ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលព្រួយបារម្ភថា ដំណើររួមតូចនៃសេរីភាពបញ្ចេញមតិកំពុងធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិស្ត្រី។ ពួកគេលើកឡើងថា សិទ្ធិស្ត្រីជាសិទ្ធិមនុស្សដែលការពារស្ត្រីអោយរួចផុតពីអំពើហិង្សា និងការរំលោភបំពានផ្សេងៗ។
ក្រុមអង្គការធ្វើការងារលើកស្ទួយសិទ្ធិស្ត្រីមើលឃើញថា ករណីឃាតកម្មលើអ្នកវិភាគដែលមិនទាន់មានយុត្តិធម៌ និងការចាប់ដាក់ពន្ធនាគារចំពោះអ្នករិះគន់បញ្ហាសង្គម មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល ក្រុមស្ត្រីអ្នកការពារសិទ្ធិដីធ្លីនោះបានជះឥទ្ធិពលមិនល្អដល់កិច្ចការពារសិទ្ធិស្ត្រី។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសីលការ អ្នកស្រី ធីតា ឃឹះ មានប្រសាសន៍ថា គំរូថ្មីចុងក្រោយនៃការចាប់ខ្លួនអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយ កំពុងបង្ហាញថា សេរីភាពបញ្ចេញមតិកាន់តែរួមតូច។ អ្នកស្រីថា បញ្ហានេះកំពុងធ្វើអោយការជំរុញអោយស្ត្រីមានភាពក្លាហានចូលរួមក្នុងវិស័យនយោបាយមានការប៉ះពាល់៖ «»។
រឿងរ៉ាវថ្មីចុងក្រោយដែលបង្ហាញថា សិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិត្រូវរឹតត្បិតនោះ គឺការចាប់អ្នកតាមដានបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយ លោក គឹម សុខ ដាក់ពន្ធនាគារ។ លើសពីនេះគំរូរបស់ស្ត្រីដែលហ៊ានចេញតវ៉ាគឺអ្នកស្រី ទេព វន្នី ដែលជាសកម្មជនទាមទារសិទ្ធិដីធ្លីនៅក្នុងតំបន់បឹងកក់ ក៏ត្រូវកាត់ទោស។
យ៉ាងនេះក្ដី ដំណើររួមតូចនៃសេរីភាពបញ្ចេញមតិត្រូវអង្គការសង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថា បានកើតឡើងចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៤ មក គឺនៅក្រោយការបង្ក្រាបការតវ៉ាប្រឆាំងលទ្ធផលឆ្នោត និងការតវ៉ារបស់កម្មករទាមទារដំឡើងប្រាក់ខែរបស់កម្មករក្នុងវិស័យកាត់ដេរ។ ក្រោយមកស្ថានការណ៍បានធូរស្រាលខ្លះនៅក្រោយពេលដែលអ្នកតំណាងរាស្ត្រជាច្រើននាក់ដែលត្រូវចាប់ដាក់ពន្ធនាគារត្រូវបានដោះលែង ហើយទីលានប្រជាធិបតេយ្យបានបើកឡើងវិញដោយការចរចាត្រូវរ៉ូវគ្នារវាងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ ប៉ុន្តែអ្វីៗហាក់បានវិលទៅភាពតានតឹងឡើងវិញ នៅឆ្នាំ២០១៦ ដែលកាលនោះមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងត្រូវប្ដឹងទៅតុលាការ មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអគ្គលេខាធិការរង គ.ជ.ប ត្រូវចោទប្រកាន់ និងចាប់ឃុំខ្លួន ចំណែកមន្ត្រី និងសកម្មជនបក្សនេះមួយចំនួនទៀតក៏ត្រូវចាប់ដាក់ពន្ធនាគារក្នុងការរិះគន់ ឆ្កឹះឆ្កៀលបញ្ហាព្រំដែន និងផែនទី។ ឆ្នាំ២០១៦ ក៏ជាឆ្នាំ ដែលអ្នកសិក្សាការអភិវឌ្ឍសង្គម និងជាអ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត កែម ឡី ត្រូវឃាតកបាញ់សម្លាប់។
អ្នកស្រី ធីតា ឃឹះ បន្តថា ការតស៊ូមតិនានា សម្រាប់អត្ថប្រយោជន៍របស់ស្ត្រីក៏ប៉ះពាល់៖ «»។
អង្គការឃ្លាំមើលសេរីភាពក្នុងពិភពលោក ហ្វ្រ៊ីដឹម ហៅស៍ (Freedom House) ដែលមានមូលដ្ឋានក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន (Washington) សហរដ្ឋអាមេរិក នៅដើមឆ្នាំ២០១៧ បានចាត់ថ្នាក់កម្ពុជា ថាជាប្រទេសដែលមិនមានសេរីភាពខាងសិទ្ធិនយោបាយ និងសេរីភាពពលរដ្ឋ។
របាយការណ៍ដែលមានចំណងជើងថា “សេរីភាពលើពិភពលោកឆ្នាំ២០១៧” របស់អង្គការ ហ្វ្រ៊ីដឹម ហៅស៍ ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី៣១ ខែមករា សិក្សាទៅលើធាតុសំខាន់ពីរ គឺសិទ្ធនយោបាយ និងសេរីភាពពលរដ្ឋក្នុងប្រទេសចំនួន១៩៥ ជុំវិញពិភពលោក រួមទាំងកម្ពុជា។
ចំណែករបាយការណ៍ចេញកាលពីខែកុម្ភៈ របស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) រកឃើញថា មានការកើនឡើងនូវករណីបង្ក្រាបលើសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ការប្រមូលផ្ដុំ និងការជួបជុំដោយសន្តិវិធី នៅមុនពេលបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ ឆ្នាំ២០១៧ និងការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិឆ្នាំ២០១៨ នៅកម្ពុជា។ ក្នុងនោះបាននិយាយដែរថា មានការកើនឡើងនូវករណីរំលោភបំពានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ពីសំណាក់អាជ្ញាធរកម្ពុជា ហើយថា កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនៅតែបន្តរុកកួនដាក់ទោសទណ្ឌប្រឆាំងអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងបំបិទមាត់ក្រុមអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល។
យ៉ាងនេះក្ដីមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលច្រានចោលរបាយការណ៍នេះ ហើយថា ហ្វ្រ៊ីដឹម ហៅស៍ ប្រឌិតរឿងនេះឡើងដើម្បីវាយប្រហាររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
ជុំវិញរឿងនេះ នាយិកាប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា អ្នកស្រី ចក់ សុភាព យល់ឃើញថា កម្ពុជានៅមានលំហសេរីភាពមួយចំនួន ក៏ប៉ុន្តែលំហនេះកាន់តែរួមតូចទៅៗ ដោយសារការគាបសង្កត់ពីអាជ្ញាធរ។
អ្នកស្រីបន្តថា ការធ្លាក់ចុះនៃសេរីភាពដូចបានរកឃើញក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការ ហ្វ្រ៊ីដឹម ហៅស៍ គឺជាសញ្ញាគួរឱ្យព្រួយបារម្ភសម្រាប់ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា និងក្នុងបរិបទបោះឆ្នោតជាតិនៅពេលខាងមុខ៖ «ពលរដ្ឋ ឬក៏អង្គការសង្គមស៊ីវិល ជាពិសេសសម្រាប់អ្នកវិភាគតែងតែរងការយាយី មានការចោទប្រកាន់ពីបទព្រហ្មទណ្ឌរឿងបរិហារកេរ្តិ៍ជាដើមត្រូវលើកយកមក។ សូម្បីតែពលរដ្ឋដែលគាត់បញ្ចេញមតិទៅតាមបណ្ដាញសង្គម ក៏ត្រូវបានដៅមុខសញ្ញា ឬចោទប្រកាន់ ឬក៏ចាប់ចងជាដើម។ អ៊ីចឹងខ្ញុំគិតថា វានឹងប៉ះពាល់ខ្លាំង បើសិនជាស្ថានភាពនេះនៅតែបន្ត ដែលធ្វើឱ្យលំហសង្គមស៊ីវិលយើងរួមតូច ហើយនិងជាពិសេសសម្រាប់ឆ្នាំបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ និងបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ»។
សម្រាប់អ្នកស្រី ធីតា ឃឹះ អ្នកស្រីមើលឃើញថា ចរន្តនៃការចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតរបស់ស្ត្រីទៅក្នុងវិស័យនយោបាយមានការផុលផុសខ្លះដែរ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតដែលខិតជិតមកដល់ ប៉ុន្តែភាពភ័យខ្លាចអាចបន្ទច់បង្អាក់ចរន្តនេះដែរ៖ «»។
ចំណែកនាយិកាអង្គការយេនឌ័រ និងអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីកម្ពុជា ហៅកាត់ថា GADC អ្នកស្រី រស់ សុភាព បញ្ជាក់ថា កម្មវិធីមួយរបស់អង្គការអ្នកស្រីបានប៉ះពាល់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៤ មក គឺកម្មវិធីអប់រំសាធារណជនពីការលុបបំបាត់អំពើហិង្សាលើស្ត្រី និងកុមារីតែងតែត្រូវហាមប្រាម ដោយសំអាងហេតុផលរក្សាសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ៖ «»។
ជារៀងរាល់ឆ្នាំក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលតែងធ្វើកម្មវិធីផ្សេងៗ ដើម្បីអប់រំសាធារណជនពីការចូលរួមលុបបំបាត់អំពើហិង្សាលើស្ត្រីតាមការហែក្បួន ជិះកង់ ការរាំជុំគ្នា និងកម្មវិធីជាសាធារណៈផ្សេងៗទៀត។
នាយិកាអង្គការយេនឌ័រ និងអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីកម្ពុជា ហៅកាត់ថា GADC អ្នកស្រី រស់ សុភាព បញ្ជាក់ថា ការមិនបានផ្សព្វផ្សាយដល់សាធារណជនអោយយល់ដឹងជាការខាតបង់សម្រាប់កិច្ចការបញ្ជ្រាបសមភាពយេនឌ័រ៖ «»។
ការតស៊ូមតិរបស់ក្រុមស្ត្រីបឹងកក់ ដែលរងគ្រោះដោយការរំលោភបំពានសិទ្ធិដីធ្លី បានក្លាយជាគោលដៅនៃការបង្ក្រាបរបស់អាជ្ញាធរនៅតែជាឧទាហរណ៍មួយនៃការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពនៅពេលពួកគេស្លៀកពាក់ពណ៌ខ្មៅដើម្បីតវ៉ា ហើយអ្នកស្រី ទេព វន្នី ក៏ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួននៅក្នុងពេលធ្វើយុទ្ធនាការនេះផង។
ទាំងនេះគឺមិនមែនជារឿងចៃដន្យទេ ដ្បិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៤ មកលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តែងព្រមានចំពោះអង្គការសង្គមស៊ីវិល អ្នកវិភាគ និងអ្នកធ្វើការងារតស៊ូមតិទាំងឡាយពីការបញ្ចេញមតិ ដែលលោកចាត់ទុកថា បានធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់អ្នកដទៃ ជាពិសេសចំពោះរដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា របស់លោក។ លោកថែមទាំងបានព្រមានចំពោះការតវ៉ានានា ដែលលោកចាត់ទុកថា ជាគំរូនៃបដិវត្តពណ៌ដែលនាំទៅរកអសន្តិសុខសង្គម ឬនាំអោយមានសង្គ្រាម។
កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែកុម្ភៈ គឺនៅថ្ងៃប្រកាសប្ដឹងអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយលោក គឹម សុខ នោះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានរំលឹករឿងទាំងនេះឡើងវិញដែរ ហើយលោកមិនភ្លេចដាក់បទបញ្ជាអោយអាជ្ញាធរក្រោមឱវាទពង្រឹងការអនុវត្តតាមអនុសាសន៍របស់លោក៖ «»។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា៤១ បានធានាការពារសេរីភាពខាងការបញ្ចេញមតិ សេរីភាពខាងសារព័ត៌មាន បោះពុម្ពផ្សាយ និងជួបប្រជុំរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប។ ជនណាក៏ដោយ មិនអាចឆ្លៀតប្រើសិទ្ធិនេះដោយរំលោភនាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់អ្នកដទៃ ដល់ទំនៀមទម្លាប់ល្អរបស់សង្គម ដល់សណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ និងដល់សន្តិសុខជាតិឡើយ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់ការលាបពណ៌អង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិ ថាមានចរិតនយោបាយ និងប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល ដ្បិតអង្គការសង្គមស៊ីវិល គឺជាកញ្ចក់ឆ្លុះបញ្ចាំងការអនុវត្តការងាររបស់រដ្ឋាភិបាលដែលជាមូលដ្ឋានក្នុងការកែប្រែស្ថានភាពសង្គមឱ្យបានល្អប្រសើរ៕