ក្រុមអ្នកជំនាញការអភិវឌ្ឍសង្គម និងអភិបាលកិច្ចល្អ លើកទឹកចិត្តឲ្យប្រជាពលរដ្ឋរួមគ្នាបង្កើតជាក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមភូមិ ឃុំ-សង្កាត់ ដើម្បីចូលរួមធ្វើការងារអភិវឌ្ឍន៍នៅថ្នាក់មូលដ្ឋានឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព ខណៈមេឃុំ-សង្កាត់ ដែលទើបតែជាប់ឆ្នោតថ្មីបានចាប់ផ្ដើមចូលកាន់តំណែង។ ប៉ុន្តែអ្នកឃ្លាំមើលក្នុងរឿងនេះ មើលឃើញថា ការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋអាចមានបញ្ហាប្រឈមច្រើន ដោយសារខ្វះកិច្ចសហការពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។
អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអភិបាលកិច្ចល្អរំពឹងថា ប្រសិនបើក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋកើតចេញជារូបរាងនៅក្នុងមូលដ្ឋាននោះ នឹងធ្វើឲ្យការអភិវឌ្ឍចំគោលដៅ ព្រមទាំងផ្ដល់ប្រយោជន៍ច្រើនដល់ពលរដ្ឋ។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងអភិបាលកិច្ចល្អ លោកបណ្ឌិត ចាន់ វិបុល ពន្យល់ថា ក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋជាតួអង្គមួយសំខាន់ណាស់ក្នុងការអភិវឌ្ឍសង្គម។ តួអង្គនេះ ជាអ្នកស្ថិតនៅចន្លោះកណ្ដាលរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ដើម្បីពាំនាំមតិយោបល់ និងក្ដីបារម្ភរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទៅប្រាប់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ដែលជាតំណាងស្របច្បាប់មួយរបស់ពលរដ្ឋនៅក្នុងកៅអីអ្នកនយោបាយ ឬកៅអីរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ក៏ប៉ុន្តែកន្លងមកលោកតែងតែសង្កេតឃើញថា ការជំរុញឲ្យបង្កើតក្រុមប្រឹក្សានេះគឺមានការលំបាកច្រើន ដូចជាបញ្ហាប្រព័ន្ធនយោបាយនៅកម្ពុជា ឆន្ទៈអ្នកនយោបាយប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតនៅថ្នាក់ឃុំ-សង្កាត់ បានជ្រើសរើសយកប្រព័ន្ធសមាមាត្រនិយម ដែលបោះឆ្នោតតាមគណបក្សនយោបាយ និងបញ្ហាសមត្ថភាពមេឃុំ-ចៅសង្កាត់ នៅមានកម្រិតទាបដែលធ្វើឲ្យពួកគាត់ពិបាកយល់ក្នុងរឿងនេះ។
លោកបន្តថា បញ្ហាសមត្ថភាពនេះធ្វើឲ្យពួកគាត់ពិបាកយល់អំពីសារប្រយោជន៍នៃការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ និងកិច្ចការអភិវឌ្ឍន៍មូលដ្ឋាន៖ «ប្រសិនបើយើងមើលពីប្រព័ន្ធនយោបាយ គឺមិនបានផ្ដល់ឱកាសដល់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ ឲ្យឈជាតំណាងឲ្យម្ចាស់ឆ្នោតពិតប្រាកដនៅឡើយទេ។ ការស្រាវជ្រាវជាច្រើនបានរកឃើញថា ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ភាគច្រើនមានការទទួលខុសត្រូវរបស់គាត់តែទៅលើគណបក្សជាជាងការទទួលខុសត្រូវចំពោះប្រជាពលរដ្ឋ»។
លោកបណ្ឌិត ចាន់ វិបុលពន្យល់ទៀតថា បញ្ហាលំបាកមួយផ្នែកផ្សេងទៀតនោះ ដោយសារកម្ពុជា កំពុងមានភាពច្របូកច្របល់គ្នារវាងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ជាមួយអំណាចរបស់គណបក្សនយោបាយ។ បញ្ហានេះ ក៏បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការជួបប្រជុំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ឬការតស៊ូមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលនាំឲ្យខាតប្រយោជន៍ដល់គណបក្សកំពុងគ្រប់គ្រងអំណាច។ គណបក្សនោះ តែងតែធ្វើការស្រាយរុញច្រានការតវ៉ាទាមទាររបស់ពលរដ្ឋនោះ ឲ្យធ្លាក់ចូលក្នុងបញ្ហានយោបាយ និងបន្តឲ្យអ្នកច្បាប់ធ្វើការចោទប្រកាន់រួចបញ្ជូនទៅឲ្យតុលាការ។
ត្រង់ចំណុចនេះ លោកបណ្ឌិត ចាន់ វិបុល សង្កត់ធ្ងន់ថា គ្រោះថ្នាក់សម្រាប់ការតស៊ូមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ គឺនៅពេលតុលាការនោះមិនឯករាជ្យ៖ «នៅពេលអ្នកច្បាប់ ឬប្រព័ន្ធច្បាប់យើងមិនឯករាជ្យ ជាពិសេសទាក់ទងនឹងឯករាជភាពរបស់គណបក្សនយោបាយនេះ ធ្វើឲ្យអ្នកកាន់ច្បាប់ អ្នកដែលមានមុខងារក្នុងការធានាឲ្យមានភាពស្មើគ្នាចំពោះមុខនេះ គាត់តែងលម្អៀង អ៊ីចឹងចំណុចទាំងអស់នេះ ជាហេតុផលនាំឲ្យមានបញ្ហាប្រឈមនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ»។
ក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋធ្លាប់មានការសាកល្បងផ្ដួចផ្ដើមបង្កើតឡើងម្ដងរួចមកហើយ តាំងពីចន្លោះឆ្នាំ១៩៩៦-១៩៩៧ ដោយមានការជួយជ្រោមជ្រែងពីអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ជាតិ និងអន្តរជាតិនៅតាមខេត្តមួយចំនួន ដូចជាខេត្តសៀមរាប ឧត្តរមានជ័យ និងកំពង់ធំ ជាដើម ប៉ុន្តែមិនសូវទទួលបានជោគជ័យឡើយ។
នាយកអង្គការនិកហ្វិច (NICFEC) លោក សំ គន្ធាមី កត់សម្គាល់ឃើញថា ការណ៍ដែលប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមក្នុងកិច្ចការអភិវឌ្ឍមូលដ្ឋានមិនបានជោគជ័យនោះ គឺខ្វះកិច្ចសហការពីអាជ្ញាធរឃុំ-សង្កាត់ ដូចជាការចូលប្រជុំពិភាក្សាលើគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍អ្វីមួយទាក់ទងនឹងផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ការមិនបើកទូលាយឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទទួលបានព័ត៌មានពីសាលាឃុំ-សង្កាត់ជាដើម៖ «សាលាឃុំ ឬអាជ្ញាធរឃុំ សង្កាត់ហ្នឹង គឺមិនសូវបានផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានឲ្យប្រជាពលរដ្ឋដឹងទេ ដូច្នេះទំនាក់ទំនងរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងអាជ្ញាធរឃុំ សង្កាត់គឺខ្សោយមែនទែន»។
ទាក់ទងបញ្ហានេះ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន មានប្រសាសន៍ថា ក្រុមប្រឹក្សានេះមិនសូវចាំបាច់នោះទេ ព្រោះសព្វថ្ងៃមានសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលច្រើនណាស់ទៅហើយ។ លោកបន្តថា គណបក្សប្រជាជនតែងតែមានក្រុមការងារតាំងពីថ្នាក់លើរហូតថ្នាក់ក្រោមចុះជួបប្រជាពលរដ្ឋផ្ទាល់តាមភូមិ ឃុំ ដើម្បីស្រង់យកតម្រូវការពីប្រជាពលរដ្ឋ និងអនុវត្តទៅតាមលទ្ធភាពជាក់ស្ដែង ទោះបីគ្មានក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋក៏ដោយ។ ទោះយ៉ាងណា លោកថា ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗអាចឃ្លាំមើលសកម្មភាពការងាររបស់អាជ្ញាធរបាន៖ «ដូចយើងតែងតែនិយាយថា ប្រជាពលរដ្ឋ គឺជាភ្នែក ជាច្រមុះ ដូចភ្នែកម្នាស់អ៊ីចឹង ទៅណាក៏គេចមិនផុតពីភ្នែកប្រជាជនដែរ។ នេះជាវិធានការមួយដែលហៅថា កម្លាំងសរុប មធ្យោបាយដើម្បីទប់ស្កាត់នូវភាពអសកម្មនានា...»។
ចំណែកគណបក្សប្រឆាំងវិញ បានបង្ហាញជំហរផ្ទុយពីគណបក្សកាន់អំណាច។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក យឹម សុវណ្ណ បានស្វាគមន៍ចំពោះការបង្កើតឲ្យមានក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋនេះ ដើម្បីមានតំណាងច្បាស់លាស់ចូលធ្វើការជាមួយក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ដូចជាការចូលរួមកិច្ចប្រជុំផ្ដល់មតិយោបល់ ដើម្បីតម្រង់ទិសអភិវឌ្ឍសហគមន៍របស់ពួកគាត់៖ «ការដែលយើងចូលរួមនេះគឺបានផលប្រយោជន៍ទាំងអស់គ្នាទេ ហើយជារៀងរាល់ខែ យើងត្រូវការប្រជុំជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីស្ទាបស្ទង់មើលថា គាត់ជួបការលំបាកអី? ឬក៏មានបញ្ហាអីដែលត្រូវដោះស្រាយ»។
ទាក់ទងបញ្ហានេះដែរ លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍសង្គមបានកត់សម្គាល់ឃើញថា កន្លងមកប្រជាពលរដ្ឋមិនសូវមានឱកាសបានជជែកពិភាក្សាជាមួយអាជ្ញាធរឃុំ-សង្កាត់ លើការអភិវឌ្ឍមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួននោះទេ៖ «ពីមុនមកឃុំ សង្កាត់ ដែលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជន តែងតែមានការហាមឃាត់មិនឲ្យមានការប្រជុំអីក្នុងក្រុមប្រជាពលរដ្ឋទេ លុះត្រាតែមានការអនុញ្ញាតពីស្រុក ខេត្ត អីជាដើម»។
ប៉ុន្តែសម្រាប់បរិបទថ្មី ក្នុងអាណត្តិទី៤ នៃក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់នេះ គឺគណបក្សប្រឆាំងមានចំនួនសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាជាមួយគណបក្សកាន់អំណាចដែរ។ លោកបណ្ឌិត មាស នី ចង់ឲ្យសង្គមស៊ីវិលសាកល្បងម្ដងទៀតក្នុងការជួយប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីបង្កើតក្រុមប្រឹក្សារបស់ពួកគាត់ ដោយចាប់ផ្ដើមពីកន្លែងណាដែលមានមេឃុំ ឬចៅសង្កាត់ មកពីគណបក្សប្រឆាំង៖ «អ៊ីចឹងនេះ ជាឱកាសរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលជួយប្រជាពលរដ្ឋ និងចង់ដឹងថា តើមន្ត្រីភូមិ ឃុំរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិហ្នឹង មានអត្តចរិតរបៀបម៉េច? ទាក់ទងការពង្រឹងសមត្ថភាពប្រជាពលរដ្ឋ យើងចាំមើល បើសិនមានការរារាំងទៀត នោះយើងអាចចោទប្រកាន់ថា បក្សណាក៏ដូចជាបក្សណាដែរ ដូចអ្នកស្រុកគាត់ធ្លាប់និយាយអ៊ីចឹង»។
អ្នកនយោបាយ និងចាស់ទុំដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់សង្គមរាស្ត្រនិយមដែលដឹកនាំដោយសម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ បានឲ្យដឹងថា ក្នុងសម័យនោះក៏មានបង្កើតក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋដែរ ដើម្បីធ្វើការងារជាមួយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងថ្នាក់ជាតិក្នុងការងារអភិវឌ្ឍន៍ និងដោះស្រាយផ្សេងៗនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន ដោយមានការចូលរួមច្រើនពីប្រជាពលរដ្ឋ។
ក្រុមអ្នកជំនាញការអភិវឌ្ឍសង្គម និងអភិបាលកិច្ចល្អ បានជំរុញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋលើកទឹកចិត្តឲ្យម្ចាស់ឆ្នោតបង្កើតជាក្រុមប្រឹក្សាប្រជាពលរដ្ឋសម្រាប់ឃ្លាំមើលការអភិវឌ្ឍក្នុងមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួនក្នុងសម័យថ្មីនេះ ដូចក្នុងសង្គមរាស្ត្រនិយមដែរ៕