![]()
អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម និងមន្ត្រីអង្គការស៊ីវិលបារម្ភថា អវត្តមានអគ្គលេខាធិការរងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) លោក នី ចរិយា និងបណ្ដឹងប្រឆាំងលោក រ៉ុង ឈុន សមាជិក គ.ជ.ប អាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការនៃកំណែទម្រង់ គ.ជ.ប ថ្មី។ ពួកគេលើកឡើងថា ករណីបន្តការឃុំខ្លួនលោក នី ចរិយា នេះ ជាការបង្កឲ្យមាននូវបរិយាកាសភ័យខ្លាចដល់មន្ត្រី គ.ជ.ប ដទៃទៀត ដែលអាចរារាំងពួកគេមិនឲ្យបំពេញការងារកំណែទម្រង់ គ.ជ.ប បានដោយសេរី ឯករាជ្យ និងប្រកបដោយតម្លាភាពក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ខាងមុខ។
លោក នី ចរិយា ដែលទទួលបន្ទុកផ្នែកសវនកម្មផ្ទៃក្នុង គ.ជ.ប គ្រាន់តែចូលកាន់តំណែងមិនបានមួយរយៈពេលស្រួលបួលផង ត្រូវបានហ៊ុមព័ទ្ធដោយបណ្ដឹងក្ដីក្ដាំតាមផ្លូវតុលាការចំនួនពីរធំៗ។ បណ្ដឹងទីមួយ ពាក់ព័ន្ធនឹងករណីបរិហារបង្កាច់កេរ្តិ៍ និងផ្សព្វផ្សាយនូវការអត្ថាធិប្បាយរិះគន់ព្រះរាជអាជ្ញា និងចៅក្រមនៅសាលាដំបូងខែត្រសៀមរាប។ ករណីនេះ តុលាការក្រុងភ្នំពេញ បានសម្រេចផ្ដន្ទាទោសលោកដោយដាក់ពន្ធនាគារចំនួន ៦ខែ និងពិន័យជាប្រាក់ចំនួន ៦លានរៀល។ បណ្ដឹងចុងក្រោយពាក់ព័ន្ធនឹងករណីចោទប្រកាន់ពីបទសូកប៉ាន់សាក្សីក្នុងសំណុំរឿងអាស្រូវស្នេហារបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រឆាំង។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្សជាតិ និងអន្តរជាតិនានាចាត់ទុកថា លោក នី ចរិយា ជាអ្នកទោសមនសិការ និងជាចំណាប់ខ្មាំងនយោបាយរបស់គណបក្សកាន់អំណាច ហើយថា ការឃុំខ្លួននេះ អាចបណ្ដាលឲ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការរបស់ គ.ជ.ប ក្នុងការរៀបចំការបោះឆ្នោត។
អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី យល់ឃើញថា សំណុំរឿងក្តីក្តាំតាមផ្លូវតុលាការទាំងនេះ ជាការបង្កឲ្យមាននូវបរិយាកាសភ័យខ្លាចដល់មន្ត្រី គ.ជ.ប ដទៃទៀត។ លោកថា ករណីនេះអាចក្លាយជាគំនាបមួយ ដែលធ្វើឲ្យមន្ត្រី គ.ជ.ប ជាពិសេសអ្នកដែលត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាមនុស្សឯករាជ្យ ត្រូវមានការប្រុងប្រយ័ត្នជាងមុន។ ពោលគឺវាអាចនឹងធ្វើឲ្យរំខានដល់ការខំប្រឹងប្រែងធ្វើការរបស់មន្ត្រីឯករាជ្យទាំងនោះ រួមទាំងមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល និងគណបក្សប្រឆាំងផងដែរ ដោយសារតែពួកគេបំពេញការងារទាំងមានការភ័យខ្លាចករណីគំរាមកំហែងនេះ។
លោកបណ្ឌិត មាស នី៖ «ការដាក់ទោសទណ្ឌលោក នី ចរិយា រយៈពេលជិតមួយឆ្នាំនេះ វានឹងអាចធ្វើឲ្យគាត់ ទោះបីគាត់ចេញមកវិញ ក៏គាត់ត្រូវតែមានការប្រុងប្រយ័ត្ន មិនហ៊ាននិយាយច្រើនដូចមុន ហើយបើយើងមើលទៅលើស្តង់ដារនៃការគំរាមកំហែង ចង់ ឬមិនចង់ នៅក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ គឺធ្វើឲ្យមនុស្សត្រូវតែផ្លាស់ប្ដូរនូវឥរិយាបថរបស់ខ្លួនក្នុងការធ្វើការដែរក្នុងពេលខាងមុខ ដូចថាមិនអាចនិយាយស្អីដែលខ្លួនឯងចង់និយាយបានតទៅទៀត»។
ដូចគ្នានេះដែរ សម្រាប់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ (LICADHO) លោក អំ សំអាត លោកយល់ឃើញថា ផលប៉ះពាល់ពីករណីឃុំខ្លួនលោក នី ចរិយា មកលើដំណើរការរៀបចំការបោះឆ្នោត គឺពិតជាកើតមានឡើងចៀសមិនរួចឡើយ ដោយសារតែមុខតំណែងអគ្គលេខាធិការរងទទួលបន្ទុកផ្នែកសវនកម្មនេះ ជាមុខតំណែងទើបបង្កើតថ្មី។ លោកថា ការឃុំខ្លួនលោក នី ចរិយា នឹងនាំឲ្យរាល់ការងាររបស់គាត់ដែលបានប្រឹងប្រែងពីមុនមកសម្រាប់គម្រោង ឬកម្មវិធីរបស់គាត់ត្រូវអសកម្មព្រោះថា ក្នុងរយៈពេលគាត់បំពេញការងារបានមួយរយៈខ្លីនៅស្ថាប័ន គ.ជ.ប ថ្មីនេះ គាត់បានរៀបចំនូវផែនការជាយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ផ្នែកសវនកម្មផ្ទៃក្នុង គ.ជ.ប នេះ រួមទាំងពង្រាងនូវបទដ្ឋានសំខាន់ៗមួយចំនួនផងដែរ។
លោក អំ សំអាត៖ «អ៊ីចឹងបើយើងជាសង្គមស៊ីវិល ខ្ញុំគិតថា វានៅតែប៉ះពាល់។ បើគាត់នៅបំពេញការងាររបស់គាត់ គាត់អាចនឹងធ្វើឲ្យផ្នែកសវនកម្មនេះ វាមានភាពរលូនហើយល្អប្រសើរ ពីព្រោះបើបាត់គាត់មួយទៅ បន្ទុកនេះវាត្រូវធ្លាក់លើអ្នកមួយផ្សេង។ អ៊ីចឹងការងារទាំងអស់វាមិនបានពេញដៃពេញជើង ដូចគាត់នៅទទួលបន្ទុក ហើយនិងដឹកនាំធ្វើទាក់ទងនឹងផ្នែកសវនកម្មហ្នឹងទេ»។
បន្ថែមពីលើកង្វល់របស់លោក អំ សំអាត លោក សំ គន្ធាមី នាយកប្រតិបត្តិអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត និចហ្វិក (NICFEC) ឲ្យដឹងថា កាលដែលលោក នី ចរិយា បំពេញការងារនៅ គ.ជ.ប លោកបានផ្តល់គំនិតផ្តួចផ្តើមជាច្រើន ចង់ឲ្យដំណើរការក្នុងការងារបច្ចេកទេសសវនកម្មផ្ទៃក្នុង រួមទាំងការងាររៀបចំបញ្ជីបោះឆ្នោត មានភាពប្រសើរឡើង។
លោក សំ គន្ធាមី៖ «ការងារបោះឆ្នោត គឺគាត់នៅនាយកដ្ឋានសវនកម្ម គឺត្រូវការចាំបាច់ណាស់ក្នុងការរៀបចំទាំងពីបញ្ជីឈ្មោះ ទាំងពីអ្វីផ្សេងៗ ដំណើរការហ្នឹង។ ...បើមានលោក នី ចរិយា ហ្នឹងទៀត វាកាន់តែប្រសើរហើយ បានជួយកិច្ចការហ្នឹងឲ្យកាន់តែប្រសើរទៀត»។
ក្រៅពីលោក នី ចរិយា ដែលជាមន្ត្រីឯករាជ្យមានប្រភពពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល សមាជិកក្បាលម៉ាស៊ីន គ.ជ.ប ថ្មី លោក រ៉ុង ឈុន ក៏កំពុងជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងដំណើរក្តីក្តាំតាមផ្លូវតុលាការមិនទាន់ចប់ស្ថាពរនៅឡើយទេ។ តុលាការនៅមិនទាន់ទម្លាក់ចោលជាផ្លូវការនូវបទចោទប្រកាន់មកលើរូបលោកថា បានពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងកម្មករធ្វើបាតុកម្មទាមទារដំឡើងប្រាក់ឈ្នួល ១៦០ដុល្លារ កាលពីអំឡុង ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ដល់ខែមករា ឆ្នាំ២០១៤ រហូតដល់ផ្ទុះអំពើហិង្សាប៉ះទង្គិចគ្នារវាងក្រុមកម្មករ និងសមត្ថកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាល។
លោក រ៉ុង ឈុន មានប្រសាសន៍ថា សំណុំរឿងទាក់ទងទៅនឹងផ្លូវវ៉េងស្រេង ត្រូវបានបិទបញ្ចប់ហើយ តាំងពីពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ២០១៦ ហើយលោកមិនចាំបាច់ទៅបង្ហាញខ្លួនចំពោះមុខសមត្ថកិច្ចទៀតទេ។ ប៉ុន្តែលោកថា លោកពុំទាន់ឃើញមានការវិវត្តន៍ថា តើសំណុំរឿងនេះនឹងត្រូវទម្លាក់ចោលតាមការស្នើសុំរបស់អង្គការពលកម្មអន្តរជាតិ (ILO) ក៏ដូចជាសហព័ន្ធសហជីពអន្តរជាតិ (IPUC) ដូចតាមការចរចាគ្នាកន្លងមកនោះទេ។
លោក រ៉ុង ឈុន៖ «យើងតែងតែមានការព្រួយបារម្ភដែរ ដូចថា យើងធ្វើការមិនមានអារម្ភស្ងប់ស្ងាត់ ពីព្រោះវានៅមានសំណុំរឿងពាក់ព័ន្ធជាមួយបាតុកម្ម ក៏ដូចជាករណីផ្លូវវ៉េងស្រេង។ ប៉ុន្តែមិនដឹងថា សំណុំរឿងនោះត្រូវទម្លាក់ចោល ឬមួយយ៉ាងណានោះ យើងមកដល់ពេលនេះក៏មិនទាន់មានឃើញនូវការវិវត្តន៍អីដែរ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក រ៉ុង ឈុន ចាត់ទុកដំណើររឿងក្ដីក្ដាំតាមផ្លូវតុលាការនេះ ជារឿងមួយដាច់ដោយឡែក ហើយថា អ្វីដែលលោកខ្វាយខ្វល់គឺរឿងនៅចំពោះមុខ។ ពោលគឺធ្វើយ៉ាងណា ឲ្យដំណើរការការបោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅបានល្អប្រសើរ ហើយគ្រប់ភាគីគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ទទួលយកបានទាំងអស់គ្នា ដោយមានការសាទរពីអន្តរជាតិ។
លោក រ៉ុង ឈុន៖ «បើសិនជាអវត្តមានរបស់ខ្ញុំមួយ វាត្រូវតែមានផលប៉ះពាល់ហើយជាស្រេចហើយ ពីព្រោះវាត្រូវបាត់សំឡេងមួយហើយ។ អ៊ីចឹងរាល់ការសម្រេច អ្វីៗត្រូវតែមានផលប៉ះពាល់។ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែ... តែសង្ឃឹមថា នឹងមិនមានអ្វីកើតឡើងនោះទេ»។
ផ្ទុយពីការយល់ឃើញរបស់មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គមខាងលើនេះ លោក ហង្ស ពុទ្ធា ដែលជាមន្ត្រីនាំពាក្យ គ.ជ.ប និងជាសមាជិកឯករាជ្យម្នាក់ ក្នុងចំណោមសមាជិកទាំង ៩នាក់របស់ គ.ជ.ប ថ្មីនេះ អះអាងអំពីដំណើរការដោយរលូននៃកំណែទម្រង់ គ.ជ.ប ថ្មីនេះ។ លោកថ្លែងថា ទោះជាក្នុងករណីបែបណាក៏ដោយ ឧទាហរណ៍ករណីអវត្តមានសមាជិក គ.ជ.ប ឬក៏អគ្គលេខាធិការ អគ្គលេខាធិការរង ឬក៏មន្ត្រី គ.ជ.ប ណាម្នាក់ ទិដ្ឋភាពច្បាប់ថ្មីនេះនឹងមិនបណ្ដាលឲ្យមានភាពជាប់គាំងស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោតនេះទេ។
លោកស្នើសុំកុំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានការព្រួយបារម្ភចំពោះដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតខាងមុខនេះ ពោលគឺអ្វីៗនៅតែប្រព្រឹត្តទៅដូចតាមការគ្រោងទុក ហើយថា រាល់ការសម្រេចចិត្តទាំងអស់គឺសមាជិក គ.ជ.ប ទាំង ៩នាក់នេះ ជាអ្នកសម្រេចចិត្ត ខណៈដែលអគ្គលេខាធិការ ឬអគ្គលេខាធិការរង គឺគ្រាន់តែជាអ្នកអនុវត្តការងារបច្ចេកទេសពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកបណ្ឌិត ហង្ស ពុទ្ធា៖ «ខ្ញុំចង់និយាយថា ក្នុងនាមស្ថាប័នអាណាព្យាបាលរបស់លោក នី ចរិយា ពិតជាមិនចង់ឲ្យរឿងហ្នឹងកើតឡើងទេ ហើយការបាត់បង់លោក នី ចរិយា ក្នុងតំណែងអគ្គលេខាធិការរងនេះ ត្រូវបានជំនួសដោយការចាត់ចែងការងាររួមរបស់សមាសភាព គ.ជ.ប ទាំង ៩នាក់ រួចរាល់ហើយ។ ក្នុងប្រតិបត្តិការបោះឆ្នោតនៅពេលខាងមុខ ប្រសិនបើនៅតែអវត្តមានលោក នី ចរិយា ទៀត ក្រោយការបោះឆ្នោតដែលតួនាទីជាអ្នកធ្វើសវនកម្មហ្នឹង គ.ជ.ប នឹងចាត់ចែងបន្តដើម្បីធានាឲ្យការបោះឆ្នោតមួយទទួលយកបានដោយគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ»។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា បញ្ជាក់ថា នឹងមិនមានការផ្លាស់ប្ដូរមុខតំណែងលោក នី ចរិយា នេះឡើយ ដរាបណាពុំទាន់មានសេចក្ដីសម្រេចជាស្ថាពរពីតុលាការកំពូល ផ្ដន្ទាទោសលោក នី ចរិយា ពីបទឧក្រិដ្ឋ ឬបទល្មើសមជ្ឈិមណាមួយ។ ពោលគឺមុខតំណែងរបស់លោក នឹងត្រូវរក្សាទុកឲ្យនៅទំនេរ តែ គ.ជ.ប នៅតែបើកប្រាក់បៀវត្សជាធម្មតាឲ្យលោកដដែល។
បើទោះបីជាក្នុងអាណត្តិថ្មីនេះ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បានឆ្លងកាត់នូវការធ្វើកំណែទម្រង់មួយមិនធ្លាប់មានពីមុនមកក៏ដោយ ក៏ទំនុកចិត្តលើឯករាជ្យភាព តម្លាភាព និងអព្យាក្រឹតភាពរបស់ស្ថាប័នមួយនេះ នៅតែស្ថិតក្នុងភាពស្រពេចស្រពិលនៅឡើយ។ ដំណើរការរៀបចំការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧ នេះ នឹងក្លាយជាវិញ្ញាសាមួយសម្រាប់ស្ថាប័នមួយនេះ ដែលធ្លាប់តែទទួលរងនូវការរិះគន់ពីមតិជាតិ និងអន្តរជាតិថា មានភាពលម្អៀងទៅរកគណបក្សកាន់អំណាច។
កំណែទម្រង់ គ.ជ.ប ថ្មី ហាក់ស្ថិតនៅលើវិថីដ៏រដិបរដុប និងពិបាកគួរឲ្យទុកចិត្ត ភ្លាមៗក្រោយពេលដែលស្ថាប័នមួយនេះ កាលពីពាក់កណ្ដាលខែមករា ឆ្នាំ២០១៦ សម្រេចតែងតាំងអគ្គលេខាធិការដែលជាសេនាធិការចាត់ចែងការងារបច្ចេកទេសរៀបចំការបោះឆ្នោតរបស់ខ្លួនជាមនុស្សដដែល គឺលោក ទេព នីថា។
ទាំងមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង និងទាំងមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល សុទ្ធតែបានសម្ដែងក្តីសោកស្ដាយ និងខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំងចំពោះសេចក្ដីសម្រេចនេះ។ ពួកគេយល់ថា វត្តមានលោក ទេព នីថា ក្នុងស្ថាប័ន គ.ជ.ប ថ្មីនេះ អាចធ្វើឲ្យមហាជនអស់ជំនឿ និងលែងទុកចិត្តលើកំណែទម្រង់ស្ថាប័នមួយនេះ ដោយសារតែមិនមានអ្វីប្រែប្រួលចំពោះក្បាលម៉ាស៊ីនរៀបចំកិច្ចការបច្ចេកទេសបោះឆ្នោតនេះ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់លោក ទេព នីថា ក៏ធ្លាប់ត្រូវបានប្រឡាក់ប្រឡូកក្នុងការរៀបចំដំណើរការបោះឆ្នោតចំនួនបីអាណត្តិរួចមកហើយ ដែលពោរពេញទៅដោយរឿងចម្រូងចម្រាស៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
