តុលាការកម្ពុជាក្រៅពីគេមើលថា ជាតុលាការមិនឯករាជ្យ កាត់សេចក្ដីដោយលម្អៀងទៅអ្នកមានអំណាច និងមានលុយនោះ ក៏មានករណីមួយចំនួនទៀតដែរ នៅក្នុងសវនាការនោះគឺ សិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌ ដល់ជនជាប់ចោទមិនត្រូវបានគោរពពេញលេញនៅឡើយ។ អ្នកច្បាប់ថា ជាការរំលោភច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។
លោកមេធាវី ហែម សុជាតិ លើកឡើងថា ដើម្បីឱ្យដំណើរការក្ដីរឿងព្រហ្មទណ្ឌប្រកបដោយភាពយុត្តិធម៌ ចាំបាច់ណាស់ ជនជាប់ចោទ ត្រូវយល់ដឹងអំពីសិទ្ធិរបស់ខ្លួនអំឡុងពេលសវនាការ។ លោកមេធាវីបន្តថា ប្រសិនបើចៅក្រមមិនបានប្រាប់សិទ្ធិដល់ជនជាប់ចោទទេ ជាអំពើរំលោភច្បាប់ ហើយដំណើរការរឿងក្ដីនឹងគ្មានភាពយុត្តិធម៌ចំពោះជនជាប់ចោទឡើយ។
លោកមេធាវី ហែម សុជាតិ ពន្យល់ថា បុគ្គលដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទព្រហ្មទណ្ឌ មានសិទ្ធិត្រូវដឹងអំពីប្រភេទ និងមូលហេតុនៃអំពើដែលបានចោទប្រកាន់មកលើខ្លួនឱ្យបានឆាប់បំផុត។ ចៅក្រមមានកាតព្វកិច្ចពន្យល់ឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ និងធានាថា ជនជាប់ចោទយល់ពីបទចោទប្រកាន់ និងមូលហេតុនៃការចោទប្រកាន់មកលើខ្លួន។
លោកមេធាវី ហែម សុជាតិ បន្តថា ចៅក្រមត្រូវតែប្រាប់ជនជាប់ចោទ អំពីសិទ្ធិរបស់ខ្លួនក្នុងការស្វែងរកមេធាវី ឬស្វ័យការពារ។ ចុងបញ្ចប់ ចៅក្រមត្រូវធានាថា ជនជាប់ចោទត្រូវដឹងពីសិទ្ធិនៅស្ងៀម។
លោកមេធាវី ហែម សុជាតិ បញ្ជាក់ថា ការអនុវត្តពន្យល់ប្រាប់សិទ្ធិដល់ជនជាប់ចោទនៅដំណាក់កាលជំនុំជម្រះ គឺការចាំបាច់ ដើម្បីធានាថា ជនជាប់ចោទមានឱកាសក្នុងការតតាំងនឹងការចោទប្រកាន់ណាមួយមកលើខ្លួន។ «»
ការលើកឡើងរបស់អ្នកច្បាប់បែបនេះ នៅស្របពេលមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) បញ្ចេញព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានស្ដីពីការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌ រកឃើញថា ចៅក្រមបានរំលោភសិទ្ធិរបស់ជនជាប់ចោទពេលជំនុំជម្រះក្ដី។
នៅក្នុងព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មាននេះឲ្យដឹងថា ចៅក្រមសាលាឧទ្ធរណ៍មួយចំនួនមិនបានប្រាប់ ឬពន្យល់ដល់ជនជាប់ចោទ ឱ្យបានដឹងអំពីសិទ្ធិរបស់ពួកគេអំឡុងពេលសវនាការ។ ការអនុវត្តបែបនេះ ជាការរំលោភច្បាប់ជាតិ និងអន្តជាតិ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌។
ជាមួយគ្នានេះដែរ មេធាវីតំណាងឱ្យដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីនៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហម និងជាប្រធានការិយាល័យអង្គការក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា លោកមេធាវី ហុង គឹមសួន នៅថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា បានលើកឡើងដែរថា ករណីដែលចៅក្រមមិនបានប្រាប់សិទ្ធិដល់ជនជាប់ចោទ មុនពេលជំនុំជម្រះមិនត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ឡើយ។ លោកមេធាវីបន្តថា តាមនីតិវិធីច្បាប់ ចៅក្រមត្រូវបានសិទ្ធិដល់ជនជាប់ចោទគ្រប់រូបមុនពេលជំនុំជម្រះក្ដី មិនថា តុលាការខ្មែរ សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម ឬតុលាការអន្តរជាតិឡើយ។
លោកមេធាវី ហុង គឹមសួន បានឱ្យដឹងបន្តថា សាលាក្ដីខ្មែរក្រហមមុនពេលសវនាការ ចៅក្រមប្រាប់សិទ្ធិដល់ជនជាប់ចោទដូចជា សិទ្ធិនិយាយតែការពិតអំពីការចោទប្រកាន់ សិទ្ធិក្នុងការជ្រើសរើសមេធាវីទៅតាមខ្លួនចង់បាន សិទ្ធិសុំសួរតាមរយៈចៅក្រមទៅភាគី សិទ្ធិក្នុងការផ្លាស់ប្ដូរចៅក្រម ឬព្រះរាជអាជ្ញាដែលខ្លួនយល់ថា មិនអាចរកយុត្តិធម៌ដល់ខ្លួន សិទ្ធិក្នុងការនិយាយសម្ដីចុងក្រោយជាដើម។ «»
សិទ្ធិរបស់បុគ្គលគ្រប់រូប ក្នុងការទទួលបានការការពារខ្លួនមានចែងក្នុងមាត្រា៣៨ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
មាត្រា១៤ (៣)(ក) នៃកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយចែងថា ការសម្រេចសេចក្ដីចោទប្រកាន់ ពីបទព្រហ្មទណ្ឌណាមួយប្រឆាំងមកលើខ្លួន បុគ្គលគ្រប់រូបត្រូវបានព័ត៌មានភ្លាមៗ និងដោយលម្អិតអំពីប្រភេទ និងមូលហេតុនៃការចោទប្រកាន់មកលើខ្លួនជាភាសាដែលជននោះចេះ។
កថាខណ្ឌ (៣) (ឃ)វិញ នៃមាត្រាដដែលចែងថា បុគ្គលគ្រប់រូបត្រូវបានជំនុំជម្រះដោយមានវត្តមានរបស់ខ្លួន និងការពារខ្លួនដោយផ្ទាល់ខ្លួន ឬតាមរយៈជំនួយការច្បាប់ តាមការជ្រើសរើសរបស់ខ្លួន និងត្រូវបានប្រាប់ឱ្យដឹងអំពីសិទ្ធិទទួលបានជំនួយផ្លូវច្បាប់ ប្រសិនបើខ្លួនគ្មានជំនួយការច្បាប់នោះទេ។
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានស្ដីពីសិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌ របស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ផ្សព្វផ្សាយកាលពីពេលថ្មីៗនេះឱ្យដឹងថា ក្នុងអំឡុងពេលសង្កេតការណ៍សវនាការចំនួន ៣១៦ករណី នៅសាលាឧទ្ធរណ៍ ពីថ្ងៃទៅ១ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ ដល់ថ្ងៃទី៨ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជារកឃើញថា មាន ៣៨ករណីប៉ុណ្ណោះ ដែលចៅក្រមបានត្រឹមតែពន្យល់ផ្នែកខ្លះៗ អំពីការចោទប្រកាន់ដល់ជនជាប់ចោទ។ ចំណែក ២៧៦ ករណីទៀត ចៅក្រមមិនបានប្រាប់ និងពន្យល់អំពីការចោទប្រកាន់ដល់ជនជាប់ចោទ។ ចៅក្រមមិនបានប្រាប់អំពីសិទ្ធិទទួលបានមេធាវី និងសិទ្ធិការពារក្តីដោយខ្លួនឯងផងដែរ។ ក្នុងចំណោម ២៧៦ករណី មាន៦៣ករណី ដែលចៅក្រមជំនុំជម្រះក្ដីគ្មានវត្តមានជនជាប់ចោទ។
លោកមេធាវី ហែម សុជាតិ លើកឡើងថា វត្តមានជនជាប់ចោទពិតសំខាន់ណាស់ក្នុងដំណាក់កាលជំនុំជម្រះក្ដី។ ជនជាប់ចោទត្រូវការពារចំពោះការចោទប្រកាន់ ទទួលស្គាល់ ឬមិនទទួលស្គាល់ចំពោះបទចោទ។
អាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងមន្ត្រីនាំពាក្យសាលាឧទ្ធរណ៍ និងក្រសួងយុត្តិធម៌ឆ្លើយបំភ្លឺជុំវិញការលើកឡើងនេះបាននៅឡើយទេ នៅថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា។
មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាអំពាវនាវដល់ចៅក្រម ឱ្យប្រាប់ និងពន្យល់ឱ្យបានពេញលេញដល់ជនជាប់ចោទអំពីសិទ្ធិរបស់ពួកគេនៅអំឡុងពេលសវនាការ ដើម្បីលើកកម្ពស់ការអនុវត្តសិទ្ធិរបស់ជនជាប់ចោទ ដើម្បីផ្ដល់ភាពយុត្តិធម៌ដល់ពួកគេ។
មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ស្នើឱ្យចៅក្រមអនុវត្តតាមបទដ្ឋានសិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះដោយយុត្តិធម៌ស្របតាបច្បាប់ជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ និងអនុវត្តតាមគំរូដ៏ល្អរបស់សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម៕