Clik here to view.
អ្នកភូមិ ៥០គ្រួសារ រស់នៅឃុំចន្ទ្រា ស្រុកចន្ទ្រា ខែត្រស្វាយរៀង ដែលមានវិវាទដីធ្លីជាមួយអ្នកមានអំណាច កំពុងប្រឈមនឹងជីវភាពគ្រួសារ ពលរដ្ឋខ្លះធ្វើសំណាកស្រុក និងខ្លះទៀតដើរសំទានគេ ចិញ្ចឹមជីវិត។ ពលរដ្ឋចោទថា អ្នកមានអំណាចម្នាក់ អតីតជាមន្ត្រីកងរាជអាវុធហត្ថ ឈ្មោះ ឈឹម ឈាន បានឃុបឃិតគ្នាជាប្រព័ន្ធ ជាមួយអាជ្ញាធរលួចធ្វើប្លង់រឹង រំលោភយកដីពួកគាត់ ៦៤ហិកតារ តាំងពីឆ្នាំ២០០៤ រហូតមកទល់ពេលនេះ មិនទាន់ដោះស្រាយចប់នៅឡើយ។ អ្នកភូមិចាត់ទុកថា ការរំលោភដីធ្លីដោយអ្នកមានអំណាច រួមផ្សំនឹងតុលាការមិនផ្ដល់យុត្តិធម៌ជូនពួកគាត់ផងនោះ គឺជាមូលហេតុនាំឲ្យពួកគាត់ធ្លាក់ខ្លួនក្រីក្រតោកយ៉ាក។
ពលរដ្ឋ ៥០គ្រួសារ ដែលមានវិបត្តិដីធ្លីរ៉ាំរ៉ៃ ជាង ១០ឆ្នាំមកហើយ ឲ្យដឹងនៅថា អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធរបស់រដ្ឋាភិបាល ពីថ្នាក់មូលដ្ឋាន រហូតដល់ថ្នាក់ជាតិ មិនបានយកចិត្តទុកដាក់ ដោះស្រាយក្ដីកង្វល់របស់ពលរដ្ឋនោះទេ ដែលបង្កប៉ះពាល់មុខរបរចិញ្ចឹមជីវិត និងជីវភាពរយៈពេលវែង ត្បិតដីស្រែដែលពួកគាត់ធ្លាប់ធ្វើតាំងពីទសវត្ស ទី៨០ មកហើយនោះ ត្រូវបានគេហាមឃាត់។
តំណាងពលរដ្ឋរស់នៅឃុំចន្ទ្រា ស្រុកចន្ទ្រា លោក កើត ណូ រំឭកថា ពលរដ្ឋ ៥០គ្រួសារ មានដីស្រែ ៦៤ហិកតារ ដោយមានអាជ្ញាធរភូមិ/ឃុំទទួលស្គាល់ និងបានអាស្រ័យផលលើដីនោះ តាំងពីទសវត្សទី៨០ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០០។ ហើយក្នុងឆ្នាំនោះ មានទឹកជំនន់អ្នកភូមិផ្អាកធ្វើកសិកម្ម ហើយរហូតដល់ឆ្នាំ២០០៤ ស្រាប់តែបុរសឈ្មោះ ឈឹម ឈាន កាលនោះជាមន្ត្រីអាវុធហត្ថ បានបោះបង្គោលរំលោភយកដីពួកគាត់ ដោយអះអាងថា ដីនោះគាត់មានប្លង់កម្មសិទ្ធិ។ ក្រោយមកអ្នកភូមិបានដាក់ពាក្យប្ដឹងទៅអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ សុំឲ្យពិនិត្យមើលប្រសិទ្ធភាពប្លង់រឹងនោះ និងស្នើឲ្យប្រគល់ដីទាំងនោះជូនពលរដ្ឋធ្វើស្រែវិញ តែពុំមានលទ្ធផល។ លោកថា នគរបាលប៉ុស្តិ៍រដ្ឋបាលឃុំចន្ទ្រា បានរកឃើញភាពមិនប្រក្រតី នៃការលូចធ្វើប្លង់រឹងដែរ តែសាលាដំបូង ខែត្រស្វាយរៀង បានកាត់ក្តីឲ្យពលរដ្ឋចាញ់ ហើយអ្នកភូមិបានប្ដឹងសាទុក្ខទៅសាលាឧទ្ធរណ៍។ លោកកត់សម្គាល់ថា ជាង ១០ឆ្នាំហើយ អ្នកភូមិមិនបានធ្វើកសិកម្មលើដីមានវិវាទនេះទេ ស្រាប់តែភាគីម្ខាងទៀតបានជួលដីនៅតំបន់នោះឲ្យទៅ វៀតណាមជាង ៣ឆ្នាំមកហើយ៖ «បើនិយាយរួមទៅ គេឃុបឃិតគ្នាតាំងពីថ្នាក់ខែត្រ ស្រុក និងឃុំសុទ្ធតែខ្សែគេទាំងអស់ បើអ៊ីចឹងប្រជាពលរដ្ឋពិបាកដែរ បើថាតែវៀតណាមមិនខ្លាចទេ»។
ពលរដ្ឋរស់នៅឃុំចន្ទ្រា ស្រុកចន្ទ្រា លោកស្រី ស្វាយ សុខា វ័យ ៥៧ឆ្នាំ ត្អូញថា អ្នកភូមិរងគ្រោះដោយការរំលោភដីធ្លីនេះ ធ្លាក់ខ្លួនក្រីក្រព្រោះគ្មានដីធ្វើស្រែចិញ្ចឹមជីវិត ពលរដ្ឋខ្លះធ្វើចំណាកស្រុក និង ខ្លះស្វែងរកការងារធ្វើនៅក្រៅប្រទេស រីឯពលរដ្ឋមួយចំនួនតូចបង្ខំចិត្តដើរសុំទានគេ។ លោកស្រីថា អ្នកភូមិបាននាំគ្នាសុំអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងស្ថាប័នពាន់ព័ន្ធច្រើនសាហើយ តែពុំមានលទ្ធផល។ លោកស្រីបន្ថែមថា ដីដែលកំពុងមានវិវាទ អាជ្ញាធរបានអនុញ្ញាតឲ្យភាគីម្ខាងធ្វើស្រែ ជួលដីនោះឲ្យវៀតណាមអស់រយៈពេល ៤ឆ្នាំមកហើយ។ លើសពីនេះ កាលពីឆ្នាំ២០១៥ អ្នកភូមិ ៦គ្រួសារបាននាំគ្នាធ្វើស្រែលើដីនោះ តែត្រូវអាជ្ញាធរ យកត្រាក់ទ័រកិនកម្ទេចស្រូវពួកគាត់ ខូចខាតស្រូវអស់ ៦តោន។ ជាងនេះទៀត អ្នកភូមិ ៣នាក់ធ្លាប់ត្រូវអាជ្ញាធរចាប់ដាក់គុកជិត ១ខែ ព្រោះតែតវ៉ាទាមទារដីរបស់ខ្លួនមកវិញ៖ «គ្មានដីអីធ្វើទេមានតែប៉ុណ្ណឹង ដីរដ្ឋកម្ពុជាចែកឲ្យហើយ រុករានថែម តែគេមកចុះយកធ្វើប្លង់រឹង មកទល់ឥឡូវមានបានធ្វើអី ហើយមានដោះស្រាយឲ្យពួកខ្ញុំអី ឲ្យតែពួកខាងនោះធ្វើរហូត និងជួលឲ្យយួន»។
កាលពីឆ្នាំ២០១៣ អាជ្ញាធរខែត្រស្វាយរៀង បានចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋមានវិវាទដីធ្លីនេះ ៣នាក់ និងបញ្ជូនទៅតុលាការ ហើយតុលាការសម្រេចឃុំខ្លួនពួកគាត់អស់ ២៨ថ្ងៃ។ អ្នកភូមិចាត់ទុកការប្រើប្រព័ន្ធតុលាការដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ គឺជាការគំរាមកំហែងសិទ្ធិពួកគាត់ធ្ងន់ធ្ងរ ផ្ទុយពីក្របខ័ណ្ឌច្បាប់។
អាស៊ីសេរីមិនអាចរកប្រភពទាក់ទងអតីតមន្ត្រីកងរាជអាវុធហត្ថ លោក ឈឹម ឈាន ដើម្បីសុំការបំភ្លឺរឿងនេះបានទេនៅថ្ងៃទី៨ វិច្ឆិកា។
មេឃុំចន្ទ្រា លោក សុក ផាង មានប្រសាសន៍ថា វិវាទដីធ្លីនេះគឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់តុលាការដោះស្រាយ ដោយសារតែភាគីម្ខាងមានប្លង់រឹង ឬប្លង់កម្មសិទ្ធិ។ លោកបញ្ជាក់ថា សំណុំរឿងនេះហួសពីសមត្ថភាពអាជ្ញាធរឃុំ។ លោកថា អាជ្ញាធរឃុំមិនទាន់ទទួលព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធការជួលដីនៅតំបន់នោះទៅវៀតណាមនោះទេ តែយ៉ា់ងណាលោកនឹងបញ្ជូនមន្ត្រីឃុំចុះទៅស៊ើបអង្កេតរឿងនេះ។ លោកទទួលស្គាល់ថា ការជួលដីឲ្យវៀតណាម គឺជាករណីផ្ទុយពីគោលការណ៍ណែនាំរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ៖ «ខ្ញុំមិនទាន់ច្បាស់ដែរ ព្រោះម្សិញបើតាមជំទប់គឺ អញ្ជើញប្រជាពលរដ្ឋទៅចូលរួម ប៉ុន្តែពលរដ្ឋអត់ទៅចូលរួមទេ»។
កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ក្រសួងមហាផ្ទៃបានចេញសេចក្ដីណែនាំ ហាមមិនឲ្យពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅក្បែរបន្ទាត់ព្រំដែន ជួលដីឲ្យពលរដ្ឋវៀតណាម។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃសមាគមអាដហុក (ADHOC) លោក សឹង សែនករុណា កត់សម្គាល់ថា ពលរដ្ឋភាគច្រើនបានកាន់កាប់ដី មិនសូវគិតធ្វើឯកសារកម្មសិទ្ធិនោះទេ ផ្ទុយពីឈ្មួញដី ឬអ្នកមានលុយមានឥទ្ធិពល។ លោកមើលឃើញថា ការស្វែងរកយុត្តិធម៌របស់តុលាការ សម្រាប់ពលរដ្ឋក្រីក្រភាគច្រើនតែងមិនបានទទួលយុត្តិធម៌ ផ្ទុយពីអ្នកមានអំណាចគឺតែងតែឈ្នះក្ដី។ លោកថា ការប្រើប្រាស់ដីអាស្រ័យលើស្ថាប័នតុលាការ បើតុលាការចេញដីការក្សាការពារឲ្យបុគ្គលណាមួយប្រើប្រាស់ ទើបបុគ្គលនោះមានសិទ្ធិប្រើប្រាស់ដី តែប្រសិនបើតុលាមិនអនុញ្ញាតទេ ភាគីម្ខាងគ្មានសិទ្ធិជួល ឬលក់ដីនោះដែរ៖ «ខ្ញុំគិតថា ធ្វើនេះគឺបំពានសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋាភិបាល មិនឲ្យពលរដ្ឋតាមព្រំដែនជួលដី ទៅឲ្យភាគីប្រទេសជិតខាងណាមួយហើយ គឺប្រព្រឹត្តនេះផ្ទុយពីសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋាភិបាល»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា (ANSA) លោក សន ជ័យ យល់ឃើញថា វិវាទដីធ្លីនេះ អាចមានការឃុបឃិត និងប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយណាមួយ ពាក់ព័ន្ធការធ្វើប្លង់កម្មសិទ្ធិនោះ ហេតុនេះលោកចង់ឲ្យក្រសួងសាមីត្រូវដោះស្រាយបញ្ហានេះដោយពិនិត្យពីភាពស្របច្បាប់ នៃការចេញប្លង់នេះឡើងវិញឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ លោកមានជំនឿថា ប្រសិនបើដីនោះ ជាដីរបស់ពលរដ្ឋពិតប្រាកដធ្លាប់អាស្រ័យផល ទោះបីភាគីម្ខាងមានប្លង់កម្មសិទ្ធិក្ដី ពលរដ្ឋនឹងទទួលបានយុត្តិធម៌៖ «ករណីនេះវាអាចមានពាក់ព័ន្ធការឃុបឃិតគ្នា អាចមានភាពមិនប្រក្រតីប្លង់រឹង យើងចង់ឲ្យមានការដោះស្រាយបញ្ហាជូនពលរដ្ឋ ដោយក្រសួងរៀបចំដែនដី»។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលរកឃើញថា រឿងអយុត្តិធម៌សង្គម គឺជាដើមហេតុដែលធ្វើអោយពលរដ្ឋក្រីក្រធ្ងន់ធ្ងរនាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ។ លើសពីនេះ ការអូសបន្លាយពេលមិនដោះស្រាយវិបត្តិដីធ្លីរបស់អាជ្ញាធរ និងតុលាការ អាចបណ្ដាលមកពីឥទ្ធិពលនៃអ្នកមានអំណាច មកលើប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រ ដែលជាមូលហេតុប៉ះពាល់ជីវភាពរស់នៅដល់ពលរដ្ឋ៕