មួយឆ្នាំក្រោយការផ្ទុះរឿងអាស្រូវបាត់ទឹកប្រាក់ជាង ៧០០លានដុល្លារអាមេរិកពីការនាំចេញខ្សាច់ទៅសិង្ហបុរី និងឥណ្ឌា ពេលនេះដំណឹងស្ដីពីភាពមិនប្រក្រតីនៃការនាំចេញខ្សាច់នេះ ក៏បានផ្ទុះឡើងមួយករណីថ្មីទៀត។ នោះគឺជាភាពមិនស៊ីគ្នានៃទិន្នន័យនាំចេញខ្សាច់ពីកម្ពុជា ទៅកោះតៃវ៉ាន់ ចំនួនជាង ១លានតោន ដែលគិតជាទឹកប្រាក់ជាង ៣០លានដុល្លារអាមេរិក។ អង្គការសង្គមស៊ីវិលផ្នែកបរិស្ថាន ទាមទារឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតករណីនេះឲ្យបានច្បាស់លាស់។
រឿងបាត់ខ្សាច់ជាង ៧០លានតោន តម្លៃជាង ៧០០លានដុល្លារ ដែលកម្ពុជា នាំចេញទៅសិង្ហបុរី និងឥណ្ឌា មិនទាន់រលុបផង ឥឡូវនេះស្រាប់តែករណីថ្មីមួយទៀតបានលេចឡើងក្នុងប្រព័ន្ធទិន្នន័យរបស់ភ្នាក់ងារគយតៃវ៉ាន់ ដែលបានបង្ហាញពីបរិមាណនាំចូលខ្សាច់ស៊ីលីកាពីកម្ពុជា ដែលមានចំនួនខុសគ្នាឆ្ងាយដាច់ស្រឡះពីទិន្នន័យរបស់កម្ពុជា។
ទិន្នន័យពីរដ្ឋបាលគយនៃក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុតៃវ៉ាន់ បង្ហាញថា តៃវ៉ាន់ បានទិញខ្សាច់ស៊ីលីកាពីកម្ពុជា ចំនួនជាង ១លាន ៥សែនតោន (១.៥៣៣.៨៥៥តោន) គិតជាទឹកប្រាក់ជាង ៣២លានដុល្លារអាមេរិក (៣២.២៧២.០០០ដុល្លារ) ចាប់ពីឆ្នាំ២០១២ ដល់ឆ្នាំ២០១៦។
ក៏ប៉ុន្តែទិន្នន័យរបស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងអគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករកម្ពុជា វិញបង្ហាញថា កម្ពុជា នាំចេញខ្សាច់គ្រប់ប្រភេទទៅកោះតៃវ៉ាន់ ជាង ២ម៉ឺន ៨ពាន់តោន (២៨.៩០០តោន) ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៤ ដល់ឆ្នាំ២០១៦ ហើយក្នុងនោះខ្សាច់ប្រភេទស៊ីលីកាមានជិត ៥ពាន់តោន (៤.៩០០តោន) គិតជាទឹកប្រាក់ជាង ៥ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក (៥៥.២០៧ដុល្លារ)។ ទិន្នន័យដដែលនេះបង្ហាញថា ខ្សាច់ស៊ីលីកាជិត ៥ពាន់តោននោះ ទើបតែត្រូវបាននាំចេញទៅកោះតៃវ៉ាន់ នៅឆ្នាំ២០១៦ ប៉ុណ្ណោះ។
មន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម កញ្ញា សឹង សុផារី បញ្ជាក់ថា ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម មិនបានពាក់ព័ន្ធនឹងករណីនាំចេញខ្សាច់ស៊ីលីកាទៅកោះតៃវ៉ាន់ នេះទេ។ កញ្ញាថ្លែងថា ការធ្វើអាជីវកម្មនាំចេញនេះ គឺពាក់ព័ន្ធនឹងក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ដែលជាអ្នកផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណធ្វើអាជីវកម្មសម្រាប់នាំចេញ និងភ្នាក់ងារគយ និងរដ្ឋាករដែលជាអ្នកកត់ត្រា និងអនុញ្ញាតការនាំចេញចំពោះរាល់ទំនិញគ្រប់ប្រភេទ។ កញ្ញាអះអាងថា ស្ថិតិនៃការនាំចេញខ្សាច់ទៅកោះតៃវ៉ាន់ របស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម គឺបានមកពីអគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករកម្ពុជា៖ «ខាងគយត្រូវគិតពីចំណូលពន្ធនាំចេញ នាំចូល ដូច្នេះគាត់មានស្ថិតិទាំងអស់ អ្នកណាចេញចូលអី គឺគាត់គ្រប់គ្រងបានទាំងអស់។ ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម គ្រាន់តែប្រើប្រាស់ទិន្នន័យដែលអាចផ្ទៀងផ្ទាត់បានខ្លះៗ។ យើងឈរជើងនៅទីនោះ (កន្លែងនាំចេញ) ដែរ តែយើងយកទិន្នន័យរបស់គយជាមូលដ្ឋាន»។
ងាកមកក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ដែលជាក្រសួងគ្រប់គ្រងការផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់វិញ ទិន្នន័យខ្សាច់ស៊ីលីកាដែលត្រូវបាននាំចេញទៅក្រៅប្រទេសមានចំនួនជាង ១៥ម៉ឺនតោន (១៥៨.១០០តោន)។ នេះជាតួលេខនាំចេញចាប់ពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ ដល់ពាក់កណ្តាលខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧។ ចំណូលសួយសារដែលក្រសួងប្រមូលបានពីការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់ស៊ីលីកានេះ មានចំនួនជាង ៤៧ម៉ឺនដុល្លារ (៤៧៤.៣០០ដុល្លារ)។
រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល លោក ម៉េង សក្តិធារ៉ា បញ្ជាក់ថា ខ្សាច់ស៊ីលីកាកម្ពុជា ត្រូវបាននាំចេញទៅកោះតៃវ៉ាន់ ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៥។ លោកអះអាងថា បច្ចុប្បន្នមានក្រុមហ៊ុនពីរដែលមានសិទ្ធិស្របច្បាប់ក្នុងការធ្វើអាជីវកម្មខ្សាច់ប្រភេទនេះ គឺក្រុមហ៊ុន ម៉ុង ឫទ្ធី គ្រុប (MONG RETHTHY GROUP CO., Ltd) និងក្រុមហ៊ុន ស៊ីលីកា សឺវីស (កាំបូដ) (Silica Service (Cambodge) Co., Ltd) ហើយខ្សាច់ស៊ីលីកាដែលត្រូវបានធ្វើអាជីវកម្មនេះ គឺសិ្ថតនៅក្រោមទីតាំងដីឯកជនដែលត្រូវសាងសង់តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស មិនមែនស្ថិតនៅដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋនោះទេ។
មន្ត្រីជំនាញរូបនេះបញ្ជាក់ថា តួលេខនាំចេញខ្សាច់ស៊ីលីកាដែលក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល បានចេញផ្សាយនោះ គឺជាតួលេខជាក់ស្តែងដែលក្រសួងបានអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនធ្វើអាជីវកម្មនាំចេញ។ លោកបកស្រាយបន្តថា ភាពខុសគ្នានៃតួលេខរបស់តៃវ៉ាន់ និងកម្ពុជា ទាក់ទងនឹងខ្សាច់ស៊ីលីកានេះ អាចបណ្តាលមកពីបច្ចេកទេសនៃការកត់ត្រា និងការរាយការណ៍ ក៏ប៉ុន្តែនៅពេលសួរថា តើហេតុអ្វីបានជាតួលេខរបស់ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ខុសគ្នាពីតួលេខរបស់អគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករ ទាំងបរិមាណ និងឆ្នាំនៃការនាំចេញ លោកឆ្លើយតបថា លោកមិនបានដឹងអំពីនីតិវិធីកត់ត្រារបស់ភ្នាក់ងារគយកម្ពុជា ឡើយ៖ «មុននឹងអាចនាំចេញបាន ក្រុមហ៊ុនត្រូវប្រកាសបរិមាណមកក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ដើម្បីឲ្យក្រសួងកំណត់សួយសារ។ ក្រោយពីកំណត់សួយសាររួចហើយ ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល នឹងចេញវិក្កយបត្រសម្រាប់សម្គាល់ការនាំចេញអំពីបរិមាណប៉ុនណា ដែលក្រុមហ៊ុនបានបង់សួយសាររួចហើយ ដើម្បីឲ្យក្រុមហ៊ុនយកទៅធ្វើការជម្រះឯកសារពន្ធគយ (Customs Clearance) ជាមួយខាងគយ និងខាងកងនាវាចរណ៍ (CAMSAB) ដើម្បីនាំចេញ។ ជាទ្រឹស្ដីវាមិនគួរខុសគ្នាទេ ដោយសារក្រុមហ៊ុនយកឯកសារហ្នឹងទៅជម្រះ ប៉ុន្តែដល់ពេលរកឃើញថាខុសគ្នាអ៊ីចឹង ទាល់តែទៅសួរខាងគយ ហេតុដូចម្តេចបានជាគាត់កត់ខុសគ្នា»។
អាស៊ីសេរី បានព្យាយាមស្វែងរកព័ត៌មានបន្ថែមទាក់ទងនឹងការនាំចេញខ្សាច់ស៊ីលីកានេះពីគេហទំព័ររបស់អគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ដែរ ក៏ប៉ុន្តែព័ត៌មានទាំងនោះត្រូវបានដាក់លេខសម្ងាត់បើកមិនចេញឡើយ ក្រោយពេលរឿងអាស្រូវបាត់ទឹកប្រាក់ជាង ៧០០លានដុល្លារនៃការនាំចេញខ្សាច់ពីកម្ពុជា ទៅសិង្ហបុរី បានផ្ទុះឡើងកាលពីឆ្នាំ២០១៦ កន្លងទៅ។
អាស៊ីសេរី ក៏បានព្យាយាមទាក់ទងអង្គភាពទំនាក់ទំនងសាធារណៈនៃអគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករជាច្រើនលើកដែរតាមរយៈលេខទូរស័ព្ទជាច្រើនខ្សែក្នុងគេហទំព័ររបស់អង្គភាពមួយនេះ ក៏ប៉ុន្តែរាល់លេខទូរស័ព្ទទាំងនោះ គឺមិនអាចទាក់ទងបាននោះឡើយ។
ចំណែកលោក គុណ ញឹម ដែលជាអគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករកម្ពុជា អាស៊ីសេរី ក៏មិនអាចសុំការបកស្រាយជុំវិញរឿងនេះបានដែរ ដោយលោកមិនទទួលទូរស័ព្ទ។
ទាក់ទងបញ្ហានេះ ស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិ លោក អាឡិចហាន់ដ្រូ ហ្គន់ហ្សាឡេស ដេវិតសឹន (Alexandro Gonzales Davidson) យល់ឃើញថា នេះគឺជារឿងគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើល និងជារឿងដ៏គួរឲ្យអាម៉ាស់ថ្មីមួយទៀតទាក់ទងនឹងរឿងអាជីវកម្មខ្សាច់ ដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជា ខាតបង់ទឹកប្រាក់រាប់សិបលានដុល្លារ។ លោកបន្តថា ខ្សាច់នាំចេញពីកម្ពុជា ទៅសិង្ហបុរី បាត់អស់ជាង ៩០ភាគរយ ទៅឥណ្ឌា បាត់អស់ទាំងស្រុង និងពេលនេះទៅកោះតៃវ៉ាន់ បាត់អស់ជាង ៩០ភាគរយទៀត បង្ហាញពីភាពទន់ខ្សោយនៃការគ្រប់គ្រង និងខ្វះការសហការគ្នារវាងអង្គភាពជំនាញរបស់រដ្ឋាភិបាល។
សកម្មជនបរិស្ថានរូបនេះ ទាមទារឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតពេញលេញ និងច្បាស់លាស់អំពីភាពមិនប្រក្រតីនៃការនាំចេញខ្សាច់ស៊ីលីកានេះ ដើម្បីកុំឲ្យធនធានធម្មជាតិរបស់កម្ពុជា ត្រូវបាត់បង់ដោយគ្មានផលចំណេញសម្រាប់ជាតិ៖ «យើងមិនបាច់និយាយពីគម្លាតរវាងទិន្នន័យគយខ្មែរ និងតៃវ៉ាន់ ទេ ព្រោះវាជារឿងធំស្រាប់ទៅហើយ។ តែរឿងធំជាងនេះទៀតនោះ គឺរដ្ឋាភិបាលតែមួយ ប្រទេសតែមួយ ខាងគយអត់សហការគ្នាជាមួយក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល។ ឧទាហរណ៍ ក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល និយាយថាមុនឆ្នាំ២០១៥ អត់មានខ្សាច់ស៊ីលីកានាំចេញទៅក្រៅប្រទេស តែបើយើងមើលតួលេខគយរបស់កម្ពុជា គឺមាន ហើយបើមើលតួលេខរបស់គយតៃវ៉ាន់ ទៅទៀត គេថាមានតាំងពីឆ្នាំ២០១២។ នេះគឺជារឿងមួយដ៏គួរឲ្យអាម៉ាស់ ហើយក៏ជារឿងមួយដែលតម្រូវដាច់ខាតឲ្យអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយស៊ើបអង្កេតឲ្យបានម៉ត់ចត់»។
ម្យ៉ាងវិញទៀត លោកក៏លើកទឹកចិត្តឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ជាពិសេសគឺពលរដ្ឋខ្មែរ ត្រូវចូលរួមតាមដានរឿងនេះកុំឲ្យធនធានរ៉ែខ្សាច់នេះត្រូវបាត់បង់ជាបន្តទៀត។
អ្នកតស៊ូមតិរឿងធនធានខ្សាច់រូបនេះអះអាងទៀតថា នឹងធ្វើយុទ្ធនាការស្នើសុំឲ្យកោះតៃវ៉ាន់ បញ្ឈប់ការទិញខ្សាច់ស៊ីលីកាពីកម្ពុជា ព្រោះលោកយល់ថា ខ្សាច់ទាំងនោះត្រូវបានធ្វើអាជីវកម្មដោយខុសច្បាប់៖ «យើងត្រៀមខ្លួនដើម្បីស្នើសុំឲ្យអង្គភាពពាក់ព័ន្ធនៅតៃវ៉ាន់ ស៊ើបអង្កេតដែរ ព្រោះបើសិនជាអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់កម្ពុជា (ACU) មិនហ៊ានស៊ើបអង្កេតដោយសារខ្លាចប៉ះពាល់ទៅលើអ្នកមានអំណាចមួយចំនួន យើងមានដំណោះស្រាយមួយទៀត គឺទៅគោះទ្វារអង្គភាពពាក់ព័ន្ធនៅតៃវ៉ាន់។ ខ្ញុំសូមធានា ថារឿងនេះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនមានឥទ្ធិពលទៅលើអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ឬក៏តុលាការរបស់តៃវ៉ាន់ នោះទេ»។
ខ្សាច់ស៊ីលីកា ឬខ្សាច់ស គឺជាធនធានរ៉ែដែលបម្រើឲ្យវិស័យឧស្សាហកម្មផលិតកែវ ដប និងកញ្ចក់។ ខ្សាច់នេះមិនស្ថិតក្នុងបម្រាមនៃការនាំចេញទៅក្រៅប្រទេសដូចខ្សាច់សំណង់ និងខ្សាច់ល្បាយភក់នោះឡើយ៕