Clik here to view.
អង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project-WJP) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតុន បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ថ្មីមួយ កាលពីថ្ងៃទី៣១ មករា កន្លងទៅនេះ ស្ដីពីសន្ទស្សន៍នៃការគោរពនីតិរដ្ឋឆ្នាំ២០១៧-២០១៨ ក្នុងប្រទេសចំនួន ១១៣ នៅទូទាំងពិភពលោក។ ប្រទេសកម្ពុជា ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់បាតតារាង គឺលេខ១១២ ដែលជាប់កេរ្តិ៍ឈ្មោះអាក្រក់នៃការមិនគោរពនីតិរដ្ឋ។
អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម មើលឃើញថា ការដាក់ចំណាត់ថ្នាក់នេះ ពិតជាឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្ថានភាពជាក់ស្ដែងនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា នៅពេលបច្ចុប្បន្នប្រាកដមែន ដោយសារតែក្រុមអ្នកមានអំណាច និងអ្នកមានលុយកាក់ កំពុងរស់នៅលើច្បាប់ ចំណែកឯប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រតូចតាចត្រូវគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់ និងរងគ្រោះដោយសារការអនុវត្តច្បាប់ដែលមានលក្ខណៈរឹតត្បិត។
អ្នកសិក្សាបញ្ហាសង្គម និងវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត មាស នី យល់ស្របទៅនឹងការដាក់ចំណាត់ថ្នាក់ប្រទេសកម្ពុជា នៅបាតតារាង ជុំវិញការមិនគោរពនីតិរដ្ឋនេះ។ លោកបណ្ឌិត មាស នី មើលឃើញថា ដោយសារតែស្ថាប័នកំពូលៗចំនួនបីរបស់រដ្ឋ រួមមានស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិ (សភា) នីតិប្រតិបត្តិ (រដ្ឋាភិបាល) និងស្ថាប័នយុត្តាធិការ (តុលាការ) ព្រមស្ថាប័នព័ត៌មាន ដែលមានតួនាទីឃ្លាំមើលអំណាចទាំងបី ត្រូវបានដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រង ឬកណ្ដាប់ដៃរបស់បុគ្គលតែម្នាក់ បានធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជា ធ្លាក់ចូលទៅក្នុងរណ្ដៅនៃក្រុមប្រទេសដែលមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះអសោចខាងការរំលោភនីតិរដ្ឋ។
បណ្ឌិត មាស នី៖ «អ៊ីចឹងវាមានមូលហេតុគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើឲ្យអ្នកដែលសិក្សាស្រាវជ្រាវដែលតាមមើលការគោរពនីតិរដ្ឋហ្នឹង គេឲ្យពិន្ទុមកឲ្យខ្មែរយើង។ មួយទៀត នៅស្រុកយើងនេះ ក៏មានអ្នករស់នៅក្រោមច្បាប់ និងអ្នករស់នៅលើច្បាប់។ អ្នកនៅលើច្បាប់បានន័យថា យើងឃើញថា អ្នកដែលមានអំណាច អ្នកមានលុយអីគេមិនសូវជាបានទទួលទោសទណ្ឌអី ហើយគេក៏មិនសូវជាខ្លាចតុលាការអីដែរ។ គេធ្វើអីស្រេចតែនឹងចិត្តរបស់គេ ដោយសារតែគេអាងគេមានលុយ។ អានេះដែលយើងសង្កេតឃើញនៅក្នុងសង្គមរបស់យើង។ រីឯច្បាប់ហ្នឹងគឺប្រើបានតែសម្រាប់អ្នកតូចតាចទេ»។
ម្យ៉ាងវិញទៀត លោកបន្តថា សព្វថ្ងៃនេះពលរដ្ឋខ្មែរ ទាំងអ្នកមានអំណាច និងប្រជាពលរដ្ឋតូចតាចនៅមិនទាន់អាចបែងចែកឲ្យបានដាច់ស្រឡះនៃផ្នត់គំនិតរវាងការគោរពច្បាប់ និងទម្លាប់រស់នៅប្រចាំថ្ងៃបាននៅឡើយ ដោយសារតែប្រទេសកម្ពុជា បានជួបប្រទះនូវសង្គ្រាមរ៉ាំរ៉ៃអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។
លោកថា ការណ៍នេះបានចូលរួមចំណែកជំរុញឲ្យមានភាពធូររលុងក្នុងការមិនសូវអនុវត្ត និងគោរពច្បាប់ជារួម ហើយបានរុញច្រានប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យជួបនូវភាពទន់ខ្សោយក្នុងការគោរព និងអនុវត្តឲ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួនតាមប្រព័ន្ធបែបនីតិរដ្ឋ៖ «ដោយសារតែយើងរស់នៅក្នុងបរិបទមួយដែលមិនសូវប្រើច្បាប់ហ្នឹងវាយូរឆ្នាំពេក ដោយសារសង្គ្រាម ដល់អ៊ីចឹង យើងម្នាក់ៗ នាំគ្នាយកទម្លាប់មកប្រើ ទាំងអ្នកត្រួតច្បាប់ ទាំងអ្នកអនុវត្តច្បាប់ គឺច្រើនតែធ្វើទៅតាមទម្លាប់ដែលខ្លួនឯងធ្លាប់ធ្វើ។ ដល់ពេលដែលយើងត្រូវការរឹតបន្តឹងផ្នែកខាងច្បាប់មកវិញ គឺមានមនុស្សមួយចំនួន ទាំងអ្នកធំទាំងអ្នកតូច ទាំងពលរដ្ឋហ្នឹង គឺពលរដ្ឋហ្នឹងអត់ចង់ដើរទៅរកផ្លូវច្បាប់វិញទេ គឺចង់ទៅនៅអាទម្លាប់ចាស់ហ្នឹង។ អាបទអន្តរាគមន៍ អាបទធ្វើការរំលងក្រសួង រំលងស្ថាប័នអីនេះ អាហ្នឹងវាជាទម្លាប់ដែលខ្មែរយើងមានតាំងពីដើមមក។ គេធ្វើធំ គេចង់ដោះដូរអ្នកណាអីក៏បាន ដល់ឥឡូវនេះ វានៅទម្លាប់ចាស់ហ្នឹង អត់ទាន់ទៅណា»។
ការថ្លែងពន្យល់របស់លោកបណ្ឌិត មាស នី នេះ ធ្វើឡើងក្រោយពីកាលពីពេលថ្មីៗ អង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project-WJP) បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ថ្មីមួយរបស់ខ្លួនស្ដីពីសន្ទស្សន៍នៃការគោរពនីតិរដ្ឋឆ្នាំ២០១៧-២០១៨ ដោយបានដាក់ចំណាត់ថ្នាក់ប្រទេសកម្ពុជា ទៅក្នុងលេខបាតតារាង គឺលេខ១១២ ក្នុងចំណោម ១១៣ប្រទេស ដែលមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះអសោចខាងការមិនគោរព និងរំលោភប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋ។
ពិន្ទុរបស់ប្រទេសកម្ពុជា គឺ 0,៣២ ដែលពិន្ទុ ១ បញ្ជាក់ថា មានការគោរពបានយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននៃនីតិរដ្ឋ។ ប្រទេសវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី១១៣ ចុងក្រោយគេបង្អស់។ ចំណាត់ថ្នាក់នៃការមិនគោរពនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជានេះ បានបណ្ដាលឲ្យប្រទេសកម្ពុជា មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះកាន់តែអាក្រក់ ដោយត្រូវឈរនៅពីក្រោយ និងអន់ជាងបណ្ដាប្រទេសផ្ដាច់ការមួយចំនួនទៀត រួមមានប្រទេសបូលីវី អេត្យូពី ហ្ស៊ីមបាវ៉េ កាមេរ៉ូន អេហ្សីប និងអាហ្វហ្គានីស្ថាន ជាដើម ដែលប្រទេសទាំងនេះឈរនៅលេខពី ១០៦ ដល់១១១។ នៅក្នុងតំបន់ ប្រទេសចិន ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី៧៥ ប្រទេសវៀតណាម ទី៧៤ ប្រទេសហ្វីលីពីន ទី៨៨ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ឬភូមា ទី១០០ ដែលអាចចាត់ទុកថា យ៉ាងហោចណាស់ស្ថានភាពនៃការគោរពនីតិរដ្ឋក្នុងប្រទេសទាំងនេះមានភាពប្រសើរជាងកម្ពុជា ច្រើន។
នៅលើពិភពលោក ប្រទេសចំនួន ១០ ដែលមានការគោរពនីតិរដ្ឋបានខ្ជាប់ខ្ជួនជាងគេបង្អស់រួមមាន ប្រទេសដាណឺម៉ាក ន័រវែស ហ្វាំងឡង់ ស៊ុយអែត ហុល្លង់ អាល្លឺម៉ង់ នូវែលហ្សេឡង់ អូទ្រីស កាណាដា និងអូស្ត្រាលី។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្លែងក្នុងជំនួបជាមួយក្រុមនិស្សិត កាលពីថ្ងៃទី១ កុម្ភៈ បានទាត់ចោលនូវរាល់ការដាក់ចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់នានា មកលើប្រទេសកម្ពុជា ដែលលោកហៅថា គ្រាន់តែជាការសរសេរ និងចងក្រងឡើងដោយក្រុមមនុស្សតែប៉ុន្មាននាក់តែប៉ុណ្ណោះ ក្នុងគោលបំណងដើម្បីមួលបង្កាច់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយផ្គាប់ផ្គុន និងបម្រើមហិច្ឆតា និងហេតុផលនយោបាយរបស់ក្រុមបស្ចិមប្រទេសតែប៉ុណ្ណោះ។
លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងដូច្នេះ៖ «ក្រុមវាសរសេរតែប្រាំនាក់។ វាចង់សរសេរឲ្យអាណាល្អ គឺវាល្អហើយ! វាចង់សរសេរឲ្យអាណាអាក្រក់ គឺវាអាក្រក់ហើយ! ហើយកាសែតចេះតែយកមកផ្សាយទៅ! វាស៊ីសង... វាមិនស្ថិតនៅលើអ្នកណាជាអ្នកសរសេរទេ។ ឲ្យពិន្ទុយើង ចំណាត់ថ្នាក់សេរីភាពសារព័ត៌មានប៉ុណ្ណេះ ចំណាត់ថ្នាក់សេរីភាពខាងស្អីប៉ុណ្ណេះ ឬក៏ផ្នែកនេះ ផ្នែកនោះ...។ អត់ទេ អាក្រុមហ្នឹងវាបង្កើតគ្នាវាមួយក្រុមហ្នឹង រួចហើយសរសេរទៅ រួចហើយទៅយកពិន្ទុពីនរណានុះ...។ អាហ្នឹងវាសរសេរ កុំឆ្ងល់!»។
លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងអួតពីអំនួតរបស់លោកថា លោកមានបទពិសោធន៍គ្រប់គ្រាន់ដោយសារតែលោកអាចឈរជើងបានយ៉ាងរឹងមាំនៅក្នុងអំណាច ចាប់តាំងពីពេលដែលលោកមានវ័យ ២៥ឆ្នាំមកម្ល៉េះ។ លោកថា គ្មានអ្នកណាម្នាក់អាចផ្ដួលរំលំលោក ក្រៅតែពីលោកខ្លួនឯងបាននោះទេ។
ផ្ទុយពីការលើកឡើងនេះ លោកបណ្ឌិត មាស នី គូសបញ្ជាក់ថា ដើម្បីឲ្យមានការគោរពនីតិរដ្ឋនៅសង្គមកម្ពុជា បានពេញលេញ និងផ្ដល់ជាគំរូល្អសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ដូចតាមបណ្ដាអរិយប្រទេសនានា អ្នកនយោបាយ និងមន្ត្រីទាំងអស់ត្រូវបោះបង់ចោលនូវផ្នត់គំនិត និងទម្លាប់អាក្រក់នៃការប្រើប្រាស់ច្បាប់សម្រាប់តែដើម្បីការគាបសង្កត់ និងគ្រប់គ្រងទៅលើពលរដ្ឋតូចតាច និងទន់ខ្សោយ។
លោកបណ្ឌិត មាស នី៖ «ការគោរពច្បាប់ក្នុងប្រទេសមួយវាចាប់ផ្ដើមពីអ្នកដឹកនាំ ទាំងអ្នកនយោបាយ ទាំងមន្ត្រីបច្ចេកទេស ត្រូវធ្វើម៉េច ត្រូវដាក់ត្រៀមខ្លួនឯងដើម្បីមករស់នៅក្រោមច្បាប់ទាំងអស់គ្នា ទើបបានពលរដ្ឋហ្នឹងចាប់ផ្ដើមគោរពទៅតាមហ្នឹងដែរ។ បើសិនជាយើងថ្នាក់មន្ត្រីខ្ពង់ខ្ពស់ យើងមិនទាំងបានគោរពច្បាប់ផង ពេលខ្លះយកច្បាប់ទៅទ្រាប់គូថអង្គុយ ពេលខ្លះយកច្បាប់មកប្រើដើម្បីដូចថាមិនមែនយកមកដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពពលរដ្ឋទេ ប៉ុន្តែយកច្បាប់មកដើម្បីធ្វើជាឧបករណ៍សម្រាប់ត្រួតត្រាអ្នកតូចតាចទៀត ដល់ពេលអ៊ីចឹងទៅមនុស្សទាំងអស់ត្រូវតែកែប្រែទាំងអស់គ្នា ទាំងមន្ត្រីថ្នាក់ខ្ពស់ ទាំងមន្ត្រីថ្នាក់ធម្មតា។ អាហ្នឹងបានយើងអាចទៅរួច»។
ការដាក់ចំណាត់ថ្នាក់អំពីសន្ទស្សន៍នីតិរដ្ឋនេះ ធ្វើឡើងផ្អែកតាមការស្ទង់មតិទៅលើមនុស្សចំនួន ១១ម៉ឺននាក់ និងអ្នកជំនាញចំនួនបីពាន់នាក់ នៅទូទាំងពិភពលោក ដោយផ្តោតលើកត្តាសំខាន់ៗចំនួន ៨ រួមមាន ការរឹតត្បិតអំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាល អវត្តមាននៃអំពើពុករលួយ ភាពបើកចំហរបស់រដ្ឋាភិបាល សិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន បទបញ្ជា និងសន្តិសុខ ការអនុវត្តបទប្បញ្ញត្តិ យុត្តិធម៌រដ្ឋប្បវេណី និងយុត្តិធម៌ព្រហ្មទណ្ឌ។
សន្ទស្សន៍ការគោរពនីតិរដ្ឋឆ្នាំ២០១៧-២០១៨នេះ គឺជារបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំលើកទី៧ របស់អង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក ដែលវាស់វែងពីការគោរពនីតិរដ្ឋ ផ្អែកតាមបទពិសោធន៍ និងការយល់ឃើញរបស់មហាជន និងអ្នកជំនាញក្នុង ១១៣ ប្រទេស នៅទូទាំងពិភពលោក។ អង្គការនេះគូសបញ្ជាក់ថា ការពង្រឹងនីតិរដ្ឋ គឺជាគោលដៅចម្បងរបស់ពលរដ្ឋ រដ្ឋាភិបាល ប្រទេសម្ចាស់ជំនួយ ស្ថាប័នធុរកិច្ច និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលនានា នៅជុំវិញពិភពលោក។
អង្គការនេះលើកឡើងថា ការអនុវត្តនីតិរដ្ឋដែលមានប្រសិទ្ធភាពទៅបាន គឺត្រូវមានការកាត់បន្ថយអំពើពុករលួយ ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងភាពក្រីក្រ និងការការពារប្រជាពលរដ្ឋឲ្យរួចផុតពីភាពអយុត្តិធម៌ទាំងឡាយ មិនថាក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំ ឬតូចនោះទេ។ នីតិរដ្ឋគឺជាមូលដ្ឋានសម្រាប់សហគមន៍មួយ ប្រកបដោយសន្តិភាព ឱកាស និងសមធម៌ ដែលគូសបញ្ជាក់អំពីការបង្កើតឲ្យមាននូវរដ្ឋាភិបាលដែលមានទំនួលខុសត្រូវ និងមានការគោរពសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ។
ឆ្នាំ២០១៨នេះ ប្រទេសកម្ពុជា ទទួលរងនូវការធ្លាក់ចុះផ្ទួនៗជាបន្តបន្ទាប់ ទាំងខាងសេរីភាពសារព័ត៌មាន សិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ ហើយបានក្លាយជាប្រទេសផ្ដាច់ការគ្រប់គ្រងដោយឯកបក្ស ដោយសារតែមានការកើនឡើងឥតស្រាកស្រាន្តនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាប្រព័ន្ធ និងការរម្លាយប្រជាធិបតេយ្យជាស្ថាពរពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។