មេដឹកនាំមកពីប្រទេសចំនួន៦ នៃតំបន់ទន្លេមេគង្គ រួមមាន កម្ពុជា វៀតណាម ឡាវ ថៃ មីយ៉ាន់ម៉ា ឬភូមា និងចិន បានបិទបញ្ចប់កិច្ចប្រជុំកំពូលកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាង លើកទី២ នៅ ក្រុងភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១០ មករា។ ឯកសារសំខាន់ៗចំនួន ២ ត្រូវបានមេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំង៦នេះ សម្រេចអនុម័តជាឯកច្ឆន្ទ ក្នុងនោះរួមមាន សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ទីក្រុងភ្នំពេញនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលមេគង្គ-ឡានឆាងលើកទី២ និងផែនការសកម្មភាព ៥ឆ្នាំនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាង ២០១៨-២០២២។
នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាលោក ហ៊ុន សែន និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន លោក លឺ ខឺឈាង បានដឹកនាំធ្វើជាសហប្រធាននៃកិច្ចប្រជុំកំពូលមេគង្គ-ឡានឆាងលើកទី២នេះ ដែលធ្វើឡើងក្រោមមូលបទ «ទន្លេរបស់យើងដើម្បីសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចិរភាព»។ កិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ បានបិទបញ្ចប់នៅល្ងាចថ្ងៃទី១០មករា ដោយប្រទេសឡាវជាអ្នកទទួលតួនាទីបន្ត ដឹកនាំកិច្ចប្រជុំកំពូលកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាងលើកទី៣ នៅឆ្នាំ២០១៩ ខណៈប្រទេសចិន ដើរតួនាទីជាសហប្រធានអចិន្ត្រៃយ៍នៃកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ទីក្រុងភ្នំពេញ នៃកិច្ចប្រជុំកំពូលកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាងលើកទីពីរ ត្រូវបានមេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំង ៦ សម្រេចអនុម័តជាឯកច្ឆន្ទ។ ខ្លឹមសារសំខាន់ៗចំនួន២នៃសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នេះ គឺផ្តោតទៅលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនយោបាយ និងសន្តិសុខ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចិរភាព និងការផ្លាស់ប្តូរទំនាក់ទំនងសង្គម វប្បធម៌ និងប្រជាជន។ មេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំង៦នេះ ឯកភាពថា យន្តការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពហុកម្រិតនេះ គឺជាបណ្ដាញដែលមានប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់ការសម្របសម្រួលទំនាក់ទំនង ការពង្រឹងកិច្ចសម្របសម្រួលគោលនយោបាយ ជាពិសេសការលើកកម្ពស់នូវទំនុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមកលើផ្នែកនយោបាយ។
លោក ហ៊ុន សែន ដែលបានដឹកនាំកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ បានគូសបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃគោលការណ៍ មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសនីមួយ តាមរយៈការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមកចំពោះបូរណភាពទឹកដី និងអធិបតេយ្យ ដើម្បីធានាសន្តិភាពក្នុងចំណោមបណ្ដាប្រទេសជាប់អាងទន្លេមេគង្គ។ លោក ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងពីគុណតម្លៃនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាង ដែលប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលការណ៍នៃមតិឯកច្ឆន្ទ សមភាព ការពិគ្រោះយោបល់ និងកាសម្របសម្រួលគ្នាទៅវិញទៅមក ការស្ម័គ្រចិត្ត ការចូលរួមជាមួយគ្នា និងផលប្រយោជន៍រួម ព្រមទាំងការគោរពចំពោះធម្មនុញ្ញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ៖ «គុណតម្លៃទាំងនេះ បានចូលរួមកសាងតំបន់យើង បានយ៉ាងល្អ ក្នុងបំណងប្រាថ្នាស្វែងរកសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចិរភាព។ ខ្ញុំពិតជាមានការស្ងើចសរសើរចំពោះល្បឿន និងវឌ្ឍនភាពនៃការអភិវឌ្ឍន៍កិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាងរបស់យើង»។
ជាការកត់សម្គាល់ មេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំង៦ នៃតំបន់ទន្លេមេគង្គ-ឡានឆាង បានដាក់ចេញនូវវិធានការណ៍ចំនួន៤ សម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនយោបាយ និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់ទន្លេមេគង្គ-ឡានឆាង ក្នុងនោះរួមមាន៖ ១) ការជំរុញឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរកម្រិតខ្ពស់ និងកិច្ចសន្ទនាក្នុងចំណោមមន្ត្រីគណបក្សនយោបាយ សភា និងរដ្ឋាភិបាល ២) ការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដើម្បីរក្សាសន្តិភាពនិងស្ថិរភាពក្នុងអនុតំបន់ដោយប្រកាន់យកគោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសដទៃ ៣) ការពង្រឹងកិច្ចសន្ទនាលើការអនុវត្តច្បាប់ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងបញ្ហាសន្តិសុខមិនប្រពៃណី ដើម្បីផលប្រយោជន៍រួម និងទី៤) គឺការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងវិស័យទប់ស្កាត់ និងកាត់បន្ថយគ្រោះមហន្តរាយ ជំនួយមនុស្សធម៌ ដោយលើកឡើងពីផលប៉ះពាល់នៃបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ការធានាសន្តិសុខស្បៀង ទឹក និងថាមពល និងការផ្លាស់ប្ដូរទិន្នន័យព័ត៌មាន។
អ្នកស្រាវជ្រាវប្រចាំវិទ្យាស្ថានសិក្សាអំពីតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍របស់សិង្ហបុរី (Institute of Southeast Asian Studies-ISEAS) និងជាអ្នកជំនាញផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិលោកបណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធិ មើលឃើញថា ការអនុវត្តយន្តការមេគង្គ-ឡានឆាងជាមួយប្រទេសចិននេះ អាចចូលរួមចំណែកជួយបង្រួមនូវការខ្វែងគំនិតគ្នា ឬវិវាទណាមួយ ដែលកើតចេញពីការគ្រប់គ្រងធនធានទឹក ក៏ដូចជាកង្វល់ផ្សេងៗរបស់បណ្ដាប្រទេសក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ៖ «យើងកាន់តែមានបញ្ហា យើងត្រូវតែបង្កើតយន្តការនៃការពិភាក្សាកាន់តែច្រើន។ នៅពេលយើងមានយន្តការពិភាក្សា វាអាចធ្វើឲ្យបញ្ហាចម្រូងចម្រាស ឬបញ្ហាផ្សេងៗរួមតូច។ អ៊ីចឹងទេ ខ្ញុំគិតថា យន្តការឡានឆាង-មេគង្គហ្នឹងជួយ ដើម្បីជំរុញឲ្យភាពខុសប្លែកគ្នា ឬចម្រូងចម្រាសមួយចំនួនទាក់ទងទៅនឹងការគ្រប់គ្រងទឹក រួមតូច ពីព្រោះថា ចង់ឬមិនចង់ វាត្រូវតែពិភាក្សាគ្នាហើយ។ ឧទាហរណ៍ថា ក្នុងករណីសេណារីយោមួយ ដែលអត់មានយន្តការហ្នឹង។ ដើម្បីទៅនិយាយជាមួយចិន តើយើងត្រូវប្រើយន្តការអី? យើងអត់មានយន្តការអីដើម្បីទៅចរចាផ្ទាល់ជាមួយនឹងចិនទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ឥឡូវយើងមានឡានឆាង-មេគង្គហ្នឹង អ៊ីចឹងបើមានបញ្ហាអ្វីទាក់ទងទៅនឹង ការគ្រប់គ្រងទឹក គឺយើងមានយន្តការហ្នឹង និយាយផ្ទាល់ជាមួយចិនតែម្តង ពីកង្វល់របស់យើង អំពីបញ្ហាផ្សេងៗដែលជួបប្រទះ។ ដូច្នេះយើងអាចស្វែងរកដំណោះស្រាយរួមបាន បាទ»។
យន្តការនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាងនេះ ត្រូវបានផ្ដួចផ្ដើមឲ្យមានឡើងដោយប្រទេសចិន កាលពី២ឆ្នាំមុន គឺក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងយន្តការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ (MRC) ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងអស់រយៈពេលជាង៦០ ឆ្នាំ ហើយមានតែ ៤ ប្រទេស គឺកម្ពុជា ឡាវ ថៃ និងវៀតណាម ហើយមិនរួមបញ្ចូលប្រទេសចិន និងមីយ៉ាន់ម៉ា។ យន្តការនេះ ទទួលរងនូវការរិះគន់ថា អាចជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ប្រទេសចិន ដើម្បីប្រើប្រាស់ឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន ក្នុងការដោះស្រាយវិវាទនានានៅលើតំបន់ទន្លេមេគង្គ ដែលកើតចេញពីការសាងសង់ ឬអភិវឌ្ឍទំនប់វារីអគ្គិសនីរបស់បណ្ដាប្រទេសជាប់ទន្លេមេគង្គ និងការចែករំលែកអត្ថប្រយោជន៍រួមរវាងបណ្ដាប្រទេសខ្សែទឹកខាងលើ និងខ្សែទឹកខាងក្រោមនៃទន្លេមេគង្គ។ ប្រទេសចិន ដែលជាប្រទេសស្ថិតនៅខ្សែទឹកខាងលើនៃទន្លេមេគង្គ បានសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីធំបំផុតចំនួន៧ ហើយគ្រោងនឹងសង់វារីអគ្គិសនីជាង ២០ទៀត នៅលើផ្ទៃអាងទន្លេមេគង្គនេះ។ ប្រទេសចិន ក៏គ្រោងនឹងស្នើឲ្យមានការស្តារផ្ទៃអាងទន្លេមេគង្គកាត់តាមប្រទេសទាំង៦នេះ ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យនាវាដឹកជញ្ជូនទំនិញ អាចធ្វើដំណើរបានតាមទន្លេនេះនាពេលអនាគត។ ក្នុងរយៈពេលជាង២ឆ្នាំមកនេះ ក្រោយពីការផ្ដួចផ្ដើមឲ្យមានយន្តការនេះឡើង ប្រទេសចិន បានផ្តល់ថវិការាប់ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដើម្បីគាំទ្រដល់គម្រោងចំនួន ៤៥ អនុវត្តក្រោមយន្តការនេះ ការកសាងសមត្ថភាពឧស្សាហកម្ម ពាណិជ្ជកម្មតាមព្រំដែន កសិកម្ម និងការលប់បំបាត់ភាពក្រីក្រ។
ក្រុមអ្នកបរិស្ថាន និងរដ្ឋាភិបាលប្រទេសខ្សែទឹកខាងក្រោម ជាពិសេសប្រទេសវៀតណាម ធ្លាប់បានព្រមានពីផលប៉ះពាល់លើប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ដោយសារតែមហិច្ឆតាអនុវត្តគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍វារីអគ្គិសនីទាំងនេះរបស់ប្រទេសចិន។ សារព័ត៌មានចិន South China Morning Post រាយការណ៍ថា កាលពីឆ្នាំ២០១៦ កន្លងទៅ ប្រទេសវៀតណាមទទួលរងនូវគ្រោះរាំងស្ងួតដ៏អាក្រក់បំផុត មិនធ្លាប់មានក្នុងរយៈពេល ៩០ឆ្នាំ។ គ្រោះរាំងស្ងួតនេះ ត្រូវបានអ្នកជំនាញលើកឡើងថា ប្រទេសចិន គឺជាផ្នែកមួយនៃការទទួលខុសត្រូវ ដោយសារតែការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ដ៏សម្បើមរបស់ខ្លួននៅខ្សែទឹកខាងលើនៃទន្លេមេគង្គ។ សារព័ត៌មានដដែលនេះ ក៏បានរាយការណ៍ឲ្យដឹងដែរថា ប្រទេសចិន មានគម្រោងដាក់បំផ្ទុះដើម្បីកម្ទេច និងរម្លាយល្បាក់ថ្មធម្មជាតិ ដែលដុះនៅកណ្ដាលទន្លេមេគង្គ ស្ថិតក្នុងចន្លោះប្រទេសថៃ និងឡាវ ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យកប៉ាល់ដឹកទំនិញធំៗអាចធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ប្រទេសទាំង៦ តាមដងទន្លេមេគង្គ ដោយពុំមានឧបសគ្គ។ ផែនការនេះ កំពុងទទួលរងនូវការតវ៉ាប្រឆាំង និងរិះគន់យ៉ាងចាស់ដៃពីសំណាក់ប្រជាជន និងក្រុមអ្នកអភិរក្សក្នុងប្រទេសថៃ និងឡាវ ដោយសារតែផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានមកលើបរិស្ថាន។
ទន្លេមេគង្គ ឬហៅថាទន្លេឡានឆាង នៅប្រទេសចិន គឺជាបេះដូងនៃតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក ដែលមានប្រជាជនសរុបជាង ៦០លាននាក់ ពឹងផ្អែកលើទន្លេនេះ និងដៃទន្លេនេះ សម្រាប់ម្ហូបអាហារ ទឹក ការដឹកជញ្ជូន និងទិដ្ឋភាពដទៃទៀតនៃជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។ ទន្លេនេះគឺជាទន្លេដែលវែងជាងគេទី១២ នៅលើពិភពលោក មានប្រវែងប្រមាណជិត ៥ពាន់គីឡូម៉ែត្រ៕