅផ្សារក្រោមម្នាក់លោកស្រី ឌី វណ្ណដា ថា បញ្ហាតម្លៃគ្រាប់សណ្ដែកថោកតាំងពីដើមដៃ ឬពេលប្រមូលផលដំបូងនេះ ក៏ព្រោះតែឈ្មួញក្រៅប្រទេសអត់មានការបញ្ជាទិញ។ លោកស្រីរំលឹកថា រាល់ឆ្នាំឲ្យតែដល់ដើមខែមីនា មានគ្រាប់សណ្ដែកពោរពាសដែលកសិករដឹកមកលក់ ហើយបានតម្លៃថ្លៃ ប៉ុន្តែដោយឆ្នាំនេះសណ្ដែកធ្លាក់ថ្លៃខ្លាំង រូបលោកស្រីដែលជាអ្នកប្រមូលទិញក៏មិនសូវសប្បាយចិត្តដូចជាកសិករដែរ៖ «សណ្ដែកលឿងដៃ (សម្អាតដោយដៃ) រាល់ថ្ងៃទិញចូល ៥.៣០០រៀល សណ្ដែកប្រេងដៃ ដែរ តម្លៃ ៤.០០០រៀល។ បើសណ្ដែកម៉ាស៊ីនគឺទូទៅដូចគ្នាគ្រប់ប្រភេទ គឺ ២.៥០០រៀល។ ថោកជាងឆ្នាំមុនឡើងច្រើនមែនទែនហ្មង។ កាលពីឆ្នាំមុនគ្រាន់បានមួយគីឡូ ៣.២០០ ឬ ៣.៣០០រៀល តែឆ្នាំនេះគឺចប់ហ្មង ហើយសួរទៅឈ្មួញខាងលើវិញ គេអត់ទិញទេ គេគ្រាន់តែប្រាប់តម្លៃប្រហែលៗ»។
ទាក់ទងបញ្ហានេះ ប្រធានមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក ងិន ហ៊ុន ទទួលស្គាល់ថា គ្រាប់សណ្ដែករបស់កសិករពិតជាលក់បានថោក តែចំពោះទិន្នផលដំណាំ ជាពិសេសគ្រាប់សណ្ដែកមិនធ្លាក់ផលខ្លាំងដូចកសិករអះអាងនោះទេ។ លោកបានឲ្យមន្ត្រីជំនាញកសិកម្មចុះពិនិត្យបញ្ហានេះ ហើយឃើញថា សណ្ដែករបស់កសិករមានការខូចខាតដោយជំងឺក្នុងកម្រិតតិចតួចបំផុត៖ «ឲ្យតែប្រាកដថា មានជំងឺផ្ទុះមែន គឺមន្ទីរកសិកម្មនឹងទៅចាត់វិធានការភ្លាម អត់មានបញ្ហា។ ចំពោះតម្លៃទីផ្សារ ឯកឧត្ដមរដ្ឋមន្ត្រី វេង សាខុន បានជំរុញគណៈកម្មការរៀបចំទីផ្សារជូនប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រាជធានីខេត្តហើយ។ បើសណ្ដែកមានការចុះថ្លៃដូចគាត់អះអាងមែន យើងនឹងរាយការណ៍ទៅក្រសួង ឬរកដៃគូទីផ្សារណាដែលអាចមកជួយទិញគាត់»។
លោក ងិន ហ៊ុន អំពាវនាវឲ្យកសិករទាំងអស់ទាក់ទងមន្ទីរកសិកម្ម ឬមន្ត្រីជំនាញ ដើម្បីផ្ដល់ប្រឹក្សា ឬរកទីផ្សារ ពេលមានបញ្ហាទីផ្សារលក់កសិផល និងពេលមានបញ្ហាសត្វល្អិតចង្រៃស៊ីបំផ្លាញដំណាំ។ បច្ចុប្បន្នមន្ត្រីជំនាញកសិកម្ម បានបង្កើនការយកចិត្តទុកដាក់ទាំងការផ្ដល់បច្ចេកទេសកសិកម្ម និងអន្តរាគមន៍ពេលមានជំងឺរាតត្បាតលើដំណាំ ព្រមទាំងរកវិស័យឯកជនជួយទិញកសិផលទៀតផង៕