មេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី២០ មេសា ព្រមានដកមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមរបស់លោក ប្រសិនបើពួកគេមិនបម្រើពលរដ្ឋ។ អង្គការសង្គមស៊ីវិលលើកឡើងថា ការព្រមាននេះនឹងមិនអាចមានប្រសិទ្ធភាពឡើយ ប្រសិនបើគ្មានការអនុវត្តជាក់ស្តែងទេនោះ។
ថ្លែងនៅចំពោះមុខមន្ត្រីក្រោមឱវាទ ក្នុងពិធីប្រជុំត្រួតពិនិត្យប្រចាំឆ្នាំ និងវាយតម្លៃសមិទ្ធិផល ៥ឆ្នាំនៃការអនុវត្តកំណែទម្រង់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈ បុរសខ្លាំងនៅកម្ពុជា គឺលោក ហ៊ុន សែន ដាស់តឿនសាជាថ្មី ដល់មន្ត្រីរាជការទាំងអស់ឱ្យខិតខំបំពេញការងារ និងបម្រើផលប្រយោជន៍ជូនពលរដ្ឋឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ លោកព្រមានថា ប្រសិនបើមន្ត្រីណាមិនបម្រើពលរដ្ឋទេនោះ ពួកគេនឹងត្រូវដកចេញពីតួនាទី។ លោកអះអាងថា ការធ្វើបែបនេះ គឹដើម្បីកុំឱ្យភាពអសកម្មរបស់មន្ត្រីទាំងនោះ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាប្រិយភាពនៃរបបគ្រប់គ្រងរបស់លោក៖ «នេះជាចំណុចដែលសូមរំលឹកដាស់តឿនសាជាថ្មីម្តងទៀត ក្នុងចំណោមមន្ត្រីរបស់យើង គឺចាំបាច់ណាស់ការវះកាត់ មិនអាចទុកឱ្យជំងឺរ៉ាំរ៉ៃនេះបន្តជាជំងឺមហារីកបណ្តាលឱ្យងាប់ខ្លួននោះទេ»។
ការដាស់តឿនជាថ្មីម្តងទៀតរបស់មេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញនេះ ធ្វើឡើងខណៈការបោះឆ្នោតកាន់តែខិតជិតមកដល់ គឺនៅថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដាខាងមុខ ហើយនេះក៏ហាក់បង្ហាញថា លោក ហ៊ុន សែន កំពុងបារម្ភពីប្រជាប្រិយភាពនៃគណបក្សរបស់លោកផងដែរ បន្ទាប់ពីលទ្ធផលបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ កាលពីឆ្នាំ២០១៧ កន្លងទៅនោះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានបាត់តំណែងមេឃុំចៅសង្កាត់អស់ជិត ៥០០តំណែង និងអាសនៈក្រុមប្រឹក្សាជាង ៤ពាន់អាសនៈ។ ចំនួនអាសនៈបាត់បង់នេះ ភាគច្រើនបំផុតបានទៅលើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលលោកទើបនឹងបានរំលាយចោលនោះ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី លោកមិនបានបញ្ជាក់ទេថា ចំណាត់ការលើមន្ត្រីអសកម្មដែលមិនបម្រើពលរដ្ឋនោះ គឺជាអ្វីឱ្យពិតប្រាកដ ហើយថា តើនឹងមានយន្តការអ្វីខ្លះដើម្បីធានាថា ការប្រកាសរបស់លោកនៅពេលនេះ នឹងមានប្រសិទ្ធភាពនោះ។
មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលយល់ឃើញថា សាររបស់មេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញនេះ គឺជាការទាក់ទាញសន្លឹកឆ្នោតច្រើនជាង ហើយវានឹងគ្មានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ បើគ្មានយន្តការអនុវត្តឱ្យបានច្បាស់លាស់នោះ។
ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា លោក សន ជ័យ យល់ឃើញថា បញ្ហាមន្ត្រីមិនបម្រើពលរដ្ឋនេះ ភាគច្រើនបង្កឡើងដោយរឿងទំនាស់ផលប្រយោជន៍។ លោកថា មានមន្ត្រីមួយចំនួនបានយកអំណាចដែលរាស្ត្រផ្តល់ឱ្យ ទៅធ្វើបាបរាស្ត្រ តាមរយៈវប្បធម៌ខ្នងបង្អែក ដែលនាំទៅរកការអនុវត្តច្បាប់មានស្តង់ដារពីរ គឺបក្ខពួកខ្លួនត្រូវរួចផុតពីសំណាញ់ច្បាប់ ចំណែកអ្នកមិនមែនបក្ខពួកខ្លួនត្រូវជាប់ទោស៖ «ក្រុមអ្នកមានអំណាច ខ្សែស្រឡាយរបស់ពួកគេ ក្នុងនោះមានជាសាច់ញាតិ បក្ខពួករបស់ពួកគេ និងអ្នករកស៊ីសុទ្ធតែមានខ្នងបង្អែកជាមន្ត្រី ឬក៏អ្នកដែលមានការសម្រេចចិត្តធំៗ។ ដូច្នេះហើយនៅពេលដែលមានជំងឺខ្នងបង្អែក ធ្វើឱ្យការសម្រេចចិត្ត ការចាត់វិធានការ ការអនុវត្តច្បាប់នៅកម្ពុជាមានស្ដង់ដាពីរ។ បានន័យថា បើអនុវត្តទៅ ប៉ះគ្នាឯង គឺនៅស្ងៀម។ ប៉ុន្តែបើអនុវត្តទៅ ប៉ះគ្នាគេ គឺអូខេ។ អ៊ីចឹងការអនុវត្តច្បាប់មានស្ដង់ដារពីរនេះ គឺជាជំងឺដែលកើតឡើងនៅក្នុងសង្គមមួយពោរពេញទៅដោយទំនាស់ផលប្រយោជន៍ ចំពោះអ្នកអនុវត្តកិច្ចការសាធារណៈ ជាពិសេសអ្នកមានសិទ្ធិសម្រេចចិត្តធំៗ»។
អ្នកឃ្លាំមើលសង្គមរូបនេះ អះអាងថា ជំហានដំបូងដែលរបបក្រុងភ្នំពេញត្រូវធ្វើនោះ គឺត្រូវចាប់អនុវត្តពីមន្ត្រីថ្នាក់លើមុន ជាពិសេសមន្ត្រីដែលមានសិទ្ធិសម្រេចចិត្ត ដើម្បីបង្កើតភាពជាគម្រូដល់មន្ត្រីថ្នាក់ក្រោម។ លើសពីនេះ លោកស្នើឱ្យរបបក្រុងភ្នំពេញបង្កើតច្បាប់ស្តីពីទំនាស់ផលប្រយោជន៍ និងអនុវត្តច្បាប់នេះឱ្យបានតឹងរ៉ឹងដើម្បីលុបបំបាត់ភាពអសកម្មរបស់មន្ត្រីទាំងនោះ៖ «ប្រសិនបើមិនមានការចាត់វិធានការទៅលើអ្នកសម្រេចចិត្តនៅខាងលើ ជាពិសេសរឿងធំៗ ដូចជា ការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ រឿងបទល្មើសព្រៃឈើហ្នឹងឱ្យបានចេញជាលទ្ធផលជាផ្លែផ្កាអ្វីនោះទេ ខ្ញុំគិតថា វិធានការនេះនឹងនៅតែជារឿងព្រេងនិទាននៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា»។
អ្នកនាំពាក្យសមាគម អាដហុក លោក សឺង សែន ករុណា យល់ស្របថា ការដាក់ចេញនូវវិធានការរបស់លោក ហ៊ុន សែន ទៅលើមន្ត្រីអសកម្មដែលមិនបម្រើពលរដ្ឋនោះ ហាក់មិនទាន់បានអនុវត្តឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព និងក្លាយជាស្តង់ដារតែមួយនៅឡើយទេ។ លោកបន្តថា ការនិយាយតែមួយមុខ គឺមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហានេះបានទេ គឺចាំបាច់ត្រូវមានការអនុវត្តឱ្យបានម៉ឺងម៉ាត់ ជាពិសេស មន្ត្រីដែលមានតួនាទីធំៗ ដែលមិនបានបម្រើពលរដ្ឋពិតប្រាកដ ឬប្រើអំណាចរបស់ខ្លួនធ្វើបាបពលរដ្ឋ៖ «ជារឿងមួយ ដែលល្អប្រសើរ ប្រសិនបើជាការលើកឡើងនៅក្នុងបទបញ្ជាត្រូវបានអនុវត្ត ហើយមន្ត្រីរបស់គាត់មានការភ្ញាក់រំឭក ឬក៏គោរពតាម។ ប៉ុន្តែកន្លងមក យើងឃើញមានការប្រើវិធានការច្រើនដែរ តែការអនុវត្តដូចជាមិនទាន់មានការប្រែប្រួល ឬក៏មានលក្ខណៈល្អប្រសើរនៅឡើយទេ។ វាហាក់បីដូចជាល្អ ដាច់ដោយឡែកតាមផ្នែក មិនមែនលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធការងារមួយ ដែលត្រូវបានគោរពតាមទាំងអស់គ្នានៅក្នុងប្រព័ន្ធដឹកនាំ ដែលមានការទទួលខុសត្រូវច្បាស់លាស់»។
កាលពីប៉ុន្មានខែមុននេះ លោក ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់បានក្រើនរំឭកមន្ត្រីក្រោមឱវាទរបស់លោក ឱ្យយកចិត្តទុកដាក់បម្រើពលរដ្ឋផងដែរ ដោយលោកបានហៅប្រជាពលរដ្ឋថា ជាចៅហ្វាយនាយ។ លោកបានស្ដីបន្ទោស និងផ្តល់ដំបូន្មានជាច្រើនដល់មន្ត្រីរាជការ ឲ្យកែប្រែឥរិយាបថរបស់ខ្លួនពីចៅហ្វាយនាយ មកជាអ្នកបម្រើប្រជាពលរដ្ឋឲ្យបានល្អវិញ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក្ដី នៅចុងអាណត្តិនៃរបបគ្រប់គ្រងបច្ចុប្បន្ន លោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីក្រោមឱវាទមួយចំនួន បែរជាព្រមានថា នឹងវាយបង្ក្រាបពលរដ្ឋខ្លួនឯងទៅវិញ ប្រសិនបើពួកគេតវ៉ាលទ្ធផលបោះឆ្នោត ហើយលោកខ្លួនឯងផ្ទាល់បានប្រកាសជាសាធារណៈថា លោកស្តាយដែលមិនបានសម្លាប់ពលរដ្ឋខ្លួនឯង ដែលបានធ្វើបាតុកម្មដោយសន្តិវិធីទាមទារលទ្ធផលបោះឆ្នោត កាលពីឆ្នាំ២០១៣ នោះ»។
ក្រៅពីនេះ បញ្ហាដីធ្លីដ៏រ៉ាំរ៉ៃ ដែលអូសបន្លាយពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយនៅតាមខេត្តខណ្ឌទូទាំងប្រទេសនោះ បានកម្រើកឡើងវិញគ្រប់ទីកន្លែង ខណៈបទល្មើសព្រៃឈើ និងធនធានធម្មជាតិបន្តកើតឡើងពេញផ្ទៃប្រទេស ហើយពលរដ្ឋគ្រប់ច្រកល្ហកលែងមានជំនឿលើការដោះស្រាយរបស់អាជ្ញាធរជំនាញ។ ពួកគាត់សុខចិត្តលើកគ្នាមកតវ៉ាដល់ក្រុងភ្នំពេញឱ្យលោក ហ៊ុន សែន ជួយដោះស្រាយ ដែលចំណុចនេះ ត្រូវបានអ្នកជំនាញខាងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ វាយតម្លៃថា ជាភាពបរាជ័យនៃប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋរបស់របបក្រុងភ្នំពេញ៕